O’rta sinf o’quvchilarining mazmunga asoslangan o’qitish orqali ingliz tilini o’rganishga undash

CC BY f
310-312
18
70
Поделиться
Яхёева, О. (2022). O’rta sinf o’quvchilarining mazmunga asoslangan o’qitish orqali ingliz tilini o’rganishga undash. Анализ актуальных проблем, инноваций, традиций, решений и художественной литературы в преподавании иностранных языков, 1(01), 310–312. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/analysis-problem/article/view/12992
Одинахон Яхёева, Самаркандский государственный институт иностранных языков

магистрат

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Ключевые слова:

Аннотация

Ushbu maqolada “O’rta sinf o’quvchilarining mazmunga asoslangan o’qitish orqali ingiz tilini o’rganishga undash mavzusi yoritilgan

Похожие статьи


background image

310

ham maktabgacha yoshdagi bolalarga chet tilini o‘rgatishda ularni ortiqcha zo‘riqtirmasdan, o‘yinli-
ta‘limdan samarali foydalanishlari lozim.

Mashg’ulotlar bolaning qiziqishlarini va yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda tashkil etilishi kerak.

Ma‘lumotlar o‘ta sodda ham, o‘ta og‘ir ham bo‘lmasligi lozim. Har ikkala holatda ham bolaning til
o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlari so‘nishi mumkin. Maktabgacha yoshdagi bolalarga chet tilini o‘rgatishda
quyidagi usullardan samarali foydalanish lozim:
1.

Yangi so‘zlarni o‘rgatishda tabiiy ko‘rgazmalilikdan foydalanish. Bu jarayonda o‘rganilayotgan

so‘zlarning, agar narsa-buyumga tegishli so‘z bo‘lsa, jonli ko‘rsatish: qalam-pensil {qalam ko‘rsatiladi}
2.

Qo‘shiq va she‘rlarni o‘rgatishda harakatlar bilan o‘rgatish. Qo‘shiq va she‘rlarni o‘rgatishda harakatlar

jo‘rligida o‘rgatish bolalarning so‘zlarni harakatlar bilan mantiqiy bog‘lay olishiga yordam berib, yodlash
qobiliyatlarini osonlashtiradi. 3. Chet tilining alifbosini qo‘shiq tarzida turli harakatlar bilan yodlatish.
Alifboni so‘z orqali shunchaki yodlatishdan ko‘ra bu usul bolaga ham qiziqarli, jo‘rlikda aytilganda
ko‘tarinkilik kayfiyatini uyg‘otadi.
4.

Turli jismoniy daqiqalarni chet tilidagi qo‘shiq jo‘rligida bajarish. Mashg‘ulotlar jarayonida bolalarning

charchog‘ini yozish uchun turli jismoniy daqiqalardan foydalanganda, chet tilidagi so‘zlardan ishlatish ham
tilni o‘rganishda ijobiy natija beradi.
5.

Kichik sahna ko‘rinishlarini tashkil qilish. Bunda oddiy dialoglarni sahna ko‘rinishida bajartirish bolaga

qiziqarli o‘yindek tuyiladi.
6.

Turli didaktik o‘yinlar{Rangi qanaqa? Hidi qanaqa? Shakli qanday?}ni tashkil qilish;

7.

Turli pantomimik harakatli o‘yinlar orqali;

Iqtisodiyot va ilm-fan rivojlangan davlatlarning tilini o‘rganish, jahon ilm-fani va taraqqiyoti yutuqlarini

egallashning bosh omilidir. Asrimiz boshlaridayoq Mahmudxo‘ja Behbudiy ―Ikki emas, to‘rt til kerak deb
millatni til o‘rganishga chorlagan. Buyuk mutafakkir bobomiz A. Navoiy ham o‘z asarlarida ―Til bilgan el
bilar‖ deb xalqni til o‘rganishga, dunyoqarashini boyitishga da‘vat etgan.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 29 dekabrdagi ―2017-2021 yilllarda maktabgacha

ta‘lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi PQ-2707- sonli Qarori
2.

Ilk va mаktabgacha yoshdagi bolalarga qo‘yiladigan Dаvlat talablari. Т., 2018 yil

3.

―Ilk qadam‖ davlat o’quv dasturi. Т., 2020 yil

O’RTA SINF O’QUVCHILARINING MAZMUNGA ASOSLANGAN O’QITISH ORQALI INGLIZ

TILINI O’RGANISHGA UNDASH

Yahyoyeva Odinaxon Numonjon qizi

SamDCHTI, magistranti

Annotatsiya:

Ushbu maqolada “O’rta sinf o’quvchilarining mazmunga asoslangan o’qitish orqali

ingiz tilini o’rganishga undash mavzusi yoritilgan.

Kalit so’zlar:

Talaffuz, metodika, artikl, grammatika, predmet.

Zamonaviy chеt tili darsiga qo’yilgan asosiy mеtodik talablarni ma`lum bir sinf o’quvchilarining chеt

tili o’rganish darajasini, ularni chеt tili prеdmеtiga bo’lgan munosabatini bilish rejalashtirishdan ko'zlangan
o`quv samaradorligini oshirishga yordam beradi.

O’rta maktablarda talaffuzni o’rganishda o’quvchilar talaygina qiyinchiliklarga duch keladilar.

Jumladan: [θ] va [ð] tovushlarini o’rganishda deyarli barcha o’quvchilar qiynaladilar. Bunga sabab o’zbek
tilida tish oralig’i tovushlarining yo’qligi. Bizning bolalarimiz tili bu tovushlarning talaffuziga ko’nikma
xosil qilmagan. [r] tovushining ingliz tilidagi talaffuzi o'zbek tilidagi р dan farq qilgani uchun o’quvchilar bu
tovush talaffuzida ham qiynaladilar. [t, d] tovushlarining talaffuzi ham ikkala tilda bir xil emas. Shuning
uchun ularning talaffuz etilshi ham ba’zi o’quvchilarga qiyinchilik tug’diradi. [w] tovushi ham o’zbek tilida
mavjud emas. Bu tovushni to’g’ri talaffuz qilishda ham o’quvchilar bir oz qiyinchiliklarga duch keladilar.
Uni talaffuz etishda o’zbek tilidagi [v] bilan adashtiradilar. Yuqorida keltirilgan tovushlarni to’g’ri talaffuz
qilishni o’rgatish uchun o’qituvchi tilning joylashuvini imkon qadar amalda ko’rsatib bolalarga aniq
tushuntirib berib, takrorlash mashqlari orqali muntazam tekshirib, o’quvchilarning talaffuziga har dars
alohida e’tibor berib borsa, mazkur tovushlardagi qiyinchiliklar ham bartaraf etiladi. Bundan tashqari
quyidagi holatlar ham o’quvchilar uchun fonetik qiyinchiliklarni yaratadi: e harfining so’z oxirida talaffuz


background image

311

etilmasligi — apple, Pete; gh harf birikmasining so’z o’rtasida o’qilmasligi — eight, night; k harfining so’z
boshida n dan oldin talaffuz etilmasligi — knock, knee va bir qator boshqa qiyinchiliklarni kuzatish mumkin.
Tajribamga tayanib shuni ayta olamanki, o’zbek o’quvchilarning aksariyat qismiga xos bo’lgan qiyinchilik
bu ko’plik yoki zamon yasovchi qo’shimchalar qo’shilgandagi talaffuzida suffikslardan oldin [Ә] tovushini
qoshib talaffuz etishlaridir: books [bu’kӘs], happened [hæpӘ’nӘd]. Ko’rinib turibdiki, bunday keraksiz
tovushni qo’shish orqali ular so’z urg’usining ham o’rnini o’zgartirmoqdalar. O’quvchilarning
transkripsiyani o’qiy olmasliklari ham alohida bir muammodir. So’zlarning to’g’ri talaffuzini o’rgatish
tovushlarni ifodalovchi belgilarni ham o’rgatish lozim. O’rta maktablarda ingliz tili o‘rgatishda uchraydigan
grammatik qiyinchiliklar xususida gapirilganda, o’quvchilar ko’plab qiyinchiliklarga duch kelishlarini aytish
joiz. Kishi tilidagi hamma so’zlarni bilsa-yu, gaplar, so’zlar o’rtasidagi bog’lanishlarni bilmasa, u nutqning
mazmunini tushunishga qiynaladi. Shuning uchun o’rta maktablarda o’quvchilarga grammatikani o’rgatish
judayam muhimdir. Agar o’quvchi grammatik ko’nikmalarni yaxshi egallamagan bo’lsa, u o’z fikrini to’g’ri
bayon eta olmaydi. Gapirishda, yozishda va tarjimada qiynaladi. Til grammatikasi o’ziga xos murakkab
sistemadir. Shuning uchun ham uni o’zlashtirish oson emas. Maktab o’quvchilari quyidagi qiyinchiliklarga
odatda duch keladilar: Artikl muammosi. Buni grammatika o’rganishdagi eng katta muammo desa ham
bo’ladi. Ko’pchilik ingliz tili o’rganuvchilar bilan suhbatlashib ko’rganimizda, deyarli hammalari ingliz tili
grammatikasini o’zlashtirishlarida asosan artikl va zamonlar qiyinchilik tug’dirishini aytganlar. Darhaqiqat,
o’zbek tilida aynan artikl so’z turkumi bo’lmagani uchun uni qo’llashda va tarjima qilishda qiynaladilar.
Artikl qoidalarni yod olish kerak. Biroq qoidalardagi talaygina istisno holatlari o’rganuvchilarga, ayniqsa
maktab yoshdagilarga, uni o’zlashtirishni murakkablashtiradi. Tarjimasi aniqroq qilib o’rgatilsa, o’quvchilar
artiklni qo’llashda ko’p qiyinchiliklarga uchramaydilar. Masalan: noaniq artikl bir, qandaydir bir deb, aniq
artikl esa o’sha, haligi deb tarjima qilinadi deb o’rgatish mumkin. Bir so’z bilan aytganda, artiklning
ishlatilish holatlarini bolalarga misollar yordamida qayta-qayta tushuntirilsa, ingliz tilidagi bu yordamchi
so’z turkumini o’zlashtirishdagi qiyinchiliklarni kamaytirib bartaraf etsa bo’ladi. Ingliz tili grammatikasini
o’zlashtirishdagi qiyinchiliklardan yana biri predloglardir. O’zbek tilida predloglar kelishik qo’shimchalari
bilan ifodalanadi. Ingliz tilida esa kelishik qo’shimchalari predloglar orqali ifodalanadi. Jumladan, o’zbek
tilidagi o’rin-payt kelishigi, ingliz tilida in, on, at predloglari bilan ifodalanishi mumkin. Masalan: in — in
January, in 2015, in a week on — on Monday, on January 15, on birthday at — at the weekend, at 10 o’clock
O’rin payt kelishigining qo’shimchasi, o’rin joyni bildirganda ham ingliz tilida yuqoridagi predloglardan
foydalanamiz. Masalan: in — Uzbekistan, in Madrid, in our week on, — on the sofa, on the table at — at the
station, at school ingliz va o’zbek tillarida so’z tartibining o’xshash emasligi. Ma’lumki, ingliz tilida so’z
tartibi qat’iydir, aksariyat hollarda darak gap boshida doim ega turadi ketidan esa kesim keladi. O’zbek tilida
esa gap bo’laklari o’rnini almashtirsak ham ma’nosi o’zgarmaydi. Tarjimada esa o’quvchilar qiyinchiliklarga
uchraydilar. Metodistlar fikriga ko’ra, ingiliz tili grammatikasini o’rgatishda, avvalambor, grammatika
minimumini to’g’ri tanlash va ingliz tili grammatikasini o’ziga xos xususiyatlarini inobatga olish taqozo
etiladi. Ingiliz tili grmmatikasini o’ziga xos qiyinchliklari va xususiyatlari quydagilar: ingiliz tilidagi
noto’g’ri fe’llar mavjudligi, ingliz tilidagi gap qurilishni qat’iyligi, ingliz tilidagi artikillar, predlog va
zamonlarning ko’pligidir. Shu kabi xususiyatlar ingliz tili grammatikasini o’zbek tili grammtikasidan
farqlaydi. J.Jalolov fikriga ko’ra, grammatikani o’quvchilarga o’rgatishda asosan ikkita yo’ldan
foydalanishimiz mumkin: 1. Induktiv. 2. Diduktiv. Induktiv usulda o’quvchilarga avval qoida so’ngra esa
misol beriladi. Diduktiv usulda esa avval misol so’ngra qoida beriladi. Maktab yoshidagi bolalarga ingliz
tilini o’rgatishda avvalo bolalar uchun rang-baranglikka e’tibor berishimiz zarur. Rasmlar asosida yoki
qo’shiq va she’rlar orqali ham ingliz tili grammatikasini o’rgatishimiz mumkin. Maktablarda kuzatilayotgan
muammolar qatorida o’quvchida darsga nisbatan passivlik, zerikish, diqqatni jamlay olmaslik kabi jihatlar
ham mavjud. Ingliz tilini o’rgatishdagi leksik qiyinchiliklarga kelsak, ular quyidagilar: ingliz tilidagi deyarli
barcha so’zlar turli ma’nolarni anglatadi. Ya’ni bir so’z birdan oshiq ma’noni anglatadi. M. Norovaning
ta’kidlashicha, ingliz tilida bitta so’z maksimal 23ta ma’noni berar ekan. Ingliz tili lug’atining ma’lum qismi
boshqa tillardan kirib kelganligi; Ingliz tilining idiomalarga boyligi hamda bir qancha boshqalar Xulosa qilib
aytganda, chet til o’rganishda qiyinchiliklarga duch kelish tabiiy, albatta. O’qituvchilar o’quvchilarning
qayerda qanday qiyinchiliklarga uchrayotganliklarini kuzatib borib uni bartaraf etish yollarini topib
o’quvchilarga yengillik yaratib borishlari darkor. Zero, til materiallarini o’zlashtirishdagi qiyinchiliklar nutq
faoliyatlarining barcha turlarida ko’nikma xosil qilishlariga to’sqinlik qiladi.


background image

312

Foydalanilgan adabiyotlar

1.

Мухаммаджонов, Ф. М. O’rta maktab o’quvchilarining ingliz tili o’rganishda duch keladigan

qiyinchiliklari /
2.

Ф. М. Мухаммаджонов, Д. Р. Юсупова. Молодой ученый. 2016. № 3.1 (107.1). С. 48-50. URL:

https://moluch.ru/archive/107/25687/ (дата обращения: 01.05.2022).

3.

Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushunchalar, tamoyillar va atamalar (qisqa izohli tajribaviy lug‘at).

O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati. Т.: «Yangi asr avlodi», 2002.

4.

M.Sharifxo‘jayev. 0 ‘zbekiston: yangi g‘oyalar, yangi yutuqlar. - Т.: «Sharq» nashriyoti, 2004, 259-bet.

5.

E.Vohidov «Hikmatnoma». - Т.: 1990. 3-bet.

6.

Sh.Qurbonov Mustaqillik poydevori. «Xalq ta’limi» jumali. 2003, №5. 4-13-betlar.

7.

Barkamol avlod orzusi. Т.: «Sharq», 1998, 144-b.

8.

O’quvchi ma’naviyatini shakllantirish (Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar konsepsiyasi). Т.

«Sharq», 2000.327-b.

THE BENEFITS OF UTILIZING RACES IN INTRODUCING VOCABULARY RESOURCE (AT

HIGHER EDUCATIONAL INSTITUTIONS)

Scientific supervisor: B.M.Nematov

Student: K.A.Abdukhakimova

Abstract:

This paper work is written to demonstrate several advantages of introducing new words

with the help of games in teaching process at higher educational institutions.
Mostly games are given below with an acute examples and explanations as well. They help us to understand
clearly how can we use them in real lessons without any hesitations. Moreover, using games improves
teachers’ self- confidence and inspire not only educators but also learners to study in effective way.

Key words:

Benefits, races, resources, new inspire, higher educational institutions (H.E.I)

In contemporary life, lessons without any games and high technologies seems too boring to conduct

lesson for teachers. That is why, in order to have aninteresting lesson, actually, to teach new vocabulary, we
should use different ways of introducing new words with the help of games. Some races and in general
games are the crucial notion for fluent teachers. Some games with explanations in order to pass lessons in
efficient way are given below.

WORD GAMES

This type of games is one of the popular game. This way of teaching new vocabulary help learners to

remember words easily. After explaining new topic, teachers can use word games in order to check whether
students understand last topic or not. Word game is conducted with the help of some letters.
Letters are printed beforehand and kept in 2 the same envelops. It depends on the quantity of students also. If
there are many students you can divide them into 3 groups. Questions, to be more precise, quiz can be
created differently according to the level of learners. If the level of learner is intermediate, teachers can give
simple questions and learners will find it quickly and try to gather letters. However, if the level of learner is
upper intermediate, teachers give a bit complex tasks and learner will find ready answer from envelop.
Teacher can put background music in order to raise mood of learners.

SYNONYMS

Acquisition of new words with its synonyms is a great way of learning by heart new vocabulary.

This way helps learners to remember better and change passive vocabulary into active one. Here is given
some tips how this game can be itilized with students.
.break all class into 2 mini groups
.giving each group half of vocabulary new words
.permit students use dictionary from all sources and try to find synonyms from their background knowledge.
.give turn to each group to read the list of synonyms what they find
.check whether groups can find what the word is based on its synonyms

PICTIONARY

One of the best way of involving whole class is using Pictionary. Flashcards for introducing new

vocabulary can help learner remind words. This way of teaching new words, create friendly atmosphere
between students and inspire them to learn new words in a fast way. Not only words but also some complex
phrases can be taught effectively. It isa not secret that some phrase verbs are complex for learners to
remember, but, if we teach them via flashcards they can learn them easily. Without a shadow of doubt, there

Библиографические ссылки

Мухаммаджонов, Ф. М. O’rta maktab o’quvchilarining ingliz tili o’rganishda duch keladigan qiyinchiliklari I

Ф. M. Мухаммаджонов, Д. P. Юсупова. Молодойученый. 2016. №3.1(107.1). С. 48-50. URL: https://moluch.ru/archive/107/25687/ (дата обращения: 01.05.2022).

Milliy istiqlol g'oyasi: asosiy tushunchalar, tamoyillar va atamalar (qisqa izohli tajribaviy lug‘at). O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati. T.: «Yangi asr avlodi», 2002.

M.Sharifxo‘jayev. 0 ‘zbekiston: yangi g'oyalar, yangi yutuqlar. - T.: «Sharq» nashriyoti, 2004, 259-bet.

E.Vohidov «Hikmatnoma». -T.: 1990. 3-bet.

Sh.Qurbonov Mustaqillik poydevori. «Xalq ta’limi» jumali. 2003, №5. 4-13-betlar.

Barkamol avlod orzusi. T.: «Sharq», 1998, 144-b.

O’quvchi ma’naviyatini shakllantirish (Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar konsepsiyasi). T. «Sharo», 2000.327-b.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов