48
ST0MAT0L0G1YA
Ка.тпт сўзлар: протез стоматита. стомас-
фера. протез оста майдонн шиллик кавати. оғнз
бўшлиғи микрофлорасн.
Objective: То evaluate the clinical and mi-
crobiological effectiveness of using stomasphere in
the complex treatment of denture stomatitis.
Material and methods: 70 patients with denture
stomatitis of both sexes aged 120 to 40 years were
observed 62 patients of the main group underwent
additional installation of stomasphere against the
background of traditional treatment. 58 patients of
the control group received traditional treatment:
elimination of causative factors. irrigation of the
oral cavity with known disinfectant solutions
(hydrogen peroxide, furacilm). then applications of
the well-known drug "Mundizal gel ’, and if
Candida
albicans
fungus
was
detected
-
applications of 20% borax in glycerin or 4%
nystatin ointment
Results:
Stomosphere used for
the
treatment of denture stomatitis has
an
antimicrobial effect 1.6-3.5 times (rO.OOl)
superior to traditional treatment. No changes in
taste sensations were observed
in
patients with
dental
stomatitis
during
treatment
with
stomosphere. and there were no
side
effects, local
or general complications
Conclusions:
The
pronounced therapeutic
and
antimicrobial effect of
stomosphere.
the
absence of side
re
actions. local
and general complications
in
the
treatment
of
denture
stomatitis allow us to recommend the drug
for use in dental practice.
Key words, denture stomatitis, stomasphere,
mucous membrane of the subdenture area, oral
microfiora.
Ортодонтия
So nggi 10-15 yil ichida og'zining odatda- gi
ochiq holati omashib qolgan bolalar soni ko paydi.
natijada nafas olish tunning qayta tuzilishi yuzaga
keldi: nafas olishning fiziologik burun turidan bola
og'zining patologik turiga o'tadi natijada patologik
ochiq prikus hosil bo ladi.
Ochiq prikus vertikal tekislikdagi prikus
patologiyasidir. Ushbu okklyuziya (tishlaming
tutashisln) frontal bo'limda markaziy okklyuzi- yada
vertikal yoriq bilan ajralib turadi. kamdan- kam
hollarda yuqon va pastki jag'laming tishlari orasidagi
yon qtsmlarda [1-6].
Adabiy ma'himotlarga ko ra, ochiq prikus
kopincha 7 oydan 11 oygacha bo lgan bolalarda
uchraydi va 18.5% ni tashkil qiladi. Bu yoshda
vaqtinchalik tishlami kesishning asosiy jara- yonlari
sodir bo’ladi. Kattalarda bu okklyuziya kamdan-kam
uchraydi va 2% ni tashkil qiladi
Vertikal dizoklyuziya quyidagi sabablarga ko ra
yuzaga kelishi mumkin: irsiy omil mavjud bo
lganda: homiladorlik davrida onaning ka- salliklari
(toksikoz. infeksiya qo’shilishi. spirtli ichimliklami
iste'mol qilish. chekish. giyoh- vandlik moddalarim
qabul qilish): doimiy tishlar boshlanishining noto’g
“ri joylashganligi; bola- ning somatik kasalliklari
(raxit) [7-11.13-16]
Shuningdek. etiologik omillarga quyidagilar
kiradi: jagning shikastlanishi; zararli odatlar
5ДК: 616.314.26-007.26:616 89-008.434.37]-08-03.81 .84
BOLADANITQMNG SHAKLLA5TSHIGA ОС HIQ TISHMNG TA SIRI
KN. Nigmatov, I.M. Nigmatova, M.B. Aralov, M.M. Nhozova
Tashkent davlat stomatologiya instituti
ОРТОДОНТИЯ
49
(bosh barmoqni so'rish); uxlash davnda boshni
tashlash; endokrm patologiva.
Ochiq prikus faqat raxit bilan kasallangan
taqdirdagina haqiqiy bo lishi mumkin. Bu kasal-
likning paydo bo'lishiga ultrabinafsha nurlaming
etishmasligi (quyosh nurlanrshi) olib keladi
Vertikal dizoklyuziya. shuningdek. jag Taming
sinishlarini taqqoslashda ularmng sinishlarini xato
bilan jarrohlik yo’li bilan da- volashdan kelib
chiqishi mumkin (Xoroshilkina F.Y. 2006).
Ogiz holatinmg fiziologik jihatdan ochiq bo
lishiga buran nafas otish jarayonim qiyinlash-
tiradigan ENT (quloq. tomoq. buran) a’zolari
patologiyasi yordam berishi mumkin. natijada bola
ogiz nafas olish tunga o'tadi. Adenoid va surankali
rinitlarga chalingan bolalar fonematik eshitish
qobiliyatiiung pasayishida namoyon bo'ladigan
ikkilamclu buzilishlarga ega. Eshitish qobiliyatining
va eshitish differensiatsiyasining yomonlashishi til
vositalarini shakllantirish jarayonini sekinlashtiradi
va nutq buzilishiga olib keladi Fonematik
eshitishning
buzilishi
nutqning
umumiy
rivojlanmaganligi. nutqnmg intonatsion ifodaliligi
buzilishi va boshqalar oqi- bati bolishi mumkin [17-
22].
Nafas olishning buran tunning adenoidlar tufayli
qiyinlashishi
yuz
skeletinmg
nizilishida
buzilishlarga olib keladi. bu yuzmng «adenoid» tun
deb ataladi. Bunda lablaming sustligi kuza- tiladi. bu
nutqning aniqligini pasaytiradi va dik- siyani
yomonlashtiradi.
Adenoidlarda
rezonator
boshliqlanni yoqishning yetarli emasligi rinofo-
myalarga
-
nutqning buran rangiga olib keladi.
Yomon odatlarga ega bolalar toifasi ham bor
Bularga barmoqlami so‘rish. bo‘sh jovni uzoq vaqt
so‘rish. shishadan so‘rg‘ich orqali ovqat- lanish
qalam. rachka. qattiq narsalami tishlari bilan ushlab
turish va prikus kiradi. Yomon odat- lar orasida
ovqatni yutish ham bor. Bu bolalarda ovqatni
yutishda uzoq vaqt saqlangan so'rish refleksidir.
Infantil yutishda til ochiq tishlarga tiqilib, ogiz
boshhg’idan itariladi.
Og iz doimo ochiq bo'lgani uchun labning
mushaklari susayadi. Og iz muskulining past tonusi
lablaming normal tutashishini qiyinlash- tiradi.
pastki jag’ning normal rivojlanishiga xa- laqit
beradi. Nxitqda labializatsiya etarli emasligi
(tovushlami aytishda lablaming faol ishtiroki), eng
avvalo unti tovushlar yetarli emasligi qayd etiladi.
Keyinchalik. maktab yoshida unh toxiishlaming
yetarlicha labiallashmasligi mak- tubda o‘ziga xos
xatolarsa olib kelishi mumkin [5-8Д8].
Yuqorida aytilganlardan kelib chiqib. arti-
kulyatsiya apparatming noto’g «ri tuzilishi va
noto’g» ri prikusi tovush chiqarishdagi kam-
chiliklaraing eng keng tarqalgan sabablaridan biridir.
Jag - yuz sohasining anomahyalari va de-
fonnatsiyalari tovushlaming normal artikulyatsi-
yasiga to’sqinlik qiladi. noto’g “ri artikulyatsiya
odatlanni mustahkamlashga yordam beradi va ulami
tuzatishni qiyinlashtiradi.
Ushbu tadqiqotning maqsadi nutq funksiya-
sining ochiq prikus bilan buzitishini aniqlash va
ushbu pnkusni davolashning kompleks yonda-
shuvuu ishlab chiqishdan iborat.
Material va usullar. 2018 yildan hozirgi kun- ga
qadar Toshkent shahrida yashovchi 6 yoshdan 13
yoshgacha bo‘lgan 1786 nafar (shundan 985 nafari
o‘g‘il-qiz va 801 nafan qiz) bola ortodon- tik
tekshiravdan otkazildi
Rasm. Tish qatorining oldingi qismida tishlar tutashganda tishlar orasidagi vertikal bo‘shliq
STOMATOLOGIYA
50
Tekshirilganlaming
ortodontik
maqomini
aniqlash uchun klinik tadqiqotlar va
funksio- nal
sinovlar o’tkazildi. Maxsus fitnksional
iiamunalar
yordamida pastki
jag'Hing
siljisb xususiyatlari
(siljisb yo'nalishi
va sababi aniq-
landi), uafas
dish,
chaynash,
yutish va
nutq funksiyalari
(tovushning
umumiy
xususiyati
va
tish-jag’tizimining
artikulyatsiyasi jarayo-
nini
aniqlash) o’rganildi.
Bundan
tashqan. biz
ochiq
prikus
belgilarini
o’rgandit
Nutqning tovush chiqaruvdii tomoni
buzil-
gan
va FTZ organlarining anatomik deformat-
siyalari
bolgan bolalarda nutq funksiyasini o’rganish yoshga
oid xususiyatlami hisobga olgan holda logopediyada
umumiy qabul qilin-
ganusullar bo’yicha amalga
oshirildi.
Natijalar va muhokamalai.
Natijalar tahlili
shuni
ko'rsatdiki.
smenali prikus bilan
og‘rigan bolalarda
anomaliyalar tarqalishi juda yuqori bo
L
lib.
bizning
ma’lumotlarga ko'ra
61,31%
ni
(1095 bola) tashkil
etadi. Ammo, tishlar. tishlar
qatori va prikus anoma
liyasi va defomiatsiya-
sining
bunday
yuqori
darajasiga
qaramay,
bun
day bolalarning ko'pi bilan
6,93% ortodontik
у or dam
ko’isatadi.
1095
nafaming
230
nafarida
(21%) prikus, 197
nafarida
(18,01%)
progenik
prikus. 131
nafarida
(11.96%)
chuqur prikus, 110 nafarida
(10,04%)
ochiq
prikus,
-
105 (9,59%).
Tekshirilganlarnnig ko’pchiligida tishlar- ning
anomaliyalari va prikus patologiyasi, shu-
aingdek,
bir vaqtning o’zida bir necha turdagi
prikus
anomaliyalari
uyg’unligi qayd etilgan
Ochiq
prikusning eng
ko’zga ko'ringan bel- gisi
jag laming old yoki yon qismida yopish- masligi
edi.
Shuningdek, biz ochiq prikusning
boshqa
belgilarini
amqladik: chaynash yoki yutish muammolari; kam
chiqadigan iyak; ochiq prikus;
VNSdagi tuzatish
kiritish
juda qiyin
bo lgan o’zgarishlar; nutq va ovoz
chiqarish bilan bog’liq muammolar, ovqat hazm
qilish bilan bog’liq muammolar; chaynashda og’nq.
Bundan
tashqari. ochiq
prikus
lablami to’liq yopib
qo ymasligi sababli yuzning yonoq ta’si-
ri pay do
bo’ldi.
Ochiq
prikusni
davolash davolashning
kompleks
yondashuvini talab qildi:
-
nutqni va ovoz chiqarishni tuzatish uchun
logoped bilan
mashg'ulotlar;
-
jarrohlik tadbirlari
(jildlar
plastikasi, mak-
roglossiyada
til
o’lchamini qisqartirish, tishlar
qatoridagi bazi tishlar tor holatda bo’lganda ulami
olib tashlash,
kompaktosteotomiya);
-
yutish va nafas olish
funksiyasini
yaxshi-
lash
uchun davolash gimnastikasini qo’llash;
-
fiinksional-ishlaydigan apparatlami
qo'llash
(Andrezen-Goypl
aktivatori.
Klammt
ochiq
aktivatori. Frenkel
regulyatori, Balters bionatori);
-
funksional-yo’naltiruvchi
apparatlami
qo'llash (Gerbst-Kojokar
apparati);
-
miofunksional apparatlami qo’llash;
-
breket-tizimni qo’llash.
Ortodontik
davolashning davomiyligi
ochiq
prikus darajasiga bog’liq edi
(1-daraja:
yuqori
va
pastki
jag’ning
kesuvchi qirralari
orasidagi
vertikal
bo'shliq 3 mm gacha etadi;
2-daraja;
kesgichlar
va
tishlar orasidagi vertikal bo’shliq
hajmi
3
mm dan 5
mm gacha etib boradi. og'iz
yarim ochiq, yuzning
pastki
uchdan
bir qisnii
kattalashtirilgan, «ko'ranna»
alomati
pay
do
bo’ladi; 3-daraja:
vertikal
bo’shliqning baland-
ligi
5 mm
dan
yuqori),
turi
(tish-alveolyar
va
gnatik
shakli),
shakllanish
davri.
ortodontik
da
volashning murakkablik darajasidan.
Smenali
prikus
dacvrida
ochiq
prikusni
davolashning kompleks
yondashuvi
doimiy
prikusga
nis- batan
qulayroqdir. Ochiq
prikusning tish-al-
veolyar
shaklini
davolash
prognozi skeletga
qaraganda ancha qulay. Agar tishli-jag'li anoma
liyalarni. xususan ochiq prikusni davolashning
kompleks
yondashuvi to’liq bajarilmagan bo
Isa,
anomaliyalaming
qaytalanishi yuza- ga kelishi
munikin (agar yuqori
premolyarlar
va molyarlar
sohasida
tishalveolyar
qisqarish
choralari
ko’rilmagan
bo’lsa,
frontal tishlar
o'rtasidagi
kontaktlarga erishilgandan
so
ng odam yuzining
shakli
buzilgan bo lib
qoladi.
«0’n tabassum» paydo
bo’ladi. ya’ni
tabassum alveolyar jarayonlami ham
ochib
beradi; tishlar og’rig’i
va
ulaming
silkinishi,
tishlar tojining rangi o'zgarishi).
Retension
damming
davomiyligi
davolash
usuliga bog’liq edi. Funksional-ishlaydigan va
ftmksional-yo’naltiruvchi
apparatlardan
keyin
odatda retension plastinkalar kerak emas edi.
Mexanik ishlaydigan apparatlardan
so
'ng retension
davr 6.5 oydan 8 oygacha bo'lgan.
Shunday qilib,
Tosiikent shahrining
6-13
yoshdagi
bolalarini
teksfairislida tishli
anoma-
liyalar va defomiatsiyalaming yetarlicha yu- qori
tarqalganligi
aniqlandi:
masalan,
1786
ta
tekshirilganlarning
1095 tasida (61,31%)
TSH
anomaliyalari va deformatsiyalari aniqlangan. 824
tasida
(55,08%)
ovoz
chiqarish
nuqsonlari
ОРТОДОНТИЯ
51
aniqlangan.
Kompleks davolash va profilaktika tadbir- larini
o’z vaqtida aniqlash.
tuzish
va о tkazish bolalarda
tish-jag’anomaliyalari (ayniqsa. ochiq prikus) va tish
qatoridagi
deformat-
siyalarni
muvaffaqiyatli
bartaraf eiishning
garovidir.
Foydalanilgan inaubalar ro’yxati:
19.
1.
Nigmatov, К N., Aralov M. B.,
Zikirova, M. S, & Sagdullayeva, M. A. (2023,
April). Ochiq prikusdachakka pastki jag ‘bo ‘g
’miming 0 ‘zgartstttnt ertatashxislash va uni ol-
diniolish. In Conferences (pp. 289 291).
2.
Диагностика
и
коррекция
звукопронзносительных расстройств у детей с
тяжелыми аномалиями органов артикуля-ции. -
М_: Книголюб, 2003. - 144 с.
3.
Диагностика пациентов с открытым
прикусом н их ортодонтическое лечение. //
Нигматов Р.Н., Шомухамедова Ф.А., Аралов
М.Б., Нигматова Н.Р., магистр Атамуратова Н.Б.
/ Global science and innovation: Central Asia
international scientific and practical jo-urnal. April
15 , 2024. - № 2- 2024. Astana, Kazakhstan. - 2024.
- 68-71 p.
4.
Искусственный интеллект в ортодон-тии
и его использование для оценки патоло-гии
прикуса. // Ннгматов Р.Н.. Рузнев Ш.Д., Ханова
Д.Н.!
Научно-практический
журнал
«Интегративная стоматология и челюстно-
лицевая хирургия» Том 3, Выпуск 2(7).¬2024. -
С.69-73.
5 Козырева О..А Организационно-методические
вопросы логнпедической работы с детьми,
имеющими общее недо-развитие речи. - Практ.
психолог и логопед. -2014.С.46-55.
6.
Костина Я.В^, Чакаева В.М. Коррекция
речи у детей. - М_, 2008. - С. 11-24.
7.
Куроедова В.Д., Снрик В.А. Логопедня в
ортодонтии. - Полтава. Верстка, 2005. - 124 с.
8.
Нигматов, Р. Н., Аралов. М. Б., &
Шаамухамедова. Ф. А. (2024). Клнннко-
анатомнческие
изменения
зубочелюстной
системы у детей с открытым прикусом.
Stomatologiya, (1).
9.
Нигматов, Р. И., Аралов, М. Б., &
Шаамухаммедова.
Ф.
А.
(2024).
Рентгенологическое исследование детей с
открытым прикусом Stomatologiya. (1), 46-51.
10.
Ннгматов, Р Н.; Аралов, М. Б..
Ннгматова. И. М., Агамуратова. Н. Б.. &
Хазрзткулова, О. (2024). Открытый при¬кус у
детей
и
их
ортодонтическое
лече¬ние.
Stomatologiya. (1), 197-200.
11.
Нигматов, Р. Н.. Ннгматова. И. М., &
Аралов. М. Б. (2023). Распространенность
открытого
прикуса
н
нарушения
речи.
Stomatologiya, (1).
12.
Нигматов, Р.. Кадыров. Ж.. Арипова. Г.
Ннгматова. И., & Акбаров. К. (2023).
Ортодонтическое лечение сужения зубных рядов
верхней челюсти, in Library, 3(3), 55-59.
13.
Ннгматов, Р, Нигматова. И., Мургазаев,
С.. Акбаров. К., & Аралов. М_ (2022).
Использование микронмплантов для интрузии
жевательных зубов больным с отк-рытом
прикусом, тл Library, 22(2), 4144.
14.
Нигматов.
Р.,
Шомухамедова.
Ф..
Аралов. М.. Ннгматова. Н., & Агамурагова. Н.
(2024). Диагностика пациентов с откры¬тым
прикусом и их ортодонтическое лече¬ние. in
Library, 2(2), 68-70.
15 Нигматов, Рахматулла Нигматович. Мирзобек
Бахромовнч Аралов. and Феруза Абдулхаковна
Шаамухамедова.
«Клинико-анатомические
изменения зубо¬челюстной системы у детей с
открытым прикусом.» Stomatologiya 1 (2024).
16.
Нигматова
И.И,
Ннгматов
Р.Н..
Иногамова
Ф.К.
Дифференцированное
ортодонтическое и логопедическое лече¬ние по
устранению произносительных расстройств у
детей с зубочелюстными аномалиями. Научно-
практический жур¬нал «Stomatoloeiya». № 2
(71), T- 2018. - С- 43-46.
17.
Нигматова
И.М.,
Ходжаева
З.Р.,
Ннгматов Р.Н. Ранняя профилактика рече¬вых
нарушении
у
детей
с
нспользованнем
миофункционального аппарата. И Научно-
практический журнал «Stomatologiya». № 4 (72),
Т-2018. - С.30-33.
13. Ортопеднк стоматология ва ортодон- тнянннг
дача арб масалаларн. /.'Ннгматов Р.Н., Хабилов
Н.Л.. Акбаров АН, Салимов О.Р. Ҳалкаро илмнн-
амалнй
конференция-
кикг
матерналлар
туплами. Тошкенг, 2024 - 26 октябрь. -Т-2024.-
403 б.
19.
Отчет опубликованных научных тру-дов
сотрудников кафедры ортсдонтнн и зубного
протезирования за 2023-2024 учеб-ный год. //
Ннгматов Р.Н., Муртазаев С.С., Ннгматова И.М.
Сборник материалов научно практической
STOMATOLOGIYA
52
конференции с между¬народным участием
«Актуальные
вопросы
ортопедической
стоматологии и ортодонтии» г. Ташкент-2024. С.
195-209.
20.
Персии Л.С.Ортодонтия.Современные
методы диагностики зубо-челюстно-лицевых
аномалии: Рук-во для врачей. - М: Информкнига,
2007. - 248 с.
21.
Рузметова И.М.. Шамухамедова Ф.А.,
Раззаков УМ. Распространенность днслалин у
детей г. Ташкента. // Респ. на- учно-практ. Конф.
«Актуальные пробле¬мы стоматологии». 30-31
марта 2018 г.. Нукус - 86-87.
22.
Совершенствование лечение и кор-
рекция открытого прикуса у детей и под-ростков.
И Ннгматов Р.Н.. Аралов М.Б., магистр
Мамашокнров И. / Сборник мате-риалов научно-
практической конференции с международным
участием «Актуальные вопросы ортопедической
стоматологии и ор-тодонтии» г. Ташкент - 2024.
С.192-195.
REZYUME
Muallifiar touiouidan Toshkent shalirida
ya-
shovchi 6 yoshdan 13 yoshgacha boTgan 1786 nafar
(shundan 985
nafari
o’g «il va 801 na
fari
qiz)
bolalaming ortodonrik tekshiruvdan
o’tkazilib,
Гала
funksionalligining
tarqalishi va
o'zaro bogTiqligi,
shuningdek,
ochrq
prikus
paytida
tovush chiqarishi.
tishli-jag hziitiiniiig
boshqa anomaliyalari va
defomiatsiyalari
aniq- landi. Tekshirilayotgan
bolalaming ortodontik та logopedik maqomini
aniqlash
uchun klinik tadqiqotlar
та
funksional
sinovlar
oTkazildi.
Kompleks
davolash
va
profilaktika tadbirlanm o’z
vaqtida aniqlash.
tuzish
va
otkazish bola-
larda tish-jag’anomaliyalaii
(ayniqsa,
ochiq
prikus) та tish
qatoridagi
defomiarsiyalami
muvaffaqiyatli
bartaraf etishning
garovidir.
Faqat tibbiyot
va
pedagogik soha mutaxas-
sislarining
birgalikdagi
faoliyati
artikulyat-
siyada
ishtirok
etuvchi organlar
tuzilishidagi
anatomik
buzilishlami o‘z
vaqtida va
samara
li
bartaraf etish
hamda umuman bolalar organiz- mining
jag'-
yuz
rivojlanishiga tuzatish kiritish inikonini berdi.
Kalit
so’zlar:
bolalar, smeuali tishlash. ochiq
tishlash, funks ional
sinov,
ortodontik yordam.
nutq.
ortodontik apparat.
SUMMARY
The authors carried out an orthodontic ex-
amination of 1786 (of which 985 boys and 801 girls)
children living in Tashkent, aged 6
to
13 years, to
identify rhe prevalence and relation
ship
of impaired
functionality’
of the div, as well as
sound
pronunciation with open
bite,
other
anomalies and
deformities of the dentoal- veolar
systems. To
determine the orthodontic and
speech
therapy
status
of the examined children.
clinical
studies and
ftmctional
tests
were
performed.
Timely
identification, preparation and implementation of
complex treatment and preventive measures are the
key to
the successful elimination of dentoalveolar
anomalies
(especially
open bite) and
deformities
of
the dentition in children.
Only the joint
activity
of specialists of medical
and pedagogical profiles made it possible to timely
and effectively
eliminate anatomical disorders in the
structure of organs involved in articulation, and to
correct the maxillofacial development of the
div
of
children
as
a whole.
Keywords: children, replacement
bite,
open bite,
functional test, orthodontic care, speech, and
orthodontic
apparatus.''
