56
Бугунги кунда айрим касбдошларимиз ўкувчиларнинг илм олишга кизикмасликлари хакида нолишади. Бу
- нотўғри. Юмшамайдиган кўнгил, очилмайдиган кулф йўқ. Сует ўзлаштирувчи ўқувчи қалбига йўл топа олиш,
уни шу фанга кизиқтира олиш, керак бўлса ўкувчининг такдирини, хаёт йўлини ўзгартириш ўкитувчининг
маҳоратига боғлик. Айни пайтда замонавий даре ўтган ўкитувчигина бундай муваффакиятларга эришиш мумкин.
Касб таълимида - экологик тарбияни ўзлаштиришнинг ўзига хос хусусиятлари
Исақулова Н.Ж. - ЎМКҲТТКМОваУҚТ докторанта
Республикамизнинг ижтимоий, иктисодий камолоти ёш авлоднинг саъии харакатларига боғлик эканлиги
энди хеч кимга сир эмас. Ўсиб келаётган ёш авлод ва уларнинг келажакда қандай касбкорга эгаллашларига қараб,
ресггубликамиз келажагини таеаввур килса бўлади. Келажак ёшларники бўлганлиги сабаб ёшлар фаолияти
фаровон хаётимиз мезони, яъни ёшларнинг тарбнясига жиддий эътибор бермоғимиз лозим. Ёшлар таълим-
тарбияси хар бир ота-онанинг, ўкитувчи тарбиячининг бурчи.
Ёшларимизни тарбиялаш учун биринчи галда Шарк мутафаккирларининг дуру-жавохирга тенг маънавий
мерослари дастурамал бўла олади. Абу Наср Фаробий, Исмоил Ал-Бухорий, Абу Райхон Беруний, Абу али Ибн
Сино, Ахмад Яссавий, Ал-Хоразмий, Ал-Фарғоний, Фирдавсий, Амир Темур, Алишер Навоий, З.М.Бобур, Юсуф
Хос Хожиб, Мирзо Улуғбек каби акл-заковат сохибларининг ижтимоий-сиёсий фалсафий таълимотлари хар
томонлама ривожланган баркамол авлодни тарбиялашда мухим восита.
Шундай экан, Республикамиз Президента И.Каримов асарларида хам хар томонлама етук, баркамол
авлодни тарбиялашда, уларнинг иқтисодий-экологик билимларини оширишда хизмат қилади. И.Каримов
асарларининг .мохияти шундаки, уларнинг барчасида асосий масалалардан бири бу республикамизни иктисодий
мустакиллигига тезрок эришишини таъминлаш. иктисодий ислохотларни жадал суръатлар билан олиб бориш.
Узбекистоннинг дунё хамжамиятида ўз ўрнини эгаллашини таъминлаш хамда экологик муаммоларнинг олдини
олиш борасидаги долзарб масалалар теран таърифлаб берилган. Мазкур ислохотларга эришиш учун таълим
жараёнида ислохотларни амалга ошириш даркор.
Таълимнинг тарбиявий характери укувчиларга касбий бнлим бериш. уларнинг ақлий ўсиши ҳамда
дунёкарашининг шаклланиши билан бирталикда экологик тарбияни ўзлаштириш учун шароит яратади.
Таълимнинг таълимий жараёни билан сир вактдз тарбиявий вазифалари хам амалга оширилади, яъни
ўкувчиларда дунёқарашни. ахлокий. мехнат. эстетик карашлар. тасаввурлар, ишонч, жамиятдаги фаол фаолият
ва шунга мувофик хатти-харакатлар усуллари муносабатлар, эхтиёжлар, маданиятлар системаси келажаги буюк
давлат инсонлари учун харахтерли бўлган шахсий фазилатлари шакллантирилади. Таълимнинг тарбиявий
вазифасита унинг мазкур объектив жараёнга белгиланган максадга йўналганлик ва жамоавий ахамиятлилик бахш
этиб ёндошишдан иборат.
Ўкувчининг шахсий фазилатлари билан биргал.шеа уларнинг касбий фазилатлари хам шаклланиши
экологик тарбияни ўзлаштирилишида мухим ахамиятга эга. Педагогика коллежи “Бошлангич таълим” йўналиши
ўкувчиларида куйидаги касбий фазилатларнинг шаклланиши тажриба жараёнида кузатилди:
Биринчидан,
тарбиячилик вазифасини бажаришда соғлом бўлиши даркор.
Иккинчидап,
тарбиячилик фаросатли бўлиши лозим.
Учинчидан,
аниқ, равшан, содда тилда ўз фикрини тушунтира оладиган бўлиши зарур.
Тўртинчидан,
билимли, маърифатга хавасли хамда ўз касбининг моҳирона эгаллашга ҳаракат килиши
керак.
Бешинчидан,
мухим бўлган чора-тадбирларни бажаришда қатъиятли бўлиши лозим.
Юқорида кайд этилган касбий ҳамда шахсий фазилатларни шаклланиш жараёнида экологик тарбияни
ўзлаштирилиши ўкувчидаги мавжуд бўлган табиатга нисбатан ижобий муносабатни такомиллаштиришга хизмат
килади.
Педагогика коллежи “Бошланғич таълим” жараёнида ўкувчиларга экологик тарбияни ўзлаштиришнинг
ўзига хос хусусиятлари куйидагиларда намоён этади:
1)
аник максадга йўналтирилган педагогик тажриба-синов жараёнида:
2)
кўп киррали фанларнинг алокадорлиги жараёнида;
3)
экологияга оид билимларни узлуксиз ўзлаштириш жараёнида;
4)
махсус ҳамда умумкасбий фанларнинг интеграцияси жараёнида;
5)
умумтаълим фанларининг икки томонлама алока жараёнида;
6)
педагогик амалиёт жараёнида.
Юкорида қайд этилган хусусиятларни ўқувчиларнинг касбий ҳамда шахсий фазилатлар
шакллантирилишини куйидагича акс эттирамиз:
Хулоса килиб айтганда, ўкувчининг касбий хамда шахсий фазилатларини шакллантириш назорат
характерига эга бўлиб, бу борада белгиланган вазифалар тасодифий харакатлар оркали эмас, балки олдиндан
белгиланган ва пухта ўйлаб тузилган тарбиязий режалар асосида экологик тарбияни фанлараро
шакллантирилиши хал этиб борилади. Тарбиязий фаолиятда экологик тарбиянинг максади, шакл ва методлари
муҳим ўрин тутади. Тарбия мазмуни фанлараро шакллантириш асосида белгиланиб, амалга ошишида маълум
педагогик шарт-шароитларнинг мавжудлиги талаб этилади.
Таълим тизимини бошкаришнинг ўзига хос хусусиятлари
Ишанова Н.Н , Турсунходжаева номли тиббиёт колежи директори
Нодирхонова М.,услубчи
Мамлакатимизда жорий этилаётган «Таълим тўғриси»даги Қонун, «Кадр-лар тайёрлаш миллий
дастурилда муҳим ўрин эгаллаган масалалардан бири-махсус фан ўкитувчилари малакасини ошириш ва қайта
тайёрлашдир. Буни инобатга олган ҳолда, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими стандартларини такомиллаштириш
устида олиб борилаётган ишлар махсус фан ўкитувчиларининг дастлабки касбий билимларини ва кўникмаларини
тез-тез янгилаш ва чукурлаштиришни талаб этмоқда.
Мустақиллик шароитида таълим тизимини бошқаришда илғор педагогик ва бошқариш тажрибаларини
ўрганиш ва амалиётга жорий килиш, таълим муассасасида соглом маънавий- психологик муҳитни, ҳақикий
ижодкорлик, жамоавий ва шахсий жавобгарлик вазиятини яратиш мухим ахамият касб этади. Булар эса педагогик
жараён ва таълим муассасаси ички бошкарувини такомиллаштириш, унинг кўпгина масалаларини мустакиллик
талаблари асосида назарий ва амалий ишлаб чиқишни такозо килади.
Шу билан бирга таълим тизимини бошқариш жуда мураккаб ва анча масъулиятлидир. Энг мухими, у кўп
компонентли тизим ҳисобланади. Шунинг учун унинг мазмун, моҳиятига мос бошкариш шакл ва методларини
танлаш ҳам жиддий муаммодир. Педагогик жараён ва таълим муассасаси ички бошкарувини такомиллаштириш
унга тизимли ёндашув асосида бошкаришни ташкил килишни тақозо килади. Таълим муассасаси ички бошкаруви
иккита кичик тизим - бошкарувчи (рахбарлар, унинг ўринбосарлари, педагоглар ва талабалар, хизматчилар ва
жамоат ташкилотларининг рахбарлари) ва бошқарилувчилардан ташкил топади ва улар ўзаро муносабатларда
фаолият кўрсатадилар.
Ўкув юртини ички бошкарувига тизимли ёндашув педагогик жараён конуниятларини билиш ва шу асосда
педагоглар жамоаси ҳаракатларини, куч-ғайратини уйғунлаштириш, ягона максад - сифатини кўтаришга
йўналтиришни таъминлаши лозим. Бунда педагогик фаолият ва таълим муассасаси бўғинларига тизим сифатида
қараб, уларни максадга эришиш механизмлари сифатида караш, уларни яхлит педагогик жараённинг таркибий
кисмлари деб караб, педагог ва ўкувчиларнинг ўзаро