"IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali №3(17) 2024
79
UDK:338
Аxrоrоvа Nilufаr Uktаmоvnа,
“Ipak yo‘li” turizm va madaniy meros xalqaro
universiteti doktoranti, ORCID-
0000-0003-3955-1371,
TALABA VA YOSHLAR SAYOHATINING NAZARIY JIHATLARI
HAMDA UNI RIVOJLANTIRISH STRATEGIYALARI
Annotatsiya: Talabalar turizmi sayyohlik sanoatining o‘sib borayotgan segmenti bo‘lib, yoshlar
ko‘proq chet elda ta’lim va madaniy tajribalarni izlamoqda. Mazkur maqolada talaba va yoshlar
sayohatining tushunchasi, xususiyatlari va turlarini o‘rganish jarayonida xalqaro tajribalar
asosida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar asosida talabalar, yoshlar va ularning sayohati, talabalar
turizmi ishtirokchilarining turlari, xususiyatlari, motivatsiyalari tadqiq qilingan. Shuningdek,
mazkur nazariy tadqiqot asosida talabalar turizmini rivojlantirishning marketing strategiyalari
taqdim qilingan.
Kalit so‘zlar: talaba va yoshlar sayohati va turizmi, sayohat xususiyatlari, marketing
strategiyalari.
THEORETICAL ASPECTS OF STUDENT AND YOUTH TRAVEL AND STRATEGIES
FOR ITS DEVELOPMENT
Abstract: Student tourism is a growing segment of the travel industry, with young people
increasingly seeking educational and cultural experiences abroad. In this article, in the process
of studying the concept, characteristics and types of student and youth travel, based on scientific
research conducted on the basis of international experiences, students, young people and their
travel, types, characteristics, and motivations of participants in student tourism were researched.
Marketing strategies for the development of student tourism are also presented on the basis of this
theoretical research.
Keywords: student and youth travel and tourism, travel characteristics, marketing strategies.
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ СТУДЕНЧЕСКОГО И МОЛОДЕЖНОГО
ПУТЕШЕСТВИЯ И СТРАТЕГИИ ЕГО РАЗВИТИЯ
Аннотация: Студенческий туризм является растущим сегментом туристической
индустрии, где молодые люди все чаще стремятся получить образовательный и
культурный опыт за рубежом. В данной статье в процессе изучения понятия,
особенностей и видов студенческого и молодежного туризма на основе научных
исследований, проведенных на основе международного опыта, студенты, молодежь и их
путешествия, виды, характеристики и мотивация участников исследован студенческий
туризм. На основе данного теоретического исследования также представлены
маркетинговые стратегии развития студенческого туризма.
Ключевые слова: студенческие и молодежные путешествия и туризм, характеристики
путешествий, маркетинговые стратегии.
KIRISH
Talaba va yoshlar sayohati har bir jamiyatning ijtimoiy-madaniy mexanizmlardan biri
boʻlib, uning yordamida yoshlarning qobiliyatlarini rivojlantirish, mavhumlarini kashf etish,
shuningdek, yoshlar ongida sayohat madaniyatini shakllantirish, milliy va madaniy qadriyatlarni
mustahkamlashga xizmat qiluvchi soha hisoblanadi. Yoshlar sayohati an’anaviy turizm
tushunchasidan uning ishtirokchilarining maxsus o‘ziga xos xususiyatlari bilan farq qiladi.
So‘nggi o‘n yillikda bu tarmoq juda tez rivojlandi va yoshlar tomonidan turizmning turli
ko‘rinishlariga sarflangan mablag‘lar tufayli ko‘pgina davlatlarning moliyaviy holatiga o‘z
hissasiga qo‘shgan desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Xususan, yoshlar turizmi bugungi kunda bir
№3(17) 2024 "IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali
80
milliarddan ortiq xalqaro sayyohlarning 23% dan ortig‘ini o‘z ichiga olgan xalqaro turizmning eng
jadal rivojlanayotgan sohalaridan biriga aylanib ulgurgan, har yili 333 milliard AQSh dollarida
turistik tushum olib keladi, sayohat uchun yiliga mazkur segmentning birgina vakili o‘rtacha 2867
yevro xarajat qiladi.
1
Butunjahon Yoshlar, Talabalar, Ta’lim va Sayohat Konfederatsiyasi (World Youth
Student&Education Travel Confederation)ning ma’lumotlariga ko‘ra jahon yoshlar sayohati
bozori xalqaro sayohatlarga doimiy ravishda katta hissa qo‘shishni kelajakda ham davom ettiradi.
15 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan yoshlar soni 2040-yilga kelib 1,3 milliarddan oshishi
kutilmoqda. [1]
Shuningdek, StudentUniverse sayohat agentligi tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotga ko‘ra
talabalarning 1/3 dan ortiq qismi moddiy buyumlardan qaraganda taassurotlarga pul sarflashni
ma’qul ko‘rishi aniqlangan.
2
Bu esa aynan talaba va yoshlarning sayohatsevarligidan dalolat bo‘la
oladi.
Talabalar va yoshlar sayohati yosh shaxslarning shaxsiy, akademik va madaniy
rivojlanishini shakllantirishda hal qiluvchi rol o‘ynaydigan dinamik va rivojlanayotgan sohadir.
Globallashuv odamlar va madaniyatlarni chegaralar orqali bog‘lashda davom etar ekan, talabalar
va yoshlarning dunyo bo‘ylab sayohat qilish va kashf qilish imkoniyatlari sezilarli darajada
kengaydi. Ushbu maqolada talabalar va yoshlar sayohatining nazariy jihatlari o‘rganilgan bo‘lib,
mazkur turizm yo‘nalishining asosiy o‘ziga xos xususiyatlari yoritib berilgan.
Talabalar va yoshlar sayohatlarining nazariy asoslarini o‘rganib, biz ushbu tajribalar shaxsiy
o‘sishga, madaniyatlararo kompetensiyaga va global fuqarolikka qanday hissa qo‘shishini
chuqurroq tushunishimiz mumkin. Talabalar va yoshlar sayohatlari haqida ma’lumot beruvchi
nazariy asoslarni har tomonlama tahlil qilish orqali biz o‘qituvchilar, siyosatchilar va sanoat
manfaatdor tomonlariga keyingi avlod uchun sayohat tajribasining sifati va ta’sirini oshirish uchun
tushunchalar berishni maqsad qilganmiz.
TADQIQOT METODOLOGIYASI
Maqolada ilmiy-nazariy, kuzatish va tanlash metodlaridan foydalanilgan bo‘lib, yoritilgan
tadqiqot natijalarining ishonchliligi tadqiqotda foydalanilgan xorijiy statistik rasmiy
manbalardan, Butunjahon Turistik Tashkiloti hamda Butunjahon Yoshlar, Talabalar, Ta’lim va
Sayohat Konfederatsiyasining rasmiy veb-saytidan foydalanish bilan izohlanadi.
MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAHLILI
Yosh sayyohlar unchalik ko‘p mablag‘ga ega bo‘lmasa-da, lekin yetarlicha bo‘sh vaqti bor.
Bu shuni anglatadiki, ular turistik yo‘nalishlarda oddiy sayohatchilardan ko‘ra uzoqroq qolishlari
mumkin. Butunjahon Yoshlar, Talabalar, Ta’lim va Sayohat Konfederatsiyasi (WYSE Travel
Confederation) tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, 2013-yilda yosh sayohatchilar asosiy sayohatlarga
o‘rtacha jami 2160 AQSH dollari, global sayyohlar uchun esa o‘rtacha 1 097 AQSh dollari
sarflagan [1]. Shubhasiz, boshqa sayyohlarga qaraganda uzoqroq sayohat qilgan yosh
sayohatchilar o‘rtacha uchdan ikki baravar ko‘p pul sarflashadi. Bundan tashqari, ular ko‘pincha
o‘z sayohatlarini vositachilarsiz mustaqil ravishda rejalashtirishga harakat qilishadi, ya’ni ular
mahalliy muassasalarda o‘zlarining katta miqdordagi pullarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarflashadi [11].
Shubhasiz, bu mahalliy tadbirkorlik sub’ektlarining iqtisodini yaxshilashga olib keladi.
Talaba va yoshlar sayohati tushunchasiga ilmiy yondashuvlar juda xilma-xil va turli
qarashlarga ega, negaki, yosh (Jones, 2007) [13], motivatsiya (Zulhaimi,Halim and Zawawi, 2018)
[10] va sayohat qilish tabiati (Todorovic, Apelic and Romic,) [14] kabi ba’zi mezonlar shunchalik
xilma-xilki, ma’lum bir ta’rif talaba va yoshlar sayohati tushunchasini har tomonlama ta’riflab
ochib berishi mushkul. Shu bois, eng ko‘p olimlar va tadqiqot markazlari tomonidan tan olingan
ilmiy ta’rif va tushunchalarni taqdim qilmoqdamiz.
Yosh sayohatchilar odatda arzon narxlardagi aviakompaniyalar va turar joyni, yangi odamlar
bilan tanishishni, yangi madaniyatni, oʻyin-kulgi va sarguzashtlarni mustaqil ravishda yoki
oldindan rejalashtirgan holda, uzoq va qisqa muddatli taʼtillarni afzal ko‘ruvchilar hisoblanadilar.
[9] Aksariyat yoshlar cheklangan mablag‘ bilan sayohat qilishadi, shuning uchun ular turli xil
1
https://www.wysetc.org/about-us/facts-and-stats/
2
https://www.studentuniverse.com/state-of-student-travel-2024
"IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali №3(17) 2024
81
qimmatbaho xizmatlardan pullarini tejab, boshqa o‘zlaridek yosh sayohatchilar yoki mahalliy
aholi bilan do‘stona muhit yaratishlari mumkin bo‘lgan arzon yotoqxonalarni tanlashni afzal
ko‘rishadi. Mazkur xususiyatlarni jamlagan holda Kanada Yoshlar Turizmi Konsorsiumi (YTCC
– Youth Tourism Consortium of Canada) quyidagicha ta’riflaydi:
“yoshlar sayohati - bu 30
yoshgacha bo‘lgan, oilasisiz sayohat qiladigan, biznes maqsadlarida emas, balki do‘stlari yoki
qarindoshlarini ziyorat qilish, ta’lim maqsadlarida yoki shunchaki dam olish uchun 24 soatdan
ortiq davom etadigan sayohatdir”.
[3, 6]
“Yoshlar turizmi” uchun eng muqobil ta’riflardan biri Butunjahon Yoshlar Talabalari va
Taʼlim Sayohatlari Konfederatsiyasi (WYSETC – World Youth Student and Educational Travel
Confederation) tomonidan berilgan:
“Yoshlar sayohati yangi madaniyatlarni boshdan kechirish,
hayotiy tajriba orttirish va sayohatchining odatiy muhitidan tashqarida o‘rganish uchun rasmiy
yoki norasmiy imkoniyatlardan foydalanish istagi bilan qisman yoki to‘liq motivatsiyalangan 16
yoshdan 29 yoshgacha bo‘lgan shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan bir yildan kam davom
etadigan barcha mustaqil sayohatlarni o‘z ichiga oladi”.
Yana bir muhim e’tiborga molik tomoni bu yosh chegarasidir. Birlashgan Millatlar
Tashkilotining ma’lumotlariga ko‘ra, 15-24 yoshgacha bo‘lgan shaxslar “yoshlar” hisoblanadi,
Butunjahon sayyohlik tashkiloti esa yosh chegarasini 15 yoshdan 25 yoshgacha deb ta’kidlaydi.
Shuningdek, bunday xilma-xilliklar juda ko‘p, masalan, Kanada Yoshlar Turizmi Konsortsiumi
26-30 yosh deb belgilasa (Alice 2004) [3], London va Avstraliyada yosh sayohatchilar esa 15-34
yosh oralig‘ida ekanligini ko‘rsatilgan. (Carr 2001) [4], (Sullivan 2004) [5].
Yoshlar sayohati haqida umumiy tushunchaga ega bo‘lgan bo‘lsak-da, uning yosh
chegaralari, xususiyatlari va sayohat qilish tabiatinig o‘ziga xosligi baribir mazkur sohaning
nazariy jihatlarida chuqur tahliliy yondashuvni talab qiladi. Misol uchun yosh chegarasi qonuniy
jihatdan turli davlatlarda turlicha. Yuqorida berilgan ta’riflarda ham mutloq chegara
tayinlanmagan. O‘zbekiston qonunchiligi ko‘ra, yosh doirasi 14yoshdan 30 yoshgacha
tayinlangan, biroq ota-onasiz yoki qonuniy vasiysiz sayohat qila olishi uchun 16yoshdan katta
bo‘lishi ta’kidlangan [12]. Demak, bizning tadqiqotimiz o‘rganish doirasida ham yosh jihatdan,
ham talaba ekanligi jihatidan ahamiyatga ega.
TAHLIL VA NATIJALAR
Talabalar va yoshlarning sayohat dasturlarini rejalashtirayotganda, ishtirokchilar uchun
xavfsiz, boyitish va ta’sirchan tajribani ta’minlash uchun turli omillarni hisobga olish muhimdir.
Yo‘lga chiqishdan oldin keng qamrovli yo‘nalishni, madaniy sezgirlikni o‘rgatish va sayohat
davomida doimiy yordam ko‘rsatish qiyinchiliklarni yengillashtirish va talabalarning umumiy
tajribasini oshirishga yordam beradi. Mahalliy hamkorlar bilan hamkorlik qilish, axloqiy
me’yorlarga rioya qilish va ishtirokchilarning farovonligini birinchi o‘ringa qo‘yish talabalar va
yoshlar sayohatlari dasturlarini tashkil etishda muhim ahamiyatga ega [16].
Talaba va yoshlar sayohati xususiyatlari.
Mazkur yo‘nalish sayohatning o‘ziga xos shakli
aynan shu demografik guruhning ehtiyojlari va manfaatlariga javob berishidir. Talabalar va
yoshlar sayohatining asosiy tafsilotlari va xususiyatlarini quyidagi rasmda tasvirlashga harakat
qildik. (1-rasm.)
Manba: Muallif ishlanmasi.
1. Maqsad:
Talaba va yoshlar sayohatlarining asosiy maqsadi yangi yo‘nalishlarni o‘rganish,
turli madaniyatlar bilan tanishish, yangi ko‘nikmalarni o‘rganish va dunyoqarashini
kengaytirishdan iborat. Bu ko‘pincha til o‘rganish, ko‘ngillilik, amaliyot yoki chet elda o‘qish [15]
kabi ta‘lim yoki tajriba komponentlarini o‘z ichiga oladi.
2. Yosh chegarasi:
Talaba va yoshlar sayohati asosan 16 yoshdan 30 yoshgacha bo‘lgan
shaxslarni o‘z ichiga oladi [23]. Bu yosh oralig‘i asosan oliy ta’lim muassasalari va kasb-hunar
maktablarida tahsil olayotgan talabalarni va sarguzasht va shaxsiy o‘sishga intilayotgan yosh
mutaxassislarni qamrab oladi [22].
3. Kamxarjliligi:
Talabalar va yoshlar sayohatlari kam xarajat qilishlari bilan mashhur.
Ko‘pgina sayyohlik kompaniyalari talabalar va yoshlar uchun chegirmali tariflar, maxsus paketlar
va eksklyuziv takliflarni taklif qilishadi. Xostellar, iqtisodiy toifadagi turar joylar va arzon
transport imkoniyatlari ham ushbu segmentda juda ommalashgan [26].
№3(17) 2024 "IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali
82
4. Moslashuvchanlik:
Talabalar va yoshlarning sayohati sayohat davomiyligi, marshrut va
tadbirlar bo‘yicha ko‘proq moslashuvchanlikni ta’minlaydi. Yosh sayohatchilar o‘z sayohatlarini
mustaqil ravishda rejalashtirishlari [27] yoki individual imtiyozlarga mos keladigan turli xil
variantlarni taklif qiladigan moslashuvchan tur paketlarini tanlashlari odatiy holdir [18].
1-rasm. Talaba va yosh sayohati xususiyatlari.
5. Ijtimoiy hamkorlik:
Talabalar va yoshlar sayohatlarining eng muhim jihatlaridan biri bu
dunyoning turli burchaklaridan kelgan hamfikrlar bilan uchrashish imkoniyatidir. Sayohatchilar
ko‘pincha yotoqxonalarda qolishadi yoki yangi do‘stlar orttirish, madaniy almashuv va tarmoq
o‘rnatishni rag‘batlantiradigan ijtimoiy muhitni rivojlantiradigan guruh tadbirlarida qatnashadilar
[20,21].
6. Bevosita ta’lim olish:
Talabalar va yoshlar sayohatlari ko‘pincha ta’lim komponentlarini
o‘z ichiga oladi. Bu til kurslarida qatnashish, muayyan mavzular bo‘yicha seminarlar yoki
seminarlarda qatnashish,
cultural immersion
(o‘zini boshqa madaniyatga kiritish, mahalliy aholi
bilan muloqot qilish va boshqalarning yashash tarzini tushunish) faoliyati bilan shug‘ullanish yoki
hatto chet elda o‘quv dasturlarini davom ettirishni o‘z ichiga olishi mumkin [24, 30].
7. Ko‘ngillilik va jamoat xizmati:
Ko‘plab yosh sayohatchilar sayohatlari davomida ko‘ngilli
ish yoki jamoat xizmati loyihalarida qatnashishni afzal ko‘rishadi. Bu ularga mahalliy
hamjamiyatlarga hissa qo‘shish, ijobiy ta’sir ko‘rsatish va dunyoning turli burchaklaridagi ijtimoiy
muammolarni chuqurroq tushunish imkonini beradi [7, 25].
8.
Sarguzashtli faoliyatlarga moyillik:
Talabalar va yoshlar sayohati ko‘pincha piyoda
yurish, trekking, suv sporti, yovvoyi tabiatni o‘rganish va boshqa jismoniy kuch talab qiladigan
sarguzashtli mashg‘ulotlarni o‘z ichiga oladi [17].
9. Madaniy qadriyatlarning shakllanishi:
Talabalar va yoshlarning sayohatlari madaniy
almashinuv uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Sayohatchilar mahalliy urf-odatlar, urf-odatlar va
oshxonaga sho‘ng‘ib, turli madaniyatlar va istiqbollarni chuqurroq tushunishlari mumkin [19].
Talaba va yoshlar
sayohati
Kamxarjliligi
Maqsad
Shaxsiy o‘sish va
rivojlanish
Ko‘ngillilik
Moslashuvchanlik
Yosh chegarasi
Bevosita ta’lim
olish
Ijtimoiy hamkorlik
Sarguzashtli
faoliyatlarga moyillik
Madaniy
qadriyatlarning
shakllanishi
"IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali №3(17) 2024
83
10. Shaxsiy o‘sish va rivojlanish:
Talabalar va yoshlar sayohati shaxsiy o‘sishni,
mustaqillikni, o‘z-o‘zini kashf qilishni va moslashuvchanlik, muammolarni hal qilish,
madaniyatlararo muloqot va qat’iyatlilik kabi qimmatli hayotiy ko‘nikmalarni rivojlantirishga
yordam beradigan transformativ tajriba sifatida qaraladi [29].
Talabalar va yoshlar sayohatlarining yana bir muhim nazariy jihati uning shaxsiy rivojlanish,
madaniyatlararo kompetensiya va global fuqarolikka ta’sirini o‘rganishdir. Tadqiqotlar shuni
ko‘rsatdiki, sayohat tajribasi talabalarning o‘ziga bo‘lgan ishonchini, bardoshliligini va
moslashuvchanligini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Yosh sayohatchilar notanish, begona
muhitlarga sho‘ng‘ish orqali qiyinchiliklarni yengib o‘tishni, turli kelib chiqishi bo‘lgan odamlar
bilan samarali muloqot qilishni va madaniy farqlarni ko‘proq qadrlashni o‘rganadilar. Bu tajribalar
nafaqat o‘quvchilarning dunyoqarashini kengaytiradi, balki hamdardlik, bag‘rikenglik va global
o‘zaro bog‘liqlik hissini [28] ham rivojlantiradi.
MUHOKAMA
2-rasm. Talabalar va yoshlar turizmi uchun milliy siyosat muhiti. Manba: Xalqaro Talabalar
va Sayohat Konfederatsiyasi (ISTC).
Bugungi kunga qadar talaba-yoshlar turizmi, ta’lim va madaniy almashinuvlar o‘rtasida
aynan siyosiy bog‘liqliklar mavjudligini tan oluvchi bir qancha davlatlar mavjud. Xalqaro
Talabalar va Sayohat Konfederatsiyasi tomonidan berilgan siyosiy muhit (2-rasm) ko‘pgina
davlatlar tomonidan eng maqbul deb topilgani hisoblanadi. Shunga asoslangan holda bir necha
davlatlar o‘zlarining dasturlarini tuzishgan.
Masalan, Daniya yoshlar siyosatining umumiy maqsadi: “Barcha yoshlar jamiyat rivojiga
faol hissa qo‘shuvchi sifatida mustaqil va ko‘p qirrali hayotga munosib bo‘lgan voqealarga boy
TALAB
Yoshlar
siyosati
Turizm
siyosati
Ta’lim
siyosati
Sayohat uchun to‘siqlar
TA’MINOT
Turar joy
qoidalari
Chegirmalar
berish
Madaniy
siyosat
Hukumat roli
Immigratsiya
siyosati
№3(17) 2024 "IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali
84
yoshlar imkoniyatlaridan bahramand bo‘lishlari kerak”. Buning natijasi hukumatning chet elga
sayohat va o‘qishni faol rag‘batlantirishidir. 2016-yilda 4370 nafar talaba chet elda taʼlim olish
uchun grant oldi (ERASMUS kabi almashinuv dasturlarida qatnashuvchilardan tashqari). [6]
Aytish joizki, nisbatan kam sonli mamlakatlar talabalar va yoshlar turizmi uchun maxsus
siyosiy dasturga ega hamda mazkur mavjud siyosatlar odatda reklama va marketing bilan bog‘liq
hisoblanadi. Misol uchun, Malayziyada talabalar turizmi Sakkizinchi Milliy Rivojlanish rejasiga
kiritilgan. Ko‘pgina davlatlarning, shu jumladan, Janubiy Afrika va Hindistonning Milliy Yoshlar
Rejalari dasturlariga kiritilgan.[8] “BMT tizimining Butunjahon yoshlar forumi” (Braga,
Portugaliya) [24] yoshlarga oid milliy siyosatni ishlab chiqishda turizmni e’tiborga olish kerak
bo‘lgan asosiy yo‘nalishlardan biri bo‘lishini tavsiya qildi. Biroq, hozirgi vaqtda ko‘pgina
mamlakatlarda turizm va yoshlar siyosati o‘rtasida hali ham nisbatan kam muvofiqlashtirish
mavjud.
Bir qator mamlakatlar to‘liq vaqtda o‘qiyotgan yoshlar uchun bir davlatda uzoq muddat
qolishlariga imkon beruvchi yanada moslashuvchan talaba vizalarini ishlab chiqdilar. Yangi
Zelandiyada talabalarning immigratsiya siyosati kirishni rag‘batlantirish va ish imkoniyatlari
bo‘yicha ko‘proq moslashuvchanlikni ta'minlash maqsadida takomillashtirildi – bu barcha
sohalarga, jumladan, til, maktab darajasi va oliy o‘quv yurtlari talabalariga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi
[25]. Hukumatning yangi tashabbuslari kengaytirilgan xalqaro talabalar stipendiya dasturini va
doktorantlar uchun ko‘proq imkoniyatlarni o‘z ichiga oladi.
Talabalar va yoshlar turizmi bilan bog‘liq eng keng qamrovli siyosat Osiyoda ishlab
chiqilgan, negaki bu yerda bir qator davlatlar sayohatni ta'lim jarayonining kengayishi va xalqaro
tushunishni shakllantirish vositasi sifatida ko‘rishadi.
Filippin yoshlar turizmini rag‘batlantirishda ikkita asosiy maqsadga ega:
1) yoshlarning sayohat harakatini kuchaytirish;
2) Filippin yoshlarida mamlakatga daxldorlik, tartib-intizom va mamlakatning milliy merosi
va atrof-muhitini asrash uchun g‘amxo‘rlikni kuchaytirish [25]. Dastur sayohatning ta'lim va
qadriyatlarni shakllantirish uchun kuchli vosita sifatida muhimligini ta'kidlaydi.
Yuqorida keltirib o‘tilgan davlatlarning siyosiy muhiti va marketing strategiyalaridan kelib
chiqqan holda biz destinatsiyalar quyidagi rasmda marketing strategiyalarini amalga oshirish
orqali talaba sayyohlarni jalb qilishda boshqa destinatsiyalardan raqobatda ustun kelishlari
mumkin degan g‘oyani ilgari suramiz. (3-rasm).
Targeting va segmentatsiya talaba sayyohlarini jalb qilmoqchi bo‘lgan turistik destinatsiya
marketologlari uchun hal qiluvchi strategiya sifatida paydo bo‘ldi. Ushbu demografiyaning
afzalliklari va xatti-harakatlarini tushunib, destinatsiyalar yosh sayohatchilarning o‘ziga xos
ehtiyojlari va qiziqishlarini qondirish uchun o‘z takliflarini moslashtirishi mumkin. Bunda
turmahsulotni ishlab chiqish, narxlash, rag‘batlantirish va tarqatish kanallari talaba turistlar uchun
jozibali tajriba yaratishning asosiy elementlari sifatida belgilanadi.
Talabalar turizmi ommalashib borar ekan, destinatsiyalar yosh sayohatchilarni qiziqtiradigan
maqsadli marketing strategiyalarini amalga oshirish orqali ushbu tendensiyadan foydalanish uchun
muhim imkoniyatlarga ega. Talaba sayohatchilarining afzalliklarini tushunish, talabalar uchun
qulay takliflarni ishlab chiqish, raqamli marketing kanallaridan foydalanish, ta’lim muassasalari
bilan hamkorlik qilish va qo‘llab-quvvatlash va resurslarni taqdim etish orqali turistik
destinatsiyalar noyob va boyituvchi sayohat tajribasini izlayotgan talabalarning sodiq mijozlar
bazasini jalb qilishi va saqlab qolishi mumkin. Talabalar turizm bozoriga sarmoya kiritib, turistik
destinatsiyalar unutilmas va o‘zgaruvchan sarguzashtlarni qidirayotgan yosh sayohatchilar uchun
eng yaxshi tanlov sifatida o‘zini namoyon qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Talaba turistlarning ehtiyojlari va afzalliklarini tushunish va maqsadli marketing
strategiyalarini amalga oshirish orqali destinatsiyalar ushbu o‘sib borayotgan bozor segmentidan
unumli foydalanishlari mumkin. Arzon va qulay variantlarni taklif qilish, talabalar uchun qulay
tadbirlar va tadbirlarni targ‘ib qilish va talabalar tashkilotlari bilan hamkorlik qilish orqali ko‘proq
talaba turistlarini jalb qilish va mahalliy iqtisodni yanada oshirish imkoniyati mavjud.
"IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali №3(17) 2024
85
3-rasm. Turistik destinatsiyalar uchun talabalar turizmini rivojlantiruvchi marketing
strategiyalari. Manba: muallif tomonidan tuzilgan.
XULOSA VA TAKLIFLAR
So‘nggi yillarda talabalar va yoshlar sayohatlari tobora ommalashib bormoqda, ko‘proq
yoshlar dunyoni kashf etish va yangi tajriba orttirishni afzal ko‘rmoqda. Sayohatning ushbu shakli
talabalar va yosh sayohatchilarning ehtiyojlari va afzalliklariga mos keladigan o‘ziga xos
xususiyatlar va mulohazalar to‘plami bilan tavsiflanadi. Talabalar va yoshlar sayohatlari budjetga
mos turar joydan tortib sarguzashtli tadbirlargacha bo‘lgan sayohatlar uchun kashfiyot va shaxsiy
o‘sish uchun turli xil imkoniyatlarni taqdim etadi. Fikrimizcha, talabalar turizmini nazariy jihatdan
xususiyatlarini o‘rgangan holda, uni yuqorida qayd etilgan marketing strategiyalari orqali
rivojlantiradigan bo‘lsak quyidagi ijobiy natijalarga erishamiz:
- madaniy almashinuv: talabalar turizmi o‘quvchilarga turli madaniyatlar, an’analar va
turmush tarzini o‘rganish imkonini beruvchi madaniy almashinuv imkoniyatlarini beradi;
1. Sayohatchi
talabaning
xususiyatlarini
tushunish
2. Talabalar uchun
qulay takliflarni ishlab
chiqish
3. Raqamli marketing
kanallaridan
foydalanish
4. Ta’lim muassasalari
bilan hamkorlik qilish
5. Yordam va
resurslar bilan
ta’minlash
M
A
R
K
E
T
I
N
G
S
T
R
A
T
E
G
I
Y
A
L
A
R
I
-
talabalarning afzalliklari, qiziqishlari va
xatti-harakatlarini tushunish;
-
bozor tadqiqotlarini o‘tkazish;
-
talabalar sayohatlari hamjamiyatlari bilan
shug‘ullanish
-
qiziqishlariga mos takliflar
-
past narxli turistik xizmatlar majmui;
-
yosh auditoriyaga qaratilgan madaniy dasturlar
yoki tadbirlar;
-
sarguzasht va kashfiyotga bo‘lgan istagini
qondiradigan noyob va haqiqiy tajribalarni taqdim
eta oladigan yo‘nalishlar.
-
ijtimoiy media platformalari, sayohat bloglari
va virtual sayohat saytlari;
-
Influencer hamkorliklari, maqsadli reklama
kampaniyalari
va
foydalanuvchi
tomonidan
yaratiladigan content tashkil qilish;
-
ta'lim muassasalari va chet elda o‘qish dasturlari
bilan hamkorlik qilish;
-
akademik fanlarni tajribaviy o‘rganish bilan
birlashtirgan
maxsus
dasturlar
va
o‘quv
sayohatlarini taklif qilish;
-
talabalarga sayohatlarini rejalashtirish va bron
qilishni osonlashtiradigan yordam va resurslarni
taqdim etish: onlayn qo‘llanmalar, sayohat bo‘yicha
maslahatlar, til yordami va 24/7 mijozlarga xizmat
ko‘rsatish;
-
talabalar uchun muammosiz va tashvishsiz
sayohat taklif qilish.
№3(17) 2024 "IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali
86
- ta’limni boyitish: yangi joylarga sayohat auditoriyada o‘rganishni to‘ldiradigan qimmatli
ta’lim tajribasini taqdim etishi mumkin, bu esa talabalarga amaliy bilim va ko‘nikmalarga ega
bo‘lish imkoniyatini beradi.
- shaxsiy rivojlanish: talabalar turizmi shaxsiy o‘sish va rivojlanishga hissa qo‘shishi,
mustaqillikni, moslashuvchanlikni va kengroq dunyoqarashni rivojlantirishga yordam beradi;
- iqtisodiy ta’sir: talabalar turizmining rivojlanishi tashrif buyurilgan joylarga iqtisodiy
foyda keltirishi, mahalliy korxonalarni qo‘llab-quvvatlashi, ish o‘rinlarining yaratilishi kabi
iqtisodiy foydalar olib keladi;
- tarmoq va hamkorlik: talabalar turizmi madaniyatlararo tushunish va hamkorlikni
rag‘batlantirish, turli kelib chiqishi va institutlari talabalari o‘rtasida tarmoq va hamkorlikni
osonlashtirishi mumkin;
- barqaror sayohat amaliyotini targ‘ib qilish:tTalabalar turizmini rivojlantirish, shuningdek,
barqaror sayohat amaliyotlari va mas’uliyatli turizm haqida xabardorlikni oshirishi mumkin,
talabalarni sayohat paytida ularning atrof-muhitga ta’sirini yodda tutishga undaydi.
- xalqaro darajada istiqbol: talabalar turizmi orqali turli madaniyatlar va muhitlarni boshdan
kechirish talabalarga keng dunyoqarashni rivojlantirishga va global muammolarni chuqurroq
tushunishga yordam beradi.
Talaba va yoshlar sayohati ko‘p qirrali hodisa bo‘lib, u keng ko‘lamli tajriba va
motivatsiyalarni o‘z ichiga oladi. Ta’lim imkoniyatlaridan tortib shaxsiy o‘sish va madaniy
almashinuvgacha, talaba yoki yosh shaxs sifatida sayohat qilish individual rivojlanish va global
tushunishga chuqur ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Talabalar va yoshlar sayohatlarining nazariy
jihatlarini tushunish orqali siyosatchilar, mazkur sohaning ta’lim beruvchilari va soha
mutaxassislari kelgusi avlod uchun mazmunli sayohat tajribasini yaxshiroq qo‘llab-quvvatlashlari
va targ‘ib qilishlari mumkin. Dunyo tobora o‘zaro bog‘langan bo‘lsa, sayohat orqali
qiziquvchanlik, hamdardlik va ochiq fikrlashni rivojlantirish yanada bag‘rikeng va inklyuziv
jamiyatni yaratish uchun muhim ahamiyatga ega.
Xulosa qilib aytganda, talabalar va yoshlar sayohati yosh shaxslar uchun maxsus ishlab
chiqilgan sayohat shakli bo‘lib, arzonlik, moslashuvchanlik, ta’lim imkoniyatlari, ijtimoiy o‘zaro
ta’sir, sarguzasht va shaxsiy o‘sish kabi noyob xususiyatlarni taklif etadi. Bu yoshlarga dunyoni
kashf qilish, turli madaniyatlar bilan tanishish va umrboqiy xotiralar yaratish imkoniyatini beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Chapman David. Director General. WYSE Travel Confederation 18 October 2019 | World
Tourism Conference. New Horizons III Exucutive summary, A global study of the youth
and student traveller.
2.
Youth Student & Educational Travel Statistics Report 2018. British Educational Travel
Association (BETA), London, UK.
3.
Alice, D. 2004. Youth tourism in Canada – A situational analysis of an overlooked Market.
Canada: Youth Tourism Consortium of Canada.
4.
Carr, N. 2000. An exploratory study of gendered differences in young tourists perception
of danger within London. Tourism Management 22:565-570.
5.
Sullivan, A. 2004. Defining trends in youth travel in Australia. In The World Youth and
Student Travel Conference 2004. Madrid: World Youth and Student Travel Conference.
6.
Richards, G. (2015). The new global nomads: Youth travel in a globalizing world.
Tourism
Recreation Research
,
40
(3), 340–352. https://doi.org/10.1080/02508281.2015.1075724
7.
Wearing, S., and Neil, J. (2001). Expanding Sustainable Tourism’s Conceptualization:
Ecotourism, Volunteerism and Serious Leisure. In S.F. McCool and R.N. Moisey,
eds.Tourism, Recreation and Sustainability, Linking Culture and the Environment, pp.233-
255
8.
King, B., Richards, G., & Chu, A. M. C. (2023). Developing a tourism region through
tourism and culture: bordering, branding, placemaking and governance processes.
Tourism
Recreation Research
, 1–15. https://doi.org/10.1080/02508281.2023.2207156
"IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali №3(17) 2024
87
9.
Crossley, E. (2012). Poor but happy: volunteer tourists’ encounters with poverty. Tourism
Geographies, 14(2):235-253.
10.
Zulhaimi, N., Halim, M. S. A., & Zawawi, M. M. A. (2018). The Motives of Volunteerism
Involvement in the Tourism Sector. International Journal of Academic Research in
Business and Social Sciences, 8(6), 290–304.
11.
Bywater, M., Youth and student travel market, Travel & Tourism Analyst Vol. 3, 35-50,
1993.
12.
Akhrorova, N. U. (2022). Swot Analysis in Youth Tourism Development Strategies for
Uzbekistan.
American Journal of Economics and Business Management
,
5
(12), 26-33.
13.
Jones, D., Social Tourism in the E.U. - Student & Youth Travel, European Commission
Seminar, Brussels, 2007.
14.
Todorovic, N., Apelic, J. & Romic, G. (2015). Characteristics of foreign youth tourism in
Belgrade.
15.
World Economic Forum (2013) The Travel & Tourism Competitiveness Report 2013
World Tourism Organization International conference on youth tourism, New Delhi
(India): Final report.
16.
Glover, P. (2010), “Generation Y’s future tourism demand: some opportunities and
challenges”, in Benckendorff, P., Moscardo, G. and Pendergast, D. (Eds), Tourism and
Generation Y, CAB International, Cambridge, MA, pp. 155-63.
17.
Mumuni, A. G. & Mansour, M. (2014). Activity-based segmentation of the outbound
leisure tourism market of Saudi Arabi. Journal of Vacation Marketing, 20(3), 239-252.
18.
Moisa, C. O. (2010). Aspects of the youth travel demand.
Annales Universitatis Apulensis:
Series Oeconomica
,
12
(2), 575.
19.
Caroline Wangari Njagi (2017). Understanding the travel motivation among youth
travelers in Kenya: the ‘push’ and ‘pull’ paradigm.
20.
Kim, K. (2008). Analysis of structural equation model for the student pleasure travel
market: motivation, involvement, satisfaction, and destination loyalty. Journal of Travel
& Tourism Marketing, 24(4), 297-313Lee, U. & Pearce, P.L. (2002).
21.
Maoz, D.: Backpackers Motivations: the role of culture and nationality. In: Annals of
Tourism Research 2006 vol. 34, no. 1, p. 122-140.
22.
Reisinger, Y. and Mavondo, F. (2003) Gender Differences in the Psychographic Profiles
of The Youth Travel Market. TTRA
23.
Richards Greg, Wilson Julie, (2003), Today’s Youth Travellers: Tomorrow’s Global
Nomads. New Horizons in Independent Youth and Student Travel, Amsterdam:
International Student Travel Confederation (ISTC).
24.
Richards, G. (2023).
Marketing countries, places, and place-associated brands: Identity
and image
, by Nicolas Papadopoulos and Mark Cleveland:
Cheltenham, UK, Edward
Elgar,
2021
.
Journal
of
Urban
Affairs
,
45
(4),
891–893.
https://doi.org/10.1080/07352166.2022.2107381
25.
Richards, G.: New Horizons II – The Young Independent Traveller 2007. Amsterdam,
WYSE Travel Confederation, 2007
26.
Akhrorova, N. (2023). THE ROLE OF INTERNATIONAL BUSINESS IN THE
DEVELOPMENT OF YOUTH TOURISM AND TRAVEL.
ЦЕНТР НАУЧНЫХ
ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz)
,
34
(34).
27.
Understanding millennials’ tourism experience: values and meaning to travel as a key for
identifying target clusters for youth (sustainable) tourism. Elena Cavagnaro, Simona
Staffieri and Albert Postma, Journal of Tourism Futures, Vol. 4 Issue: 1, pp.31-42
28.
Uktаmоvnа, А. N. (2023). THЕ FОRЕIGN СОUNTRIЕS’ЕXРЕRIЕNСЕ ОN TОURISM
АND УОUTH РОLIСУ
29.
Kim, K., Oh, I-K. & Jogaratnam, G. (2007). College student travel: A revised model of
push motives. Journal of Vacation Marketing, 13(1), 73–85.
30.
Morgan, M. & Xu, F. (2009). Student Travel Experiences: Memories and Dreams. Journal
of Hospitality Marketing & Management, 18(2), 216-236.
