Морфометрическая характеристика щитовидной железы и патоморфоз экспериментального атеросклероза под влиянием ладыгинозида

CC BY f
72-76
89
24
Поделиться
Дон, А., & Кахаров, З. (2022). Морфометрическая характеристика щитовидной железы и патоморфоз экспериментального атеросклероза под влиянием ладыгинозида. in Library, 22(1), 72–76. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/7783
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В работе изучена морфометрическая характеристика щитовидной железы и динамика экспериментального атеросклероза при введении тритерпенового сапонина – ладыгинозида. Установлено уменьшение признаков атеросклеротического поражения аорты под влиянием препарата на фоне повышения морфофункциональной активности щитовидной железы.

Похожие статьи


background image

RE-HEALTH JOURNAL


RHJ №1(13)2022

72


УДК: 612.4.09:611.441:616.13-004.6

МОРФОМЕТРИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА

ЩИТОВИДНОЙ ЖЕЛЕЗЫ И ПАТОМОРФОЗ

ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНОГО АТЕРОСКЛЕРОЗА ПОД

ВЛИЯНИЕМ ЛАДЫГИНОЗИДА

Дон Андрей Николаевич

Ташкентский государственный стоматологический институт

Кахаров Зафар Абдурахманович

Андижанский государственный медицинский институт

В работе изучена морфометрическая характеристика щитовидной железы и

динамика экспериментального атеросклероза при введении тритерпенового сапонина –
ладыгинозида. Установлено уменьшение признаков атеросклеротического поражения
аорты под влиянием препарата на фоне повышения морфофункциональной активности
щитовидной железы.

Ключевые слова:

морфометрия, щитовидная железа, атеросклероз аорты,

тритерпеновый сапонин, ладыгинозид.

LADYGYNOZID TA’SIRIDA QALQONSIMON BEZNING MORFOMETRIK

XUSUSIYATLARI VA EXPERIMENTAL ATEROSKLEROZNING PATOMORFOZI

Maqolada qalqonsimon bezning morfometrik xarakteristikalari va tajriba hayvonlarda

triterpen saponin - ladiginozidni qo'llashda eksperimental aterosklerozning dinamikasi
o'rganildi. Qalqonsimon bezning morfofunksional faolligining oshishi fonida preparat
ta'sirida aortaning aterosklerotik belgilarining pasayishi aniqlandi.

Kalit so'zlar:

morfometriya, qalqonsimon bez, aorta aterosklerozi, triterpen saponin,

ladiginozid.

MORPHOMETRIC CHARACTERISTIC OF THE THYROID GLAND AND

PATHOMORPHOSIS OF EXPERIMENTAL ATHEROSCLEROSIS UNDER THE

INFLUENCE OF LADIGINOZID

The morphometric characteristics of thyroid gland and dynamics of experimental

atherosclerosis under the influence of triterpene saponin - ladyginozid have been studied.
Reduction of signs of atherosclerotic lesion of the aorta under the influence of the drug
against the background of increased morphofunctional activity of the thyroid gland was
established.

Key words:

morphometry, thyroid gland, aortа atherosclerosis, triterpene saponin,

ladyginoside.


Kirish.

Ateroskleroz va uning eng keng tarqalgan klinik ko'rinishi bo'lgan yurak

ishemik kasalligi zamonaviy tibbiyotning dolzarb muammolaridan biri bo'lib qolmoqda.
Jahon sog'liqni saqlash tashkilotining Global baholashlari e'lon qilingan materiallar shuni
ko'rsatadiki, yurak-qon tomir kasalliklari so'nggi 20 yil ichida dunyoda o'limning asosiy
sababidir [1, 2].

Turli kasalliklarni davolash uchun o'simlik dori vositalaridan foydalanish muhim

ahamiyatga ega [3, 4, 5]. Bugungi kunga kelib, antiaterosklerotik va gipolipidemik


background image

RE-HEALTH JOURNAL


RHJ №1(13)2022

73


xususiyatlarga ega bo'lgan juda ko'p turli xil o'simlik preparatlari ma'lum [6, 7, 8, 9, 10].
Ladygynozid triterpen glikozidlarining yig'indisidir. Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar
akademiyasi Oʻsimlik moddalari kimyosi Institutining glikozidlar laboratoriyasida
(laboratoriya mudiri - Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi muxbir aʼzosi, professor
N.K.Abubakirov) Ladiginia bucharica oʻsimligidan olindi, u Oʻzbekiston hududida oʻsadi.

Shu bilan birga, qalqonsimon bezning ateroskleroz patomorfogenezidagi rolini [11]

hisobga olgan holda, eksperimental aterosklerozda ladiginozidning qalqonsimon bezga
ta'sirini o'rganishga qaror qildik.

Tadqiqot maqsadi.

Ushbu tadqiqotning maqsadi eksperimental aterosklerozda

ladiginozidning qalqonsimon bezning funktsional morfologiyasiga ta'sirini va aortalarni
ateroskleroz belgilarining morfometrik o'rganish edi.

Materiallar va uslublar.

Tajriba boshida boshlang'ich vazni 2-3 kg bo'lgan 96 ta etuk

erkak quyonlarda tadqiqot o'tkazildi. Tadqiqot materiali eksperimental hayvonlarning
qalqonsimon bezlari va aortalari edi.

Tajriba shartlari bir xil mavsumda, kunduzi 10 soatlik

sun'iy yoritish ostida, tajriba o'tkazishni o'z ichiga oladi.

Eksperimental hayvonlar 3 guruhga

bo'lingan. 1-chi guruh – 28-ta quyon 30, 60 va 90 kun davomida kuniga 10 mg / tana vazni 1
kgga ladyginozidni 10% suvli eritmasi bilan og'iz orqali beriladi.

Ushbu guruhning nazorati

sifatida 10-ta intakt quyon bo'lgan

edi, ular еksperimental hayvonlar

bilan bir xil sharoitda

saqlandi.

2-chi guruh – 30-ta quyon 30, 60 va 90 kun davomida kuniga 0,3 g / tana vazni 1

kgga xolesterin qabul qilаdi.

3-chi guruh - 28-ta quyon - yuqoridagi usullari bo'yicha

xolesterin va ladiginozid qabul qilаdi.

Qalqonsimon bezlar 1 mggacha aniqlik bilan tortilgan, formalinda fiksatsiyalangan va

standart usul bo'yicha parafinga kiritilgan. Qalqonsimon bezlar tilimlari Mak-Manus-
Xochkiss, Van-Gison, gematoksilin va eozin bilan bo'yalgan. Qalqonsimon bezlarning
faolligi umumiy qabul qilingan morfologik belgilar bilan aniqlandi: vazni, rangi,
konsistensiyasi, follikulyar epiteliyning balandligi, yadrolar hajmi, qalqonsimon bez tarkibiy
qismlarining nisbati, kolloid to'planish indeksi "F/E" (“Follikul/Epiteliy”)[12, 13],
faolligining umumiy morfofunksional ko'rsatkichi - UMK [14 ]. Aortalar klapanlardan
bifurkatsiyaga qadar ajratilgan, sudan Ш bilan bo'yalgan. Aterosklerotik jarayonni
morfometrik o'rganish planimetriya yordamida amalga oshirildi [12]. Statistik ma'lumotlarni
qayta ishlash bir va ikki faktorli dispersiоn tahlili orqali amalga oshirildi [15].

Natijalar va ularni muhokama qilish.

Nazorat guruhidagi hayvonlarning

qalqonsimon bezlarining morfologik tuzilishi mintaqa uchun tavsiflangan me'yorga to'g'ri
keldi. Nazorat bilan solishtirganda, intrafollikulyar kolloid tajribaning 30 va 60-kunlarida
statistik jihatdan sezilarli darajada kamaydi. Bu guruhlardagi hayvonlarda follikulalarning
ko'pchiligida kolloid mavjud emas. Follikullarda joylashgan kolloid och pushti, zaif SHIK-
musbat, katta yoki kichik periferik diffuz vakuolizatsiyaga ega. Hayvonlarning ushbu
guruhlarida o'rtacha kolloid miqdori qalqonsimon bez hajmining 34,3% va 33,0% ni tashkil
etdi, intakt hayvonlarda bu ko'rsatkich 48,3% ni tashkil etdi.

Uchinchi eksperimental guruhda - 90 kunga kelib, kichik follikullar bilan bir qatorda,

pushti SHIK-musbat kolloid bilan to'ldirilgan o'rta va katta follikullar mavjudligi qayd
etilgan. Bu guruhdagi kolloidning o'rtacha miqdori bez hajmining 50,4% ni tashkil etdi.
Dispersiоn tahlil qilish usuli bilan olingan ma'lumotlarni qayta ishlash natijasida bu belgilarni
nazorat bilan solishtirganda statistik jihatdan muhim farq yo'qligini aniqladi.

30 kun davomida ladiginozidni kiritish bilan, nazorat hayvonlari bilan solishtirganda,

follikullar diametrining statistik jihatdan ahamiyatsiz pasayishi qayd etildi. Tajriba
davomiyligining 60 kungacha oshishi follikullar diametrining statistik jihatdan sezilarli


background image

RE-HEALTH JOURNAL


RHJ №1(13)2022

74


darajada pasayishi bilan tavsiflanadi. O'rtacha ko'rsatkichlar mos ravishda 62,3 mikron va
52,1 mikronni tashkil etgan bo'lsa, nazorat guruhida bu ko'rsatkich 58,7 mikronga teng bo'ldi.
90 kunlik tajriba davrida follikullarning o'rtacha diametri 63,5 mikron edi.

Tajribaning 30 va 60 kunida - follikulyar epiteliy yuqori kubik, ba'zan prizmatik

bo'ladi. O'rtacha ko'rsatkichlar mos ravishda 6,8 mikron va 6,2 mikron. Intakt hayvonlarda -
4,7 mikron. Nazorat guruhi bilan solishtirganda dispersiоn tahlil statistik jihatdan sezilarli
farqni ko'rsatdi. Tajribaning 90 kunida follikulyar epiteliy kubik, o'rtacha balandligi 5,3
mikron. Ladygynozid ta'sirida follikulyar epiteliyning tarkibiy qismi sezilarli o'sish kuzatildi.
O'rtacha ko‘rsatkichlar: 30 kun - 27,5%, 60 kun - 23,3%, 90 kun - 22,0%, nazoratda bu
ko‘rsatkich 19,9 foizni tashkil etadi.

Olingan ma'lumotlarni ko'rib chiqish shuni ko'rsatadiki, ladiginozid tajribaning 30 va

60-kunlarida qalqonsimon bezning gistofunksional faolligini oshiradi. Bu natijalarni
muhokama qilib, shuni aytishimiz mumkinki, tajribaning 30 kunida qalqonsimon bez
faolligining oshishi, ehtimol, follikulyar tirеotsitlar faolligining oshishi tufayli sodir bo'ladi.
Tajribaning 60-kunida qalqonsimon bez faolligining kuchayishi belgilari kuzatiladi. 90 kunlik
tajribada qalqonsimon bezning yuqori faolligi tendentsiyasi hayvonlarning nazorat guruhiga
nisbatan saqlanib qolmoqda.

30 kun davomida xolesterin olgan eksperimental hayvonlarda qalqonsimon bezning

yuqori morfofunksional faolligi kuzatildi, bu qon tomirlarining keskin to'laqonligi, o'rtacha
56,1 mikronni tashkil etadigan kichik yoki o'rta diametrli follikullarning ustunligi bilan
namoyon bo'ldi. Follikullar vakuollashgan kolloid bilan qisman to'ldirilgan, follikulalarning
kubsimon yoki prizmatik epiteliysi ko'rinadi, epiteliyning o'rtacha balandligi 5,1 mikron,
yumaloq yoki oval-dumaloq yadrolarning o'rtacha hajmi 62,18 mkm3 ni tashkil qiladi.
Follikullar orasidagi epiteliyning tarkibi bez hajmining 32,12% ni tashkil etdi.

Tajriba davomiyligining 60 dan 90 kungacha oshishi bilan hayvonlarga xolesterinni

yuborish qalqonsimon bezning morfofunksional faolligining pasayishi bilan birga kelаdi.
Yog' to'qimasi bezning kapsulasida paydo bo'lib, organ stromasiga kirib boradi.
Follikullarning diametri kattalashgan, ko'plab follikullar kolloid bilan to'ldirilgan, keskin
SHIK -musbat, parchalangan bo'lib, bez hajmining mos ravishda 62,8% va 72,8% ni tashkil
qiladi. Shu bilan birga, tirеotsitlarning balandligi kamaydi, yadrolar hajmi, UMK kamaydi va
F/E indeksi oshadi. Тurli mualliflar tomonidan ilgari olib borilgan tadqiqotlar, shuningdek,
eksperimental aterosklerozda qalqonsimon bezdagi fazaviy o'zgarishlarni ko'rsatdi [11].
O'zgarishlarning fazaviy tabiati metabolik kasalliklarni bartaraf etishga qaratilgan funktsional
faoliyatni qayta qurish, shuningdek, adaptiv reaktsiyani yo'qotish sifatida talqin etiladi.

Hayvonlarning aortasini morfometrik o'rganish shuni ko'rsatdiki, xolesterin 30 kun

davomida kiritilgandan keyin 10-ta holatdan 2 holatda lipid dog'lari va chiziqlari aniqlangan,
ateroskleroz belgilarining o'rtacha maydoni aorta maydonining 0,32% ni tashkil qiladi.
Tajribaning 60-kuniga kelib barcha hayvonlarda aterosklerotik belgilar rivojlanib, aorta yoyi
hududida joylashgan fibroz pilakchalar ustunlik qiladi, ba'zi hollarda aortadan chiqadigan
yirik tomirlarning stenoziga sabab bo'ladi. Ateroskleroz belgilarining o'rtacha maydoni 7,4%
ni tashkil qiladi. Tajribaning 90-kuniga kelib, bir-biri bilan birlashib, aortadan chiqadigan
tomirlarning stenozini keltirib chiqaradigan fibroz pilakchalar paydo bo'lishida ifodalangan
progressiya qayd etilаdi, аteroskleroz belgilarining o'rtacha maydoni 14,8% ni tashkil etаdi.

Хolesterin va ladiginozidni birgalikda qo'llash bilan qalqonsimon bezdagi o'zgarishlar

ko'pincha kolloidsiz yoki qisman to'ldirilgan kichik va o'rta follikulalar bilan tavsiflanadi.
Кolloid miqdori 60 kunlik tajribada 40,8% va 90 kunlik tajribada 42,96% ni tashkil etаdi.
Follikulyar epiteliy yuqori kubikli bo'lib, 30 kunda 5,64 mikron, 60 kunda esa 5,66 mikron


background image

RE-HEALTH JOURNAL


RHJ №1(13)2022

75


bo'lgan. Tajribaning 90-kunida qalqonsimon bezlarda follikulyar epiteliy balandligining
o'rtacha 4,78 mikrongacha pasayishi kuzatildi, bu esa UMKning pasayishiga olib keldi.
Yadrolar cho'zilib ketdi, o'rtacha hajmi 48,34 mkm3ni tashkil etadi. "F/E" indeksi o'sadi -
o'rtacha 6,4.

Dispersiоn tahlil qilish faqat xolesterin olgan hayvonlarga nisbatan xolesterin va

ladiginozid yuborilgan quyonlarning qalqonsimon bezidagi strukturaviy o'zgarishlarda
sezilarli farqni aniqladi. Shu bilan birga, qalqonsimon bezning faolligi yuqoriroq.

Xolesterin va ladiginozidni iste'mol qilgan quyonlarning aortalaridagi o'zgarishlar aorta

yoyi va undan yirik tomirlar chiqadigan joyida lipid dog'lari bo'lgan atigi 1 holatning paydo
bo'lishi bilan tavsiflanadi. O'rtacha aterosklerotik shikastlanish belgilari aorta maydonining
atigi 0,038% ni tashkil etаdi. Tajribaning 60 kunida 10-tadan 2-ta holatda aorta umuman
o'zgarmagan. Boshqa hollarda, lipid dog'lari va chiziqlari ustunlik qildi, ular nafaqat aorta
yoyi, balki aortani ko'krak va qorin qismlarida ham joylashgan. O'rtacha aterosklerotik
shikastlanish belgilari 0,519% ni tashkil qiladi. Eksperiment 90-kunga kelib, 9-ta hayvondan
7-tasida aterosklerotik o'zgarishlar bo'lib, fibroz pilakchalar ustunlik qiladi, o'rtacha
ko'rsatkich 4,4% ni tashkil qiladi. Hayvonlarning eksperimental guruhida xolesterinlik
nazorat guruhiga nisbatan ateroskleroz belgilari kamroq bo'lganligi dispersion tahlil qilish
bilan tasdiqlangan.

Xulosa.

O'tkazilgan tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatadiki, tajribaning 30 va 60 kunida

xolesterin yuborilgan quyonlarning qalqonsimon bezlari morfofunksional faollik kuchaygan
holatda bo'lgan, gipofunktsiya belgilari esa tajribaning 90 kunida paydo bo'ladi. Xolesterin
bilan birga ladiginozid bilan davolangan hayvonlar guruhida maksimal morfofunksional
faollik tajribaning 30 va 60-kunlarida kuzatildi, tajribaning 90-kuniga kelib asta-sekin
pasaydi. Eksperimental va nazorat guruhlari qalqonsimon bezning morfofunksional
holatining xususiyatlarini solishtirganda, tajriba guruhidagi bezlarning yuqori faolligi
tajribaning barcha davrlarida aniqlandi.

Aterosklerozning patogenezida qalqonsimon bezning ahamiyati, shuningdek,

ladiginozid ta'sirida qalqonsimon bezning morfofunksional faolligi oshishi haqidagi ma'lum
faktlarni hisobga olgan holda, quyidagilarni taxmin qilishimiz mumkin. Ladiginozidni kiritish
bilan eksperimental aterosklerozning morfologik belgilarining kamayishi ma'lum darajada
qalqonsimon bez gormonlarining ko'p qirrali ta'siri bilan bog'liqdir.

ADABIYOTLAR

1.

Информационный бюллетень ВОЗ от 09.12.2020.

2.

И. В. Сергиенко, А. А. Аншелес, В. В. Кухарчук. Дислипидемии, атеросклероз и

ишемическая болезнь сердца, генетика, патогенез, фенотипы, диагностика, терапия,
коморбидность.- Москва 2020.
3.

Самбукова Т.В., Овчинников Б.В., Ганапольский В.П. и др. Перспективы

использования фитопрепаратов в современной фармакологии // Обзоры по
клинической фармакологии и лекарственной терапии. 2017.- Т.15.- № 2.- С. 56-63.
doi:10.17816/RCF15256-63
4.

Александров Н.Г., Дон А.Н., Нейман Г.В., Мамадов Ю.М., Аблязимова Т.Б.,

1.

Раззаков Б.Ю. О механизме действия тритерпеновых гликозидов // Сборник

научных

трудов

Республиканской

научно-

практической

конференции

патологоанатомов Узбекистана. Ташкент. 1995 г.- С. 16-17.


background image

RE-HEALTH JOURNAL


RHJ №1(13)2022

76


5.

Мамадов Ю.М., Александров Н.Г., Дон А.Н. Вещество, обладающее желчегонной

и гепатопротекторной активностями. Патент (Роспатент) №2029554 на изобретение.
(Зарегистрировано в Гос реестре изобретений 27 февраля 1995г).
6.

Беляев С.М., Роднищева Е.В. Растительные средства, применяемые для лечения

атеросклероза. «Студенческий научный форум - 2020». Материалы Х11
Международной студенческой научной конференции. - Москва: Издательский дом
Академии Естествознания, 2020.
7.

Дон А.Н., Реймназарова Г.Д., Нишанова А.А. Оценка морфофункционального

статуса щитовидной железы при введении ладыгинозида и хедерагенина // Журнал
"Медицина и инновации", 2021, № 4, С. 8-13.
8.

Дон А.Н. Гистоморфометрия аденогипофиза и щитовидной железы под влиянием

ладыгинозида в эксперименте // Журнал "Медицина и инновации", 2021, № 4, С. 55-63.
9.

Маматалиев А.Р., Дон А.Н., Александров Н. Г., Нагай С.Г. Гепатопротективное

влияние

сапонинов

дипсакозида

и

леонтозида

при

экспериментальной

гиперхолестеринемии.

Сборник

научных

трудов

Республиканской

научно-

практической конференции патологоанатомов Узбекистана. Ташкент. - 1995 г.- С. 91-
95.
10.

Мамадов Ю.М., Маматалиев А.Р., Дон А.Н. Дипсакозидни экспериментал

атеросклерозда кондаги ва аортадаги планиметрик курсаткисларга таъсири.
Актуальные проблемы неврологии и сердечно-сосудистой патологии. Республика
илмий –амалий анжумани материаллари. УзРССВ ТошВМИ.- 1997 й.- С. 74-76.
11.

Александров Н.Г. Патологическая анатомия некоторых эндокринных желез и

динамика атеросклеротического процесса при различных формах эндемического зоба.
Автореф. дис… докт. мед. наук: 14.00.15 - Москва-Андижан, 1973.
12.

Г. Г. Автандилов. Медицинская морфометрия: Руководство/. - Москва:

Медицина, 1990.
13.

Быков В.Л. Морфофункциональный анализ состояния некоторых эндокринных

желез при кандидоинфекции. Проблемы Эндокринологии. - 1993; 39(2):46-48.
https://doi.org/10.14341/probl11976
14.

Чумаченко П.А. О совокупном морфофункциональном показателе активности

щитовидной железы. Архив патологии. 1980.- т.8. - №4. - с. 84-86.
15.

Н.А. Плохинский. Руководство по биометрии для зоотехников. Изд. «Колос», М.

– 1969.














Библиографические ссылки

Информационный бюллетень ВОЗ от 09.12.2020.

И. В. Сергиенко, А. А. Аншелес, В. В. Кухарчук. Дислипидемии, атеросклероз и ишемическая болезнь сердца, генетика, патогенез, фенотипы, диагностика, терапия, коморбидность,- Москва 2020.

Самбукова Т.В., Овчинников Б.В., Ганапольский В.П. и др. Перспективы использования фитопрепаратов в современной фармакологии // Обзоры по клинической фармакологии и лекарственной терапии. 2017.- Т.15.- № 2,- С. 56-63. doi: 10.17816/RCF15256-63

Александров Н.Г., Дон А.Н., Нейман Г.В., Мамадов Ю.М., Аблязимова Т.Б., Раззаков Б.Ю. О механизме действия тритерпеновых гликозидов // Сборник научных трудов Республиканской научно- практической конференции патологоанатомов Узбекистана. Ташкент. 1995 г,- С. 16-17.

Мамадов Ю.М., Александров Н.Г., Дон А.Н. Вещество, обладающее желчегонной и гепатопротекторной активностями. Патент (Роспатент) №2029554 на изобретение. (Зарегистрировано в Гос реестре изобретений 27 февраля 1995г).

Беляев С.М., Роднищева Е.В. Растительные средства, применяемые для лечения атеросклероза. «Студенческий научный форум - 2020». Материалы XI1 Международной студенческой научной конференции. - Москва: Издательский дом Академии Естествознания, 2020.

Дон А.Н., Реймназарова Г.Д., Нишанова А.А. Оценка морфофункционального статуса щитовидной железы при введении ладыгинозида и хедсрагснина // Журнал "Медицина и инновации", 2021, № 4, С. 8-13.

Дон, А., Реймназарова, Г., & Нишанова, А. (2022). ОЦЕНКА МОРФОФУНКЦИОНАЛЬНОГО СТАТУСА ЩИТОВИДНОЙ ЖЕЛЕЗЫ ПРИ ВВЕДЕНИИ ЛАДЫГИНОЗИДА И ХЕДЕРАГЕНИНА . Медицина и инновации, 1(4), 8–13.

Маматалисв А.Р., Дон А.Н., Александров Н. Г., Нагай С.Г. Гспатопротсктивнос влияние сапонинов дипсакозида и леонтозида при экспериментальной гиперхолестеринемии. Сборник научных трудов Республиканской научно-практической конференции патологоанатомов Узбекистана. Ташкент. - 1995 г,- С. 91-95.

Мамадов Ю.М., Маматалиев А.Р., Дон А.Н. Дипсакозидни экспериментал атеросклерозда кондаги ва аортадаги планиметрик курсаткисларга таъсири. Актуальные проблемы неврологии и сердечно-сосудистой патологии. Республика илмий -амалий анжумани матсриаллари. УзРССВ ТошВМИ,- 1997 й,- С. 74-76.

Александров Н.Г. Патологическая анатомия некоторых эндокринных желез и динамика атеросклеротического процесса при различных формах эндемического зоба. Автореф. дис... докт. мед. наук: 14.00.15 - Москва-Андижан, 1973.

Г. Г. Автандилов. Медицинская морфометрия: Руководство/. - Москва: Медицина, 1990.

Быков В.Л. Морфофункциональный анализ состояния некоторых эндокринных желез при кандидоинфекции. Проблемы Эндокринологии. - 1993; 39(2):46-48. https://doi.org/! 0.14341 /probl 11976

Чумаченко П.А. О совокупном морфофункциональном показателе активности щитовидной железы. Архив патологии. 1980,- т.8. - №4. - с. 84-86.

Н.А. Плохинский. Руководство по биометрии для зоотехников. Изд. «Колос», М. -1969.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов