126
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
NOTO‘G‘RI OVQATLANISHNING SALBIY OQIBATLARI
G.Q.Muxammadova
Z.SH.Qoryog‘diyev
R.I.Eminov
T.G.Raximov
Farg‘ona Jamoat Salomatligi Tibbiyot Institut
i
ANNOTATSIYA
Ayniqsa, bu holat mono-parhezni sevuvchilar orasida tez-tez uchraydi,
ammo bu och qolib vazn kamaytiradiganlarda ham keng tarqalgan muammo.
Buni tashqi tomondan qanday aks ettirish mumkinligini ko‘rsatish uchun shuni
misol qilish mumkin. Sut yoki sut mahsulotlarini rad etish tish emalini
yo‘qolishga olib keladi, ya'ni tishlar harorat, kimyoviy va mexanik ta'sirdan
himoyasiz qoladi. Yana bir yorqin misol-soch to‘kilishi. Oziqlanishning
yetishmasligi sochlarning tuzilishiga ham, o‘sishiga ham ta'sir qilishi mumkin.
Bu vazn yo‘qotish yoki protein iste'molini kamaytirishning asosiy
ko‘rinishlaridan biridir.
Kalit so'zlar
:
salomatlik qotillari, och qolish, vazn yo‘qotish, stress, soch
to‘kilishi, gastrit, uglevod, individual, oqsil, iste'mol.
Yaqinda xalqaro olimlar jamoasi tomonidan o‘tkazilgan tadqiqotda butun
jahonda sog‘lom ovqatlanish bo‘yicha rasmiy maslahatlar nafaqat odamlar
salomatligini, shuningdek atrof-muhit holatini ham xavf ostida qoldirishi haqida
ma’lum qilishdi. Ma'lumki, jahon bo‘ylab ajralib chiqayotgan issiqxona
gazlarining
oziq-ovqat sanoatiga to‘g‘ri keladi, noto‘g‘ri ovqatlanish
esa yiliga
bevaqt o‘lim sababchisi bo‘lmoqda. Olimlar milliy parhez
tavsiyalarining naq 98 foizi sog‘liqni saqlash va atrof-muhit sohasidagi global
maqsadlarning kamida bittasiga mos kelmaydi, degan xulosaga kelishdi.
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
127
Umuman olganda, u qizil go‘sht, sut va shakar iste'molini kamaytirish,
ratsionda sabzavotlar, mevalar, donli mahsulotlar va yong‘oqlar miqdorini ikki
barobar oshirishga
. Komissiya hisob-kitoblarga ko‘ra, parhez yiliga 11
million kishini nosog‘lom ovqatlanish tufayli o‘limdan saqlab qolishga qodir,
shuningdek biz yashayotgan muhitni kollapsdan ham asrab qoladi.
«Butun jahonda oziqlanishni tubdan o‘zgartirish kerak», deydi-Harvard
universitetidan
. Uning ta'kidlashicha, «sog‘lom sayyoraviy parhez»
deganda gap qandaydir och qolish haqida emas, «oziq-ovqat sog‘lom va foydali
bo‘lishi» haqida takidlab o‘tgan. Lekin, eng yaxshi tavsiyalar ham, sog‘lom
turmush tarziga amal qilinmas ekan, u hech qanday, ma'noga ega bo‘lmay
qolishligi haqida ham olimlarimiz aytib o‘tishgan.
Eskirgan maslahatlar:
vazn yo‘qotish uchun shirin, yog‘li, sho‘r, go‘sht,
soya iste'mol qilmaslik yoki umuman ovqatlanmaslik kerak: ba'zi odamlar
shunday xulosaga kelgan, ammo bu umuman to‘g‘ri emas. Ozish uchun
ovqatlanish kerak, faqat oqilona yondashuv va sog‘lom turmush tarzi
tamoyillariga rioya qilgan holda.
Ammo och qolish orqali vazn kamaytirishga qaror qilinganda, organizm stressga
duchor bo‘ladi, chunki kutilmagan holat yuzaga keladi. Odatda ma'lum vaqt
oralig‘ida keladigan oziq-ovqat endi
kelmaydi. Natijada organizmda jiddiy
o‘zgarishlar kuzatila boshlaydi.
Kognitiv qobiliyatning pasayishi:
ochlik tufayli nafaqat oqsil va yog‘lar,
balki uglevodlarni ham rad etiladi. Uglevodlar esa miya uchun asosiy energiya
substratini tashkil qiladi. Buning ajablanarli joyi yo‘q, ertalab, tushdan keyin va
kechqurun uglevodlarsiz miya to‘qimalarida ochlik boshlanadi. Natijada xotira
yomonlashadi, biror narsa haqida o‘ylash yoki muammolarni hal qilish
qiyinlashadi. Bundan tashqari, tez-tez charchash kuzatiladi.
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
128
Vitamin va minerallar almashinuvining buzilishi: ayniqsa, bu holat mono-
parhezni sevuvchilar orasida tez-tez uchraydi, ammo bu och qolib vazn
kamaytiradiganlarda ham keng tarqalgan muammo. Buni tashqi tomondan
qanday aks ettirish mumkinligini ko‘rsatish uchun shuni misol qilish mumkin.
Sut yoki sut mahsulotlarini rad etish tish emalini yo‘qolishga olib keladi, ya'ni
tishlar harorat, kimyoviy va mexanik ta'sirdan himoyasiz qoladi. Yana bir yorqin
misol-soch to‘kilishi. Oziqlanishning yetishmasligi sochlarning tuzilishiga ham,
o‘sishiga ham ta'sir qilishi mumkin. Bu vazn yo‘qotish yoki protein iste'molini
kamaytirishning asosiy ko‘rinishlaridan biridir.
Metabolik kasalliklar ochlik bilan vazn tashlash nafaqat tashqi, balki ichki
tomondan ham salbiy oqibatlarga olib keladi. Ya'ni ko‘plab ichki organlar
ochlikdan aziyat chekadi: jigar, yurak va buyraklar. Oqsil, yog‘ va minerallarning
yetishmasligi tufayli metabolik kasalliklar yuzaga keladi. Misol uchun, tuz
ratsiondan butunlay chiqarib tashlansa, uning muvozanati buziladi.
Organizmdagi hamma narsa o‘zaro bog‘liqdir. Shuningdek, uzoq muddatli och
yurish gastritga olib kelishi mumkin. Buning sababi shundaki, oshqozonga ovqat
kirmaydi, lekin uni ko‘rish va hidlash — bularning barchasi oshqozonda me'da
shirasining
ajralib
chiqishini
rag‘batlantiradi.
Oshqozon
oziq-ovqat
ta'minlanmaganligi sababli, bu shira oshqozon devorlarini korroziyaga olib
keladi, ya'ni o‘z-o‘zidan hazm qilish sodir bo‘ladi. Bu keyinchalik Barrett
sindromi, asta-sekin onkologik kasallikni keltirib chiqaradi.
Agressivlik yoki tushkun kayfiyat ochlik -ayniqsa, atrofdagi hamma
narsaga ruxsat berilganda o‘zni cheklashga majbur bo‘lish juda qiyin. Aynan
ovqatdan bosh tortishda ba'zi odamlarning kayfiyati pasayadi, ba'zi hollarda
odamlar, aksincha, juda jahldor bo‘lib qolishi mumkin. Bundan tashqari,
uglevodlar yetishmasligi va oziq-ovqat iste'mol qilishning taqiqlanishi va doimiy
ochlik hissi qiynaydi.
O‘z-o‘zini hazm qilish: och qolish natijasida yog‘lar eriydi. Natijada
organizm qolgan oqsilni hazm qilishni boshlaydi va bu mushaklarni o‘z ichiga
oladi. Aytaylik, organizm o‘z-o‘zidan hazm bo‘ladi. Ushbu jarayonni qayta tiklash
juda qiyin. Gap shundaki, anoreksiya tashxisi qo‘yilgan odamni ovqat yeyishga
majburlab bo‘lmaydi. Bu hafta yoki oylab emas, balki yillab davom etadi. Inson
iste'mol qilish kerakligini bilsa-da, uning organizm ozgina ovqatni ham
o‘zlashtira olmaydi.
Xulosa qilib aytganda, nazariy jihatdan, tibbiy ochlik jarayonining o‘zi, ba'zi
hollarda, muayyan kasalliklar uchun samarali vositadir. Bu oson jarayon emas:
terapevtik ochlikning ta'siri maksimal bo‘lishi uchun uni to‘g‘ri amalga oshirish
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
129
kerak. Shunga qaramay, bularning barchasi mutaxassislar-diyetolog,
endokrinologlar, hatto psixologlar tomonidan nazorat qilinadi. Shuni
unutmangki, bu individual yondashuv. Ochlik bilan vazn kamaytirish mumkin
emas. Unda yo‘qolgan barcha kilogrammlar qaytib keladi va ba'zi hollarda jiddiy
kasalliklar paydo bo‘ladi. Natijada yuqorida sanab o‘tilgan oqibatlardan biri
sizda
ham
kuzatilishi
mumkin.
Shuning
uchun
shifokor
bilan
maslahatlashmasdan ushbu amaliyotni boshlash tavsiya etilmaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. М.Абдуллаева, Ё.Муйдинова, Ш Тоиров "Влияние терапии экватором и
тассироном на клиническую симптоматику и функциальное состояние
эндотелия сосудов у больных неспецифическим аорто-артеритом" Наука
молодых. Научно практический журнал Г.Москва 09.10.2015г 210 - 215 с
https://cyberleninka.ru/article/n/vliyanie-terapii-ekvatorom-i-tessironom-na-
klinicheskuyu-simptomatiku-i-funktsionalnoe-sostoyanie-endoteliya-sosudov-
u-bolnyh
2.Морфометрическая характеристика лимфоидных узелков (пейеровых
бляшек) тонкой кишки в онтогенезе Н.У Абдукаримова, Х.А Ганиева, Г.М
Сафарова,
Ё.Г.МуйдиноваUniversum:медицинаифармакология,4-4
https://cyberleninka.ru/article/n/morfometricheskaya-harakteristika-
limfoidnyh-uzelkov-peyerovyh-blyashek-tonkoy-kishki-v-ontogeneze
3.РАБОТА ЖЕНЩИН В НЕБЛАГОПРИЯТН Ы Х ПРОИЗВОДСТВЕН НЫ Х
УСЛОВИЯХ ТРУДА И ИХ ВЛИЯНИ Е НА РЕПРОДУКТИВНОЕ ЗДОРОВЬЕ.
M.Д.Ашурова, 3. Ш .Қорёғдиев,Ё.Г.Муйдинова International Journal of
Education,
Social
Science
&
Humanities.
1
(3),
267-
271https://scholar.google.ru/scholar?hl=ru&as_sdt=0,5&cluster=62663745761
13570878
4.TIRIK MAVJUDOTLARNI O’RAB TURGAN EKOLOGIK MUHITNING, INSON
TOMONIDAN SALBIY TOMONGA O’ZGARISHI
P. Raxmatullayeva «Новости образования: исследование в XXI веке» 1 (9),
635-638 https://nauchniyimpuls.ru/index.php/noiv/article/view/7049
5.ECOLOGICAL ENVIRONMENT AND ITS IMPROVEMENTS IN THE FERGANAX
Sadullaev, A Muydinov, A Xoshimov, I Mamarizae 2021 Статьи в Академии
6. THE CONTRIBUTION OF THE FOUNDERS OF MEDICINE TO THE SCIENCE OF
HYGIENE AND THE EMPIRICAL DATA THE COLLECTED B. Soliyev, Y.G.
Muydinova, G. K. Mukhammadova, D. T. Ismailov 51-54 2023-04-24 Том 3 № 4
Part 2 (2023): Евразийский журнал медицинских и естественных наук
https://www.in-academy.uz/index.php/EJMNS/article/view/13158
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
130
7. Оптимизация и эколого-гигиенические аспекты водоснабжения
населенных пунктов (обзор литературы) Азизова Ф.Л., Акромов
Д.А.,ШеркузиеваГ.Ф “Journal of clinical and preventive medicine” (Klinik va
profilaktik tibbiyot jurnali) Научный журнал №1. Фергана.-2022.-С.56-60
http://repository.tma.uz/xmlui/handle/1/2749
8. Распространении паразитов нецентрализованного водоснабжения
Азизова Ф.Л.Central Asian journal of medical and natural sciences. Volume:03
Issue:06/
nov-dec
2022
issn:2660-4159-C.186-189
https://www.cajmns.centralasianstudies.org/index.php/CAJMNS/article/view/
1191
9.Подготовка воды в военно-полевых условиях Теоретические проблемы
экологии и эволюции Ф.Т.Абдувалиева VII Любищевские чтения «Качество
воды и водные биоресурсы» VII. Тольятти.-2020.-с.213-214
https://api.scienceweb.uz/storage/publication_files/179/65/54a2fc1f1405___1
79-full-60e68cfcbbbe8.pdf#page=214
10. Ichimlik suvining sifat monitoringi natijalari Азизова Ф.Л. Материалы
международной научно-практической онлайн конференции
«Гигиена окружающей среды и охрана здоровья населения,
имплантируемые биоматериалы, проблемы и их решения». Фергана.-
2022.-С. 180-186
http://repository.tma.uz/xmlui/handle/1/2094
11. Қизамиқ Касаллигининг Юқиш Йўллари Ва Юзага Келувчи Асоратлар
Ё. А. Абдуғаниева, А. З. Каримова, Ф.Ф.Каримжонов Website:
https://sciencebox.uz ISSN: 2181-3464 Website: https://sciencebox.uz ISSN:
2181-3464 Jild: 02 Nashr:12 2023 yil
12. MEHNAT SHAROITLARINI GIGIYENIK BAHOLASH. NOQULAY MEHNAT
SHAROITLARINI AYOLLAR SALOMATLIGIGA TA`SIRINI Kodirova M.M.,
Muxammadova G.Q. IMPACT FACTOR (RESEARCH BIB) – 7,245 SPECIAL ISSUE,
VOLUME 5, ISSUE 2, 2023
13. Атмосфера Ҳавосининг Ифлосланиши Оқибатида Тирик Мавжудотлар
Организмида
Юзага
Келувчи
Салбий
Ҳолатлар
Ё.Ғ.Муйдинова,
Ф.Т.Абдувалиева, Т.Г.Рахимов Website: https://sciencebox.uz ISSN: 2181-
3464 Website: https://sciencebox.uz ISSN: 2181-3464 Jild: 02 Nashr:12 2023 yil
14. ILLNESS RELATED TO TEMPORARY INABILITY OF WORKERS IN THE
ENTERPRISES PRODUCING NITROGEN FERTILIZERS. M. Ashurova Y. Muydinova
G. Mukhammadova Sh. Akhmadjonova INTERNATIONAL BULLETIN OF
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
131
MEDICAL SCIENCES AND CLINICAL RESEARCH UIF = 8.2 | SJIF = 5.94 Fergana
Public Health Medical Institute https://doi.org/10.5281/zenodo.10464482
15.
ГИГИЕНА ФАНЛАРИНИ УҚИТИШДА ИНТЕГРАЦИЯЛАНГАН ТАЪЛИМ
ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ ҚУЛЛАШ
М. Ашурова, Е. Муидинова, Г. Мухаммадова, Ш. Ахмаджонова Фарғона
жамоат саломатлиги тиббиет AMALIY VA TIBBIYOT FANLARI ISSN:
2181-3469 Jild: 03 Nashr:01 2024 yil 9329 (14).pdf
Downloads/Telegram%
20Desktop/9329%20(14).pdf
16.
КОНСЕРВАЛАНГАН МАХСУЛОТЛАРНИНГ НОТУҒРИ ТАИЕРЛАШ
ОҚИБАТИДА ЮЗАГА КЕЛУВЧИ ОҒИР АСОРАТЛАР Мухитдинова Шоира
Бахрамовна, Абдуғаниева Арофат Ермахаматовна, Каримова Анора
Заилобидиновна, Казимова Севара Бахтиеровна MODELS AND METHODS IN
MODERN SCIENCE International scientific-online conference 258 bet MMMS
Issue 1 (2).pdf
17. Ganiyeva, M. R. (2024, December). CLINICAL AND MORPHOFUNCTIONAL
CHANGES IN THE RETINA IN HIGH MYOPIA IN COMBINATION WITH AGE-
RELATED MACULAR DEGENERATION OF DIFFERENT STAGES. In International
Conference on Modern Science and Scientific Studies (pp. 141-142).
18. Pattoyevich, G. A., & Nilufar, M. (2025, June). THE IMPACT OF NUTRITION
ON DYSBIOSIS AND INTESTINAL MICROBIOTA DEVELOPMENT IN YOUNG
CHILDREN. In Scientific Conference on Multidisciplinary Studies (pp. 188-194).
19. Shevchenko, L. I., Karimov, K. Y., Alimov, T. R., Lubentsova, O. V., &
Ibragimov, M. N. (2020). The effect of a new amino acid agent on protein
metabolism, the intensity of lipid peroxidation and the state of the antioxidant
system in experimental protein-energy deficiency. Pharmateca, 27(12), 86-90.
20.
