49
, Так л им мётодлари:
гурууларташкил этиш; эвристик суубат; ацлий зуужум,
гуруҳли баҳс-мунозара; синектика методи; савол-жавоб.
Таълим шакллари:
Муаммоли маъруза; семинар, лаборатория машгу- лотлари;
Маърузалар билан чициш; ^семинар-брифинг; семинар-конференция; семинар-бсцс;
давра суҳбатй; ишчанлйк ўйинлари, роллар ижро этиш; муам- молар таулили;
рефератлар ёзиш. ■ ' ’
■
Аудиториядан ташқари машғулотлар:
факультатив магилулотлар; ижо- дий
кечалар; тўгараклар: воизлар гурууи, сиёсий мухбирлар; мустацил илмий изланиш: курс
иши, диплом иши, реферат, олимпиада, кўрик-танловларда цат- нашищ; илмий
конференцияда > цатнашйш; педагогик амалиёт; китобхоняар уюшмаси; байрамлар:
мустациллик байрами; конституция купи, ҳар хил мав- зудаги цизицарли кечалар;
талабаларнинг сёвимлй машгулотлари устида эста- феталар.
г
. ' .
’
.
’■
Таълим методларини куллашнн куйидагича курсатнш мумкин: талабаларда
ташкилотчилик, бошқарувчилик, мустақил илмий изланиш, уз фикрини химоя
қила олиш, бахс юритиш куникмаларини шакллангиришда гуруҳлар ташки л
этиб, ижодий топшириқлар бершп, гурухлараро бахс юритиш, ақлий ҳужум
методи, эвристик метод, кластер методи кабилардан фойдалаиилади. Талабаларда
ижрочилик, бошкарувчилик, улар били мла- рини синаб курищда маъруза билан
.чиқиш, дискуссия (баҳс)лар, муаммо куйиш, муаммоли маъруза қилиш дам яхши
натижалар беради. Талабаларда малака ошириш, касбий кобилиятларини
ривожлантирищ учун иммитацион (ўхшатувчи) машқлар, роллар ижро этиш
оркали эрншиш мумкин. Уларни янги гоя ечимипи яратиш, уларни щахсий
тажрибага ёки вазиятга ботлаш, бахсли ғояларпи маъқуллашга ўргатиш учунэса
гуруҳли бахслар, маълум бир холатлар тахлили, савол-жавоб, сўрбвномалардан
фойдаланиш мақсадга мувофик.
.
'
.
,
.
■ Хуллас, бу .борадаги кизиқиш қуйидаги педагогик талабларга амал қилин- ганда
самарали натижалар беради: таълим жараёнининг духта лойиҳаланганлиги;
мақсадларнинг аниқлиги; талабаларни бирлашгира олиш, вазифаларни тўғри бўлиб
бериш, щпни тўгри режалаштирщп; дидактик талаблар: ўкув материализм саралаш ва
тайёрлаш, кўргазмали қуроллар, жиҳозлар, ўқув материалини аниқ, ишонарли тарзда
етказиб бериш; перцептив талаблар: -талабдлар маънавий дувёсига кира олшп,
улариинг эмоционал ҳолатларини объектив қузата билиш; тадқиқотчилик қобилияти.
Педагогик ҳодатларни аниқлаш ва объектив баҳолай олиш; токсак педагогик
технологиялардан фойдалана олишва ҳ.к.
. Проф Н.Исакулова,
ЎМҚҲТТШОваУҚТИ
ЎҚУВЧИЛАРГА АНИҚ ФАНЛАРАРО ЭҚОЛОГИК ТАРБИЯ БЕРИШ
«Математика» ва «Информатика» каби умумтаълим аяиқ фанлариаро экологик
тарбия бериш жуда муҳим бўлиб,, у қуйидагича амалга оширилади: - экологик тарбияни
аниқ фанлар йўналйшида ўрганиб, аниқ фан нуқтаи назаридан таҳлил қилиш; -экологик
мазмундаги масалалар билан танишиш; -фанлараро хам- да синфлараро боғланиш; -
экологик тарбияни математика, информатика фанлари нуқтаи назаридан ўрганиш; -
экологик тарбияни ўзида акс этган масалаларга фан таҳлили асосида аниқ фанларга оид
масалаларни ёритиш; -оддийликдан мурак- каблик томон экологик мазмундаги
масалаларни ўргатиш; -экологик мазмундаги
.
50
масалаларни ҳисоблаш асосида фанлараро боғланишни этиборга олиш; -экологик
мазмундаги масалаларни турли усуллар билан ечиш йўлларини таққослаш; -эко- огик
мазмундаги масалаларни хдеоблашда фанлараро боғланиш орқали компьютер
дастурларини ўрганиш; -компьютер дастурларини амалда қўллай олиш; -
машгулотларнинг тарбиявий томонларини ёритиш ва ҳ.к. Аниқ фанлараро экологик
тарбияни берихпда қуйидаги талаблар қўйилади: -экологий мазмундаги аник фан
билимларини ўзлаштира олиш, ўзлаштирилган назарий билимлар амалиётга татбиқ эта
олиш; -аник фанлар асосларини эгаллашлари учун зарур бўладиган бшшмларга эга
бўлиш; -мустакил ва ижодий фикрлаш, ўз фикрларини ёзма ва оғзаки равон баён этиш
кўникма ва малакаларини эгаллаш жараёнида экологик мазмундаги топшириқларни
бажариш; -экологияга оид билимларни мунтазам ошириб, мустаҳкамлаб боришга
интилиш, ўкув фаолиятга ижодий ва мустакил ёндашиш сифатларига эга бўлиш
мақсадида экологик мазмундаги масалаларни ечиш, тузишларни мукаммал билиш; -
фанлараро богланшпни билиш, уларни амалий фаолиятда қўллай олиш учун экологик
мазмундаги масалалардан фойда- ланиш; -турли экологик вазиятни аник фанлар
асосида таҳлил эта олиш; -экологик тарбияни мустаҳкамлаш; апиқ фанлараро экологик
тарбияни ўзлаштириш ва ҳ.к. Ўқувчиларга шшқ фанлараро экологик тарбия бериш
жараёнида умумтаьлим фанларининг ўзлаштирилиши қуйидага натижаларни
шакллантирада: «Матема
тика»
дарсларини шундай ташкил қилиш керакки, ўкувчилар
вдсоблаш ҳаки- даги қопунларни чуқур ўзлаштириш билан бир каторда атроф-муҳит,
инсон, табиат ва жамият ҳақидаги гушунчалар ҳам ўзлаштирилиши кёрак. Ўқувчилар-
га фанлараро экологик тарбия бериш Жараёнида
«Математика»
фанининг экологик
мазмундаги масалаларини ечипшинг тарбиявий аҳамияти куйидагилар- дац иборат: 1.
Математикадан экологик мазмундаги масалаларни бажариш экологик тарбия
шаклланишига ҳисоблаш, фан ҳакидаги қонунларни
;
чуқур ўзлаш- тириш билан бир
каторда ёрдам беради. 2. Бундай фаолият табиатдаги ўзга- ришларни кузатиш билан
биргаликда боғлашга ўргатади.
3.
Математика дарс- ларйда экологик тарбия
мазмундаги тошпирикдар устида ишлаш ўқувчини уни куршаб олган атроф-муҳит ва
ундаги экологик вазиятни онгли англашга йўнал- тиради.
«Информатика»
билан
фанлараро алоқа воситасида экологик „мазмундаги масалаларни компьютер ёрдамида
ўрганишнинг тарбиявий аҳамияти қуйи- дагиларда намоён бўлади: 1. Экологик
мазмунидаги ва фанлараро алоқа йўси- нидаги масалалар ўкувчиларда зийраклик,
мушоҳада қилишдаги мустақиллик, жиддий ўйлаш ҳамда табиатни севшд сшиари
сифатларни тарбиялашда муҳим восита ҳисобланади. 2. Бундай тадбирлар ўқув фанлари
билан функционал боғла- нишларни юзага келтиради ва улар ўкўвчиларнинг кундалик
ҳаётида мустаҳкам- ланиб боришига олиб келади.' 3. Мазкур масалаларни ўрганиш
билан бирга экологик мазмундаги мультимедиа тасвирларини бажариш жараёнида
ўкувчилар ўзи яшаётган ўлка экологиясига нисбатан экологик онг ва маданиятнинг
шакл- ланршида муҳим аҳамият касб этади. 4. Табиат, жамият, техника ва инсоннинг
ўзаро алоқадорлигини чуқур англашга имконяратади. 5. Мазкур экологик мазмундаги
масалалар ўкувчиларда табиат қонунларини ишлаб чиқаришга татбиқ қилиш бўйнча
кўвикмава‘мал акал арии шакллантиршпга ёрдам беради.
t
Хўлоса қилиб айтганда, анйк фанлараро экологик тарбия диалектик ҳамда узвий
боғлиқликда назария билан амалиётбирлипща амалга оширилади. .
: -
■■ ' ■ . ■ ■■ ; ■
