Diseases of pasteurellosis (Pasterella multocida), salmonellosis (Salmonella abortus ovis) and colibacteriosis in sheep and lambs

Abstract

This article provides complete information on Pasteurella (Pasterella multocida), Salmonella abortus ovis and colibacteriosis in sheep and lambs.

Source type: Journals
Years of coverage from 2020
inLibrary
Google Scholar
CC BY f
371-374
103

Downloads

Download data is not yet available.
To share
Sheraliyeva, I., Elmurodov, B., Navruzov, N., & Nabieva, N. (2024). Diseases of pasteurellosis (Pasterella multocida), salmonellosis (Salmonella abortus ovis) and colibacteriosis in sheep and lambs. in Library, 19(2), 371–374. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/37065
Intizor Sheraliyeva, Veterinary Scientific Research Institute

Doctor of philosophy of veterinary sciences, director of the Veterinary Scientific Research Institute, the Laboratory for the Study of Diseases of Young Cattle

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Abstract

This article provides complete information on Pasteurella (Pasterella multocida), Salmonella abortus ovis and colibacteriosis in sheep and lambs.


background image

371

2.

шАмонов 0.3. Қоракўлчилик хўжаликларда гельминтозларга қарши янги антгельминт-

туз аралашмалар ва уларни қўллаш технологияси. //Вет.ф. номзоди диссерт. Самарканд, 2008.
130 б.

3.

Джабборов Ш.А. Қўй гельминтозларига қарши янги антгельминтли-туз аралашмалар

ишлаб чиқиш ва амалиётга тадбиқ қилиш. //В.ф.н. дисс. Самарканд, 2005. 108 б. ва 44 б.
“Иловалар”.

4.

Иргашев И.Х. Новое в борьбе с важнейшими гельминтозами каракульских овец в

Узбекистане. //Тр.ВНИИК, т.ХШ, 1963.

5.

Иргашев И.Х., Риш М.А. Применение фенотиазино-солевых смесей с добавкой

медного купороса в каракулеводстве. //Тр. ин-та каракулеводсвта. т.13

5

1963. С. 271-279.

6.

Йўлдошев (Юлдашов) Н.Э. Гельминтозларга қарши курашнинг замонавий услуб ва

воситалари. // “Зооветеринария” и.о. ж-л. №1, 2010. Б. 17-18.

7.

Орипов А.О., Жабборов Ш. Новое средство для химиопрофилактики гельминтозов

овец. //Актуальн. проб. бол. жив-х в совр. условиях. Мат-лы Междунар. Научно-практич. конф.
поев. 60-летию Тадж.НИВИ. Душанбе, 2003. С. 141-142.

8.

Орипов А.О., Йўлдошев Н.Э., Амонов О, Исаев Ж.М. Гельминтозларга карши

курашнинг замонавий услуб ва воситалари. /7 “Зооветерианрия” илмий оммабоп ж-ли. “Нишона”
2007. Б.24.

9.

Орипов А.О., Йўлдошев Н.Э., Жабборов Ш., Амонов О. Қоракўлчилик хўжаликларида

гельминтозларга қарши янги кимёвий восита

-

бентонитли антгельминт-туз аралашмаларни

тайёрлаш ва қўллаш бўйича ҚЎЛЛАНМА. ВББ томонидан 13.05.2008 й. тасдиқланган

10.

Орипов А.О, Давлатов Р.Б., Йўлдошев Н.Э. Қоракўл қўйларининг асосий гельминтоз

лари. Тошкент, 2009. 151 6.

11.

Орипов А.О., Йўлдошев Н.Э., Жабборов Ш., Амонов О. Антгельминт-туз

аралашмалар.

И

“Зооветерианрия” и.о. ж-л. №7, 2009. -Б. 50.

12.

Орипов А.О., Йўлдошев Н.Э., Жабборов Ш., Амонов О.З., Исаев Ж.М., Сатторов Ф.

Қоракўлчилик хўжаликларида гельминтозларга қарши даволаш-профилактика чора-
тадбирларининг замонавий услуб-воситалари бўйича ТАВСИЯЛАР. //Ўз.Рес.ҚСХВ, ДВББ,
УзВИТИ, Тошкент. 2010. Б.28.

13.

Орипов А.О., Давлатов Р.Б., Йўлдошев Н.Э. Ветеринария гельминтологияси. Ўқув

қўлланма. Тошкент, 2016. Б.239.

14.

Сайитқулов Б.С., Салимов Х.С., Орипов А.О., Норбоев Қ.Н. Ветеринария

мутахасислари учун қисқача маълумотнома. Тошкент, 2015, 279 б.

15.

Юлдашов Н.Э.Гельминтозларга қарши курашнинг замонавий услуб ва воситалари.

Вет.фанлари доктори (DSc) диссертациянинг автореферати. Самарканд 2018. 52 б.

УДК: 619: 616. 98L 45: 571.1

ҚЎЙ ВА ҚЎЗИЛАРДА ПАСТЕРЕЛЛЁЗ (Pasteurella multocida),

САЛЬМОНЕЛЛЁЗ (Salmonella abortus ovis) ва КОЛИБАКТЕРИОЗ КАСАЛЛИКЛАРИ

Б.А.Элмуродов-в.ф.д.,

Н.И.Наврузов, И.Д.Шералиева, Н.А.Набиева- кичик илмий ходимлар

Ветеринария илмий тадцицот иентитути

Аннотация:

Маҳаллий штаммлар асосида тайёрланган пастереллёз, сальмонеллёз ва

колибактериозига қарши поливалент ГОА формал экспериментал вакцинани синаш
тадқиқотлари биопрепаратнинг ижобий иммуногенлик хусусиятларига эга эканлигини кўрсатди.
экспериментал вакцина Ветеринария илмий тадкиқот институтида янги яратилган препарат

бўлиб қўй ва қўзиларни вақтида эмланса касалликнинг олди олинади. Шунинг учун хам
касалликни даволагандан кўра олдини олган макул.

Пястепе.ппё.ч

С

.

ЯПКМЛМРТТПР

'!

“ А ------------ ” “

-----------------------------------------------

В2.

колибактеоиозига

ГОА


background image

372

Калит сўзлар:

Пастереллёз, Сальмонеллёз, Колибактериоз вакцина, иммуногенлик,

штамм, антителолар, микробиология.

Кўйчилик чорвачиликнинг асосий тармоқларидан бири саналади. Бу

соҳада ҳам сармоқли

фойда олиш мумкин. Бунинг

учун

қўйларда

учрайдиган юкумли касалликларни

имкон қадар

бартараф этиш талаб этилади. Асосан қўйларда пастереллёз (қора ўпка), колибактериоз ва
сальмонеллёз каби касалликлар учраса кўйчиликни ривожланишига жиддий таъсир курсатади.

Агар бу касалликларни олдини олишда ўз вақтида зарурий тадбирлар амалга оширилмаса

хўжалик катта иқтисодий зарардан қочиб қутила олмайди. Ветеринария хизмати тизимида
биологик ва биокимёвий препаратларяинг етишмаслиги муаммони янада чукурлаштириб,
юкумли касалликларни кенгроқ тарқалишига сабаб бўлади.

Қўй ва қўзилар орасида пастереллёз, сальмонеллёз ва колибактериоз касаллигини

даволаш ва касалликка карши курашиш тадбирлари учун катта маблаг сарфланали. Ушбу
касалликни кечиши клиникаси даволаш ва олдини олиш масалаларини ўрганиш бўйича Чепуров
К.П., Черкасова А.В., Григорян.М.И (1966), Махматкулов М.А, Абдусатторов А.А (1999)
Махматкулов М.А Пармонов Ж.М (2000), Элмуродов Б.А. Абдалимов С.Ҳ (2004, 2007),
Ибадуллаев Ф.И, Элмуродов Б.А. (2007), Элмуродов Б.А., Наврузов Н.И (2014-2019) кабй
олимлар иш олиб борган.

Юқорида такидланган муаммолардан келиб чиқиб, Ветеринария илмий-тадқиқот

института Микробиология лабораториясида мавжуд қўй ва қўзилар пастереллёз, сальмонеллёз
ва колибактериоз касаллигининг олдини олиш мақсадида маҳаллий сальмонелла, эшерихия ва
пастерелла культураларидан фойдаланиб, қишлоқ хўжалиги ҳайвонларининг пастереллёз
сальмонеллёз ва колибактериозига қарши поливалент ГОА формал вакцинанинг тажриба
серияси ишлаб чикилди. Тайёрланган вакцинанинг сифат кўрсаткичлари лаборатория шароитида
текширилди. Шу мақсадда вакцинадан суртма тайёрланди, Грам бўйича бўялди ва микроскопия
қилинди. Стериллигини аниқлаш учун вакцина намунаси ГПБ, ГПА, 5% қон зардобили ГПБ, 5%
кон зардобили ГПА, Сусло агари, Китт-Тароцци озуқа муҳитларига экилди. Экилган озуқа
муҳитлари 37° С ва 28° С да термостатда 10 кун давомида сақланди. Зарарсизлигини аниқлаш
учун вакцина 10 бош ок сичқонга тери остига 0,5 мл дан инъекция қилинди. 4 бош қўзига 3 мл
дан тери остига инъекция килинди. Вакцина инъекция қилинган ҳайвонлар 10 кун давомида
кузатилди. Кузатиш муддати давомида вакцина намуналари экилган озуқа муҳитлари стерил
эканлиги, вакцина инъекция қилинган ҳайвонлар тирик ва касаллик аломатлари йўк эканлиги
аниқланди.

1-жадвал

Қишлоқ хўжалиги ҳайвонларининг пастереллёз сальмонеллёз ва колибактериозига карши ГОА
формал экспериментал вакцинанинг 6 ойлик самарадорлигини ўрганиш натижалари

Шундан сўнг вакцинанинг 6 ойлик иммун фаоллигшш ўрганиш мақсадида ушбу вакцина

қўй ва кўзиларга икки маротаба биринчи маротаба 2 (1) мл иккинчи маротаба 3 (2) мл, 14 кун
оралиқ билан тери остига эмланди. Эмлангандан сўнг

6

ой ўтгач pasteurella, salmonella, ь. сой

қўзғатувчиларининг ЛДюо (25 млрд м. т) микдори билан юқтирилди. Иккинчи гуруҳ назорат
ҳисобланиб, уларга пастереллёз, колибактериоз ва сальмонеллёз касалликларига қарши
экспериментал ГОА формал вакцина қўлланилмади. Улар

Т/Р Гурухда

р номи

Ҳайвонлар

сони (бош)

Эмлаш микдори

Эмлаш

усули

Зарарлантириш

Натижа

1 марта 2 матра

Миқдори

Усули

1

I

4

2 мл

3 мл Тери ости

W.fTTl-

ЧТТ к от

IVJi» JL

АҲкДрГАГ!

бушлиғи

Ттг^тгт.

1 riuriix

2

11

назорат

4

-

-

25 млрд м.т

Қррин .

бушниғи

4 бош

vnnn ____

_ i


background image

373

пастереллёз, сальмонеллёз ва колибактериоз касаллик қўзғатувчиларининг ЛДюо (25 млрд м. т)
миадори би л ан зарарлантирилди.

Вакцина билан эмлангандан сўнг 30, 60, 90, 180 кунлари тажрибадаги қўйлар қон

зардобидаги пастерелла эшерихия ва сальмонеллаларга қарши махсус антителолар
динамикасини ўрганиш учун қон олиниб антителолар титри аникланди.

2-жавдал

Қўй ва қўзилар пастереллёз сальмонеллёз ва колибактериозга қарши экспериментал ГОА

формал вакцинанинг 6 ойлик иммуногенлик хусусиятларини лаборатория шароитида ўрганиш
бўйича тадқиқотлар натижасида қўйлар қон зардобида махсус антителолар титри тажриба
гуруҳида 30 кунликда 1:560 даражани, 90 кунликда 1:1400 даражани ва 180 кунликда 1:600
даражани ташкил этади.

Таққиқотларимиз давомида эмланган қўй ва қўзиларнинг қон кўрсаткичлари текшириб

борилди. Текширишлар натижасида эмланган қўй ва қўзилар қонидан лейкоцитлар,
эритроцитлар сонининг кўпайиб бориши, лейкоформуланинг нисбатан ўзгариши қайд этилди.

*

3-жадвал

Пастереллёз, сальмонеллёз ва колибактериозга қарши экспериментал ГОА формал

__________ вакцинанинг эмланган қўзилар конининг гематологик кўрсаткичлари __________

Текшириш

взкти

Эритроцит

(млн)

Лейкоцит

(х ж тгтт-г

)

Лейкоформула

Э

Б

М

л

Нейтрофиллар

Таёқча
ядроли

Бўғим

ядроли

Эмлангангача

0

14

8 72

7 0

П А

v

?

v

3 2

лэ о

*tJ,O

Л о

40,6

5 кун

9,15

9,96

8,0

0,4

3,2

48,0

4,6

35,8

15 кун

9,14

9,96

6,8

0,4

3,0

49,0

4,2

36,6

30 кун

9,20

10,24

6,6

0,6

3,6

43,8

4,2

40,8

60 кун

9,74

10,56

6,4

0,4

3,6

45,0

4,6

39,0

90 кун

9,62

9,96

7,6

0,6

3,8

43,4

4,2

40,4

120 кун

9,40

10.2

Я 6

04

1 4

45.4

А

О

38 0

'

150 кун

9,96

9,04

7,8

0,6

4,0

44,6

4,2

38,8

180 кун

9,96

9,72

7,4

0,4

3,6

42,8

4,4

41,4

№ Гурухлар

Қўйлар
инв. №

Тажрибагача

Кунлар (вакцинациядан кейин)

5 кун

15 кун 30 кун

60

кун

90

кун

120
кун

150
кун

180

кун

1.

1-гурух
тажриба

АПО Q1

Г\П

VVOUIV/

ЭЭЛ JZ.U

ЭПА

ЛАП *+ии

л лг\

Ф+и

ООП OOV

1200 1600 800

400

2.

ЛЛОО1nn WOO 177

О Л A ^M-V

340

400

400 800

1600 1600 1200

600

3.

0088228

160

240

400

800 1200 1600 1600 800

600

4.

Рақамсиз

320

400

600

600

800 1200 1600 1200

800

M

285

325

450

560

920 1400 1600 1000

600

5.

П-гурух
назорат

0990

320

340

320

240

320 320

340

320

320

6.

Рақамсиз

240

240

320

300

340 360

320

, 240

320

7

0088219

360

320

340

360

340 320

320

360

360

8.

0088226

160

220

240

220

240 260

240

220

220

М

270

280

305

280

310 315

305

285

305

Эмланган қўйлар қон зардобида pasteurelia, salmonella, Е. coli ларга қарши антителолар
__________________ титри динамикаси (АР) ___________________________________


background image

374

Ўтказилган тадқиқотлар давомида касаллик қўзғатувчилари юқтирилгандан сўнг 10 кун

кузатиш даврида тажрибадаги қўйларнинг умумий аҳволи, уларда касалланиш белгилари
кузатилмади.

Тадқиқотлар натижасида қўй ва қўзиларнинг пастереллёз сальмонеллёз ва колибактериоз

касалликларига қарши поливалент эскпериментал вакцинанинг 6 Ьйлик иммун самарадорлиги
юқори эканлиги аникданди.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати

1.

Махматқулов М.А., Абдусаттаров А., Япаров Э., Парманов Ж.М. ‘Типериммун қон

зардоби билан бузоқ, қўй ва қўзилар колисальмонеллёз ва пастереллёз касалликларини олдини
олиш” Научное обеспечения ветеринарного благополучия животноводства Узбекистана.
Самарыанд-1999. С.90-91.

2.

Чепуров К.П., Черкасова А.В, ‘Щиплококковые и стрептококковые заболевания

животных”. Киев - 1963.- 160 с.

3.

Элмуродов Б.А., Ибодуллаев Ф.И., Махматкулов М- “Қўйлар эксперимента^

диплококкозида кузатилган патоморфологик ўзгаришлар.

И

УзР Мустакиллигининг 10 йиллиги

ва УзВИТИ нинг 75 йиллигига багишланган халкаро илмий конф, маьрузалар матнининг
тўплами. Самарканд 2001 . 97-98 бет.

4.

Элмуродов Б.А., Парманов Ж.М., Махматкулов М. “Қоракўл қўйларида

пастереллёзнинг кечиши ва эпизоотологиясининг ўзига хос хусусиятлари”. “Ветеринария”
журнали Тошкент - 1999. № 3. 33 бет.

,

5.

Абдалимов С.Х., Элмуродов Б.А. “Қўй ва қўзилар диплококкози ва пастереллёзи” //

Ҳайвонлар ва паррандаларнинг ўта хавфли касалликларини таркалиши ва олдини олишнинг
маниторинги. Конф, маьрузалар матнинг туплами. Самарканд 2006 25-26 бет.

6.

Абдалимов С.Х., Элмуродов Б.А. “ Пастереллёз ва диплококкоз “ “Зооветеринария”

журнали кишона сони 2007. 18 бет.

УДК: 619.616.631.995.1.

ЧОРВАЧИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ГЕЛЬМИНТОЗЛАРГА ҚАРШИ КУРАШ

ВА УНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ

А.О.Орипов-в.ф.д.,

профессор

Ветеринария илмий-тадқиқот институти

Аннотация.

Освещены проблемы борьбы, особенно профилактики гельминтозов в

животноводстве.

Калит сўзлар:

чорва моллари, қоракўлчилик, гельминтозлар, даволаш-профилактика

воситалари, антгельминт-туз аралашмалар, фасциолёз, моллюскалар, моллюскоцидлар,
гельминтозларга қарши воситалар.

Маълумки, чорвачилик ҳамда унинг муҳим соҳаларидан бўлган қоракўлчиликни жадал

суръатлар билан ривожлантириш ҳозирги даврнинг долзарб муаммосидир. Ушбу муаммога
РеспубЛикамиз Президента доимий эътибор бериб махсус қарорлар қабул қилган. Жумладан,
2006 йил 23 мартдаги ПҚ-308-сон “Шахсий ёрдамчи, деҳқон ва фермер хўжаликларида чорва
молларини кўпайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, 2008 йил 21 апрелдаги ПҚ-842-сон
“Шахсий ёрдамчи, деҳкон ва фермер хўжаликларида чорва молларини кўпайтиришни
рағбатлантиришни кучайтириш ҳамда чорвачилик маҳсулотлари ишлабчиқаришни кенгайтириш
борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги, “Чоравачиликда иқгисодий ислоҳотларни
чуқурлаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисда”ги 2017 йил 16 мартдаги ПҚ-2814-
сонли ҳамда “Қоракўлчилик соҳасинй жадал ривожлантипитп чора-тадбирлари тўғрисида”™
2018 йил 14 мартдаги ПҚ-3603-сонли Қарорларда барча чорвадорлар, раҳбар ходимлар, ҳамда
ветеринария мутахасислари 'амалга оширшпи зарур бўлган ва кечиктириб бўлмайдиган
вазифалар белгилаб берилган.

References

Махматқулов М.А., Абдусаттаров А., Япаров Э., Парманов Ж.М. ‘Типериммун қон зардоби билан бузоқ, қўй ва қўзилар колисальмонеллёз ва пастереллёз касалликларини олдини олиш” Научное обеспечения ветеринарного благополучия животноводства Узбекистана. Самарыанд-1999. С.90-91.

Чепуров К.П., Черкасова А.В, ‘Щиплококковые и стрептококковые заболевания животных”. Киев - 1963.- 160 с.

Элмуродов Б.А., Ибодуллаев Ф.И., Махматкулов М- “Қўйлар эксперимента^ диплококкозида кузатилган патоморфологик ўзгаришлар. И УзР Мустакиллигининг 10 йиллиги ва УзВИТИ нинг 75 йиллигига багишланган халкаро илмий конф, маьрузалар матнининг тўплами. Самарканд 2001 . 97-98 бет.

Элмуродов Б.А., Парманов Ж.М., Махматкулов М. “Қоракўл қўйларида

пастереллёзнинг кечиши ва эпизоотологиясининг ўзига хос хусусиятлари”. “Ветеринария” журнали Тошкент - 1999. № 3. 33 бет. ,

Абдалимов С.Х., Элмуродов Б.А. “Қўй ва қўзилар диплококкози ва пастереллёзи” // Ҳайвонлар ва паррандаларнинг ўта хавфли касалликларини таркалиши ва олдини олишнинг маниторинги. Конф, маьрузалар матнинг туплами. Самарканд 2006 25-26 бет.

Абдалимов С.Х., Элмуродов Б.А. “ Пастереллёз ва диплококкоз “ “Зооветеринария” журнали кишона сони 2007. 18 бет.