JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 15, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Tashmamatova
Dilnozaxon
, Eminov Ravshanjon
1-Pediatriya
kafedrasi
assistenti
Farg‘ona
Jamoat
Salomatligi
Tibbiyot
Instituti,
Farg‘ona,
O‘zbekiston
https://orcid.org/0009-0001-9976-4865
PEDIATRIYA TA’LIMINI RIVOJLANTIRISH: KOMPETENSIYALARGA
ASOSLANGAN BAHOLASH VA MUAMMOLARNI YECHISH YO‘LLARI
Annotatsiya:
Pediatriya yo‘nalishidagi tibbiyot talabalarini samarali baholash turli xil
kompetensiyalarni qamrab olish uchun an’anaviy va innovatsion usullarni uyg‘unlashtirishni
talab etadi. Ushbu sharh Minnesota usuli, OSKE (Ob’ektiv strukturalashgan klinik imtihon),
multimedia vositalari va virtual simulyatsiyalar hamda sun’iy intellekt kabi yutuqlar singari
asosiy yondashuvlarni ko‘rib chiqadi. U resurslarning cheklanganligi va o‘qituvchilarni
tayyorlash kabi qiyinchiliklarni hal qilishda dasturiy baholash va simulyatsiyaga asoslangan
ta’limning muhimligini ta’kidlaydi. Tavsiyalar infratuzilmani takomillashtirish, professor-
o‘qituvchilarni rivojlantirish va talabalarni klinik amaliyotga yaxshiroq tayyorlash uchun
hamkorlikdagi sa’y-harakatlarga qaratilgan.
Kalit so‘zlar
: pediatriya ta’limi, baholash, OSKE, sun’iy intellekt, o‘qitish
Kirish
Tibbiyot talabalarining pediatriya fanlari bo‘yicha bilimlarini samarali baholash turli xil
kompetensiyalarni qamrab olish uchun ko‘p qirrali yondashuvni talab qiladi. Minnesota usuli,
Pediatriyada uzluksiz ta’lim (EPAC) dasturida qo‘llanilganidek, asosiy ishonchli kasbiy faoliyat
(EPA)lardan foydalangan holda o‘quvchiga yo‘naltirilgan, kompetensiyalarga asoslangan
baholash modeliga e’tibor qaratadi. Bu yondashuv tez-tez ish joyida amalga oshiriladigan
baholashlar va yakuniy baholashlarni o‘z ichiga oladi. Ularni klinik kompetensiya qo‘mitasi
ko‘rib chiqib, talabalarning ilg‘or klinik amaliyotlarga tayyorligini aniqlaydi[1]. Klinik
ko‘nikmalarni tizimli va xolisona baholashni ta’minlaydigan yana bir keng qo‘llaniladigan usul -
bu obyektiv tuzilmali klinik imtihon (OSCE)dir. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, OSCE pediatriya
yo‘nalishidagi tibbiyot talabalarining klinik qobiliyatlarini samarali baholay oladi, bunda
jismoniy tekshiruv va amaliy ko‘nikmalarni baholashda holatlarni baholashga nisbatan yuqoriroq
natijalar kuzatiladi[2,3]. Bundan tashqari, ko‘p tanlovli savollar (MCQ) keng qo‘llaniladi.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, uzunroq savollar, tegishli klinik vaziyatlar va amaliy ahamiyatga
ega mazmun bu baholashlar sifatini oshiradi[4]. Video asosidagi o‘qitish va virtual reallik o‘quv
dasturlari kabi multimedia vositalari ham bolalar kardiologiyasi kabi maxsus sohalardagi
bilimlarni baholash uchun ishlab chiqilgan bo‘lib, ular yuqori mazmun validligini va talabalar
o‘zlashtirishining yaxshilanishini ko‘rsatadi[5,6]. Shakllantiruvchi baholashlar, jumladan o‘z-
o‘zini baholash va fikr-mulohazalar, pediatriya tarixini yozib olishda hujjatlashtirish
ko‘nikmalari kabi muammoli sohalarni aniqlashda va talabalarning o‘ziga ishonchi hamda o‘quv
natijalarini oshirishda muhim rol o‘ynaydi[7-9]. Umuman olganda, pediatriyada talab qilinadigan
aniq o‘quv maqsadlari va kompetensiyalarga moslashtirilgan ushbu usullarning uyg‘unlashuvi
tibbiyot talabalari uchun keng qamrovli va samarali baholash strategiyasini ta’minlaydi.
Tadqiqot metodi:
Ushbu sharh tengdoshlar tomonidan ko‘rib chiqilgan maqolalar, ta’lim
yo‘riqnomalari va ekspertlar fikrlarini keng qamrovli izlashga asoslangan. PubMed, Google
Scholar va Web of Science kabi ma’lumotlar bazalarida "pediatrik ta’lim", "tibbiyot talabalari
baholanishi", "o‘qitish strategiyalari" va "o‘quv dasturini ishlab chiqish" kabi atamalar orqali
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 15, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
qidiruv o‘tkazildi. So‘nggi yutuqlarni qamrab olish maqsadida qidiruv o‘tgan o‘n yillik
nashrlarni o‘z ichiga oldi. Tadqiqotlar dolzarbligi, sifati va samarali baholash hamda o‘qitish
amaliyotini tushunishga qo‘shgan hissasi asosida tanlandi. Bundan tashqari, innovatsion
texnologiyalar va ularning tibbiy ta’limda qo‘llanilishiga oid sharhlarga ustuvorlik berildi.
Mavjud adabiyotlardagi tegishli diagramma va jadvallar pediatrik ta’limni tushunish va unga jalb
qilishni oshirishdagi foydaliligini aniqlash maqsadida tahlil qilindi.
Baholash usullari
Tibbiyot talabalari bilim va ko‘nikmalarini baholashda yozma va amaliy sinovlar o‘rtasidagi
maqbul muvozanat ikkala usulni uyg‘unlashtirgan holda kognitiv va amaliy kompetensiyalarni
har tomonlama baholashni o‘z ichiga oladi. Obyektiv tuzilmali amaliy imtihon (OTAI) an’anaviy
usullarga nisbatan xolislik, izchillik va ishonchlilikni ta’minlaydigan amaliy baholashning
samarali vositasi sifatida paydo bo‘ldi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, talabalar OTAIni
yaxshiroq bajaradilar va afzal ko‘radilar, chunki uning tizimli va natijadorlikka asoslangan
xususiyati o‘rganish va ko‘nikmalarni o‘zlashtirishni yaxshilaydi[10-12]. OTAIning batafsil fikr-
mulohaza berish va muloqot hamda klinik qaror qabul qilish kabi keng ko‘lamli ko‘nikmalarni
qamrab olish qobiliyati uni tibbiy ta’limning muhim tarkibiy qismiga aylantiradi[13,14]. Biroq,
ko‘p tanlovli savollar kabi yozma sinovlar nazariy bilimlarni baholash va tibbiy tushunchalarni
to‘liq tushunishni ta’minlash uchun zarurligicha qolmoqda[15,16]. Turli xil baholash vositalarini
birlashtirgan dasturiy baholashning joriy etilishi mazmunli fikr-mulohazalar taqdim etish va
mustaqil ta’limni rag‘batlantirish orqali uzluksiz o‘rganish va rivojlanishni qo‘llab-
quvvatlaydi[17,18]. Bu yondashuv samarali tibbiy amaliyot uchun zarur bo‘lgan ham maxsus,
ham umumiy kompetensiyalarni rivojlantirishga urg‘u beruvchi kompetensiyalarga asoslangan
ta’lim modellariga mos keladi[15,18]. Shu sababli, tibbiyot ta’limida optimal baholash
strategiyasi talabalarning kompetensiyalarini yaxlit baholashni ta’minlash uchun amaliy
ko‘nikmalar uchun OTAI va nazariy bilimlar uchun moslashuvchan baholash kabi vositalardan
foydalangan holda yozma va amaliy sinovlarni o‘z ichiga olishi lozim[16,19]. Bunday
muvozanatli yondashuv nafaqat talabalarni sog‘liqni saqlash sohasidagi kelajak vazifalariga
tayyorlaydi, balki umr bo‘yi ta’lim olish va kasbiy rivojlanishni ham qo‘llab-quvvatlaydi.
Innovatsiyalar va texnologiyalarning ahamiyati
Virtual simulyatsiyalar, sun’iy intellekt (SI) yordamida baholash va raqamli vositalar kabi
innovatsiyalar pediatriya ta’limini sezilarli darajada o‘zgartirib, tibbiy tayyorgarlikni
oshirishning yangi yo‘llarini ochdi. Virtual reallik (VR) simulyatsiyalari, ayniqsa, pediatriya
shoshilinch yordamiga tayyorgarlikda samarali bo‘lib, klinik fikrlash va protsedura
ko‘nikmalarini yaxshilaydigan yuqori aniqlikdagi tajribalarni taqdim etmoqda. Misol uchun, bir
tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, VR simulyatsiyalari tibbiyot talabalarining bilimlarini sezilarli
darajada oshirdi: kech boshlangan sepsis bilan tug‘ilgan chaqaloq haqidagi VR ssenariyda
qatnashgandan so‘ng ularning ballari 12 balldan 7,80 dan 10,90 gacha ko‘tarildi[20]. Shuningdek,
VR texnologiyasi bolalar shifoxonalarida operatsiyadan oldingi rejalashtirish, ta’lim va og‘riqni
boshqarish uchun qo‘llanilmoqda, bu esa bemorlar tajribasi va ta’lim natijalarini yaxshilashga
xizmat qilmoqda[21]. Sun’iy intellekt ham o‘quv dasturlarini ishlab chiqishni osonlashtirish,
individual o‘quv rejalarini yaratish va tashxis aniqligini oshirish orqali pediatriya ta’limida
muhim rol o‘ynamoqda. SI vositalari yangi o‘qitish strategiyalarini ishlab chiqishda va real vaqt
rejimida fikr-mulohaza bildirish uchun tibbiy ta’limga joriy etilgan, bu esa o‘quv natijalari va
klinik ko‘nikmalarni yaxshilaydi[22,23]. SI ning bir turi bo‘lgan katta til modellari (LLM) o‘quv
dasturlarini takomillashtirish va real vaqt rejimida fikr-mulohaza bildirish uchun qo‘llanilmoqda,
garchi ular potentsial noxolisliklar va axloqiy masalalar kabi muammolarga duch kelsa ham[17].
O‘qituvchilar va rezidentlarning sun’iy intellektni bolalar ta’limiga joriy etishga tayyorligi
yaqqol ko‘rinib turibdi, ko‘pchilik ushbu texnologiyalarni o‘zlarining o‘qitish vositalariga
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 15, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
kiritishga tayyor ekanligini bildirmoqda[18]. Bundan tashqari, sun’iy intellekt va mashinali
o‘rganish bronxiolit va neonatal sepsis kabi turli xil bolalar kasalliklari uchun bashoratli
modellarni ishlab chiqish uchun qo‘llanilmoqda, bu SI ning bolalar sog‘lig‘i va ta’limini tubdan
o‘zgartirish salohiyatini ko‘rsatmoqda[29]. Simulyatsiyaga asoslangan ta’lim (SBE) ham
pediatriya sohasida tibbiyot xodimlarining malakasi va kompetensiyasini oshirishning samarali
usuli sifatida tan olingan bo‘lib, faol ta’lim uchun immersiv muhitni ta’minlaydi[20]. Umuman
olganda, bolalar ta’limida VR, SI va boshqa raqamli vositalarning qo‘llanilishi yanada interaktiv,
samarali va natijali ta’lim tajribasini shakllantirib, kelajak sog‘liqni saqlash mutaxassislarini
zamonaviy tibbiyot amaliyoti talablariga javob berishga tayyorlamoqda[21].
Muammolar va tavsiyalar
Bolalar ta’limi bir qator qiyinchiliklarga duch kelmoqda, jumladan, simulyatsiya resurslarining
cheklanganligi va o‘qitish sifatining turlichaligi. Bu muammolar simulyatsiyaga asoslangan
ta’lim bo‘yicha tajribali malakali o‘qituvchilarning yetishmasligi, infratuzilmaning yo‘qligi va
tinglovchilar uchun yetarli klinik amaliyotning yo‘qligi kabi omillar bilan yanada kuchayadi.
Simulyatsiyaga asoslangan tibbiy ta’lim (SBME) protsedura ko‘nikmalarini mashq qilish va
favqulodda vaziyatlarni boshqarish uchun nazorat qilinadigan muhitni ta’minlash orqali ushbu
to‘siqlarni yengib o‘tishning samarali vositasi sifatida tan olingan, ammo uni amalga oshirish
ko‘pincha logistik cheklovlar va resurslarning yetishmasligi tufayli qiyinlashadi. Bu
muammolarni hal qilish uchun texnologiya va infratuzilmaga sarmoya kiritish juda muhim.
Yuqori aniqlikdagi simulyatorlar va veb-platformalar, ayniqsa resurslar cheklangan sharoitlarda,
simulyatsion o‘qitishning qulayligi va sifatini oshirishi mumkin. O‘qituvchilarni tayyorlash yana
bir muhim tavsiya hisoblanadi, chunki bu fasilitatorlarning samarali simulyatsiyaga asoslangan
ta’limni berish uchun yaxshi tayyorlanganligini ta’minlaydi. Hindistondagi PediSTARS kabi
dasturlar sog‘liqni saqlash ta’limida simulyatsiya madaniyatini rivojlantirish uchun professor-
o‘qituvchilarni takomillashtirish muhimligini ta’kidlaydi. Bundan tashqari, o‘quv dasturiga
talabalarning fikr-mulohazalarini kiritish ta’lim dasturlarini o‘quvchilarning ehtiyojlariga
yaxshiroq moslashtirishga yordam beradi, shu bilan o‘quvchilarning faolligini oshiradi va o‘quv
natijalarini yaxshilaydi. Ushbu sohalarni takomillashtirish orqali pediatriya ta’limini sezilarli
darajada yaxshilash mumkin, bu esa klinik amaliyotda malakani oshirish va bemorlarni parvarish
qilish natijalarini yaxshilashga olib keladi. Resurslar va ilg‘or tajribalarni almashish uchun
muassasalar o‘rtasidagi hamkorlik bu sa’y-harakatlarni yanada qo‘llab-quvvatlashi mumkin, bu
esa simulyatsiyaga asoslangan ta’limning pediatriya o‘quv dasturlariga samarali
integratsiyalashuvini ta’minlaydi. Bolalar ta’limi sezilarli darajada rivojlanib, kompetensiyalarga
asoslangan modellar va individuallashtirilgan ta’lim tajribalariga e’tibor kuchaymoqda.
Minnesota usuli talabalarning tayyorgarligini yanada to‘liqroq tushunishni ta’minlaydigan tez-tez
ish joyiga asoslangan baholash va keng qamrovli yakuniy baholashga o‘tishning namunasidir.
Biroq, uning yaxshi tayyorlangan professor-o‘qituvchilar tarkibi va izchil klinik tajribalarga
tayanishi o‘qituvchilarni yetarli darajada tayyorlash va institutsional qo‘llab-quvvatlash
zarurligini ko‘rsatadi. YEXHT va obyektiv tuzilgan amaliy imtihonlar (OSPE) klinik va amaliy
ko‘nikmalarni baholashda ishonchlilik va xolislikni ta’minlovchi asosiy vosita bo‘lib qolmoqda.
Ularning tuzilmaviy xususiyati batafsil fikr-mulohaza yuritish va maqsadli ko‘nikmalarni
oshirish imkonini beradi. Biroq, ularni keng joriy etishni ta’minlash uchun vaqt va resurs
talablari kabi logistik muammolarni hal qilish zarur. Virtual reallik (VR) va sun’iy intellekt (AI)
kabi innovatsiyalar pediatriya ta’limiga o‘zgaruvchan imkoniyatlar taqdim etdi. VR
simulyatsiyalari o‘quvchilarni real vaziyatlarga jalb qilish orqali klinik fikrlash va protsedura
ko‘nikmalarini yaxshilasa, AI vositalari shaxsiylashtirilgan o‘quv rejalarini tuzish, o‘quv
dasturlarini ishlab chiqish va diagnostik trening o‘tkazishda yordam beradi. Ammo bu
texnologiyalarning axloqiy jihatlari, potentsial noxolisligi va yuqori narxi, ayniqsa resurslar
cheklangan sharoitlarda, ularni joriy etishda qiyinchiliklar tug‘diradi. Simulyatsiyaga asoslangan
ta’lim xavfsiz va nazorat qilinadigan muhitni yaratib, nazariya va amaliyot o‘rtasidagi bo‘shliqni
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 15, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
to‘ldiradi. Biroq, bu usulning samaradorligi yuqori aniqlikdagi simulyatorlarning mavjudligini
ta’minlash va professor-o‘qituvchilarni yetarli darajada tayyorlashga bog‘liq. PediSTARS kabi
o‘qituvchilarni rivojlantirish va muassasalararo hamkorlikka qaratilgan dasturlar ushbu
to‘siqlarni yengib o‘tish uchun samarali yondashuvlarni taklif etadi.
Xulosa
Bolalar tibbiyoti ta’limida turli xil baholash usullari va yangi texnologiyalarning uyg‘unlashuvi
tibbiyot talabalarining bilim va ko‘nikmalarini baholash uchun mustahkam asos yaratadi. OSPE,
OSCE va dasturiy baholash kabi usullar virtual reallik simulyatsiyalari va sun’iy intellektga
asoslangan platformalar bilan birgalikda kompetensiyalarni rivojlantirishga kompleks
yondashuvni ta’minlaydi. Biroq, resurslarning cheklanganligi va o‘qitish sifatidagi tafovutlar
kabi muammolar infratuzilmaga sarmoya kiritish, o‘qituvchilarni tayyorlash va muassasalar
o‘rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Ushbu muammolarni hal qilish
orqali pediatriya ta’limini sezilarli darajada takomillashtirish, talabalarni zamonaviy tibbiy
amaliyot uchun zarur bo‘lgan ko‘nikma va bilimlar bilan qurollantirish hamda bemorlarni
davolash natijalarini yaxshilash mumkin bo‘ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Abdurakhmonov, N., & Eminov, R. (2024). IMPLANTABLE COLLAMER LENS: STEP
AHEAD IN REFRACTIVE SURGERY?.
Science and innovation
,
3
(D10), 110-113.
2. ASSESSMENT
OF
COMPLICATIONS
POST-HEMORRHOIDECTOMY.
(2025).
INTERNATIONAL CONFERENCE ON SCIENCE, ENGINEERING AND
TECHNOLOGY
,
2
(1), 38-40.
https://eoconf.com/index.php/icset/article/view/50
3. Egamberdieva, G. N., & Sh, E. N. (2022). THE ROLE OF THE NURSE IN PREVENTING
CHANGES
IN
THE
REPRODUCTIVE
HEALTH
OF
CHILDREN
IN
ADOLESCENCE.
Теория и практика современной науки
, (10 (88)), 23-26.
4. EXPLORING METHODS TO IMPROVE THE TREATMENT OF COMPLICATIONS
ARISING FROM ENDOUROLOGICAL OPERATIONS FOR URINARY STONE DISEASE
(LITERATURE REVIEW). (2025).
ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND NATURAL
SCIENCES
,
2
(3), 21-25.
https://innoworld.net/index.php/ojmns/article/view/309
5. Kh, A. N. (2025). OPTIMIZING PROPHYLACTIC STRATEGIES FOR POST-LASIK
DRY EYE SYNDROME: A COMPREHENSIVE REVIEW.
ORIENTAL JOURNAL OF
MEDICINE AND NATURAL SCIENCES
,
2
(3), 4-8.
6. Khakimboy Ugli, B. O., Ismaeel, G. L., Hameed, S. M., Al-Hussainy, A. F., Abd, B.,
Hamza, H. H., ... & Rano Khazratkulovna, K. (2025). Recent Updates on Chemotherapy of Pt
Complexes and Pt Nano-Composites for Breast Cancer Therapy: A Mini-Review.
Journal of
Nanostructures
,
15
(1), 190-199.
7. Kizi, M. I. B., Nemattillaevna, K. Y., & Jalolidinovna, I. Z. (2021). Disinfection of water
for drinking: ozone disinfection method.
Достижения науки и образования
, (1 (73)), 68-70.
8. Meliboev, R. (2025). EXPLORING METHODS TO IMPROVE THE TREATMENT OF
COMPLICATIONS ARISING FROM ENDOUROLOGICAL OPERATIONS FOR URINARY
STONE DISEASE (LITERATURE REVIEW). Oriental Journal of Medicine and Natural
Sciences, 2(3), 21–25.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15201733
9. Melikuzievich, K. G. (2025). PREVENTING PURULENT COMPLICATIONS IN
PEDIATRIC OSTEOMYELITIS (LITERATURE REVIEW).
ORIENTAL JOURNAL OF
MEDICINE AND NATURAL SCIENCES
,
2
(1), 33-40.
10. Muhammed Elhadi et al. Informed self-assessment versus preceptor evaluation: a
comparative study of pediatric procedural skills acquisition of fifth year medical students // BMC
Medical Education. 2020. Vol. 20, № 1. P. 318–318.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 15, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
11. Rekha Jiwane et al. Comparative study of evaluation techniques in physiology clinical
practicals by objective structured practical examination verses traditional practical examination //
International Journal of Research in Medical Sciences. 2023. Vol. 11, № 8. P. 2966–2970.
12. Rustamovich, T. F. (2025). PREVALENCE OF ARTERIAL HYPERTENSION AMONG
ELDERLY COVID-19 PATIENTS AND ITS IMPACT ON CARDIOVASCULAR
OUTCOMES.
ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND NATURAL SCIENCES
,
2
(3), 12-16.
13. Tashmamatova , D. . (2025). DEVELOPING CLINICAL REASONING IN MEDICAL
STUDENTS USING PBL: AN OUTPATIENT PEDIATRICS EXAMPLE .
Евразийский
журнал предпринимательства и педагогики
,
3
(1), 69–77. извлечено от
academy.uz/index.php/ejep/article/view/49842
14. Tashmamatova, D. K. (2025). UNDERSTANDING AND MANAGING CONSTIPATION
IN
CHILDREN
AGED
0-3:
CAUSES,
DIAGNOSIS,
AND
TREATMENT
STRATEGIES.
ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND NATURAL SCIENCES
,
2
(1), 4-12.
15. Ugli, K. S. I. (2025). POSTOPERATIVE CARE STRATEGIES FOR ANORECTAL
WOUNDS AFTER HEMORRHOIDECTOMY: FOCUS ON PAIN MANAGEMENT AND
WOUND CLEANING.
ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND NATURAL
SCIENCES
,
2
(3), 57-61.
