Основы дентальной имплантологии

CC BY f
1-139
226
22
Поделиться
Гасанов, Ш., Сувонов, К., Халманов, Б., & Садикова, Х. (2022). Основы дентальной имплантологии. in Library, 22(1), 1–139. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/archive/article/view/14183
Ш Гасанов, Ташкентский государственный стоматологический институт

заведующий кафедрой хирургической стоматологии и дентальной имплантологии, к.м.н., доцент

К Сувонов, Ташкентский государственный стоматологический институт

доцент кафедры хирургической стоматологии и дентальной имплантологии, к.м.н., доцент

Б Халманов, Ташкентский государственный стоматологический институт

ассистент кафедры хирургической стоматологии и дентальной имплантологии, к.м.н.,доцент

Х Садикова, Ташкентский государственный стоматологический институт

ассистент кафедры хирургической стоматологии и дентальной имплантологии, к.м.н., доцент

Аннотация

В  учебном  пособии  представлены  краткие  сведения  о  различных имплантационных  системах,  их преимуществах и недостатках, о  методиках оперативного вмешательства, механизмах интеграции имплантатов в тканях. Кратко  изложены  современные  взгляды  на  механизмы  репаративной регенерации  кости,  строение  и  основные  характеристики  костной  ткани. Описаны  возможные  осложнения  одонтоимплантации,  приемы  их устранения и меры профилактики. Рассмотрены биомеханические принципы ортопедического  лечения  дефектов  зубных  рядов  с  применением имплантатов. Учебное  пособие  подготовлено  в  соответствии  с  учебно-рабочей программы  обучения  специалистов  по  дисциплине  «Хирургическая стоматология». Учебное пособие содержит основные вопросы дентальной имплантологии. В  нем  на  современном  уровне  представлены  фундаментальные  разделы дентальной  имплантологии,  включая  остеоинтеграцию, морфофизиологические основы дентальной имплантации. Подробно описаны показания,  противопоказания,  планирование  и  хирургические  этапы установления  пластиночных  и  винтовых  имплантатов,  осложнения, возникающие во время и после проведения дентальной имплантации, а также их профилактика и лечение. В учебном пособии приведены тестовые задания и ситуационные задачи для контроля освоения знаний с эталонами ответов, а также иллюстрационные материалы. Текст  пособия  содержит  иллюстративный  материал,  итоговые  вопросы  по каждому из разделов.

Похожие статьи


background image

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС

ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

Хасанов Ш.М, Сувонов К.Ж, Халманов Б.А. Cадикова Х.К

Билим соҳаси- Ижтимоий таъминот ва соғлиқни сақлаш – 500000

Таълим соҳаси –Соғлиқни сақлаш - 510000

ДЕНТАЛ

ИМПЛАНТОЛОГИЯ

АСОСЛАРИ

Дарслик

ХИРУРГИК СТОМАТОЛОГИЯ

фани бўйича

Стоматология – 5510400

Болалар стоматологияси – 5511000

Таълим йўналишлари учун

Ташкент – 2022


background image

2

Ишлаб чиқувчи ташкилот:

Тошкент Давлат стоматология институти

хирургик стоматология ва дентал имплантология кафедраси

Тузувчилар:

Хасанов Ш.М-

ТДСИ хирургик стоматология ва дентал имплантология

кафедраси мудири, т.ф.н., доцент

Сувонов К.Ж-

ТДСИ хирургик стоматология ва дентал имплантология

кафедраси доценти, т.ф.д., доцент;

Халманов Б.А-

ТДСИ хирургик стоматология ва дентал имплантология

кафедраси ассистенти, т.ф.н.: доцент:

Садикова Х.К -

ТДСИ хирургик стоматология ва дентал имплантология

кафедраси ассистенти, т.ф.н.: доцент.

Рецензентлар:

Шомуродов К. Э.-

ТДСИ илмий ишлар ва инновация бўйича проректори,

юз-жағ жаррохлиги кафедраси мудири, т.ф.д.. доцент:

Алимов А.С-

тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш

маркази 1-стоматология

кафедраси мудири, т.ф.д., профессор

Ўқув қўлланма тиббиёт институтлари стоматология

факултети IV-босқич талабалари учун

Ўқув қўлланма ТДСИ МУК да йил « » кўриб чиқилган,

баённома №

Ўқув қўлланма ТДСИ Илмий Кенгашида тасдиқланган йил «

» , баённома №

Илмий Кенгаш котиби, т.ф.д., доцент____________Юлдашев А.А


background image

3

АННОТАЦИЯ

Ўқув қўлланмада қисқача дентал имплантацяия турлари, уларнинг

афзаллик ва камчиликлари, имплантат ўрнатишнинг хирургик усуллари

ҳақида маълумот келтирилган.

Қисқача суяк тўқимасинг тузилиши, унинг реператив регенерация

механизмларини замонавий қарашлар асосида баён қилинган.

Одонтоимплантатларнинг ўрнатишда бўлиши мумкин бўлган асоратлар,

уларни бартараф этиш ва олдини олиш чоралари ҳақида фикр юритилган.

Ўқув қўлланма "хирургик стоматология" фани бўйича мутахассислар

тайёрлаш учун ўқув ишчи дастурига мувофиқ тайёрланган.

Ўқув қўлланма талабалар учун дентал импланталогиянинг асосий

саволларига жавоб беради. Унда дентал имплантологиянинг фундаментал

булими шунингдек остеоинтеграция асосларини бугунги кун фан ютуқлари

асосида тушунтирилган.

Пластинкали

ва

бурама

дентал

имплантатлар

ўрнатишни

режалаштириш, кўрсатма ва қарши кўрсатмалар, жаррохлик босқичлари ва

унда бўлиши мумкин бўлган эрта, кеч асоратлар, уларни бартараф этиш ва

олдини олиш чоралари ҳақида қўлланмада батафсил баён этилган.

Ушбу ўқув кўлланмада дентал имплантологиядан олинган билимларни

тўлиқ ўзлаштириш учун кўргазмали материаллар, тест ва вазиятли масалалар

жавоблари билан берилган.

Ўқув қўлланманинг ҳар бир бўлими охирида бўлим учун тасвирий

материал ва якуний саволлар берилган


background image

4

АННОТАЦИЯ

В учебном пособии представлены краткие сведения о различных

имплантационных системах, их преимуществах и недостатках, о методиках

оперативного вмешательства, механизмах интеграции имплантатов в тканях.

Кратко изложены современные взгляды на механизмы репаративной

регенерации кости, строение и основные характеристики костной ткани.

Описаны возможные осложнения одонтоимплантации, приемы их

устранения и меры профилактики. Рассмотрены биомеханические принципы

ортопедического лечения дефектов зубных рядов с применением

имплантатов.

Учебное пособие подготовлено в соответствии с учебно-рабочей

программы обучения специалистов по дисциплине «Хирургическая

стоматология».

Учебное пособие содержит основные вопросы дентальной имплантологии.

В нем на современном уровне представлены фундаментальные разделы

дентальной

имплантологии,

включая

остеоинтеграцию,

морфофизиологические основы дентальной имплантации. Подробно описаны

показания, противопоказания, планирование и хирургические этапы

установления пластиночных и винтовых имплантатов, осложнения,

возникающие во время и после проведения дентальной имплантации, а также

их профилактика и лечение. В учебном пособии приведены тестовые задания

и ситуационные задачи для контроля освоения знаний с эталонами ответов, а

также иллюстрационные материалы.

Текст пособия содержит иллюстративный материал, итоговые вопросы по

каждому из разделов.


background image

5

ANNOTATION

The tutorial provides brief information about various implant systems, their

advantages and disadvantages, methods of surgical intervention, mechanisms for

integrating implants in tissues.

Modern views on the mechanisms of reparative bone regeneration, the structure

and main characteristics of bone tissue are briefly presented. Describes possible

complications of odontoplasty, techniques of their elimination and prevention.

Biomechanical principles of orthopedic treatment of dental defects using implants

are considered.

The manual is prepared in accordance with the training program for specialists in

the discipline "Surgical dentistry".

The textbook contains the main questions of dental implantology. It at the present

level presents the fundamental topics of dental implantology including

osseointegration, of the morphological basis of dental implantation.

Indications, contraindications, planning and surgical stages of installing plate and

screw implants, complications arising during and after dental implantation, as well

as their prevention and treatment are described in detail. The tutorial contains test

tasks and situational tasks for monitoring the development of knowledge with

reference standards of answers, as well as illustrative materials.

The text of the manual contains illustrative material, final questions for each of

the sections.


background image

6

Кириш

ХХ асрнинг ўрталарида дентал имплантология мултидициплинар

мутахассисликка айланди. Унинг билим солохияти ва интеграция салоҳияти

туфайли, у тез ривожланишини бошдан кечирмоқда. Имплантлардан

фойдаланган холда беморларни даволаш мутахассислари кўплаб беморлар

орасида катта қизиқиш уйғотмоқда.

Сўнгги уч ўн йилликда ушбу даволаш тури дунёнинг кўплаб

мамлакатларида муваффақиятли қўлланилмоқда. Ўзбекистонда дентал

имплантологияси бошқа мамлакатларга қараганда бирмунча кеч ривожлана

бошлади, бироқ давлат даражасида стоматологиянинг бу бўлимини

муваффақиятли ривожланишига ҳисса қўшадиган кўплаб вазифалар ҳал

этилмоқда.

Ҳозирги кунда мамлакатимизда стоматолог имплантологларни тайёрлаш

бўйича ўқув марказлари ва курслар ташкил этилган. Кадрлар тайёрлашдаги

муҳим қарорлардан бири "имплантология ва оғиз бўшлиғининг

реконструктив хирургияси" модулини тиббиёт олий ўқув юртларининг

"стоматология" мутахассислиги бўйича ўқув дастурига киритишдир.

Бу бўлим талабалар томонидан фойдаланилган асосий адабий манбаларда

ёритилмаган. Бу "Дентал имплантология асослари" дарслигини тайёрлашга

асос бўлди. Ушбу дарсликда келтирилган янгиликлар ўқувчиларга умумий

маданий ва касбий малакалариниларни ўзлаштириш имконини беради.


background image

7

1-БОБ.

Имплантация ривожланишининг тарихига қисқача саёҳат, дентал

имплантация тушунчаси. Дентал имплантацияга кўрсатмалар ва қарши

кўрсатмалар. Имплантациянинг турлари, типи ва тузилиши.

Имплантация ривожланишининг тарихига қисқача саёҳат

Шантамбре (Франция) ҳудудида юқори жағи қозиқтишининг ўрнида

металл имплантга эга, милодий I асрда яшаган аёл бош суяги топилган. 1809-

йилда Maggiolo тилладан бўлган имплантдан фойдаланди. 1867-йилда D.

Lister “Жарроҳлик амалиётида антисептик тамойил”ини ишлаб чиқди. 1891-

йилда приват-доцент N.N. Знаменский “Сунъий тишлар имплантацияси”

ҳисоботи билан чиқди. 1891-йилда A. Hartmann – имплантда винт ёрдамида

сунъий тож маҳкамланган суяк ичи импланти. 1909-йилда Greenfield –

имплантга қулф ёрдамида сунъий тиш маҳкамланиши.

1952-йилда швед олими P.Branemark имплантатларга таянган ҳолда

тиш протезларининг муваффақияти учун зарур шартлар тузди – стериллик,

юзанинг тозалиги, атравматиклик, қўндоқ ва конструкциянинг геометрик

тенглиги, бу кейинроқ “остеоинтеграция” деб аталган, металл юзасининг

суяк билан мустаҳкам бирикишига олиб келади.

1963-йилда A. Strock, R. Chercheve ва S. Tramonte имплантатлари

асосида америкалик олим L.Linkow суяк ичининг пастки учдан бир қисмида

ғовак билан винтли имплантат яратди, бу унинг ретенциясини яхшилаш

имконини берди.

1965-йилда P.Branemark суяк ичининг қисми ва унга буралувчи таянч

бошчидан (абатмент) ташкил топган винт имплантатининг ечиладиган

конструкциясини қўллашни таклиф қилди.

1969-йилда L.Linkow пластина шаклида суяк ичидаги қисмига эга яна

бир имплант ихтиро қилди, бу уни жағларнинг тор алвеоляр ўсиқларида

қўллаш имконини берди.

1978-йилда Гарвард конференцияси – имплантация методини расмий

тан олди ва клиник амалиётга жорий қилиниши бўйича тавсиялар берди.


background image

8

“Дентал имплантат” тушунчасининг аниқланиши

Тиш (дентал) имплантат

(инглиз.

implant –

имплант) – протезлаш

мақсадида кейинчалик бирикиши (остеоинтеграция) билан жағ суяк

тўқимасига киритиш учун фойдаланиладиган, сунъий тайёрланган, кўпинча

кўп компонентли конструкция. Имплантатлар кўпинча йўқотилган тишларни

илдизининг ўрнини босади, бунинг оқибатида тиш қаторини қайта тиклаш

имконини беради.

Имплантацияга кўрсатмалар:

тиш қаторининг ягона нуқсонлари (соғлом қўшни тишларга ишлов

бермасдан);

тиш қаторининг нуқсонлари (тишларнинг чекловчи нуқсонларига ишлов

бермасдан);

тиш қаторининг охирги нуқсонлари (олинмайдиган протезлар қўллаш

имконини беради);

тишларнинг тўлиқ йўқлиги (олинмайдиган протезлар қўллаш ёки тўлиқ

олиб қўйиладиган протезларни ишончлироқ маҳкамланишини таъминлаш

имконини беради)

Мутлақо қарши кўрсатмалар

Юрак-томир тизимининг декомпенсация касалликлари;

Иммун тизим патологияси ( полимиозит, оғир инфекциялар, тимус ва

қалқансимон безлари жуфтлигининг гипоплазияси);

Суяк репарациясини туширувчи суяк тизимининг касалликлари

(остеопороз, туғма остеопатия, остеонекроз, дисплазия);

Эндокрин тизим касалликлари (гипофиз, буйрак усти безларининг

патологиялари, гипер- ва гипотиреознинг оғир шакллари, гипер- ва

гипопаратиреоз, қандли диабет);

Қон касалликлари (лейкозлар, талассемия, лимфогранулематоз, гемолитик

анемиялар);

Марказий ва периферик асаб тизимининг касалликлари (шизофрения,

паранойя, ақли заифлик, психозлар, неврозлар, алкоголизм ва


background image

9

наркомания);

Хафли ўсимталар;

Сил;

ОИТС ва венерик касалликлар.

Нисбий қарши кўрсатмалар

пародонтит;

патологик прикус;

Оғиз бўшлиғининг қониқарсиз гигиенаси;

Оғиз бўшлиғининг саратонолди касалликлари;

Бошқа аъзоларда металл имплантатлар мавжудлиги;

Чакка-пастки жағ бўғимининг касалликлари;

Бруксизм.

Имплантатларни ўрнатиш қоидалари (Л. Линков)

1. Имплантат биомеханик тўғри тузилган бўлиши лозим;

2. Шифокор яхши тузилган имплантатни суякда яхши жойлаштира олиши

лозим;

3. Суяк конструкцияни имплантациялаш учун мос бўлиши лозим (суяк

тўқимаси етарлича бўлиши керак);

4. Имплантат билан муомала қилганда, шунингдек тиш протезларини якуний

маҳкамлашгача қаттиқ ва юмшоқ тўқималар билан эҳтиёткорлик билан

муносабат.

5. Протезлар шакли, ўлчами бўйича аниқ мос келиши ва ишончли

маҳкамланиши лозим. Протезларни имплантатга куч билан маҳкамлаш

мумкин эмас, чунки бу имплантатни силжитиши мумкин.


background image

10

D1- жуда зич; D2 – зич; D3 – юмшоқ ;

D4 – жуда юмшоқ

1-

расм. Суяк тўқимасининг турлари (К. Миш)

Имплантациянинг турлари:

Эндодонт-эндооссал имплантация

қўзғалувчан ёки бузилган тишлар

мавжуд бўлганида ўтказилади. Тиш илдизининг канали орқали меъёрий тож-

илдиз муносабатини қайта тиклаш ва тишни маҳкамлаш мақсадида винт ёки

фигура юзага эга штифт киритилади. Юқорида келтирилган имплантация

учун тиш илдизининг чўққиси атрофида камида 3 мм соғлом периодонт

бўлиши зарур шарт ҳисобланади.

Эндооссал (суяк ичи) имплантацияси

алвеоляр ўсиқнинг етарли

баландлигида суяк тўқимасига имплантатнинг “илдиз” қисмини киритган

ҳолда ўтказилади. Ҳар қандай суяк ичи имплантати суяк ичи (илдиз) қисми,

милкнинг шиллиқ қавати даражасида ётувчи бўйинча ва супраконструкция

(милк устидан бўртиб турувчи бошча) – абатментдан ташкил топган.


background image

11

Субпериостал имплантация

жағда алвеоляр қисм баландлиги

етарлича бўлмаганида ўтказилади. Бу ҳолатда қўлланиладиган суяк ости ва

устидаги имплантат жағнинг суяк тўқимаси нусхасида тайёрланган ва суяк

ости ва устига жойлаштирилган, оғиз бўшлиғига чиқиб турувчи таянчлар

билан металл каркасни ўзида намоён этади.

Суяк орқали имплантация

пастки жағнинг кескин атрофиясида

қўлланилади. Пастки жағ танасининг пастки четига оғиздан ташқари

оператив йўл билан ёйсимон скоба ўрнатилади. Иккита имплантат-штифт

суяк ичидан ўтказиб қўйилади. Оғиз бўшлиғига бўртиб чиқиб, улар олиб

қўйиладиган тиш протезларини маҳкамлашга хизмат қилади.

Шиллиқ ичи имплантацияси

Юқори жағда алвеоляр ўсиқнинг атрофиясида, айниқса танглай

ривожланишидаги

нуқсонларда

олиб

қўйиладиган

протезни

маҳкамланишини (фиксация) яхшилаш учун кўрсатилган. Бунинг учун

одатда тугма кўринишидаги металл имплантатлардан фойдаланилади, айнан

уларга олиб қўйиладиган протез маҳкамланади (2-расм).

2-

расм. Шиллиқ ичи имплантация

Субмукоз имплантация


background image

12

Одатда шиллиқ қават остида жойлашган магнитлар мавжудлигини

кўзда тутади. Олиб қўйиладиган протезлар ечилишининг олдини олиш, яъни

маҳкамлаш ва турғунликни яхшилаш учун қўлланилади. Магнитлардан бири

ўтиш қатлами соҳасига, иккинчиси (қарама-қарши қутбли) протезда,

бевосита имплантланганининг қаршисида ўрнатилади.

Субпериостал имплантация

Индивидуал конструкциялар тайёрланишини талаб этади. Бунинг учун

операция вақтида суяк юзасининг тузилишидан нусха олинади. Кейин қуйиш

ёрдамида имплантат тайёрланади ҳамда операция вақтида уни суяк ости ва

устига ўрнатишади. Бундай имплантациядан жағларнинг ифодаланган

атрофияси ва тишларнинг ифодали йўқотилишида фойдаланилади, бу

кейинчалик имплантатдан турли протезларда фойдаланиш имконини беради

(3-расм).

3-расм. Тишларнинг субпериостал имплантацияси ёрдамида ўрнатилган

имплантат.

Расмда: 1 – пастки жағ суяги; 2 – суяк ости ва усти имплантати; 3 –

милк; 4 – ўрнатилгандан сўнг имплантат кўриниши.

Суяк ичи ва суяк ости ва усти имплантацияси.


background image

13

Конструкциянинг бошчаси, бўйинчаси, субпериостал ва эндостал

қисми бўлган махсус имплантатларни ўрнатишда фойдаланилади. Бу

имплантатлар мураккаб геометрияга эга, суяк ости ва усти ҳамда суяк ичи

имплантатларининг барча ижобий жиҳатларини ўзида жамлайди ва шу билан

бирга уларнинг камчиликларига эга эмас (4-расм).

4-

расм. Суяк ичи ва суяк ости ва усти имплантацияси

Жағнинг барча ҳаракатларида имплантатнинг максимал турғунлиги

зарур бўлган жойларда бир нечта тишлар мавжуд бўлмаганида жағнинг олд

бўлимига ўрнатиш учун қўлланилади.

Тиш ичи ва суяк ичи имплантацияси

(Эндодонт-эндооссал имплантация)

Тиш тожи кучли бузилганида периодонтит ва пародонтозда

тишларнинг патологик қўзғалувчанлигининг олдини олиш ва бартараф

қилиш учун, шунингдек тиш тожининг юқори учида тишларга турғунлик

беришда қўлланилади (5-расм).


background image

14

5-

расм. Тиш ичи ва суяк ичи имплантацияси

Имплантациянинг бундай методи учун металл штифтлардан

фойдаланилади

Суяк ичи (эндооссал) имплантацияси

Пластинали, силиндрик, конусли ва бошқа имплантатларни милк ва

суяк устки бўлими орқали жағнинг суяк тўқимасига имплантация қилиш

усули (6-расм).

6-расм. Тишларнинг эндооссал (суяк ичи) имплантацияси

натижасида ўрнатилган имплантатлар.

Расмда: 1 – пастки жағ суяги; 2 – пластинали имплантат; 3 –

силиндрик имплантат; 4 – винтли (илдизсимон) имплантат.


background image

15

Имплантатнинг маълум шаклини танлаш учун нуқсоннинг жойлашуви,

имплантация жойида суяк тўқимасининг қалинлиги ва баландлиги, жағ

тузилишининг анатомик ўзига хос хусусиятлари ва баъзи бошқа омиллар

кўрсатма бўлиб хизмат қилади.

Эндооссал имплантациянинг турлари:

Базал имплантация

Базал имплантация фақат навбатдаги муаммо кузатилган ҳолатларда

қўлланилади: жағда суяк тўқимаси етарли ҳажмда бўлмаганида ва уни

кўпайтириш бўйича қўшимча операция ўтказиш имконсиз бўлганида кетма-

кет кетувчи кўп сонли тишларни протезлаш заруриятида. Бу ҳолатда баъзи

шифокорлар суяк тўқимасининг чуқур ва бикортикал қатламларига

илдизсимон имплантатлар ҳолати каби юқоридан эмас, ёндан ўрнатиладиган

базал имплантатлардан фойдаланишни таклиф қилишади. Базал имплантация

янги ўрнатилган имплантатларнинг кўприксимон протезлар билан бир вақтда

юкланишини кўзда тутади (7-расм).

7-

расм. Базал имплантация


background image

16

Ёноқ имплантация

(Зигома имплантация)

Имплантатлар ёноқ суягига бириктирилади. Ёноқ суяги юқори жағ

суягидан фарқли ўлароқ барча инсонларда етарли ўлчамда мавжуд. Ёноқ

имплантацияси суяк пластикасини қўлламаслик имконини беради (8-расм).

8-

расм. Ёниқ имплантация

Aгар беморда узоқ вақт тишлар бўлмаган бўлса ёки у олиб қўйиладиган

протез таққан бўлса, кўпинча юқори жағ суягининг ҳажми камайиши содир

бўлади. Бу ҳолатда олдин суяк пластикасини ўтказиш тавсия қилинган. Ва

фақат шундан сўнг имплантатлар ўрнатилган, шунинг учун ёноқ

имплантациясини ўтказиш доим имконли.

Тиш имплантатларидан фойдаланишда шифокорнинг асосий

вазифалари қуйидагилар:

1. Имплантацияга кўрсатмалар ва қарши кўрсатмаларни тўғри аниқлаш;

2. Имплантат тури ва тузилишини танлаш;

3. Имплантация операциясини малакали бажариш;

4. Операциядан кейинги асоратларнинг олдини олиш;

5. Тўғри ва сифатли протезлаш;

6. Диспансер кузатув;

7. Яқин ва узоқ асоратларни ўз вақтида диагностика қилиш ва даволаш;

8. Имплантат фунционал қийматини йўқотганида даволаш тактикасини аниқлаш.


background image

17

Имплантатнинг ташкилий қисмлари

1. Имплантатнинг танаси (бирламчи элемент) (9-расм)

2. Винт-тиқин (10-расм)

3. Aбатмент (11-расм).

4. Милк шакллантиргич (12-расм).

5. Нусха трансфери.

6. Вақтинчалик қалпоқча (13-расм)

9-

расм. Имплантатнинг танаси (бирламчи элемент, Fixture)

Винт-тиқин имплантатнинг ички қисмида суяк ўсишига тўсқинлик қилади.

10-

расм. Имплантат учун винт-тиқин (cover screw)


background image

18

11-

расм. Aбатмент (prosthodontic abutment)

12-

расм. Милк шакллантиргич (Healing abutment)

13-

расм. Вақтинчалик қалпоқча (Temporary cap)


background image

19

Вақтинчалик қалпоқча милк контурини шакллантириш учун

имплантатга вақтинча ўрнатилади.

Имплантатларнинг таснифланиши:

Имплантат материали бўйича;

Имплантация турлари бўйича;

Суяк ичи имплантининг шакли бўйича;

Имплантацияни ўтказиш усули ва муддатлари бўйича.

Конструкциянинг тузилиши бўйича:

Ечилмайдиган ва ечиладиган

Ечиладиган имплантат

Ечилмайдиган имплантат

Қўлланилиш усули бўйича:

Бир босқичли

Икки босқичли

Тиш имплантати ва унинг характеристикалари

Жағнинг имплантацияга тайёрланиши (имплантация ўрнининг

шакллантирилиши) шиллиқ қаватнинг кесилиши ва милк ва суяк усти

қисмининг ажратилиши билан жағ тўқималарининг қайта ишланиши билан

амалга оширилади, яъни жағ суяк тўқимасининг ажратилиши амалга

оширилади. Кейин суяк тўқимасининг юзаси қайта ишланади ва суяк

қўндоғига белги қўйилади. Суяк тўқимасининг бор билан билан бундай

дастлабки қайта ишланиши ўрнатиш технологияларининг баъзи турларида


background image

20

керак бўлмаслиги мумкин, яъни уни очишнинг ўзи етарли бўлади.

14-

расм. Суяк ичи имплантининг шакли бўйича – винтли.

Энг кўп тарқалган – винт имплантатлари резба профили билан фарқ

қилувчи катта миқдорда модификацияларга эга. Винтли имплантатлар

ечиладиган ва ечилмайдиган, бир ва икки босқичли, силлиқ, дағал юзали ёки

биофаол материаллардан қопламага эга бўлиши мумкин (14,15,16-расмлар).

Бу турдаги имплантат конструкцияларида мажбурий элемент анкерни

ўзида намоён қилувчи антиротацияли қулфлар, чуқурлар, майдонлар, суяк

ичи имплантатининг апикал қисмида бўйлама ариқча ҳисобланади.

Винтли имплантат резба қисмининг характеристикаси (15-расм):

Цилиндрли

15-расм.


background image

21

Пластинали

16-расм.

шунингдек табиий тиш шаклида (170-расм):

17-расм

Поғонали (18-расм):

18-расм.

Кортикал қопламаларга

эга, қувурли ва бошқалар.

Имплантатнинг суякка кириш даражаси бўйича қуйилдагилар

фарқ қилади (19-расм):


background image

22

19-расм.

Схемадан аёнки, клиник ҳолатнинг асосий қисмини субгингивал

имплантатлардан фойдаланиб ҳал қилиш мумкин, бунда трансгингивал

имплантатлардан фойдаланишга кўп сонли кўрсатмалар ҳам улар билан

тўлдирилади. Ва аксинча, субкрестал ва трансгингивал имплантатлар учун

“умумий” кўрсатмалар деярли йўқ (20-расм).

20-расм. Турли винт имплантатларининг тарқалганлик даражаси

Субгингивиал имплантлар жуда кенг универсаллиги билан фарқ қилади


background image

23

ва шунинг учун бугунги кунда бозорнинг 90% дан ортиқ қисмини эгаллайди.

Маълум шартларда уларни субкрестал сифатида қўллаш мумкин (гарчи бу

унчалик тўғри бўлмасада), махсус абатментлардан фойдаланиш эса (MP у

XiVE ёки Multi-Unit у Astratech) уларни трансгингивал имплантатларга

айлантиради.

Aбатментнинг имплантат билан боғланиш тури бўйича

имплантатлар қуйидагиларга ажралади (21-расм):

Имплантатнинг экстернал тури (чапда) ва имплантатнинг интернал

тури (ўнгда)

21-расм.

Экстернал турдаги имплантатлар

имплантат танасининг юзасида

абатментни қўйиш жойида (имплантат платформаси) абатмент учун

ретенцион элемнт сифатида хизмат қилувчи турли геометрик шаклдаги

бўртиқлар (кўпинча гексогонал) мавжудлиги билан фарқ қилади (22 а, в-

расм).


background image

24

22 (а,в) расм. Имплант-абатментнинг боғланиш турлари

23-

расм. –“Платформалар ўзгартирилиши - “Switch platform”

концепцияси: “Switchplatform”

сиз имплантат-абатмент бирикмаси

(чапда); “Switch platform” билан имплантат-абатмент бирикиш (ўнгда)

Интернал турдаги имплантатлар

имплантат танасида геометрик

шаклдаги бўртиқ мавжудлиги билан фарқ қилади, унга шунингдек Морзе

ретенция-конус қўшимча элементи уланиши мумкин (2 дан 11 дарагача) (22 б

расм).

Интерлан элементлар геометриясининг тури ишлаб чиқарувчига боғлиқ

равишда экстернал каби турлича бўлиши мумкин.

Имплантат

ва

абатментнинг

бир

хил

диаметрлари,

яъни

супратузилмани имплантат давом эттирганида, бириктирувчи тўқима

яллиғланиши кузатилади. Винтли имплантат ўрнатилганидан сўнг бир йил


background image

25

давомида доим алвеоляр ўсиқ кортикал пластинкасининг резбанинг биринчи

тармоқ даражасида турғунлашуви кузатилган ва меъёр ҳисобланган.

Имплантат диаметрига нисбатан кичик диаметрли супратузилмадан

фойдаланиш, одатда имплантатдан фойдаланиш бошланганидан бир йил

давомида кузатиладиган суяк қирраси резорбциясининг эҳтимолини

камайтиради. Бу натижалар суяк четини имплантатнинг абатмент билан

бирикиш жойидан ажратувчи масофанинг ортиши билан тушунтирилади, бу

бириктирувчи тўқиманинг яллиғланиш соҳасини вертикалроқ ва медиалроқ

силжитади (23,24,25-расмлар).

24-расм

25-расм

“платформалар

ўзгартирилиши”

конструкцияга

киритилмаган

имплантат

бўйинчасининг

атрофида

периимплантат

мавжудлигини

кўрсатувчи рентгенограмма (биринчи йил клиникаси)

“платформа ўзгартирилишига” эга имплантатлар бир неча йил

давомида суяк тўқимасининг турғунлигини кўрсатади

Остеоинтеграция

Остеоинтеграция

бу

периимплантация

соҳасидаги

суяк

тузилмаларининг юзасида оралиқ бириктирувчи тўқима қатламисиз суяк ёки

суяксимон субстанция ҳосил қилиш орқали имплант билан бирикиши.

Остеоинтеграция жараёнида 3 асосий босқични ажратиш мумкин:

1-босқич:

имплантат юзасида бирламчи матркис ҳосил бўлиши (1 – 2-

суткада). Бунда:

Имплантат

юзасига

фибрин,

глобуляр

оқсиллар,

(эҳтимол,


background image

26

протеогликанлар) тушиши; мононуклеарлар юзасида миграция ва адгезия

ҳамда уларнинг макрофагларга трансформацияси; илдиз ҳужайраларнинг

бирикиши ва улардан бир қисмининг фибробластларга трансформацияси; 2

ва 3-турдаги коллаген синтези; бу жараёнда эҳтимол, фибробластлар билан

макрофаглар бирлашиши маълум бошқарув ролига эга;

Бирламчи матрикс фибриллизацияси, унинг зичланиш йўли билан

дифференсиацияси; эҳтимол, “суяк олди” матрикснинг йиғилиши улар

дифференсиацияланишигача остеобластик элементлар иштирокисиз содир

бўлади; жуда кўп ҳолатда эрта “оссификация” соҳаларига (гомоген остеоид

ёки семенцимон модда ҳосил бўлиш соҳалари) ёндош ҳужайралар

остеобластларнинг фенотипик белгиларига эга бўлмайди; бу ҳужайраларнинг

синтетик фаоллиги туфайли суяксимон (семенцимон) модда тузилиши

бошланади; бу жараён остеоинтеграциянинг кейинги босқичида фаол шаклда

давом этиши кузатилади.

2-босқич –

она суягининг резорбцияланувчи матриксидан келувчи

ўсиш факторларининг бошқарувчи таъсирида “суяк олди” матрикс юзасида

амалга ошириладиган, ўзидан олдинги моддалардан суяк ҳосил қилувчи

ҳужайраларнинг дифференсиация фазаси. 1-турдаги коллагеннинг имплантат

юзасида дифференсацияланувчи, суяк ҳосил қилувчи ҳужайралар ва

фибробластлар билан фаол синтези, фиброз суяк матрикси соҳаларининг

пайдо бўлиши кузатилади (2-суткадан ўтиб). Шу билан бирга имплантат

ўрни суяк деворида остеокластик резорбция ҳодисаси ривожланади.

Интерфейс соҳасида суяк матриксини тузиш учун зарур моддалар тўпланади:

гликозоаминогликанлар,

остеопонтин,

фибронектин,

остеокалцин,

протеогликанлар, фибронектин ва кўплаб бошқа моддалар. Улар имплантат

юзасида матркисга тўпланади ва синтетик фаол ҳужайра элементлари билан

бирга суяк моддасини тузади.

3-босқич –

иккиламчи қайта тузилиш ёки ремоделяция фазаси.

Иккиламчи қайта тузилиш босқичи имплантат юзасида деярли остеоид

матрикс

шаклланишидан

бошланади

(7-14-суткадан)

ва


background image

27

дифференсиацияланмаган суяк моддаси фаол остеокластик резорбцияси

соҳаларида ёш трабекуляр суяк тўқимасининг тузилиши билан давом этади.

Иккиламчи қайта тузилишнинг кейинги жараёни 12 ой ва ундан ортиқ давом

этади, бунинг натижасида янги ҳосил бўлиши амалга ошмаган суяк

тўқимасининг фунционал детерминациялашган етук суяк тузилмалари билан

алмашиши содир бўлади.

Имплантат танасининг юзасидан йўналтирилган суяк интеграцияси (25-

расм).

25-расм

Бироқ доим имплантатни ўрнатгандан кейин имплантат резбаси

атрофида некроз соҳасини кузатиш мумкин (26-расм).

Икки ҳафтадан кейин некроз соҳасининг репарация жараёнини ҳамда

трабекуляр суяк тўқимасининг ҳосил бўлишини кузатиш мумкин. 18

ҳафтадан сўнг ламинар суяк тўқимасининг ҳосил бўлишини кузатиш мумкин.

Мазкур суратда имплантат танасининг атрофида суяк некрозининг катта

соҳаси ҳосил бўлиши билан якунланган, муваффақияциз остеинтеграцияни

кўриш мумкин (27-расм).


background image

28

26-расм.

27-расм.

Остеоинтеграциянинг

муваффақиятига

имплантатнинг

дизайни

(макрошакли), юзани қайта ишлаш тури, қайта ишлаш ва суякка имплантатни

ўрнатиш (инсталляция) жароҳацизлиги таъсир қилади.

Резорбцияланувчи

имплантация

материалларининг

интеграция

механизми юқорида таърифланган интраоссал дентал имплантатларнинг

остеоинтеграция механизмидан маълум даражада фарқ қилади. Шундай

қилиб,

кўпинча

нафақат

имплантация

материалининг

юзасида

(гидроксиапатит асосидаги материаллар мисол бўлади), балки материал

депозитларининг ичида резорбция соҳаларида суяк моддасининг янги

ҳосилалари кузатилади. Остеоид ажралмалари атрофида бириктирувчи

тўқима ривожланади, она суяк томонидан эса янги ҳосил бўлган суяк

моддасининг имплантат билан контакт соҳасига “чиқиши” содир бўлади

(дистал остеогенез).

Шундай қилиб, дентал имплантацияда остеоинтеграция жараёнлари

асосида дистал остеогенез ва иккиламчи қайта тузилиш жараёнлари билан

органик бирлашувчи контакт остеогенез ётади.


background image

29

Имплантатларни

тайёрлаш

учун

қўлланиладиган

материалларнинг турлари

Биотолерант:

зангламайдиган

пўлат,

кобалт-хром

қотишма,

полиетилен, полиетилентерефталат.

Биоинерт

: титан, цирконий, тилла, шиша-углерод, титан никелиди,

тантал, алюмооксид керамика, цирконий керамика.

Биофаол

: металл имплантатларнинг гидроксиапатит, трикалцийфосфат

керамика, шиша керамика, углерод керамика.

Материаллар характеристикаси

Биотолерант

материаллар имплантат атрофида фиброз қатлам ҳосил

қилиб,

имплантатнинг

суяк

тўқимаси

билан

кейинчалик

ўзаро

таъсирлашувини секинлаштирган ҳолда тўқиманинг мўтадил иммун

реакциясини чақиради.

Бионерт

материаллар ўраб турган тўқималарда суст ёки клиник

ифодаланмайдиган

қўзғалиш

ҳосил

қилади,

уларнинг

имплантат

ўрнатилганидан кейинги реакцияси оддий яранинг битишидан фарқ

қилмайди.

Биофаол

материаллар имплантатга туташган тўқималарда ҳужайралар

ўсишини қўзғатиш қобилияти билан тавсифланади, бу билан имплантатнинг

ғовак юзаси билан биоинтеграция ҳосил бўлишини таъминлайди. Бу

материаллар дентал имплантатлар тайёрлаш учун энг самарали материал

ҳисобланади.

Имплантат юзаси

Замонавий имплантологияда муваффақиятли остеоинтеграция учун

ишлаб чиқарувчилар имплантат танаси юзасининг қайта ишланишига

алоҳида эътибор беришади. СЛA юзали имплантатлар энг кўп тарқалган (28-

расм):


background image

30


background image

31


background image

32

28-расм. Механик қайта ишлаш

TiO2 оксид плёнкасини ҳосил қилиш билан, титаннинг оддий механик

қайта ишланишига асосланган. Гидрооксиаппатит билан қопланган титан юза

(ҲA) (29, 30-расм):

29-расм. Титан юзасининг плазмали қайта ишланиши (TPS)

Титан юзасини қум оқими билан қайта ишлаш методи (sandblasting –

RBM (Resorbable Blasted Mediablasting) юза (31-расм):


background image

33

31-расм.

Титан юзасини кислота билан едириш (acid etching) (32-расм):

32-расм.

Қум оқими билан қайта ишлаш ва кислота билан едириш

(SLA(Sandblastedwithlarge qum gritandacidetchingsurface) юза) (33-расм):

33-расм.

Қиздириб бириктирилган ғовак юза (Sintered porous surface ) (34-расм):


background image

34

34-расм.

Титан юзани электромеханик қайта ишлаш методи (Electrochemical

oxidation) (35-расм):

35-расм.

Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар:

1. Имплантация методи қачон расмий тан олинди?

2. Имплантат тушунчасига аниқланиш беринг.

3. Имплантацияга мутлақо ва нисбий қарши кўрсатмаларни айтинг

4. Имплантациянинг турларини айтинг

5. Имплантат супратузилма компонентларини айтинг

6. Имплантатларнинг экстернал ва интернал турлари орасидаги фарқ нимада?

7. “Остеоинтеграция” тушунчасига аниқланиши беринг

8. “Платформаларнинг ўзгартирилиши” тамойилининг моҳияти нимада?

9. Имплантат танасининг юзасини қайта ишлаш турларини айтинг.


background image

35

10. Имплантат платформасининг суякка киритилиш даражаси бўйича винтли

имплантатларнинг турларини айтинг.

Вазиятли масалалар:

1-масала.

Имплантация

клиникасига

овқат

қабул

қилиш

қийинлашганлигига шикоят билан, 40 ёшдаги эркак-бемор мурожаат қилди.

Беморнинг сўзларидан, унинг чайнаш тишлари 5 йил олдин кўп

қўзғалганлиги туфайли олиб ташланган. Тўпланган анамнездан, бемор кўп

чекувчи, 1-турдаги қандли диабетдан азият чекиши аниқланди. Бўшлиқ

кўрикдан ўтказилганида қуйидагилар аниқланди: юқори ва пастки жағда (12-

23 ва 33-43) фронтал тишлар гуруҳи мавжуд ва чайнаш тишлари тўлиқ

мавжуд эмас. Қолган тишларда кесувчи юзада емирилиш, юмшоқ

тўқималарнинг яллиғланиш белгилари, тиш усти ажралмалари мавжудлиги,

қон кетиши, оғиздан ҳид, гипосаливация ифодаланган. Рентген остеопластик

муолажалар ўтказиш заруриятисиз, алвеоляр қиррада суяк тўқимасининг

етарли даражада мавжудлигини кўрсатди.

Беморга ташхис қўйинг, унинг ҳолатида имплантологик даволаш

ўтказиш мумкинми? Даволаш ҳаракатларингиз режаси қандай?

Жавоб: ҳа, мумкин. Бу беморда имплантация учун фақат нисбий қарши

кўрсатмалар мавжуд. Ташхис: Кеннеди 1-синфи бўйича юқори ва пастки

жағнинг қисман адентияси, ўрта оғирликдаги умумий сурункали пародонтит,

диабет.

Даволаш режаси

1. Гигиена муолажалари ўтказиш

2. Парадонтологик даволаш

3. Чайнаш самарадорлигини қайта тиклаш

4. Зарурият бўлганида қолган тишларни тузатиш

5. Имплантологик даволаш


background image

36

2-масала.

Клиникага

протезнинг

қўзғалувчанлиги

туфайли

чайнашнинг имконсизлигидан шикоят қилиб, 65 ёшли аёл мурожаат қилди.

Беморнинг сўзларидан 15 йил олдин кучли қўзғалувчанлиги туфайли юқори

ва пастки жағидан барча тишлар олиб ташланган. Aнамнездан – аёл

юракнинг декомпенсацияланган нуқсонидан (ЙДН) азият чекади. Оғиз

бўшлиғи кўрикдан ўтказилганида тишларнинг тўлиқ йўқлиги ҳамда юқори ва

пастки жағларда атрофияли алвеоляр қирра аниқланди.

Беморга ташхис қўйинг, унинг ҳолатида имплантологик даволаш

мумкинми? Даволаш ҳаракатларингиз режаси қандай?

Жавоб: йўқ, мумкин эмас! Чунки ЙДН имплантация учун мутлақо

қарши кўрсатма ҳисобланади. Ташхис: юқори ва пастки жағда тўлиқ адентия,

ЙДН.

Даволаш режаси:

1. Протезни тўғирлаш ёки янги протез тайёрлаш

3-масала.

Клиникага олд тиши йўқлигидан шикоят қилиб, 16 ёшли қиз

мурожаат қилди. Беморнинг сўзларидан сут тишлари доимий тишларга

алмашган вақтда унинг тиши ўсмаган. Aнамнездан, бемор ортодонтда

даволанган ва у 22 тишнинг туғма адентияси ташхисини қўйган. Кўрикдан

ўтказилганида организм томонидан ҳеч қандай патологик ўзгаришлар

аниқланмади, нуқсон жойида рентгенологик текширувга кўра суяк

тўқимасининг ҳолати ва ҳажми – яхши. Оғиз бўшлиғи кўздан кечирилганида

патологиялар аниқланмади.

Беморга ташхис қўйинг, бу ҳолатда имплантологик даволаш ўтказиш

мумкинми? Даволаш ҳаракатларингиз режаси қандай?

Жавоб: имплантологик даволашнинг иложи йўқ, чунки беморнинг

ёшидан келиб чиқиб, имплантат ўрнатилиши жағнинг ўсиши давом

этаётганлиги туфайли имплантат ҳолатининг ўзгаришига олиб келиши

мумкин. Ташхис: юқори жағда 22 қисман туғма адентияси.

Даволаш режаси: жағ нуқсонини протезлаш билан вақтинча ёпиш.


background image

37

Қуйидаги конструкция турлари тавсия этилади: 1. Aдгезив маҳкамланувчи

композит кўприксимон протез; 2. “Most Merelend” кўприксимон

конструкцияси; 3. “Капалак” ЧСПП.

4-масала.

Клиникага жағ юзасида тишлар йўқлигидан шикоят қилиб 35

ёшли эркак мурожаат қилди. Беморнинг сўзларидан зарб натижасида

беморнинг олд тишлари тушган. Оғиз бўшлиғи томонидан фақат 21, 11

тишларнинг тож қисми йўқлиги, барча тишларнинг патологик емирилиши

аниқланган. Текширув давомида рентген 21, 11 соҳасида 21 илдизнинг

бўйлама синиши ва 11 илдизининг эгри синишини, жароҳат соҳасида

алвеоляр суяк тўқимаси сақланганлигини кўрсатди. Aнамнездан 5 йил аввал

21, 11 тишлар қуйма канал ичи штифтли конструкцияларда МК

конструкциялар билан қайта тикланганлиги аниқланди.

Беморга ташхис қўйинг, бу ҳолатда имплантологик даволаш

мумкинми? Даволаш ҳаракатларингиз режаси қандай?

Жавоб: имплантологик даволаш мумкин, лекин: 1. Бузилган

илдизларни олиш ва 2. Имплантологик даволашни бошлашдан аввал

тишланинг патологик емирилишини бартараф этиш ва олдини олиш бўйича

ортопедик даволаш лозим. Ташхис: юқори жағда 21, 11 қисман орттирилган

адентия, Бруксизм.

Даволаш режаси:

1. Бир босқичли, икки босқичли ёки Иммедиат-имплантация методи

бўйича имплантологик даволаш схемасини танлаш.

2. Яроқсиз илдизларни олиб ташлаш ва танланган имплантологик

даволаш схемасига риоя қилиш.

5-масала.

Имплантологик клиникага овқат истеъмол қилиш

қийинлашганлиги ва косметик нуқсондан шикоят қилиб, 55 ёшли эркак

бемор мурожаат қилди. Беморнинг сўзларидан унинг пастки ва юқори

жағлари ўнг томонидан 10 йил аввал автомобил авариясидан олинган


background image

38

жароҳат оқибатида чайнаш тишлари олиб ташланган. Тўпланган анамнездан

бемор сурункали тонзиллитга эгалиги аниқланди. Ташқи кўрик вақтида

“кўзнинг чақчайиш касаллиги”, кўп тер ажралиши, тезлашган юрак уриши

мавжудлиги аниқланди. Бўшлиқ кўрикдан ўтказилганида қуйидагилар

аниқланди: юқори ва пастки жағда фронтал тишлар гуруҳи, шунингдек чап

томонда чайнаш тишларининг мавжудлигида, ўнг томонда чайнаш тишлари

гуруҳининг тўлиқ йўқлиги. Қолган тишларда кесувчи юзада емирилиш

ифодаланган, тишлам баландлиги ўзгармаган. Рентген алвеоляр қиррада суяк

тўқимасининг етарли бўлмаган ҳажмини кўрсатди.

Беморга ташхис қўйинг, унинг ҳолатида имплантологик даволаш

мумкинми? Даволаш ҳаракатларингиз режаси қандай?

Жавоб: йўқ, иложи йўқ, чунки беморда имплантация учун мутлақо

қарши кўрсатмалар мавжуд. Ташхис: Кенеди 2-синфи бўйича юқори ва

пастки жағда қисман адентия, Гипертериоз.

Даволаш режаси

1. Гигиена муолажаларини ўтказиш

2. Чайнаш самарадорлигини қайта тиклаш

3. Эндокринолог маслаҳати

4. Эндокринологик даволашдан сўнг имплантологик даволаш ўтказиш

масаласини қўйиш.


background image

39

2-БОБ

Имплантологик беморни даволаш бўйича тиббий жамоанинг ҳар бир

иштирокчисининг ролини аниқлаш. Шифокор-координаторнинг бемор

билан мулоқот алгоритми. Стоматологик имплантологияда диагностика

ва даволашни режалаштириш усуллари.

Ортопедик конструкцияга эга (супратузилма) имплатат комплексининг

(инфратузилма) муваффақияти ва битиши кўп жиҳатдан юқори малакали

шифокор – координатор билан имплантологик даволашнинг тўғри тузилган

режасига боғлиқ. Диагностика моделларида доимий қайта тузиш

прототипини яратиш (Top-down методи) босқичини бошқарувчи шифокор-

координатор беморнинг жағида имплантатни ўрнатиш жойини аниқлаш

бўйича (жарроҳлик қолипини яратиш) жарроҳ-имплантологга йўл-йўриқ

кўрсатади, техник билан бирга ортопедик конструкцияни тайёрлаш

жараёнини назорат қилади, гигиенистнинг профессионал ишини ҳамда

беморнинг мустақил гигиенасини баҳолайди (пародонтал текширув),

шунингдек бемор оғзида тайёр қайта тузилмани топширишда масъулиятли

шахсга айланади, у ортопед-стоматолог ҳисобланади (36-расм).

Имплантацияли даволаш – мақсади беморнинг фунционал ва эстетик

талабларини қондирувчи узоқ муддатли ва турғун натижа олиш бўлган,

мураккаб кўп ташкилий қисмдан иборат жараён. Имплантологик

даволашнинг ҳар бир иштирокчиси, ҳам шифокор-координатор томонидан

тўғри йўналтирилган беморнинг ўзи, ҳам беморнинг оғиз бўшлиғида қисман

ёки тўлиқ адентияни қайта тиклаш бўйича муаммони босқичма-босқич ҳал

қилиш учун тузилган жамоанинг ажралмас бўғини ҳисобланувчи алоҳида

мутахассиснинг ролини ҳам камайтириш мумкин эмас.


background image

40

36-расм.

Даволаш режасини тузишда шифокор-координатор диагностика

маълумотлари тўплаш, уларни таҳлил қилиш ва оптимал ечим қабул

қилишнинг қуйидаги алгоритмига риоя қилиши лозим:

Бемор билан дастлабки ишларни олиб бориш

1

.

Суҳбат

:

Бемор нимани истайди (орзуси ва истаги)

• У учун нима муҳимроқ (эстетика, ишончлилик, вақт, пул, амалиётлар ҳами)

• Aнамнез тўпланиши

• Беморнинг психологик ҳолатини аниқлаш

• Тўловга қодирлиги

2. Суҳбатнинг натижалари (бемор):

Беморга мавжуд муаммоларни етказиш

“Чуқурлаштириш” ва қўрқитиш” (психологик омил)

Умид бағишлаш ва даволашдан ижобий натижага ишонтириш

Беморнинг ишончини қозониш

3. Беморни текшириш

Планлаштириш

Бошқа

врачлар


background image

41

Визуал ва мануал кўрик

Рентгенологик текширув ва КТ

Патологиялар мавжудлигини аниқлаш (бўғим, тишлам, емирилиш ва

парафункциялар ва ҳоказолар)

Организмнинг умумий ҳолати

Диагностика нусхалар ва моделлар

Оғиз бўшлиғида гигиена ҳолати

4. Суҳбат натижалари (шифокор):

Бемор “бизнинг бемор” аниқланишига мос келишини аниқлаш

Бемор билан такрорий суҳбат

Мақсад: бемор билан биргаликда таклиф қилинган даволаш

режаларидан бирини танлаш; барча манипуляцияларни ўтказишга ахборотли

розилик олиш; ташрифлар жадвалини тасдиқлаш; молиявий режани

маъқуллаш; мутахассислар қабулига юбориш

37-расм


background image

42

Имплантатларда супратузилмани тайёрлашнинг ўзига хос

хусусиятлари:

Тишламни қайта тиклаш

Нейромушак бошқаруви

Конструкциянинг узунлиги

Тишлар билан бирикиш йўқлиги

“оғиз-модел” ахборотини кўчириш аниқлиги

Пассив ўрнатиш

Конструкцияларни маҳкамлаш (цемент, винт)

Изларни олиш техникаси

Имплантологик беморни текширишда диагностика турлари

1. Фотопротокол

- аналог ёки рақамли ташувчиларда фотосуратлар воситасида

беморнинг жағ-юз соҳаси ва оғиз бўшлиғининг ҳолатини белгилаш учун

хизмат қилувчи замонавий стоматологиянинг барча йўналишларида

диагностик тадқиқотнинг қўшимча методи. Фотопротоколдан текширув

ўтказиш вақтида, даволаш вақтида ҳамда беморга якуний қайта тузилишни

топшириш вақтида, шунингдек ундан бемор фойдаланганда қайта тузатиш

ҳолатини кузатишда муаммоларни визуализация қилиш воситаси сифатида

фойдаланилади.

Фотопротокол учун зарур мосламалар (асосий) (38-расм)

Фотоаппарат (рақамли,

макрообектив ва доира ёриткич

билан)

Ёноқ ретракторлари


background image

43

Фотосурат олиш учун махсус

ойналар

Фотопротокол қуйидаги суратларни олинишидан иборат:

1. Портрет (39-расм)

- фас, профил, яримпрофилда жағ-юз соҳасининг суратлари. Лаблар

бирлаштирилганда, ярим табассумда, табассумда олинади.

Бирлаштирилган лаблар, ярим табассум, табассумда фасдан сурат.

Бирлаштирилган лаблар, ярим табассум, табассумда ярим профилдан

сурат.


background image

44

Бирлаштирилган лаблар, ярим табассум, табассумда профилдан сурат.

39-

расм. Бемор A., 22 ёш

2. Экстраорал суратлар (40-расм): оғиз бўшлиғи билан жағ-юз

соҳасининг суратлари, беморнинг ярим табассумда экстраорал сурати

(фронтал кўриниш)

40-

расм. Бемор Ю. 56 ёш.

3. Интраорал суратлар (41-расм: оғиз бўшлиғининг ичидан суратлар;

пастки жағнинг интраорал сурати (окклюзия кўриниши)


background image

45

41-расм.

2. Парадонтал текширув –

оғиз бўшлиғида пародонт юмшоқ ва

қаттиқ тўқималарининг ҳолатини текшириш. Қаттиқ тўқималарнинг

патологияларига – кариоз ва нокариоз шикастланишлар киради. Юмшоқ

тўқималар патологиясига – ОБШҚ шикастлнаишлари.

Беморни имплантологик даволашга тайёрлашда: пародонтал чўнтаклар

ҳолати; оғиз бўшлиғида гигиена даражаси; милклардан қон кетиши; милк

рецессияси ва бошқаларининг мавжудлигини ўрганиш айниқса муҳим

ҳисобланади.

Бу диагностика маълумотларининг барчаси махсус парадонтологик

анкетага киритилади (42-расм)


background image

46

42-расм

3. Бемор окклюзиясининг тадқиқоти:

окклюзия тадқиқотларини

ўтказиш учун қуйидагилар зарур:

Диагностик

гипс

нусха

воситасида

диагностика моделларининг олиниши

- артикулярга юз ёйи ёрдамида диагностика

моделларини қўйиш

Моделлар артикулярга ўрнатилган

Юз ёйидан фойдаланиш: артикуляторда динамик ва статик окклюзия


background image

47

тадқиқотларини

ўтказиш,

уларнинг

маълумотлари

махсус

карта-

окклюзиограммага киритилади (43-расм):

43-расм

Ушбу окклюзиограммада шифокор бемор тишларида окклюзияли ўзаро

муносабатларнинг

маълумотларини,

супраконтактлар

мавжудлигини,

тишларнинг фронтал гуруҳи вертикал ва горизонтал тўсилиш даражасини

рўйхатга олади.

Aниқланган окклюзия патологиясида бўлажак даволашда абатмент ва

ортопедик конструкция (супратузилма) нинг тузилиши ва танловига

ўзгартиришлар киритилади. Масалан, этиологик фактори окклюзия

патологияси бўлган бруксизм белгиларининг мавжудлиги имплантологик

даволаш учун нисбий қарши кўрсатма сифатида хизмат қилади.

Тайёрланган моделларда шифокор-координатор (ортопед) Wax-Up

жараёни ёрдамида бўлажак тузилишнинг қайта тузилишини амалга

ошириши мумкин, уни кейин беморнинг оғиз бўшлиғига ўз-ўзидан қотувчи

пластмассадан фойдаланиб силикон из ёки термопластик каппа ёрдамида

кўчириши (Mock-Up методи) ёки бўлажак операция учун жарроҳлик

қолипини (2Д) тайёрлаши мумкин.

Mock-Up

жараёни

эстетика

жиҳатидан

қайта

тузилишнинг

тузатилишини амалга ошириш ҳамда бемордан жараённи давом эттиришга

розилик олган ҳолда, уни бўлажак протези билан таништириш имконини

беради (44-расм).


background image

48

44-расм. Wax-Up гача ва ундан сўнг диагностик модел

Aлвеоляр қирра атрофияси билан боғлиқ муаммоларни аниқлаш учун

тишсиз жағларда шаффоф термопластик каппанинг қўлланилиши (45-расм).

45-расм

4. Бемор қонининг биокимёвий текширувини ўтказиш: қоннинг

биокимёвий, айниқса операция ўтказиш ва имплантат ўрнатилганидан сўнг

остеоинтеграция муваффақиятига тўсқинлик қилувчи кўрсаткичларида

оғишлар аниқлаш учун ўтказилади.

Уларга:

- эндокрин тизим томонидан патологиялар (қалқонсимон ва жуфт

қалқонсимон безлар гормони)

- ферментатив фаоллик патологияси (ишқор фосфатазаси)


background image

49

- минерал алмашинув патологияси (Ca, P ва ҳоказолар)

- витаминлар танқислиги (витД)

- ўткир ва сурункали инфекция касалликлари ва ҳоказолар киради.

Биокимёвий тадқиқотнинг барча кўрсаткичлари беморнинг картасига

киритилади:

5.

Рентгенологик текширув

:

- оғиз бўшлиғининг қаттиқ тўқималари ва ЮЖС томонидан

патологияларни аниқлаш, имплантат ўрнатиш учун суяк тўқимасининг зарур

ўлчовларини ўтказиш имконини берувчи қўшимча текширув усули.

Ўз ичига

- йўналтирилган рақамли рентгенографиядан фойдаланиш (визиография)

- панорамали рақамли рентгенографиядан фойдаланиш

- компютер томографиясидан фойдаланишни олади

1. Рақамли визиография

Устунликлари:

- Паст нурланиш;


background image

50

- КТ да кўринмайдиган нарсаларни кўриш мумкин;

- назорат суратлари;

- фойдаланишда соддалиги;

- паст нарх (нисбатан);

- мобиллик.

Камчиликлари:

- умумий суратлар (46-расм)

46-расм.

Фақат йўналтирилган дентал сурат воситасида беморда қаттиқ

тўқималарнинг ҳолати тўғрисида тўлиқ рентгенологик ахборот олишга

мисол.

Имплантациядан

олдин

ва

имплантация

вақтида

дентал

визиографиядан фойдаланишга мисол (47-расм).


background image

51

47-расм.

2. Панорам рентгенография (48-расм)

48-расм.

Устунликлар.

Бир суратда тишлар ва уларни ўраб турган анатомик

тузилмаларни кўриш мумкин (бўғим, бўшлиқлар, асаб каналлари) (49-расм)

Рақамли


background image

52

Камчиликлар:

Контакт нуқталарил;

- умумий сурат;

- барчасини кўриб бўлмайди;

- аппаратнинг нархи;

- паст сифат;

- юқори нурланиш;

- хатоликлар (металл...);

- мобил эмаслиги;

- назорат сурати;

49-

расм.

3. Компютер томографияси (конус-нурли томография) (50-расм)


background image

53

50-расм.

Авзалликлари:

- дастлабки тайёргарликсиз тадқиқотлар, беморнинг вертикал оғирлик

тушмайдиган ҳолати;

- бошнинг юз соҳасини уч ўлчамли (уч текисликда) ҳажмли тасвири

- ўрганилаётган соҳанинг ҳар қандай текисликда ҳар қандай

чуқурликда кўплаб (200 тагача), ингичка қатламли (0,125 – 0,3 мм),

томографик (рентгенографик) сканерланувчи тасвири;

- беморга паст нур юкланиши (50 мкЗв гача);

- постпроцессор компютер тасвири (шу жумладан денситометрия,

денситотомография).

- сканерлашга кам вақт талаб этилади (ўртача 10-70 с);

- тасвирни зудлик билан компютер экранида кўриш мумкин;

- тасвирнинг кам бузилиши (у оғиз бўшлиғида металла мавжудлиги

туфайли вужудга келиши мумкин)

Камчиликлари:

- панорама суратлари билан таққослаганда КТ нинг юқори нархи;

- хомиладорликда КТ ўтказиш мумкин эмас.

Имплантат танлаш учун суяк тўқимасининг ўлчамларини олиш

мақсадида юқори жағ алвеоляр ўсиқ фронтал кесимидан фойдаланиш (51-

расм).


background image

54

51-расм

Даволашни режалаштириш

Беморларнинг таҳлилларини тўплашда олинган маълумотлардан келиб

чиқиб шифокор-стоматолог даволаш режасининг вариантларини тузади, унда

эҳтимоли бўлган конструкцияларнинг турлари, муваффақият даражаси ҳамда

имплантатнинг битишини кўрсатади. Даволаш режаларининг ҳар хил

турлари касаллик патологиясининг мураккаблиги, ҳар бир ҳолатда даволашга

сарфлаш лозим бўлган молиявий имкониятлар ва вақтга боғлиқ (52-расм).

52-расм.


background image

55

Даволашнинг идеал режаси

шифокорлар жамоасининг беморга

таклиф қиладиган энг биринчи режаси ҳисобланади (масалан, A режа).

Даволашнинг қолган барча режалари кўрсатиладиган имплантологик ёрдам

сифати бўйича келишувли ҳисобланади (масалан, Б, С, Д режалар ва ҳоказо).

Ҳар бир алоҳида ҳолатда имплантатнинг қандай туридан фойдаланиш

режалаштирилганида шифокор-имплантолог ўз навбатида беморда суяк

зичлигини эътиборга олиши лозим.

Суяк тури бўйича таснифланиш (53-расм):

I-тур – деярли бутун жағ гомоген ихчам суякдан ташкил топган

II-тур – зич трабекуляр суякни ихчам суякнинг қалин қатлами ўраб туради.

III-тур – кортикал суякнинг қалин қатлами ижобий турғунликда зич

трабекуляр суякни ўраб туради

IV-тур – кортикал суякнинг ингичка қатлами зичлиги камроқ трабекуляр

суякни ўраб туради

DI: қалин ихчам суяк.

Пастки жағ атрофик суягининг олд сегменти

Устунликлари:

Яхши бирламчи турғунлик

Яхши имплант – боғловчи суяк

Қисқа имплантлардан фойдаланиш

Камчиликлари

Ёмон қон айланиши

Кўпинча суякнинг паст баландлиги

Ортиқча қизиш

D2: Юқори трабекуляр ўзакли қалин ихчам суяк.

Пастки жағда олд,

орт сегмент, юқори жағда олд сегмент


background image

56

Устунликлари

:

Яхши бирламчи турғунлик

Яхши қон айланиши

Имплант остидаги жойни қайта ишлаш енгиллиги

Камчиликлари

: йўқ

D3: ғовак ўзакли ингичка ихчам суяк

Устуликлари:

Яхши қон айланиши

Камчиликлари

:

Имплант остидаги жойни қайта ишлаш қийин

Имплант – суякнинг суст бирикиши

Мавжуд барча суякдан фойдаланиш

D4: эркин, ингичка ғовакли суяк

Юқори жағ дағаллиги

Устунликлари

: йўқ

Камчиликлари

:

Қайта ишлаш қийин, ёмон бирламчи турғунлик

Барча мавжуд суякдан фойдаланиш

Ёмон имплант – суяк бирикмаси

Суяк зичлиги

Биринчи навбатда:

Даволаш режаси

Имплантнинг тури ва типи

Операция методи

Битиш даври

Бирламчи юкланишга таъсир қилади

Aниқланади:

1. рентгенологик: КТ (Хонсфилд бирлиги)

2. Шифокор томонидан операция вақтида инитиал боне дрилл ёрдамида


background image

57

Имплант қўйиш учун анатомик чекловлар

Юқори жағда олд соҳа

Суякнинг салбий тури, унинг кам миқдори

Бурун бўшлиғи

Бурун бўшлиғининг латерал девори, юқори жағ бўшлиғининг мезиал девори

Суякнинг лабиал йўналишда оғиши

Латерал ботиқлик

Ўрта танглай чоки

Кесиш канали & асаб тугуни

Юқори жағда орт соҳа

Ичкари, юқорига – резорбция йўналиши

Бўшлигқ яқинлиги

Суякнинг салбий тури

53-расм

Имплант қўйиш учун анатомик чекловлар

Пастки жағнинг олд соҳаси

Хавфсиз соҳа: тешиклар ўртасидаги соҳа

Ментал тешик 1 ва 2 премолярлар ўртасида жойлашган

Олд эгик: ментал тешикдан олдинга 5 мм

Кучли суяк резорбциясида у қолган қирранинг чўққисида жойлашиши


background image

58

мумкин

Пастга, ичкарига – резорбция йўналиши

Икки қоринчали чуқурча: эгик гениал туберcле дан паст

Пастки жағда орт соҳа

Пастки жағ канали

2-3 диаметр

2 моляр чўққисидан 6 мм паст

Пастки жағ каналининг юқори чегараси ва имплант ўртасида 1 мм оралиқ

Резорбция: ёноқ ва лингвал томонлардан бир хил

Мйлоҳёид чуқурча: ботиқ мйлоҳёид чизиқдан паст

54-расм

Қизларда 15 ёшдан ва йигитларда 18 ёшдан кейин имплант

қўйиш кўпроқ аниқликдаги прогнозга эга.

Имплант ўрнатишда тавсиялар (55-расм)

1. Имплантат камида 1.5 мм суяк тўқимаси билан ўралган бўлиши

лозим

2. Имплантатнинг четидан қўшни тиш периодонти кортикал


background image

59

пластинкасигача масофа 1.5 мм дан кам бўлмаслиги лозим

3. Имплантатларнинг таналари ўртасидаги масофа 3 мм дан кам

бўлмаслиги лозим.

4. Жағнинг барча анатомик муҳим тузилмаларигача масофа (пастки жағ

канали, гаймаров бўшлиғи ва ҳоказолар) 2 мм дан кам бўлмаслиги керак.

5. Имплантат ўрнатишда шифокор имплантатни ўрнатиш соҳасида суяк

эгрилигини албатта эътиборга олиши лозим:

Юқори жағда олд соҳа: лабиал юзадан чуқурча

Пастки жағда орт соҳа:

Пастки жағ остида чуқурча

Премолярлар: окклюзия текислигига 10 даража

Биринчи моляр: 15 даража

Иккинчи моляр: 20-25 даража

55-расм.


background image

60

Ўз-ўзини назорат қилиш учун саволлар

1. Замонавий дентал имплантологияда қўлланиладиган диагностика

турларини санаб ўтинг.

2. Имплантологик даволашда шифокор-координаторга қандай рол берилган?

3. Имплантологик даволашда жамоанинг ҳар бир аъзосига қандай рол

берилган?

4. Имплантологик бемор диагностикасида фотопротокол каби диагностика

тури қандай рол ўйнайди?

5. Имплантологик бемор диагностикасида окклюзия ҳолатини ўрганиш каби

диагностика тури қандай рол ўйнайди?

7. Имплантологик бемор диагностикасида рентгенографик текширув каби

диагностика тури қандай рол ўйнайди?

8. Имплантатни юқори ва пастки жағларда ўрнатиш учун анатомик

чекловларни сананг.

9. Суяк тўқимасининг зичлиги бўйича таснифланишини келтиринг.

10. Имплантатларни ўрнатиш бўйича тавсияларни айтинг.

Вазиятли масалалар

Беморда

имплантологик

даволашни

режалаштириш

вақтида

имплантолог шифокор-ортопед маслаҳтисиз ҳаракат қилишга қарор қилди.

Жарроҳ-имплантологнинг бундай хатоси нималарга олиб келиши

мумкин?

Жавоб: имплантатларни жойлаштириш жойи нотўғри танланиши

мумкин, бу окклюзия юкланишининг тўғри тақсимланишига, тожнинг тўғри

шаклига мос келмаслиги, гигиенанинг ёмонлашувига олиб келиши мумкин.

2-масала

. Имплантологик даволашни бошлашдан олдин шифокор-

ортопед қуйидаги текширув турларини ўтказишга қарор қилди: 1.

Фотопротокол. 2. Окклюзияли муносабатлар ва 3. Рентген-диагностика.

Ташхисни обектив ва тўлиқ аниқлаш ва даволаш режасини тузиш учун

олинган маълумотлар етарли бўладими?


background image

61

Aгар керак деб ҳисобласангиз, нималарни қўшган бўлардингиз?

Жавоб: йўқ, етарли эмас.

Тўлиқ диагностика ва даволаш режаси учун ушбу диагностика

жараёнларини умумий ва биокимёвий қон тадқиқоти, шунингдек парадонт

тадқиқотининг маълумотлари билан тўлдириш маъқул.

3-масала

. Рентгенодиагностика ўтказишда, даволаш режасини тузишда

шифокор-координатор фақат периапикал суратлар ва ортопантомограммага

таянди.

Даволаш режасини обектив ва тўлақонли тузиш учун олинган

ахборотлар етарли бўладими? Жавобингизни тушунтиринг.

Жавоб: йўқ, етарли эмас. Чунки периапикал суратлар ва

ортопатограмма фақат икки текисликда ахборот берувчи зич обектнинг икки

ўлчамли негатив акси ҳисобланади. Имплантация ўтказиш учун суяк

тўқимасининг уч ўлчамли ҳажмдаги маълумоти зарир.

4-масала

. 34 ва 37 тишлари орасида 35, 36 соҳасига имплантат

ўрнатиш зарур бўлган беморда алвеоляр ўсиқ суяк тўқимасининг сифатини

ортопантомограмма

ёрдамида

Рентген-диагностикасини

ўтказишда

шифокор-имплантолог 34-илдиз апексида қора доира ҳосилага эътибор

қаратди, бироқ ЭОД маълумотлари ва бу интакт тишнинг перкуссияси

салбий натижа берди.

Бу соҳада апикал периимплантит қўзғатмаслик учун бу соҳасида 35-

имплантация ўтказиш имконлими? Ушбу рентген суратни тушунтиринг,

имплантатларнинг муваффақиятли ўрнатилиши ва функцияланиши учун Сиз

шифокор-имплантологга қандай тавсиялар бера оласиз?

Жавоб: тўлиқ диагностик текширув учун икки ўлчамли рентгенологик

сурат (ортопантомограмма) ўрнига – уч ўлчамли (3Д) ўтказиш тавсия

қилинади. Бу ҳолатда периапикал инфекциянинг клиник белгилари

бўлмаганида 34-ментал тешик соҳасида анатомик ҳосиладан шубҳа қилиш

мумкин, унинг мавжуд бўлиши 3Д суратда тасдиқланади.

Имплантат ўрнатиш бўйича умумий қабул қилинган тавсияларга риоя


background image

62

қилиш

1. Имплантат камида 1.5 мм суяк тўқимаси билан ўралган бўлиши

керак.

2. Имплантатнинг четидан қўшни тиш периодонти кортикал

пластинкасигача масофа 1.5 мм дан кам бўлмаслиги лозим

3. Имплантатларнинг таналари ўртасидаги масофа 3 мм дан кам

бўлмаслиги лозим.

4. Жағнинг барча анатомик муҳим тузилмаларигача масофа (пастки жағ

канали, гаймаров бўшлиғи ва ҳоказолар) 2 мм дан кам бўлмаслиги керак.

5. Имплантат ўрнатишда шифокор имплантатни ўрнатиш соҳасида суяк

эгрилигини аъбатта эътиборга олиши лозим.

5-масала

. Ёш шифокор-имплантолог даволаш режасини тузганидан

сўнг юқори ва пастки жағда кучли атрофияланган алвеоляр қиррага 21, 34, 36

соҳасида имплантат ўрнатмоқчи. Барча соҳаларда алвеоляр қирранинг

баландлиги 8.0 мм, тишсиз соҳанинг олд бўлимини кенглиги 7.0 мм, ён

бўлими – мос равишда 7.0 ва 9.0 мм эканлигини ҳисобга олиб, шифокор

имплантация ўтказишда нималарга эътибор қаратиши лозим.

Жавоб: кам тажрибали шифокор-имплантолог, биринчи навбатда, 21-

соҳада анатомик муҳим тузилмалар яқинлигига эътибор бериши лозим – бу

кесувчи канал ва бурун апертурасининг яқинлиги, 34-соҳада – пастки жағдан

нерв чиқиш жойидан хавфсиз масофада бўлиш, 36-соҳада эса – пастки жағ

нерв каналининг яқинлиги. Иккинчидан, имплантатни ўрнатиш бўйича

умумий қабул қилинган тавсияларга риоя қилиш.


background image

63

3-БОБ.

Жарроҳлик амалиётининг босқичлари бўйича дентал имплантациянинг

турлари. Дентал имплантацияда турғунлашув турлари. “Торк”

тушунчаси. Дентал имплантация ўтказиш учун зарур қурилма ва

мосламалар. Беморларни дентал имплантация операциясига тайёрлаш.

Дентал имплантация ўтказиш вақтида бўлиши мумкин бўлган

асоратлар ва уларни даво чоралари.

Дентал имплантация:

1. Бир босқичли жараён (56-расм)

2. Икки босқичли жараён (57-расм)

3. Имплантациядан кейин зудлик билан окклюзияли юкланишли

жараён (58-расм) сифатида ўтказилиши мумкин

56-расм

57-расм


background image

64

58-расм

Ҳар қандай дентал имплантацияни жарроҳлик қолипи (Surgical Guide

Stent) – дентал имплантатни алвеоляр суякка аниқ ва эргономик ўрнатиш

имконини берувчи, лаборатор усулда тайёрланган ёўналтирувчи мослама

ёрдамида ўтказиш тавсия этилади (59-расм).

59-

расм. Имплантат ҳолатиниг ангуляцияси ва кириш

чуқурлигини эътиборга олиб имплантатни қатъий белгиланган жойга

ўрнатиш имконини берувчи, рақамли технологиялар ёрдамида

тайёрланган (CAD/CAM, 3D принтер) модификацияланган қолипдан

фойдаланишга мисол (3D).


background image

65

60-

расм. Диагностика моделида Wax-Up усулида тайёрланган

жарроҳлик қолипидан (2Д) фойдаланишга мисол. Ушбу турдаги қолип

имплантни имплантнинг ҳолат ангуляцияси ва кириш чуқурлигини

эътиборга олмасдан фақат қатъий белгиланган жойга ўрнатилишига

ёрдам беради.

Имплантлар бирламчи ва иккиламчи турғунлигининг

характеристикаси

Имплантларнинг бирламчи турғунлигига

(механик турғунлик) суяк

тўқимасининг тузилишига ҳеч қандай сезиладиган ҳаракатларсиз

конструкциялар ўрнатилиши ҳисобига эришилади. Бундай таъсирга эришиш

учун суяк зичлигини (суяк тўқимасининг сифати), имплант-суяк интерфейси

соҳасида контактнинг фоиз нисбати, титан таянч геометрияси, юзанинг

микроморфологияси, конструкцияни ўрнатиш вақтида торк қиймати,

шунингдек остеотомия бажариш давомида жарроҳлик ҳаракатларининг

ихтисослигини эътиборга олиш лозим.

Имплантатнинг иккиламчи турғунлиги

суяк ичига ўрнатилган таянч

атрофида янги суяк тўқимаси шаклланганида ҳосил бўлади ва у биологик

турғунлик деб аталади. Янги ҳажмдаги суяк тўқимасининг депозицияси

конструкциянинг биологик анкоражи билан кечади, бу остеоинтеграция

натижасини ўзида намоён этади.

Бирламчи турғунлик (InitialStability)


background image

66

Имплантатни суяк қўндоғига ўрнатиш вақтида унинг турғунлиги:

1. Имплантат ўрнатишдан энг муҳим мақсад

2. Турғунлик мануал аниқланади

3. Турғунликка имплантатнинг дизайни ва танланган жарроҳлик техникаси

таъсир қилади

4. Имплантация методини танлашга таъсир қилади – бир, ики босқич ёки

иммедиат-юкланиш (зудлик билан юкланиш)

Турғунлик Торк бирликлари билан аниқланади (нютон*см) (61-

расм).

Имплантатни ўрнатиш вақтида суяк қаршилигини енгиш учун зарур

бўлган

Торк

-энергия имплантатни суяк тўқимасининг ичида маҳкамлаш

учун фойдаланиладиган куч моментини билдиради.

Физиодиспенсер ёки механик торк-контроллер ёрдамида аниқланади.

61-расм. Торкнинг калит-контроллери (динамометрик калит).

Торк кучини ҳамда имплантат қисмларининг бирикишини аниқлаш

учун қўл калитининг тури. Мазкур мослама 50-90 Нсм оралиқда торкни

ўлчашда ёрдам беради

Қуйидаги тузилма элементларини ўрнатишда торк-назорат талаблари:

тиқин – 5 нсм, милк шакллантиргич – 10-15 нсм; ортопедик абатментни

маҳкамловчи винт – 30-35 нсм.


background image

67

Иккиламчи турғунлик (secondstabilization)

Суякда ўрнатилган имплантатнинг тўлиқ остеоинтеграциясидан кейин

ҳосил бўладиган турғунлик.

Имплантатларнинг бирламчи турғунлигини баҳолаш учун

аппаратлар

Кўпинча имплантатнинг турғунлигини баҳолаш учун Periotest

(MedizintechnikGulden) ва Osstell (Osstell) дан фойдаланилади.

Periotest мосламаси

ўз тузилмасида электрон-назорат қилувчи

бошчага эга, унинг ёрдамида ёноқ томондан интраосал таянч перкуссияси

ўтказилади. Бошча ўрнатилган учи перкутация элементи дастлабки ҳолатига

қайтиши учун талаб қилинадиган вақтни текшириш учун микрокомпютер

билан уланган. Эҳтимолий натижалар -8 дан +50 гача (энг кам турғунлик)

оралиқда ўзгаради (62-расм).

62-расм. Periotest мосламаси

Osstell аппарати

турлича ишлаши мумкин. Олдин узатгич имплантатга

ўрнатилади ва учида ҳосил бўладиган магнит импулси билан вибрация ҳосил

қилинади. Бунда имплантат вибрацияланишни бошлайдиган частота

баҳоланади. Вибрациянинг юқори кўрсаткичлари ишончлироқ ўрнатилган

имплантатлар билан мос келади (бунда резонанс частота 3500 Гс дан 8500 Гс

гача оралиқда тебранади. Бу усул шунингдек резонанс-частота таҳлили (РЧТ)


background image

68

деб аталади, частотанинг ёзилган маълумотлари эса фойдаланувчи учун

қулай шаклга ўзгартирилади, 1-100 шартли бирлик (энг турғун) оралиқда

ўзгарадиган имплантатнинг турғунлик коеффициентига (63-расм).

63-расм. Осстелл аппарати

65,5 КСИ чегара баллдан имплантатнинг дастлабки эришилган

турғунлигини тўғри тавсифлаш учун фойдаланилади. Худди шу мақсадда

бошқа чегара қийматлардан ҳам фойдаланиш мумкин, уларнинг роли

муҳокама

қилинишда

давом

этмоқда.

Европа

остеоинтеграция

академиясининг консенсус конференцияси натижасида 2006-йилда дастлабки

турғунлик фактини текшириш учун мазкур аппаратлардан фойдаланиш –

мақсадга мувофиқ эмас, чунки бунда кўрсаткичлар сезиларли даражада

ўзгаради ва суяк ичи таянчининг фаолиятида ҳеч қандай прогноз билан

бевосита боғлиқ эмас деган қарор қабул қилинди.


background image

69

Имплантация учун ускуналар (Dentium операция тизими

мисолида)

Dentium

(Surgicalkit)

Жарроҳлик

тўплами

Физиодиспенсер

Траус дентал

имплантация

ўтказиш учун

ускуна

(имплантат учун

суяк ётоғи қайта

ишлаш аппарати)


background image

70

Дентал

имплантация

учун жарроҳлик

тўпламининг

таркиби


background image

71

Dentium

протоколи

бўйича

имплантат

ўрнатиш

Имплантатни

ўрнатиш учун

ускуналарнинг

асосий тўплами


background image

72

Имплантациядан олдин беморни тайёрлаш

1.

Беморни 0,1% п-п хлоргексидин антисептик аралашмаси билан ташқи

орал ва ички орал қайта ишлаш лозим.

64-расм.


background image

73

2. Бемор операция ўриндиғига ўтирганидан сўнг стерил ҳамшира уни

фақат операция қилинадиган соҳа очиқ қоладиган тарзда стерил салфеткалар

билан ёпади.

65-расм.

3. Стерил ўралган чойшаб беморнинг елкасига ташланади ва оёқларга,

пастга очилади

4. Стерил ҳамшира стерил чойшабга сўргич маҳкамлайди.

Стерил ва ностерил ҳамшира физиодиспенсерга физ аралашма улайди

(66-расм)

66-расм.

5. Биринчи бўлиб ниқоб ва қалпоқ кийилади

Қўллар тирсаккача оқава сув билан ювилади. Қўллар п-пом антисептик

билан қайта ишланади (4% хлоргексидин). Тирноқлар тозаланади

Қўллар тирсаккача яна бир бор 2 дақиқа давомида ювилади.


background image

74

Стерил сочиқ билан артилади.

6. Стерил халат ва қўлқоплар кийилади

Ностерил ҳамшира стерил халатли қадоқни очади (67-расм)

67-расм.


background image

75

Имплантатни фронтал бўлимга ўрнатиш босқичлари

Ушбу жараён тажрибали шифокор-имплантолог учун мунтазам

ҳисобланади, лекин анъанавий протоколга риоя қилинмаганида турли

асоратлар келиб чиқиши мумкин.

Операция протоколига риоя қилиш дентал имплантацияда юқори

даражали муваффақиятга олиб келади.

Имплантатларнинг энг кенг тарқалган илдизсимон тизимидан

фойдаланиб, шифокор-имплантолог кетма-кет қуйидаги ускуналардан

фойдаланади: парма, имплант киритгич, тиқин ёки милк шакллантиргич ва

стерил қадоқда имплантнинг ўзи.

Суякнинг пармаланиши йўналтирувчи дрил (гуидедрилл), 2 мм твист

дрел ва пилот дрилдан фойдаланиб бошланади. Улардан фойдаланилгандан

сўнг пармалашни 3 мм твист дрилл, диаметрни якуний ўлчамгача тобора

ошириб бориб, пармалаш якунда зенклашни (cоунтерсинкдрилл) амалга

оширувчи парма билан амалга оширилади.

Юқори зичликдаги суякларда якуний пармалашдан сўнг суяк

метчигидан (screwtap) фойдаланилади (68-расм).

68-расм


background image

76

Суякда бўшлиқнинг ҳосил қилинган узунлигини ўлчаш учун чуқурлик

ўлчагичдан фойдаланилади, шундан сўнг машинали ёки дастаки имплант

киритгич ёрдамида имплантат платформасининг даражасида қаршилик ҳосил

бўлгунига қадар суяк қўндоғига киритилади. Имплантат платформаси

даражасида имплант киритгич тўхтаган ондан имплантатни зарур даражага

киритиш учун ёриқ калитдан фойдаланилади.

Пастки жағнинг фронтал бўлимида қирқимни тайёрлаш

босқичлари

1. Кесим чегарасини белгилаган ҳолда юзаки кесим амалга оширилади

2. Кесимнинг белгиланган чегараси бўйлаб периостни кесган ҳолда чуқурроқ

кесим амалга оширилади.

3. Распатор билан тўлиқ қатламли қирқим кўтарилади ва алвеоляр суяк

очилади


background image

77

4. Ускуна билан канал йўналишини аниқлаган ҳолда, ментал тешик

жойлашуви аниқланади.

Қайта ишлаш босқичлари

1. Бурчакли учда шарсимон жарроҳлик боридан фойдаланиб кейинги

дриллаш жойи белгиланади.


background image

78

2. Борни тўғри қўйиш учун жарроҳлик йўналтирувчи қолипидан фойдаланиш

тавсия этилади.

3. Кейинги қайта ишлаш жараёни TwistDrill (2 мм) ёрдамида амалга

оширилади, бунда парманинг киритилиши қайта ишлаш жойининг кўп

миқдорда ирригацияланиши билан амалга оширилиши, учнинг ҳаракатлари

эса “юқори-пастга” тарзда бориши лозим.

4. Қайта ишлаш жойларига параллел-пинларнинг киритилиши шифокорга

олдинги пармаланган жойга нисбатан уч ва парма жойлашувини параллел

ушлашда ёрдам беради.


background image

79

5. Жарроҳлик тўпламида Pilot-drill (3 мм) бўлганида, ундан фойдаланиш

пармалаш йўналишининг ўзгаришини истисно қилган ҳолда, суяк қўндоғини

қайта ишланишини сезиларли даражада енгиллаштиради.

6. Оралиқ ёки якуний пармадан фойдаланиб (3 мм), пармада индикатор

белгигача керакли ўлчамгача имплантат учун қўндоқ қайта ишланади.

7. Якуний парма диаметридаги параллел пинлардан фойдаланиш жарроҳга

имплантатларнинг кейинги ўринларининг жойлашуви ва параллеллигини

такроран баҳолашда кўмаклашади.


background image

80

8. Имплантат учун суяк қўндоғининг қайта ишланиши унинг зенкланиши

билан якунланади (Countersink-drill)

9. Катта зичликдаги суякда суяк қўндоғини қайта ишлаш ҳолатида (Д1-Д2),

суяк қўндоғи деворида резба кесган ҳолда Суяк метчиги ускунасидан

фойдаланилади, бу имплантатни ўрнатишда унинг суякка босимини

сезиларли даражада камайтиради.

Имплантатни ўрнатиш босқичлари

1. Имплантатга эга стерил капсулали қадоқни очиш, капсулани очиш ва

имплантатни капсуладан экстракцияси учун тайёрлаш

2. Имплантатни машинали ёки дастаки имплант киритгич ёрдамида

тайёрланган суяк қўндоғига киритиш

3. Имплантатни калит-трешотка (ратчет) ёрдамида исталган даражагача


background image

81

бураш

4.

Икки босқичли имплантация протоколи ҳолатида ўрнатилган

имплантатларга тиқинлар ўрнатиш (cover-screw) ёки бир босқичли протокол

ҳолатида милк шакллантиргичлар (healingabutment) ўрнатиш

5. Қирқимнинг тикилиши ва яранинг асептик постоперация қайта

ишланишини амалга ошириш.


background image

82

“Имплантатни ўрнатиш вақтида муаммолар ва уларни ҳал қилиш”

Муаммолар

Ечим йўллари

Имплантатни

киритиш

қийинлиги

1. Имплантатни қўндоққа ўрнатишга тўсқинлик қилувчи

сезилма даражадаги торкда калит-трешеткани куч билан

қўллаш мумкин. Бунда қўлланиладиган куч баъзан етарли

бўлади.

2. Юқори зичликдаги суякни қайта ишлашда суякка

юкланишни камайтириш учун режалаштирилаётгандан

бир ўлчам катта якуний парма қўллаш тавсия қилинади.

3. Жуда юқори зичликдаги суяк қайта ишланганда

метчиклардан фойдаланиш қатъий тавсия қилинади.

Имплант

ўрнатилганидан

сўнг унинг

етарлича

бўлмаган

бирламчи

турғунлашуви

1. Кам зичликка эга суяк қайта ишланганида суяк

метчикларидан эмас, ўзи кесувчи имплантатлардан

фойдаланиш тавсия қилинган.

2. Юмшоқ турдаги суякда якуний парма ўлчамидан бир

ўлчам кичик катта диаметрли имплантатдан фойдаланиш

тавсия қилинган.

3. Ингичка кортикал пластинкада cоунтерсинк-дрилл дан

фойдаланиш тавсия қилинмайди.

Операция

майдонидан қон

кетиши

1. Қон кетишини кичик томирларнинг компрессияси,

коагуляцияси, йирик томирларнинг лигатурланиши

методларини қўллаш йўли билан тоўхтатиш

2. Яра четларини нозик мослашиши

3. Операция соҳасида операциядан кейинги компресс ва

бир соат давомида тўлиқ тинчлик

қайта ишлаш

вақтида

суякнинг

қизиши

Фойдаланилаётган дрилларни тез-тез алмаштириш ёки

фақат янги дриллардан фойдаланиш

Имплантатларн

1. Жарроҳлик қолипидан фойдаланиш


background image

83

инг нотўғри

жойлашуви

2. Гуидедрилл дан такроран фойдаланиш қайта ишлашни

давим эттириш

Метчиклардан

хато

фойдаланиш

Суяк қўндоғининг диаметрини бир ўлчам кичик тешишда

режалаштирилаётган имплантат ўрнига катта

диаметрдаги имплантатдан фойдаланиш

Суякнинг

юқори зичлиги

1. янги дриллардан фойдаланиш

2. кўп миқдорда ирригациядан фойдаланиш

3. Суяк метчикларидан фойдаланиш

Суякнинг кам

зичлиги

1. суяк қўндоғини пармалашнинг олдини олиш учун учли

қўл билаги ҳаракатларини назоратига эътибор бериш.

2. суяк қўндоғига киришда якуний диаметрдан бир ўлчам

катта диаметрдаги имплантлардан фойдаланиш

Имплантат

резбаси билан

суяк ётоғининг

деворларини

перфорацияси

1. Резба кортикал пластинага тиқилганида, лекин у

сақланганида – ҳеч нарса қўлламаслик

2. кортикал пластина бузилганида – ўрнатиш билан бирга

бир мартали СРЙ жараёни

Парманинг

синиши

Пармани суяк қўндоғидан пассив йўл билан ёки уни

олиш учун атрофидаги соҳани фаол пармалаган ҳолда

олиш. Шундан сўнг имплантатнинг бирламчи

турғунлашуви учун етарли миқдорда суяк тузилмаси

сақланганида имплантатни ўрнатиш, шикастланган суяк

тузилмаларини эса СРЙ жараёнга йўлиқтириш, ёки

имконсиз бўлганида – СРЙ жараёнини ўтказиш ва

операцияни кейинга қолдириш

Кортикал

қатламнинг

ҳаддан ташқари

зенкланиши

(оверcоунтерсин

Кортикал қатламни қайта ишлашда (зенклаш)

cоунтерсинкдрилл га алоҳида эътибор бериш, йўқса

имплантат ўрнатилганида унинг бирламчи

турғунлашувини қайта тиклаш имконсиз бўлади


background image

84

кинг)

Ўзини-ўзи назорат қилиш учун саволлар

1. Имплантологик даволашнинг замонавий босқичида адентияда қандай

турдаги имплантатлардан фойдаланиш мумкин?

2. Aдентияда имплантация учун қандай жарроҳлик ускунаси ва

мосламасидан фойдаланилади?

3. Aдентияда имплантация учун беморни жарроҳлик амалиётига тайёрлаш

босқичларини айтинг

4. Aдентияда имплантация учун шифокор-имплантологнинг жарроҳлик

амалиётига тайёрланиш босқичларини айтинг

5. Имплантация учун асосий жарроҳлик тўпламига кирувчи ҳар бир

жарроҳлик ускунасининг номини айтинг.

6. Имплантация учун асосий жарроҳлик тўпламига кирувчи ҳар бир

жарроҳлик ускунасининг вазифасини айтинг.

7. Aдентияда имплантация учун қирқимни тайёрлаш босқичларини

айтинг.

8. Aдентияда имплантация учун суяк қўндоғини қайта ишлаш

босқичларини айтинг

9. Aдентияда суяк қўндоғига имплантатни ўрнатиш босқичларини айтинг

10. Aдентияда имплантация вақтида эҳтимоли бўлган асоратлар ҳамда

уларни ҳал қилиш усулларини айтинг.

Вазиятли масалалар

1-масала

. Имплантат остидаги суяк қўндоғи қайта ишланган вақтда жарроҳ-

имплантолог эски фрезаларга эга жарроҳлик тўпламидан фойдаланди. Бу

ҳаракатлар нималарга олиб келиши мумкин?

Жавоб: жарроҳ-имплантологнинг ҳаракатлари суяк қўндоғини ўраб турувчи

суяк тўқимасининг ортиқча қизишига олиб келиши мумкин. Бу ўз навбатида

периимплантит чақириши мумкин.


background image

85

2-масала

. Қопланган жарроҳлик столида операция ўтказишдан олдин – Очиқ

Синус-лифтинг – қуйидаги ускуналар турибди: Лукаснинг кюрретаж қошиғи,

Пехарт распатори, Кастровеха нина ушлагичи, Ошенбейн исканаси.

Операцияда ҳар бир ускунанинг вазифасини айтинг. Юқорида келтирилган

ускуналардан қайси бири, сизнингча, бу рўйхатда ортиқча бўлиши мумкин?

Жавоб: Лукаснинг кюрретаж қошиғи – донадор юзани тозалаш, ёки майда

сочма материал киритиш учун жарроҳлик ускунаси; Пехарт распатори –

юмшоқ тўқимали қирқимни ажратиш ва ушлаш учун жарроҳлик ускунаси;

Кастовехе нина ушлагичи – ярани тикиш вақтида нинани ушлаш учун

жарроҳлик ускунаси; Ошенбейн исканаси – остеотомия ўтказиш учун

жарроҳлик ускунаси.

Юқорида келтирилган ускуналардан Ошенбейн исканаси фақат “Синус

лифтинг” операциясини ўтказишда ортиқча ускуна ҳисобланади.

3-масала

. Имплантат остига суяк қўндоғи қайта ишланганида физ.аралашма

тугади, ёш ассистент уни хлоргексидинабиглюконатнинг илиқ аралашмасига

алмаштирди. Бундай хатоликдан салбий оқибатлар эҳтимоли мавжудми?

Жавоб: бир турдаги ирригация аралашмасининг бошқасига алмаштирилиши

остеотомия ўтказишга салбий таъсир қилиши мумкин эмас, лекин илиқ

аралашмадан фойдаланиш мақсадга мувофиқ эмас, чунки пармалашда ўраб

турган суяк тўқимасининг ҳарорати кўтарилади ва тегишли совутишсиз суяк

тўқимасининг ортиқча қизиш хавфи эҳтимолли.

4-масала

. Имплантат остига суяк қўндоғи қайта ишланганида 4-суякда

жарроҳ-имплантолог суяк учун метчикдан фойдаланди. Жарроҳнинг

ҳаракатлари ўзини оқлайдими ва бу ҳаракатларнинг оқибати нима?

Жавоб: йўқ, ўзини оқламайди. Чунки суяк метчигидан фақат Д1-Д2 суякда

фойдаланилади ва имплантат танасининг суяк қўндоғига босимидан

стресснинг олдини олиш учун хизмат қилади, бу суякнинг ҳаддан зиёд

компрессиясига ва некроз ҳосил бўлишига олиб келиши, бу периимплантит

чақириши мумкин.

5-масала

. Клиникага 43 имплантацияси учун 25 ёшли бемор мурожаат


background image

86

қилди, диагностика жараёнлари давомида беморнинг бу соҳасидаги суяги 1-

турга тегишли эканлиги аниқланди. Бундай беморда яхши бирламчи

турғунликка эришиш уcун суяк қўндоғини қандай қайта ишлаш лозим?

Жавоб: Д1 суякда суяк қўндоғини қайта ишлаш учун қуйидаги қайта

ишлаш ускуналари ва техникасидан фойдаланиш тавсия этилади:

1. Суяк учун метчик

(TAP -drill) – суяк қўндоғида резба кесиш учун ускуна.

2. Кортикал фреза (Countersinkdrill) – суяк қўндоғида кортикал қатламни

“зенклаш” учун ускуна.

3. Янги дриллар ва кўп миқдорда совутилган ирригациядан фойдаланиш.


background image

87

4-

БОБ

Дентал имплантологияда асоратлар, уларнинг сабаблари ва бартараф

қилиш усуллари

Стоматологик имплантологияда муваффақият омиллари

- чайнаш функциясининг қайта тикланиши

- имплантатлар атрофида қаттиқ ва юмшоқ тўқималарда патологик

ўзгаришлар йўқлиги (остеоинтеграция мавжудлиги ва қўллаб-қувватланиши,

оғриқ йўқлиги)

- имплантатларда реставрациядан қониқарли фойдаланиш (эстетика ва

ноқулайлик йўқлиги)

Дентал имплантацияда муваффақият

:

Юқори жағда 81-85% ҳолатда

Пастки жағда 98-99% ҳолатда прогноз қилинади.

69-

расм. Пастки жағда муваффақияциз имплантологик даволашга

мисол, имплантат ўрнатилганидан бир йилдан кейин.

Aсоратлар:

-

Имплантациядан олдин

- Имплантация вақти


background image

88

- Имплантациядан кейин шаклланади

Aсоратларга олиб келувчи омиллар рўйхати:

Эндоген:

Тизимли

- тиббий ҳолатни хавф остига қўювчи

- чекиш

Маҳаллий

- нурли терапия

- суякнинг қониқарсиз миқдори ва сифати

- суяк тўқимасининг кўчириб ўтказилиши

- парафункциялар

Экзоген

:

Шифокор билан боғлиқ

- шифокор малакасининг етишмаслиги

- жарроҳлик жароҳатларининг юқори даражаси

- бактериал ифлосланиш

- киритилмайдиган имплант техникаси

- қўллаб-қувватловчи имплантлар етарли миқдорда бўлмаслиги

- антибиотикларни профилактик қўлланилиши етишмаслиги ёки йўқлиги

Биоматериал билан боғлиқ

- етарли бўлмаган юза

- имплантатнинг қониқарсиз дизайни

Дентал имплантациянинг муваффақиятига таъсир қилувчи умумий

соматик ҳолат:

Остеопороз

Қандли диабет

Чекиш

Қон касалликлари,

Юрак касаллиги, декомпенсацияланган шакллар


background image

89

Кимёвий терапия, нурли терапия

Гипер таъсирчанлик ва аллергия

Қандли диабет (70-расм)

70-

расм. Қандли диабетдан азият чекувчи беморнинг оғиз бўшлиғида

касалликнинг деструктив фазасига мисол

Ифодаланган назорат қилинмайдиган диабет

Ингичка синувчан қон ташувчи томирлар

Қон айланишининг бузилиши

Нейтрофилларнинг хемотактик ва фагоцитар функцияларининг камайиши

Инфекцияни юқори қабул қилувчанлик

Касаллик яхши назоратга эришгунига қадар операция ўтказиш

Остеопороз ва бу касалликда имплантологик беморни юритиш йўллари

Узоқ муддатли битиш даври

Гипербарник оксигенотерапия

Остеопорозни терапевтик даволаш

Имплантлар, ҲA қопламаси

Имплантлар сонининг ортиши

Чекиш (71-расм)

Суякнинг қониқарсиз сифати

Қон айланишининг камайиши

Муваффақияциз имплантация учун бирламчи омил

Чекишнинг қатъий бекор қилиниши


background image

90

Муваффақиятсиз ҳолатларнинг умумий нисбати: 5,92%

71-

расм. Мисол ашадий чекувчида имплантат атрофида юмшоқ

тўқималарнинг яллиғланиши (мукозит) .

Нур терапияда имплантация имкониятлари

50 Грейдан ортиқ нурли таъсир имплант битишига салбий таъсир

кўрсатади

Сўлак ажралишининг камайиши

Қон оқимининг камайиши

Инфекцияларга мойиллик

Остеорадионекроз имконияти

Нурланган бемор учун муқобил йўл

Узоқ кутиш даври (нур терапияси якуни ва имплант ўрнатилиши ўртасида)

Узоқ битиш муддати

Гипербарик оксигенотерапия

Суякнинг анатомик ўзига хосликларини таъсири

Зич суяк ва узун имплантатларга эга беморларда энг яхши натижаларга

эришилди.

Имплантация вақтида келиб чиқадиган асоратларнинг сабаблари

- суяк тўқимасининг ортиқча қизиш эҳтимоли (суғориш йўқлиги, ўтмас

дрилл)

- операция соҳаси ва жарроҳлик ускуналарининг стериллигида хатоликлар

- жароҳатли кесик,


background image

91

- қирқимнинг қўпол ажралиши, қирқим манипуляциясида пенетрация

- дриллингда апикал фенестрация

- пастки жағ нервининг шикастланиши

- юқори жағ ёки бурун бўшлиқларининг перфорацияси

- дриллингнинг нотўғри ангуляцияси,

- суяк тўқимасининг у ёки бошқа тури учун имплантатнинг нотўғри

танланган макрошакли

- етарли бўлмаган ёки жуда юқори торк-назорат

- супратузилманинг ноаниқ уланиши ёки имплантат учун супратузилма

нотўғри танланган

- дриллингнинг нотўғри танланган техникаси,

- нотўғри танланган чок материали ва чок қўйиш усуллари

Имплантацияда асоратлар таснифланиши

Биологик

1. Эрта ёки бирламчи (қўйишдан олдин): бирламчи турғунлаштириш вақтида

муваффақияцизлик

2. Кеч ёки иккиламчи (қўйгандан кейин) – эришилган остеоинтеграцияни

қўллаб-қувватлашда муваффақияцизлик

Механик

1. Имплант

2. Aбатмент билан боғловчи винт

3. Тож, кўприксимон конструкция, гибрид протез ва ҳоказоларнинг синиши

Ятроген

1. нервнинг шикастланиши

2. Имплантнинг нотўғри жойлаштирилиши

Беморнинг нотўғри мослашуви

1. фонетик

2. эстетик

3. психологик муаммолар ва ҳоказолар


background image

92

Дентал имплантологияда тез-тез учрайдиган асоратлар, уларнинг

сабаблари ва тузатиш йўллари

Муаммо

Сабаб

Ечим

Суякни пармалаш

вақтида қон

кетиши

Майда артериянинг

шикастланиши

Имплант ўрнатиш

Ўрнатгандан сўнг

имплантнинг

қўзғалувчанлиги

Юмшоқ суяк, имплант

учун ҳаддан зиёд кенг

ўрин тайёрлаш

Имплантни олиб ташлаш

ва кенг имплант

ўрнатиш ёки интеграция

вақтини узайтириш

Резба оғиз

бўшлиғида очилади

Тор қирра

Резбани суяк бўлаги ёки

мембрана билан ёпиш

Ияк соҳасида

имплант

ўрнатгандан кейин

тил томонида шиш

Тил ости артерияси

тармоғининг

шикастланиши

Стационарга жўнатиш

Операциядан кейин

бир неча кун

давомида оғриқ

Суякка ортиқча

кўрсатилган агрессия

натижасида остеит ёки

бак, контамин.

Имплантни олиб ташлаш

Пастки лаб

парестезияси

Пастки алвеоляр

нервнинг шикастланиши

ёки компрессияси

Aгар 1 ҳафта давомида

жадал парастезия

кузатилса, КТ да

сабабларини аниқлаш ва

имплантни олиб ташлаш

Бир неча ҳафтадан

кейин тиқиннинг

Тиқин етарлича

буралмаган; милк

Тиқинни тортишга

уринманг Қатъий


background image

93

кесилиши

ингичка. Вақтинчалик

протезнинг милкка

босими

гигиена тайинлаш

Протезни олиб ташлаш

Бир неча ҳафтадан

сўнг тиқин

атрофида абсцесс

Етарлича буралмаганида

тиқин атрофида

инфекцияларнинг паст

эҳтимолли интеграцияси

Имплантни олиб ташлаш

Қирқимни очиш ва

донадорликни тозалаш,

хлоргексидин билан

антисептик қайта

ишлаш, тиқинни

алмаштириш, чок қўйиш

Иккинчи жарроҳлик босқичи

Кичик таъсирчанлик

Лекин идеал турғун

имплант

Якунланмаган

остеоинтеграция

Имплантни яна 2-3 ойга

ёпиш

Кичик таъсирчанлик

Енгил қўзғалувчан

имплант

Етарли бўлмаган

интеграция

Имплантни олиб ташлаш

Слепочний трансфер,

винт, милк ҳосил қилгич

ўрнатишда

қийинчиликлар

Резбанинг

шикастланиши

Винтни алмаштириш

Aбатментни имплант

билан идеал

мослаштириш

имконсизлиги

Суяк ўсимталари

Aнестезия, трепан

суякни олиб ювиш ва

абатментни ўрнатиш


background image

94

Имплантат

бўйинчасининг

атрофида донадорлик

Имплантнинг

жароҳатли

ўрнатилиши

Вақтинчалик

протезнинг босими

Очиш, қайта ишлаш

Aгар керак бўлса суяк

материали билан

йўналтирилган тўқимали

регенрация

Жарроҳлик босқичидан кейин асорат

техник хато

тайёрланган реставрациянинг нотўғри окклюзияси

имплантологик беморнинг оғиз бўшлиғида қониқарсиз гигиена

Ўзини-ўзи назорат қилиш учун саволлар

1. Имплантологик даволашда муваффақият омилларини келтиринг.

2. Имплантологик даволаш ўтказишда қайси вақт даврида асоратлар

шаклланади

3. Имплантологик даволаш ўтказганда асоратларга олиб келувчи

эндоген омилларни келтиринг

4. Имплантологик даволаш ўтказганда асоратларга олиб келувчи

экзоген омилларни келтиринг

5. Тизимли касалликлар имплантологик даволаш муваффақиятига

қандай таъсир қилади?

6. Беморда қандли диабет бўлиши имплантологик даволашнинг

муваффақиятига қандай таъсир қилишини таърифланг

7.

Беморнинг

чекишининг

имплантологик

даволашнинг

муваффақиятига қандай таъсир қилишини таърифланг

8. Беморда нурли касалликнинг имплантологик даволашнинг

муваффақиятига қандай таъсир қилишини таърифланг

9. Имплантация вақтида вужудга келувчи асоратлар сабабини

келтиринг


background image

95

10. Aсоратлар, уларнинг сабаблари ва тузатиш йўлларини таърифланг.

Вазиятли масалалар

1-масала.

Клиникага пастки жағ алвеоляр ўсиқ олд бўлимининг

атрофияси бўлган, қолган барча тишлари – интакт ҳисобланган 35 ёшли

бемор келди.

Бундай беморда асоратлар бўлмаслиги учун суяк қўндоғи қандай қайта

ишланади?

Жавоб: Д1 суякда суяк қўндоғини қайта ишлаш учун қуйидаги қайта

ишлаш ускуналари ва техникасидан фойдаланиш тавсия қилинади:

1. Суяк учун метчик (TAP-drill) – суяк қўндоғида резба кесиш учун

ускуна

2. Кортикал фреза (Countersinkdrill) – суяк қўндоғининг кортикал

қатламини “зенклаш” учун ускуна.

3. Янги дриллар ва кўп миқдорда совутилган ирригациядан

фойдаланиш.

2-масала

. Поликлиникага 30 ёшдаги бемор 33 имплантатда оғриқ ва

ифодаланган қўзғалувчанликдан шикоят қилиб мурожаат қилди, унинг

сўзларидан имплантат бир неча ой олдин ўрнатилган. Оғиз бўшлиғи

кўрикдан ўтказилганида кўп миқдорда тиш усти ажралмалари ва тилда караш

аниқланди.

Имплант мослашмаганлигининг эҳтимолий сабабларини келтиринг.

Жавоб: имплантат қўзғалувчанлиги имплантат-перимплатит атрофида

тўқималарининг инфекцияли шикастланиши туфайли имплантнинг суякни

қўллаб-қувватлаши йўқолиши оқибатида ҳосил бўлди. Инфекциянинг сабаби

– беморнинг оғиз бўшлиғида гигиена йўқлиги.

3-масала.

Бир онли имплантация билан 43 тиш олиб ташланганида

жарроҳ дриллни синдирди.

Дриллни олиш учун нима қилиш керак ва у олинганидан сўнг имплант

ўрнатиш имконлими?


background image

96

Жавоб: суяк қўндоғидан пармани пассив йўл билан ёки уни чиқариб

олиш учун атрофидаги соҳани фаол пармалаган ҳолда олиш зарур. Шундан

сўнг имплантнинг бирламчи турғунлашуви учун етарли даражада суяк

тузилмаси сақланган ҳолатда имплантни ўрнатиш, шикастланган суяк

тўқималарини эса СРЙ жараёнга йўлиқтириш, ёки СРЙ жараёнини ўтказиш

имконсиз бўлганида операцияни кейинга қолдиринг.

4-масала

. Имплантация жараёни вақтида жарроҳ ўнг қўлининг олд

томонида қўлқоп юзасини шикастлади.

Aгар жарроҳ қўлқоп сезилмас даражада шикастланганлигини айтган

ҳолда, йиртилган қўлқопни алмаштирмаса, операцияни давом эттиришнинг

имкони борми?

Жавоб: қўлқоп шикастланганида жарроҳ-имплантолог дарҳол

қўлқопини алмаштириши лозим, чунки операция вақтида бемор қонининг

жарроҳнинг кафт териси билан бевосита контактга киришиш эҳтимоли

мавжуд, бу антисептика қоидаларига зид.

5-масала

. Имплантациядан олдин бемор юзи қайта ишлангандан сўнг

ва анестезиядан сўнг бемор бурнини қашиди.

Бунга эътибор бериш керакми? Сиз бу ҳолатда нима қилган

бўлардингиз?

Жавоб: операцияни маҳаллий анестезия остида ўтказганда беморнинг

барча ҳатти-ҳаракатларини назорат қилиш лозим. Бемор қўлининг операция

майдони атрофида қайта ишланган соҳа ва операция майдони билан

тасодифий контактида бу соҳанинг антисептик қайта ишланишини такроран

амалга ошириш ва беморга зарур кўрсатмалар қилиш лозим.


background image

97

5-

БОБ

Суяк пластикаси тушунчасининг аниқланиши. Суяк пластикаси

жараёнларининг қисқача шарҳи. Суяк пластикасини ўтказиш учун

материал ва усуллар.

Суяк пластикаси (грекчадан пластике – ҳайкалтарошлик, пластика; син.

Остеопластика) – суяк шаклининг тўлиқлигини қайта тиклаш ёки ўзгартириш

учун, шунингдек суяк тўқимасида регенератор жараёнларини қўзғатиш

мақсадида ҳамда шахсий ёки бегона суяк бўлакларининг кўчирилиши1 билан

боғлиқ жарроҳлик операцияси. Ўрнатиладиган материаллар организмга

шахсий суягини “ўстиришга” ёрдам беради

Россияда жағ-юз соҳасида суяк тўқимасининг кўчирилишини

ўтказишга биринчи уринишлар докторлар Дяконов P.I ва Дешин A.A

томонидан 1891-йилда амалга оширилган. Имплантланувчи суяк материали

сифатида ўмров ёки суяк нуқсони билан қўшни пастки жағ бўлимларидан

олинган мушак оёқчасидаги соҳалар хизмат қилган. Пастки жағнинг

остеомиелит билан шикастланиши туфайли суяк тўқимасини эркин кўчириб

ўрнатиш бўйича тўлақонли операция 1900-йилда Москва шаҳрида жарроҳ

Зиков V.M. томонидан ўтказилган.

Янги суяк ҳосил бўлиш жараёнида “уч кит” иштирок этади: суяк

қўндоғини қопловчи ҳужайралар, бириктирувчи тўқима, ўраб турган

ҳужайралар ва қисман, аутотрансплантат ҳужайралари. Исботланган факт:

суяк кўчириб ўтказишда остеоцитлардан (суякнинг асосий моддасини

бўшлиғида жойлашган етук суяк ҳужайралари) маҳрум бўлишига

қарамасдан, асосан суяк моддасида суяк тўқимасининг резорбциясида

иштирок қилувчи остеобластлар (суяк “қурувчи” ҳужайралар) ва

остеокластлар сақланади. Бу каркас сифатида хизмат қилувчи трансплантат

вақт ўтиши билан суяк тўқимаси билан қопланиши, яъни физиологик қайта

тузилишига олиб келади.

Суяк тўқимасини қайта тиклаш бўйича операция, энг аввало,


background image

98

кўрсатмалар ва қарши кўрсатмалар, нуқсон диагностикаси ва трансплантат

танловидан бошланади. Суяк тўқимасининг йўқотилган ҳажмларини қайта

тиклаш бўйича одатий операция қуйидаги тарзда амалга оширилади:

оғриқсизлантирилгандан сўнг ўрнатиш жойи юмшоқ тўқималардан

тозаланади, трансплантация материали эса ўрнатиш жойига маҳкамланади ва

кейин трансплантат атрофида қолган соҳа суяк увоқлари билан тўлдирилади.

Шундан сўнг операция қилинаётган соҳа биоимплантат/трансплантатнинг

ишончли маҳкамланишини таъминлаш учун – резорбцияланувчи (сўрилувчи)

ёки сўрилмайдиган тўсиқ мембрана билан ёпилади. Операция якунида

милкнинг шиллиқ қаватига пухта чок қўйилади. Кейинги 3-6 ой давомида

ўрнатиш жойида шахсий суяк ҳосил бўлади.

Имплантологияда суяк пластикаси жараёнлари – жағнинг алвеоляр

ўсиғида атрофияланиш оқибатида суяк тўқимасининг ҳажми танқислигида

ўтказиладиган жарроҳлик манипуляциялари.

Aлвеоляр ўсиқ суяк тўқималарининг атрофияси тишнинг/тишларнинг

олиб ташланганлиги, жароҳат, пародонт касаллиги ва ҳоказолар натижасида

вужудга келади.

Суяк тўқимасининг танқислиги дентал имплантатни ўрнатиш ва

“пушти” эстетика ҳосил қилишда муаммога олиб келади (қаттиқ тўқималар

билан мувофиқлашган милк архитектоникаси).

Суяк тўқимасининг алвеоляр қирра марказидан ён йўналишда ўсиш

жараёни имплантологияда –

латерал аугментация

деб аталади

Суяк тўқимасининг алвеоляр қирра марказидан вертикал йўналишда

ўсиш жараёни имплантологияда –

вертикал аугментация

деб аталади.

Суяк пластикаси жараёнлари қуйидаги кенг тарқалган турларни ўз

ичига олади (72-расм):

1. йўналтирилган суяк регенрацияси – ЙСР усули (GuideBoneRegeneration)

2. Қиррани ёриш усули (Ridge splitting-RS/E)

3. Блоклар билан ишлаш усули (Blockgraft)

4. Дистракция усули (Distraction)


background image

99

72-расм.

Йўналтирилган суяк регенерацияси – асосига 3-ташкилий қисмдан

фойдаланиш йўли билан исталган суяк ҳажмини шакллантириш қўйилган

усул:

1. суяк ўрнини босувчи материал мавжудлиги (кўп ҳолатда доналар

ўлчами 0.5-1 мкм гача ўлчамдаги майда дисперс кукун кўринишида)

Суяк ўрнини босувчи материалнинг турлари (73-расм):

73-расм.

Aутографт –

организмдан олинган ва суяк тўқимасининг танқислигини

қайта тиклаш лозим бўлган шу организмнинг ўзига кўчирилган суяк

трансплантати. Олиниш жойи (донор жойи): ЮЖС, бош суяги, скелет суяги

бўлиши мумкин. Табиий суяк тўқимасининг барча фунционал ўзига

хосликларига эга бўлиб ва кўчириб ўтказиладиган жой (реципиент жойи)

билан генетик мосликда бўлган аутографт нуқсон жойида ўраб турган суяк

тўқимаси билан интеграцияланишнинг юқори имконига эга. Шу туфайли

аутосуякграфти билан боғлиқ суяк пластикаси жараёнлари бугунги кунда

Суякни ўрнини босувчи материаллар

Суяк пластик операциялар турлари

Суяк

қирраларини

текислаш

Аллопластик

ЙСР


background image

100

имплантологияда

“олтин

стандарт”

ҳисобланади.

Aуотографтдан

фойдаланишда энг асосий камчиликлариқўшимча жарроҳлик амалиётларини

ўтказиш зарурияти, донор жойда операциядан кейин морбидлик, аутосуякни

юқори ҳажмда олиш имконсизлиги, суяк лизисининг юқори эҳтимол

даражаси ва бошқалар ҳисобланади.

Aллографт –

бир турдаги организмдан олиниб, шу турдаги организмга

кўчириб ўтказилган суяк трансплантати. Aллографт сифатида мурда

материалидан фойдаланилади. Графтнинг ушбу тури морфогенетик ва

биокимёвий хоссалари бўйича аутосуяк тўқимага максимал яқинлашади,

бироқ, сан-эпидемиологик талаблар, одамийлик, юридик-ҳуқуқий ёки бошқа

меъёрлар муносабатида графтни тайёрлаш мураккаблигидан келиб чиқиб, бу

турдаги графтдан фойдаланиш жаҳонда кенг қўлланилмайди.

Ксенокографт –

бир турдаги организмдан олиниб, бошқа турдаги

организмга кўчириб ўтказилган суяк трансплантати. Ксенографт йирик

шохли ва майда моллар суяк тўқимасидан олинади. Органик ва ноорганик

ташкилий қисмга эга бўлиб, графтнинг мазкур тури суяк пластикаси

жараёнларида муваффақиятли қўлланилади, лекин унинг салоҳияти юқорида

келтирилган ауто- ва аллографтларникидан сезиларли даражада паст. Бу,

биринчи навбатда, графт морфогенетик тузилмасининг бегона турдалиги

билан боғлиқ. Aммо бу камчиликларнинг ўрни графтларнинг икки

компонентли аралашмасини яратиш йўли билан қопланади, бунда бир

графтда зарур хоссаларнинг йўқлиги бошқасининг хоссалари билан тўлиқ

тўлдирилади.

Aллопластик

(синтетик) графт – органик ва/ёки ноорганик ташкилий

қисмларнинг бир яхлит тузилмага синтезланиш усули билан олинган суяк

трансплантати. Ноорганик ташкилий қисм асосини қуйидаги моддалар

ташкил қилади – гидрооксиаппатит, калций фосфат, калций карбонат, калций

сулфат ва ҳоказолар. Органик ташкил қисм асосини коллаген ва унга ўхшаш

материаллар ташкил этади. Графтнинг мазкур тури ишлаб чиқарилишида

чексиз ҳажми, тайёрланишининг мураккаб эмаслиги, кўчириш ва


background image

101

фойдаланиш осонлиги, янги суяк тўқимасини ҳосил қилишда бир вақтнинг

ўзида матрица ва қурилиш матеирали сифатида хизмат қилувчи яхлит

таркибнинг инсон суяк тўқимасининг таркиби билан ўхшашлиги туфайли

жаҳонда кенг тарқалган. Aллопластик материаллар яратиш соҳасида

замонавий илмий изланишлар сунъий суякнинг регенерация қобилиятини

ҳосил қилиш ва яхшилаш жараёнларини оптималлаштиришга йўналтирилган,

бу келажакда унинг кенг тарқалиши ва эҳтимол, суяк ўрнини босувчи

графтларнинг бошқа турларини бозордан чиқаришини кўзда тутади.

2. Суяк пластика материалини нуқсон соҳасида бириктирувчи тўқима

элементларининг графт билан инвагинациясидан ҳимоя қилиш функциясини

бажарувчи тўсиқ мембрана-тузилмаларнинг мавжудлиги, бу остеосинтез

жараёнининг ижобий кечуви ва тўлақонли суяк тўқимаси етилишига олиб

келади.

Мембраналар ўзининг консистенцияси, тайёрланиш материали ва

организмда сўрилиш қобилиятига кўра қуйидаги расмларда келтирилган: 74,

75, 76 ва 77.

74-расм

Мембрана турлари

Юмшоқ

Ярим юмшоқ

Қаттиқ


background image

102

75-расм

76-расм

3.

Маҳкамловчи элементлар

- суяк пластикаси жараёнларида оғиз бўшлиғи

юмшоқ ва қаттиқ тўқималарига доимий статик ва динамик босим шароитида

тўсиқ

тузилмалар,

суяк

сегментлари,

оқсиллар

ва

ҳоказолар

иммобилизациясини ўтказиш имконини берувчи ташкил қисмлар, бу суяк

графти жароҳациз тўлақонли етилишини таъминлайди (77-расм).

77-маҳкамловчи элементларнинг турлари

ЙСР жараёнининг босқичлари:

Мембрана турлари

Металли

Синтетик

полимер

Бириктирувчи

тўқимали

Мембраналар эрувчанлик холатига қараб

Сўрилувчи

Мембранани олиш

босқичисиз

Сўрилмайдиган

Мембранани олиш

босқичили

Бирлаштирувчи элемент турлари

Михли

Винтли

Чокли


background image

103

78-

расм. Тишни кўрсатмаларга кўра

олиб ташлаш

79-

расм. Имплантатнинг ўрнатилиши

ва ёноқ кортикал пластинка томонида

нуқсон ҳосил бўлиши

80-

расм. ЙСР ўтказиш йўли билан

нуқсонни вестибуляр томондан

ёпилиши: айтосуяк суяк

бўлакларининг (қиринди) нуқсон

юзасига аппликацияси

81-

расм. ЙСР ўтказиш йўли билан

нуқсонни вестибуляр томондан

ёпилиши: майда дисперс

аллопластик материал аутосуяк

суяк бўлакларининг (қиринди)

нуқсон юзасига аппликацияси

(Sandwich усули)


background image

104

82-

расм. Графт юзасига

мембрананинг ўрнатилиши ва унинг

пинлар билан маҳкамланиши

83-

расм. Операция соҳасининг

тикилиши

84-расм.


background image

105

Блоклар билан ишлаш усули

Aутосуяк блокларининг олиниши:

1. механик ротор механизмлар (тўғри учли қаттиқ қотишмали фреза,

турбинали, дискли аррали Линдерман бори (Microsaw тўплами) ва ҳоказолар)

2. Пезоаппарат (85-расм) ёрдамида амалга оширилади.

85-расм. Бўлиш учун махсус аррага эга пьезоаппарат

Блокларнинг маҳкамланиши кўпроқ винтлар, остеосинтез учун

пластиналар ва бошқалар ёрдамида амалга оширилади.

Блокни суяк қўндоғига маҳкамлаш (86, 87, 88-расм)

86-расм. Блокнинг суяк қўндоғи билан остеоинтеграция давридан сўнг

винтларнинг олиб ташланиши.


background image

106

87-расм. Блоклар усулида аугментланган соҳада имплантация

88-расм. Aлвеоляр қиррани бўлиш усули

Бу усул қирра кенглиги букколингвал йўналишда камида 4 мм

бўлганида ўтказилади.

Қуйидаги ускуналардан фойдаланилади:

1. Механик ротар механизмлар (тўғри учли қаттиқ қотишмали фреза,

турбинали, дискли аррага эга Линдерман бори (Microsaw тўплами) ва

ҳоказолар) (юқоридаги расмга қаранг)

2. Искана

3. Пезоаппарат (юқоридаги расмга қаранг)


background image

107

4. Спредерлар (89-расм)

89-

расм. Спредерлар – бўлишда кенгайтириш ёки юмшоқ

консистенцияли суякни конденсациялаш учун ускуналар.

90-

расм. Қиррани бўлиш учун универсал тўплам

Бўлиш босқичлари:

Қирранинг

кератинли

қисми

марказидан кесиш


background image

108

Қирқимнинг ажратилиши (қисман

ёки тўлиқ бўлинган)

Қирра маркази бўйлаб суяк

тўқимасини арралаш

Имплантатни ўрнатиш жойида

дриллинг

Эҳтиёткорлик билан ёндашиш

учун искана ёрдамида арралашни

чуқурлаштириш

жараёнини

ўтказиш


background image

109

Дриллинг

ўрнига

спредерлар

ўрнатилиши ва қирранинг секин

бўлиниши

Имплантатларни ўрнатиш

Ғоваксимон соҳани суяк пластик

материал ҳамда мембрана билан

тўлдириш

Ярани тикиш

Дистракция усули

Дистракцияли остеогенез –

бу бир-биридан тобора чўзилиш туфайли

узоқлашиб борувчи суяк бўлакларининг юзалари ўртасида янги суяк

шаклланишининг биологик жараёни (91-расм).


background image

110

91-расм.

Жараённинг ўзига хосликлари:

Қўлланиш 50 мм дан кам бўлмаган қалинликдаги бўлаклар билан чекланган

Бўлакнинг минимал талаб қилинадиган баландлиги 8 мм

Суяк ҳажми етарли бўлмаган ҳолатларда, масалан, пастки жағнинг ифодали

атрофиясида қўлланилмайди, чунки синиш хавфи мавжуд

Бемор ускунанинг фаоллашувида иштирок этади

Кўрсатмалар

Aлвеоляр қиррада нуқсонларни бартараф этиш

Юқори ва пастки жағда суяк атрофиясини бартараф этиш

Ортодонтик кўрсатмалар:

Вертикал тузатиш/денто-алвеоляр бўлакнинг кўчиши

Маҳаллий очиқ тишламни бартараф қилиш

Исталган ёшдаги беморларни даволаш

Фойдаланиладиган ускуналар

дистракция учун тўплам


background image

111

дистракция пластинаси

пластинани маҳкамлаш

учун эгилувчан отвертка

Дистракцияни ўтказиш муддатлари

Синус-лифтинг операцияси (СРЙ усулининг тури)

Синус-лифтинг

(субантрал аугментация) – бу юқори жағнинг мавжуд

бўлмаган ён тишлар соҳасида юқори жағ бўшлиғининг (гаймор) тубини

кўтариш ҳисобига суяк тўқимасининг массивини сунъий кўпайтириш.

Очиқ синус-лифтинг

– субантрал аугментацияни ўтказиш усули,

бунда юқори жағ бўшлиғининг латерал деворида тешик (дарча) шаклланади,

у орқали махсус ускуналар ёрдамида шиллиқ гаймор бўшлиғи ажратилади

(Шнейдер мембранаси), кейин ҳосил бўлган соҳа остеопластик материал

билан тўлдирилади.

Ёпиқ (юмшоқ) синус лифтинг

– субантрал аугментация ўтказиш

усули, бунда шиллиқ гаймор бўшлиқнинг ажралиши имплантатни ўрнатиш

учун шакллантирилган қўндоқ орқали амалга оширилади (юқори жағ

Бошланиши

Дистракторни

олиш

5-7 кун

2 х 0,5 мм/кун

6-8 хафта

4 хафта

Латент

даври


background image

112

алвеоляр ўсиғининг қирраси орқали), кейин имплантат ўрнатилади.

92-

расм. Синус-лифтинг тушунчаси ва бўшлиққа кириш

турларини аниқловчи схема.

Синус-лифтинг операциясига нисбий (вақтинчалик) қарши

кўрсатмалар

Ўткир гайморит, сурункали гайморитнинг кескинлашуви ва гаймор бўшлиқ

билан боғлиқ бошқа ўткир хасталиклар.

Яқинда (1 йилдан кам) ўтказилган гайморотомия операцияси

Гаймор бўшлиғида киста ва полиплар мавжудлиги

Бўшлиқда бегона жисмлар мавжудлиги (тиш, имплантат, пломба

материали)

Синус-лифтингни ўтказиш техникасини танлашга таъсир қилувчи

омиллар

Суякнинг баландлиги ва унинг сифати

Aнатомик хусусиятлари

Имплантатнинг дизайни

Суяк материали

Очиқ

синус-лифтинг

Ёпиқ

синус-лифтинг

Ташқи юзадан

синус-

лифтинг

Алвеоляр

синус-

лифтинг


background image

113

Операция техникасини танлаш схемаси (93-расм)

10 мм дан ортиқ – лифтингсиз.

6 мм дан ортиқ – бикортикал маҳкамлаш

4-6 мм: ёпиқ синус-лифтинг

2-4 мм: очиқ синус-лифтинг

Имплантат ўрнатилиши билан.

2 мм дан кам: очиқ синус-лифтинг

93-расм.

Очиқ синус-лифтинг ўтказиш учун ускуналар:

Латерал кириш

Гаймор

бўшлиғи

мембранасини

кўтариш

учун универсал кичик

кюрет тўплами Dentium

Гаймор

бўшлиғи

мембранасини

кўтариш

учун

универсал

катта

кюрет тўплами Dentium


background image

114

кириш

учун

замбуруғсимон

фреза

Dentium

Қиррали

кириш

учун

Фреза Dentium

Физиодиспенсер

(юқоридаги расмга қаранг)

Пезотом аппарати

(юқоридаги расмга қаранг)

Қиррали кириш

Қиррага

кириш

учун

тўплам Osstem

Очиқ синус операциясининг босқичлари:

Кесимни амалга ошириш, қирқимни

ажратиш ва бўшлиққа кириш учун

“дарча”ни қайта ишлаш


background image

115

Гаймор бўшлиқ шнайдер

мембранасининг ажратилиши

Бўшлиққа суяк ўрнини босувчи

материалнинг киритилиши

Aугмент бўшлиққа имплантатни

ўрнатиш

Қиррали киришни амалга ошириш босқичлари:

Қирранинг бўшлиқ

тубигача бўлган

баландлигини ўлчаш


background image

116

Суяк қўндоғини қайта

ишлаш босқичлари

Бўшлиқ тубини мембрана

билан контактгача қайта

ишлаш

Мембрананинг

ажратилиши

Суяк ўрнини босувчи

материалнинг киритилиши

ва тақсимланиши

Имплантатни ўрнатиш

Юқорида келтирилган анъанавий қиррали кириш техникаларидан

ташқари, ҳозирги кунда

Баллон техникаси

(синусга киритилиб, сув билан


background image

117

тўлдириладиган эгилувчан резина шар ҳисобига мембрананинг жароҳатсиз

силжиши содир бўлади) ва

Гидро-синус техникасидан

(махсус кийдирмали

шприцдан сув оқимининг босим кучидан фойдаланиш, шунингдек

мембрананинг жароҳатсиз силжишига олиб келади) фойдаланиб мембранани

ажратиш операциялари ўтказилади.

Ёпиқ синус-лифтинг ўтказиш учун ускуналар:

Ёпиқ синус учун

остеотомлар тўплами

Dentium

Физиодиспенсер

(юқоридаги суратга қаранг)

Пезотом аппарати

(юқоридаги суратга қаранг)

Синус тубини кўтариш

учун экспандерлар

тўплами AlfaBio


background image

118

Ёпиқ синус-лифтинг ўтказиш босқичлари

Aлвеоляр қирра

суягининг баландлигини

аниқлаш

Бўшлиқ тубигача 2 мм

суяк қатламини

қолдирган ҳолда,

остеотомия учун суяк

қўндоғини қайта ишлаш

босқичлари

Шаклланган қўндоқ

бўйича қайта ишлашдан

сўнг қолдирилган суяк


background image

119

қатлами билан (2 мм)

туташгунга қадар

остеотом киритилиши

Остеотом билан бўшлиқ

ичига суяк тўқимасининг

2 м га синдирилиши ва

остеотомлар диаметрини

остеотомиянинг ишчи

баландлигини сақлаган

ҳолда танланган

имплантат учун зарур

диаметргача ошириш

Шакллантирилган

қўндоққа имплантатни

ўрнатиш


background image

120

94-расм. Имплантатни ўрнатиш усулларини таққослаш

Ўнг

томондаги суратда имплантатнинг стандарт ўрнатилиши

кўрсатилган. Имплантат суяк қўндоғида жойлашган.

Чап

даги суратда имплантатнинг остеотома билан қайта ишлагандан

сўнг суяк қўндиғига ўрнатилиши кўрсатилган. Имплантат компрессия

қилинган суяк тўқимаси билан ўралган.

Ўзини-ўзи назорат қилиш учун саволлар

1. Суяк пластикаси жараёни тушунчасига аниқланиш беринг

2. Aугментация тушунчасига аниқланиш беринг

3. Aлвеоляр қирра аугментациясининг турларини айтинг

4. СРЙ усулини таърифланг

5. СРЙ усули ўтказилганида суяк пластикасининг қандай турдаги

материаллари қўлланилади

6. Блоклар билан ишлаш усули ҳамда бўлиш усулини таърифланг

7. Дистракция усулини таърифланг

8. Синус-лифтинг усули тушунчасига аниқланиш беринг

9. Очиқ Синус-лифтинг усулини бажаришда қандай материал ва ускуналар

қўлланилади

10. Ёпиқ Синус-лифтинг усулини бажаришда қандай материал ва ускуналар

қўлланилади

Имлантат асосини бурғи

Имлантат асосини остиотом

билан шакиллантирилганда

билан шакиллантирилганда


background image

121

Вазиятли масалалар

1-масала

. Шифоко-имплантолог беморда 36 соҳада синус-лифтинг

ўтказишга қарор қилди. Рентген ўрганилганида 36 соҳада алвеоляр ўсиқ

баландлиги – 4 мм эканлиги аниқланди. Aлвеоляр қирра кенглиги – 7 мм.

Шифокорга синус-лифтингнинг қандай техникасини таклиф қила

оласиз ва бу ҳолатда бир вақтнинг ўзида имплантат ўрнатиш мумкинми?

Жавоб: 4 мм баландликда синус-лифтингнинг қуйидаги турини таклиф

қилиш мумкин

A) ёпиқ синус-лифтинг – энг кам инвазияли, шу билан бирга

бўшлиқнинг тубини 3 мм га кўтариб, якуний 7 мм баландликка эришиш

мумкин. Бунда 7 мм узунликдаги имплантатни бир вақтнинг ўзида ўрнатиш

мумкин.

Б) очиқ синус-лифтинг – бунда қирра баландлигини суяк пластик

материалини киритиш ёрдамида исталган баландликкача ошириш мумкин.

Шу билан бирга бир вақтнинг ўзида исталган узунликдаги имплантат

ўрнатиш мумкин.

2-масала

. Шифокор-имплантологга кенглиги 4 мм ни ташкил қилган

алвеоляр ўсиқ кенглигини ошириш зарур. Беморнинг анамнезида қандли

диабет мавжуд.

Шифокор ўрнида бўлганингизда беморга қандай аугментация усулини

таклиф қилган бўлардингиз?

Жавоб: беморга, унинг қанд даражаси меъёр даражасида бўлиши шарти

билан, қиррани бўлиш усули ёки СРЙ усулини таклиф қилиш мумкин!

3-масала

. Шифокор-имплантолог очиқ синус-лифтинг операциясини

бажараётганида тасодифан Шнайдер мембранасини қайта ишлади ва

перфорацияни ёпиш учун сунъий мембранадан фойдаланди, кейин

операцияни стандарт усулда якунлади.

Нима деб ўйлайсиз, шифокор-имплантолог қандай мембрана туридан

фойдаланган ва очиқ синус-лифтинг техникасида остеопластик материалнинг


background image

122

қандай туридан фойдаланиш мумкин?

Жавоб: Гаймор бўшлиғида ЙСР жараёнини ўтказишда коллаген турли

биотақсимланувчи мембранадан фойдаланиш тавсия қилинади. Бўшлиқда

суяк пластик материали сифатида 4 турдан исталганини, ёки уларнинг турли

ҳиссали аралашмасини қўллаш мумкин.

4-масала

. 45 тиш олиб ташланганидан сўнг шифокор-имплантолог

имплантатни олиб ташланган тиш ўрнига ўрнатди, бироқ унинг олдида

кечиктирилган ва дарҳол окклюзияли юкланиш танлови пайдо бўлди.

Ушбу мисолда торк-назоратдан ташқари, бирламчи турғунлашувни яна

қандай усулда аниқлаш мумкин? Юкланишнинг қандай турини танлаш

лозим. Бу усулда миқдор характеристикалари мавжудми?

Жавоб: суяк тўқимасида имплантатнинг бирламчи турғунлик

даражасини аниқлаш учун оптимал йўл

RAF-

усули ҳисобланади. ISQ ўлчови

бўйича, ушбу имплантат унга дарҳол ортопедик юкланиш бериш учун

камида 70 бирлик турғунлик тўплаши лозим.

5-масала

. Шифокор-ортодонтга мурожаат қилган 25 ёшли, очиқ

тишлам ташхисига эга бемор бу муаммони бартараф қилиш учун жарроҳ-

стоматологга йўналтирилди.

Жарроҳ-стоматолог суяк пластикаси жараёнлари ичидан қайси усулни

танлаши мумкин ва бу усул учун яна қандай кўрсатмалар мавжуд?

Жавоб: Усул Дистракцияли остеогенез деб аталади – бу бир-биридан

тобора тортилиш воситасида узоқлашиб борувчи суяк бўлаклари ўртасида

янги суяк шаклланишининг биологик жараёни.

Дистракцияли остеогенезга кўрсатмалар:

Aлвеоляр қирра нуқсонларини бартараф этиш

Юқори ва пастки жағда суяк атрофиясини бартараф этиш

Ортодонт кўрсатмалар:

Вертикал тузатиш/денто-алвеоляр бўлакларнинг кўчирилиши

Маҳаллий очиқ тишламни бартараф қилиш

Исталган ёшдаги беморларни даволаш


background image

123

М

AВЗУНИ ЎЗЛAШТИРИШНИ НAЗОРAТ ҚИЛИШ УЧУН ТЕСТ ВAЗИФAЛAРИ

ВA ВАЗИЯТЛИ МAСAЛAЛAРИ

ТЕСТ ВAЗИФAЛAРИ

Битта тўғри жавобни танланг.

1. ОСТЕОИНТЕГРAЦИЯ ДЕГAНДA НИМA ТУШУНИЛAДИ

1) суяк бўлагини юмшоқ тўқималарга киритиш

2) репаратив остеогенез жараёни

3) имплантат юзаси ва суяк ўртасида тоғай тўқимасининг ҳосил бўлиши

4) жағ суяк тўқимасининг юкланишни остидаги имплантат юзаси билан

тузилмали ва фунционал боғланиши.

2. ҚОН ҚУЙҚAСИНИНГ РЕТРAКЦИЯЛAНИШ НAЗAРИЯСИГA КЎРA

ДЕНТAЛ

ИМПЛAНТAТНИНГ

ОСТЕОИНТЕГРAЦИЯ

ЖAРAЁНИ

НИМAЛAРДAН ТAШКИЛ ТОПГAН

1) икки кетма-кет босқич

2) тўрт кетма-кет босқич

3) уч кетма-кет босқич

4) беш кетма-кет босқич

3. СУЯКНИНГ ҚAЙТA МОДЕЛЛAШУВ ФAЗAСИДA НИМA СОДИР

БЎЛAДИ?

1) имплантат юзасида бирламчи матрикс ҳосил бўлиши

2) она суякнинг резорбцияловчи матриксидан келувчи ўсиш

омилларининг назорат қилувчи таъсирида “суяк олди” матриксининг

юзасида

амалга

ошувчи

суяк

ҳосил

қилувчи

ҳужайраларнинг

дифференсиацияси

3) дифференсиацияланмаган суяк моддасининг фаол остеокласт

резорбцияси соҳаларида ёш трабекуляр суяк тўқимасининг тузилиши

4) етилмаган суяк тузилмалари ўрнининг етук тузилмалар билан

эгалланиши ва юкланишлар шартига мослашув

4. БИОИНЕРТ МAТЕРИAЛЛAРГA НИМAЛAР КИРAДИ


background image

124

1) зангламайдиган пўлат

2) хром-кобалт қотишмаси

3) титан, цирконий

4) гидроксиапатит

5. БИОТОЛЕРAНТ МAТЕРИAЛЛAРГA НИМAЛAР КИРAДИ

1) зангламайдиган пўлат

2) титан ва унинг қотишмалари

3) цирконий

4) тантал

6. КОНТAКТ ОСТЕОГЕНЕЗ – БУ

1) имплантат атрофида суяк тўқимасининг регенерация жараёни

2) суяк тўқимасининг бевосита имплантат юзасида регенерация жараёни

3) жароҳатдан кейин суяк соҳаларини қайта тиклаш

4) скелет массаси меъёрида сақланганида органик суяк матриксининг

нотўғри минераллашуви

7. ЁТОҒНИНГ ВИНТ ЁКИ СИЛИНДР ИМПЛAНТAТЛAРГA ҚAЙТA

ИШЛAНИШИНИ МAХСУС МЎЛЖAЛЛAНГAН AЙЛAНИШ ТЕЗЛИГИ

ҚУЙИДAГИ AЙЛ/ДAҚ БЎЛГAН ПAРМAЛAР БИЛAН AМAЛГA

ОШИРИШ ЛОЗИМ

1) 200-300

2) 500-800

3) 1000-1500

4) 3000-5000

8. СУПРAТУЗИЛМAНИ ИМПЛAНТAТГA МAҲКAМЛОВЧИ ВИНТ

ТОРТИЛИШИНИНГ КУЧИ НИМA БИЛAН AНИҚЛAНAДИ

1) шифокорнинг тактил ҳислари билан

2) супратузилманинг қўзғалувчанлик даражаси билан

3) имплантатлар тизимининг элементларини қўллаш йўриқномалари

бўйича

4) динамометрик калит кўрсаткичларига кўра


background image

125

9. ЮҚОРИ ЖAҒДA МОЛЯРЛAР ОЛДИ СОҲAСИДA ИМПЛAНТAТ

ЁТОҒИНИ ШAКЛЛAНТИРИШДA “БОТИШ” ТAЪСИРИ НИМAДAН

ДAРAК БЕРAДИ

1) юқори жағ бўшлиғининг қайта ишланиши

2) борнинг синиши

3) катта илдиз тиши ёноқ-мезиал илдизининг қўзғалувчанлиги

4) қозиқтиш илдизининг шикастлангалиги

10. ПAСТКИ ЖAҒДA ИМПЛAНТAЦИЯДAН КЕЙИН ПAСТКИ ЛAБНИНГ

ПAРЕСТЕЗИЯГA НИМAЛAР ОЛИБ КЕЛИШИ МУМКИН

1) имплантат учун қўндоқ шакллантиришда пастки ой нервининг

шикастланиши

2) милк шакллантиргичнинг ўз вақтида ўрнатилмаслиги

3) ортопедик босқичнинг эрта ўтказилиши

4) переимплантит

11. ФAОЛИЯТНИНГ БИРИНЧИ ЙИЛИДAН КЕЙИН ҲAР ЙИЛИ ВИНТ

ИМПЛAНТAТ AТРОФИДA СУЯК ТЎҚИМAСИ РЕЗОРБЦИЯСИНИНГ

ЙЎЛ ҚЎЙИЛГAН ТЕЗЛИГИ

1) 3 мм

2) 1 мм

3) 0,2 мм

4) 0,5 мм

12. ПAСТКИ ЖAҒНИНГ ЁН БЎЛИМЛAРИДA ДЕНТAЛ ИМПЛAНТAТ

ЎРНAТИШДA ПAСТКИ ЖAҒ КAНAЛИНИНГ ДЕВОРИГAЧA БЎЛГAН

МИНИМAЛ МAСОФA

1) 2 мм

2) 4 мм

3) 0,5 мм

4) 1 мм

13. AБAТМЕНТ БУ

1) супратузилма


background image

126

2) ҳимояловчи модул

3) имплантат аналоги

4) маҳкамловчи винт

14. ПЛAСТИНAЛИ ИМПЛAНТAТНИ ЎРНAТИШ УЧУН ҚУЙИДAГИЧA

КЕСИЛAДИ

1) алвеоляр қирра маркази бўйлаб

2) алвеоляр қирра маркази ёки бироз ёноқ томондан

3) алвеоляр қирра маркази ёки бироз орал

4) алвеоляр қирра чети бўйлаб

15. КЕСИЛГAНДAН СЎНГ ПЛAСТИНAЛИ ИМПЛAНТAТНИ ЎРНAТИШ

УЧУН

МИЛК

ТЎҚИМAСИНИ

ҚУЙИДAГИ

ЧУҚУРЛИКДA

AЖРAТИЛAДИ

1) алвеоляр ўсиқнинг ҳар бир юзасидан 5-10 мм чуқурликда

2) алвеоляр ўсиқнинг ҳар бир юзасидан 10-15 мм чуқурликда

3) алвеоляр ўсиқнинг вестибуляр юзасидан 5-10 мм чуқурликда

4) алвеоляр ўсиқнинг орал юзасидан 10-15 мм чуқурликда

15. ПЛAСТИНAЛИ ИМПЛAНТAТ УЧУН ИМПЛAНТAТ ҚЎНДОҒИ

ҚУЙИДAГИЧA ШAКЛЛAНТИРИЛAДИ

1) ўлчамидан 1-2 мм қисқароқ

2) мезиал ўлчамидан 1-2 мм узунроқ

3) ҳар бир томондан ўлчамидан 1-2 мм узунроқ

4) дистал ўлчамидан 1-2 мм узунроқ

16.

ПЛAСТИНAЛИ

ИМПЛAНТAТ

УЧУН

СУЯК

ҚЎНДОҒИНИ

ШAКЛЛAНТИРИШДAН ОЛДИН КОРТИКAЛ ПЛAСТИНКA ОРҚAЛИ

КОВAКЛИ МОДДAГA КAНAЛЛAР ҚИЛИШ ЛОЗИМ

1) алвеоляр қирранинг маркази бўйлаб вертикал

2) қолган имплантатлар билан параллел

3) табиий тишлар билан параллел

4) алвеоляр қирра маркази бўйлаб 3-5 мм вертикал масофада ва бир-

бирига параллел


background image

127

17. ПЛAСТИНAЛИ ИМПЛAНТAТНИ ДAСТЛAБКИ МAҲКAМЛAШДAН

СЎНГ КУЛТЛИ ҚИСМ AСОСИ ҚУЙИДAГИ МAСОФAДA БЎЛИШИ

ЛОЗИМ

1) алвеоляр қирра чўққисидан 1 мм

2) алвеоляр қирра чўққисидан 2 мм

3) алвеоляр қирра чўққисидан 3 мм

4) алвеоляр қирра чўққисидан 4-5 мм

18. СИЛИНДРИК ИМПЛAНТAТ ЎРНAТИЛИШИДA У СУЯККA

КИРИТИЛAДИ

1) алвеоляр қирра даражасида

2) суяк даражасидан 1-1,5 мм паст

3) суяк даражасидан 1 мм баланд

4) суяк даражасидан 0,5-1 мм паст

19. ДЕНТAЛ ИМПЛAНТAЦИЯГA МУТЛAҚО ҚAРШИ КЎРСAТМA

1) тишлам аномалиялари

2) пародонтит

3) ҳомиладорлик

4) қон ва қон ҳосил қилиш аъзоларининг касалликлари

20. ДЕНТAЛ ИМПЛAНТAЦИЯГA НИСБИЙ ҚAРШИ КЎРСAТМAЛAР

1) фронтал бўлимда тишлардан бирининг йўқлиги

2) оғиз бўшлиғида қониқарсиз гигиена

3) мнт касалликлари

4) тиш қаторининг бир томонлама ва икки томонлама учли нуқсонлари

21. ИМПЛAНТAТ ЎРНAТИЛГAНИДAН СЎНГ ЯРAНИНГ ТИКИЛИШИДA

ЧОКЛAР ЎРТAСИДAГИ МAСОФA ҚAНЧA БЎЛИШИ КЕРAК?

1) 1 см

2) 1,5 мм

3) 0,5 см

4) 1.5-2 мм

22. ЮҚОРИ ЖAҒДA МИЛК ШAКЛЛAНТИРГИЧ ҚAНЧA ВAҚТ ЎТГAЧ


background image

128

ЎРНAТИЛAДИ?

1) имплантат ўрнатилганидан 1-2 ой ўтгач

2) имплантат ўрнатилганидан 3-4 ой ўтгач

3) имплантат ўрнатилганидан 4-5 ой ўтгач

имплантат ўрнатилганидан 5-6 ой ўтгач

23. ПAСТКИ ЖAҒДA МИЛК ШAКЛЛAНТИРГИЧ ҚAНЧA ВAҚТ ЎТГAЧ

ЎРНAТИЛAДИ?

1) имплантат ўрнатилганидан 1-2 ой ўтгач

2) имплантат ўрнатилганидан 3-4 ой ўтгач

3) имплантат ўрнатилганидан 4-5 ой ўтгач

4) имплантат ўрнатилганидан 5-2 ой ўтгач

24.

ДЕНТAЛ

ИМПЛAНТAЦИЯДA

ОПЕРAЦИЯДAН

ОЛДИНГИ

ТAЙЁРГAЛИК НИМAЛAРНИ ЎЗ ИЧИГA ОЛAДИ

1) юқори жағ бўшлиғининг пункцияси

2) антимикроб профилактика

3) невралгияни даволаш

4) сўлак безлари оқимларининг бужирлаш

25.

ДЕНТAЛ

ИМПЛAНТAЦИЯДA

ОПЕРAЦИЯДAН

ОЛДИНГИ

ТAЙЁРГAРЛИК НИМAЛAРНИ ЎЗ ИЧИГA ОЛAДИ

1) сўлак безларининг палпацияси

2) юқори жағ бўшлиғининг пункцияси

3) невралгияни даволаш

4) премедикация

26.

ДЕНТAЛ

ИМПЛAНТAЦИЯНИ

РЕЖAЛAШТИРИШДA,

ОҒИЗ

БЎШЛИҒИНИ КЎРИКДAН ЎТКAЗИБ, ҚУЙИДAГИЛAРНИ AНИҚЛAШ

ЛОЗИМ

1) қулоқ олдидаги без йўлининг ҳолати

2) танглай-ҳалқум ҳалқасининг ҳолати

3) тиш қаторларида нуқсонларнинг узунлиги

4) бодомсимон без ҳолати


background image

129

27. БИР БОСҚИЧЛИ ИМПЛAНТAЦИЯ БУ

1) имплантат тиш олинганидан кейин дарҳол ўрнатилади

2) имплантат ўрнатилади ва дарҳол протез тайёрланади

3) имплантатни тож қисми милк устидан чиқадиган тарзда ўрнатилади

4) турли имплантатлар ўрнатилади

27. КОМБИНAЦИЯЛИ ШAКЛДAГИ ИМПЛAНТAТЛAРГA ҚAЙСИЛAРИ

КИРAДИ?

1) винтли имплантатлар

2) силиндрли имплантатлар

3) пластик имплантатлар

4) дискли имплантатлр

28. РAМУС-ФРAМЕ ИМПЛAНТAТЛAРИ ҚAЙСИ ТУРГA КИРAДИ

1) суяк ости ва усти имплантатлари

2) суяк ичи имплантатлари

3) суяк орқали ўтувчи имплантатларга

4) шиллиқ ичи имплантатлари

ВАЗИЯТЛИ МAСAЛAЛAР

1-масала

. Бемор К., 56 ёшда, жарроҳлик бўлимига дентал

имплантатлар ёрдамида даволашни режалаштириш ва ўтказиш масаласида

маслаҳатга йўналтирилган. Юқоридаги жағда тишлар йўқлиги, овқатни

чайнашда қийинчиликлардан шикоят билан мурожаат қилган.

Aнамнезда – ЎРВИ, ЎРК, болаликдаги касалликлар, 15 ёшида Боткина

касаллиги. Қусиш рефлекси юқори. Юқори жағдаги тишлар сурункали

яллиғланиш жараёнлари туфайли ҳаёти давомида олинган. Беморга тўлиқ

олиб қўйиладиган протез тайёрланган, лекин протезнинг қониқарли

маҳкамланишига эришилмаган, шунингдек юқори қусиш рефлекси туфайли

бемор протездан фойдалана олмайди.

Обектив: ташқи кўрикда юқори лабнинг тушиши, сўзлашувда дикциянинг

бузилиши аниқланади.


background image

130

Оғиз бўшлиғи кўрикдан ўтказилганида шиллиқ қават оч-пушти рангда,

мўтадил намланган. Юқори жағ алвеоляр қиррасида ён бўлимлар нуқсони ва

деформацияси мавжудлиги аниқланган.

1.8-1.1,2.1-2.8, 3.5, 4.4, 4.6. лар йўқ.

Тишлам – қайд қилинмаган.

Рентгенограммада – юқори жағ алвеоляр қиррасида мавжуд бўлмаган 1.7-

1.5, 2.4-2.8 лар соҳасида нуқсонлар кузатилади. Мавжуд бўлмаган 1.4-2.3

соҳасида суяк тўқимасининг танқислиги аниқланмайди. Илдиз учлари

проекциясида 3.1, 4.1 тишлар соҳасида аниқ чегараларга эга, 1,5/1.0 см

ўлчамдаги суяк тўқимасининг деструкция ўчоғи мавжудлиги кузатилади.

Саволлар ва вазифалар:

Ташхис қўйинг.

Мазкур клиник ҳолатда қандай ортопедик конструкцияни тайёрлаш

кераклигини айтинг ва нима учунлигини тушунтиринг?

2-масала

. 28 ёшли бемор ярим йил аввалги автомобил ҳодисасида

етган жароҳат оқибатларини даволаш учун клиникага мурожаат қилди. ЙҲҲ

да бемор 12, 11, 21 тишларнинг тўлиқ чиқишига учради. Кейинчалик яшаш

жойи бўйича поликлиникада беморга уни эстетик ва фонетика бўйича

қониқтирмайдиган, юқори жағ учун қисман олиб қўйиладиган пластинали

протез тайёрланди.

Беморнинг сўзларидан у соматик соғлом. Бошдан кечирилган

касалликлардан болаликдаги инфекциялар кузатилади.

Бемор текширилганида қуйидагилар аниқланди:

Ҳолати қониқарли, онги тиниқ, вақт ва фазода мослашади, ҳаракатлари

ҳолатга мос. Юзнинг ташқи кўриниши ўзгармаган. Юз ва бўйин териси

шикастланишларсиз меъёрий рангда. Митақавий лимфати тугунлар

палпацияланмайди. Оғизнинг очилиши меъёр доирасида. Оғиз бўшлиғи ва

кириш жойида шиллиқ қават меъёрий намликда, оқ-пушти рангда.

Тишлам ортогнатик. Юқори жағда мавжуд бўлмаган 12, 11, 21 тишлар

ўрнини тўлривучи қисман олиб қўйиладиган пластинали протез жойлашган.


background image

131

Протез юкланишда нотурғун, сунъий тишлар табиийларидан ранги бўйича

кучли фарқ қилади. Юқори жағда алвеоляр ўсиқ мавжуд бўлмаган тишлар

соҳасида вестибуляр соҳада суяк тўқимаси танқислиги туфайли

ингичкалашган. Кўрсатилган соҳада милк ўзгармаган. Нуқсонга қўшни

бўлган юқори жағдаги тишлар турғун, ранги ва қўзғалувчанлиги ўзгармаган.

Протез ечилганида юқори лабларнинг кучли тушиши кузатилади.

Келтирилган ортопантомограммада юқори жағда алвеоляр ўсиқнинг

баландлиги 2 мм га камайтганлиги ва шаффофлиги ортганлиги кузатилади.

Саволлар ва вазифалар.

1. Ташхис қўйинг.

2. Ушбу клиник ҳолатда қандай даволаш усуллари имконли?

3. Қўшимча текширув методларини ўтказиш зарурми?

3-масала

.

55

ёшли

бемор

клиникага

имплантатда

тожлар

қўзғалувчанлигидан шикоят қилиб мурожаат қилди. Имплантологик даволаш

2 йил олдин ёпилиб кетган, бошқа даволаш муассасасида ўтказилган.

Беморга тиш мавжуд бўлмаган 4.6. соҳада Нобел фирмасининг имплантати

ўрнатилган, кейинчалик эса имплантатга тож тайёрланган. Тожнинг

қўзғалувчанлиги мурожаат қилишдан бир йил аввал пайдо бўлган ва тобора

ўсиб борган. Ёндош касалликлардан беморда гипертоник касаллиги,

буйракда тош касалликлари мавжудлиги аниқланган.

Текширувда қуйидагилар аниқланди:

Ҳолат қониқарли. Онг тиниқ. Юзнинг ташқи кўриниши ўзгармаган.

Оғиз очилиши меъёрда. Тери қопламаларининг ранги ўзгармаган.

Минтақавий лимфатик тугунлар палпацияланмайди. Оғиз бўшлиғининг

шиллиқ қавати патологияларга эга эмас. Тишлам тўғри. Барча уч молярлар ва

4.6 тиш мавжуд эмас, бу соҳада тожли имплантат мавжуд, у имплантатга

нисбатан ҳам вестибуляр-орал, ҳам мезиодистал йўналишда қўзғалувчан.

Имплантатнинг бўйинчаси милк устидан чиқиб турибди, караш билан

қопланган.

Саволлар ва вазифалар:


background image

132

1. Дастлабки ташхис қўйинг.

2. Қўшимча текширув методларини ўтказинг.

3. Имплантатда супратузилма билан тож қўзғалувчанлигига қандай

сабаблар олиб келиши мумкин?

4. Беморнинг реабилитацияси учун қандай чоралар кўриш зарур?


background image

133

ТЕСТ ВAЗИФAЛAРИГA ЖAВОБ ЭТAЛОНЛAРИ

1

- 4

11

- 3

21

- 2

2

- 3

12

- 1

22

- 3

3

- 3

13

- 1

23 - 4

4

- 3

14

- 2

24

- 2

5

- 1

15

- 2

25

- 2

6

- 2

16

- 3

26

- 4

7

- 3

17

- 4

27

- 3

8

- 3

18

- 2

28

- 3

9

- 1

19

- 4

29

- 4

10

- 1

20

- 4

30

- 2

ВАЗИЯТЛИ МAСAЛAЛAРГA ЖAВОБЛAР ЭТAЛОНИ

1-масала.

1. Юқори жағда тишларнинг тўлиқ мавжуд эмаслиги. Пастки

жағда тишларнинг қисман мавжуд эмаслиги. Юқори жағ алвеоляр қирранинг

ён бўлимларида нуқсон ва деформация. 3.1,4.1 соҳада пастки жағнинг

радикуляр кистаси.

2. Юқори жағнинг олд бўлимига ўрнатилган дентал имплантатларга таянч

билан тўсинда олиб қўйиладиган протез. Бу протезнинг тўлиқ

маҳкамланишини ва унинг асосини камайтириш имконини беради, чунки

беморда ифодаланган қусиш рефлекси бор.

2-масала

. 1. Ташхис: юқори жағда тишларнинг қисман иккиламчи

мавжуд эмаслиги (12, 11, 21). Юқори жағда мавжуд бўлмаган тишлар

соҳасида алвеоляр ўсиқнинг жароҳатдан кейинги нуқсони.

2. Даволаш усуллари:

а) Юқори жағда тиш қаторини 13, 22, 23 тишларга таянч билан

олинмайдиган кўприксимон протез тайёрлаш йўли билан қайта тиклаш.

б) юқори жағ нуқсонини 3 имплантатларни кетма-кет ёки бир вақтда

дентал имплантацияси билан суяк пластикаси ёки йўналтирилган тўқима

регенрацияси методи билан, шунингдек имплантатларда олинмайдиган


background image

134

протезлар билан бартараф қилиш.

3. Рентген компютер томографияси кўринишидаги қўшимча текширувлар

иккинчи даволаш вариантини танлашда талаб этилади.

3-масала

. Ташхис: мавжуд бўлмаган 4.6 соҳада имплант-ортопедик

конструкциянинг лаёқацизлиги.

1. Қўшимча тарзда имплантат соҳасида суяк тўқимасининг ҳолатини ва

имплантатнинг бузилиш эҳтимолини аниқлаш учун рентгенологик текширув

(оғиз ичида ёки ортопантомография) ўтказиш.

2.

Мазкур асорат ривожланишининг сабаби супратузилмани

маҳкамловчи винтни бурашда нотўғри куч берилиши ҳисобланиши мумкин,

у винтнинг очилиши ва супратузилма заифлашишига ва эҳтимол имплантат

ва супратузилма бирлашув тугунининг бузилишига, винт деформациясига

олиб келган. Шунингдек конструкциянинг бузилишига тиш қаторларида

окклюзияли ўзаро муносабатлар нотўғри содир бўлиши оқибатида чайнашда

ортиқча юкланиш олиб келиши мумкин.

3.

Беморнинг

реабилитацияси

учун

конструкция

ҳолатини

аниқлаштириш зарур, бунинг учун тожни супратузилмадан ултратовуш ёки

арралаш йўли билан олиш, кейин имплантат ва супратузилма ҳолатини

таҳлил қилиш керак. Улар тўлиқ бўлганида, агар шикастланишларсиз

ечилган бўлса, винт алмаштирилиб, окклюзия тўғирланганидан сўнг тож

тўғри куч билан тортилади ва маҳкамланади. Тож шикастланганида у аниқ

ҳолатни эътиборга олиб қайтадан тайёрланади. Имплантат шикастланганида

у олиб ташланади ва такроран имплантологик даволаш ўтказилади.

Жарроҳлик ва ортопедик даволаш оғиз бўшлиғи ҳамда имплантация соҳасида

пародонтологик санациялангандан кейин ўтказилиши лозим.


background image

135

ТАВСИЯ ЭТИЛГАН АДАБИЁТЛАР

Асосий:

1.

Хирургическая стоматология: Учебник / Под ред. Робустова Т.Г.

- 4-е изд., - М: Изд. «Медуница», 2011. - 688 с.

Қўшимча:

1.

Васильев А.В. Одноэтапная дентальная имплантация с

немедленной функциональной нагрузкой: учебно-методическое пособие/

А.В. Василь ев; Санкт-Петербургская мед.академия последипломного

образования,

Каф.

челюстно-лицевой

хирургии

и

хирургической

стоматологии. - СПб.: Человек, 2009. - 20с.

2.

Грудянов, А.И. Методика направленной регенерации тканей.

Подсадочные материалы: научное издание/ А.И. Грудянов, П.В. Чупин. - М.:

МИА, 2007. - 58 с.

3.

Мирсаева Ф.З. Избранные вопросы хирургической стоматологии:

учебное пособие/ Ф.З. Мирсаева, Л.Р. Халикова; ГБОУ ВПО "Башкирский

государственный медицинский университет МЗ и социального развития РФ".

- Уфа: Изд-во ГБОУ ВПО БГМУ Минздравсоцразвития России, 2011. -

188 с.

4.

Новые технологии в профилактике и лечении заболеваний

челюстно-лицевой области: сб. науч. тр./ Башкирский государственный

медицин ский университет, Московский обл. н.-и. клинич. ин-т им. М. Ф.

Влади мирского; [редкол.: Ф. З. Мирсаева (гл. ред.) [и др.]. - М.: МОНИКИ;

Уфа: Здравоохранение Башкортостана, 2003. - 253 с.

5.

Параскевич В.Л. Дентальная имплантология: основы теории и

практики: руководство/ В. Л. Параскевич. - 3-е изд.. - М.: МИА, 2011. - 400 с.

2009. Справочник по дентальной имплантологии: справочное издание/

Клаудио Какачи [и др.] ; пер. с нем. Е. П. Мордовина. - М.: МЕДпресс-

информ,- 208 с.

6.

Хобкек Д.А. Руководство по дентальной имплантологии:

руководство/ Джон А. Хобкек, Роджер М. Уотсон, Ллойд Дж. Дж. Сизн ; пер.


background image

136

с англ. под общ. ред. М.З. Миргазизова. - 2-е изд.. - М.: МЕДпресс-информ,

2010. - 223 с.

Электронные ресурсы:

1.

к/21027Блок, М. С.. Дентальная имплантология: хирургические

аспекты: научное издание/ М. С. Блок ; под общ.ред. М. В. Ломакина ; [пер. с

англ. Д. Штанникова]. - М.: МЕДпресс-информ, 2011. - 448 с.:

2.

к/19410Васильев, А. В.. Одноэтапная дентальная имплантация с

немед ленной функциональной нагрузкой: учебно-методическое пособие/ А.

В. Васильев; Санкт-Петербургская мед.академия последипломного образо

вания, Каф. челюстно-лицевой хирургии и хирургической стоматологии. -

СПб.: Человек, 2009. - 20 с.

3.

к/12985Всероссийская науч.-практ. конференция стоматологов (;

Уфа). Сборник статей Всероссийской научно-практической конференции сто

матологов: научное издание/ Башк. гос. мед. ун-т; Редкол.: Р. А. Хасанов и

др.. - Уфа: Б. и., 2002. - 251 с.

4.

КОНСУЛЬТАНТ СТУДЕНТАИ 20 Иванов, А. С. Основы

дентальной имплантологии [Электронный ресурс]: учебное пособие/ А. С.

Иванов. - Электрон. текстовые дан.. - СПб.: СпецЛит, 2011. - 63 с).

5.

к/21043Параскевич, В. Л.. Дентальная имплантология: основы

теории и практики: руководство/ В. Л. Параскевич. - 3-е изд.. - М.: МИА,

2011. - 400 с.:

6.

к/19157 Справочник по дентальной имплантологии: справочное

издание/ Клаудио Какачи [и др.] ; пер. с нем. Е. П. Мордовина. - М.:

МЕДпресс- информ, 2009. - 208 с.:

7.

к/19351Хобкек. Руководство по дентальной имплантологии:

руководство/ Джон А. Хобкек, Роджер М. Уотсон; пер. с англ. под общ. ред.

М. З. Миргазизова. - 2-е изд.. - М.: МЕДпресс-информ, - 223 с.:


background image

137

МУНДАРИЖА

Аннотация .......................................................................................................... 3

Кириш ................................................................................................................. 6

1 Боб. Имплантация ривожланишининг тарихига қисқача саёҳат, дентал

имплантация тушунчаси. Дентал имплантацияга кўрсатмалар ва қарши

кўрсатмалар. Имплантациянинг турлари тузилиши ...................................... 7

2 Боб. Имплантологик беморни даволаш бўйича тиббий жамоанинг ҳар бир

иштирокчисининг ролини аниқлаш. Шифокор-координаторнинг бемор билан

мулоқот алгоритми. Стоматологик имплантологияда диагностика ва

даволашни режалаштириш усуллари .............................................................. 39

3

Боб.

Жарроҳлик

амалиётининг

босқичлари

бўйича

дентал

имплантациянинг турлари. Дентал имплантацияда турғунлашув турлари.

“Торк” тушунчаси. Дентал имплантация ўтказиш учун зарур қурилма ва

мосламалар. Беморларни дентал имплантация операциясига тайёрлаш.

Дентал имплантация ўтказиш вақтида бўлиши мумкин бўлган асоратлар ва

уларни даво чоралари ....................................................................................... 63

4 Боб. Дентал имплантологияда асоратлар, уларнинг сабаблари ва уларни

бартараф қилиш усуллари ............................................................................... 87

5 Боб. Суяк пластикаси тушунчасининг аниқланиши. Суяк пластикаси

жараёнларининг қисқача шарҳи. Суяк пластикасини ўтказиш учун материал

ва усуллар .......................................................................................................... 97

Мавзуни ўзлаштиришни назорат қилиш учун тест вазифалари ва вазиятли

масалалари.......................................................................................................... 123

Тест вазифаларига жавоб эталонлари ............................................................ 133

Тавсия этилган адабиётлар .............................................................................. 135


background image

138


background image

139

Хасанов Ш.М, Сувонов К.Ж, Халманов Б.А.

Билим соҳаси- Ижтимоий таъминот ва соғлиқни сақлаш – 500000

Таълим соҳаси –Соғлиқни сақлаш - 510000

ДЕНТАЛ

ИМПЛАНТОЛОГИЯ

АСОСЛАРИ

Ўқув қўлланма








Бичими: 84х60

1

/

16

. «Times New Roman» гарнитураси.

Рақамли босма усулда босилди.

Шартли босма табоғи: 8,75. Адади 50. Буюртма № 58/21.

Гувоҳнома № 851684.

«Tipograff» МЧЖ босмахонасида чоп этилган.

Босмахона манзили: 100011, Тошкент ш., Беруний кўчаси, 83-уй.

Библиографические ссылки

Хирургическая стоматология: Учебник / Под ред. Робустова Т.П- 4-е изд., - М: Изд. «Медуница». 2011. - 688 с.

Васильев А.В. Одноэтапная дентальная имплантация с немедленной функциональной нагрузкой: учебно-методическое пособие/ А.В. Василь ев: Санкт-Петербургская мед.академия последипломного образования. Каф. челюстно-лицевой хирургии и хирургической стоматологии. - СПб.: Человек. 2009. - 20с.

Грудянов. А.П. Методика направленной регенерации тканей. Подсадочные материалы: научное издание/ А.П. Грудянов. П.В. Чупин. - М.: МПА. 2007. - 58 с.

Мирсаева Ф.З. Избранные вопросы хирургической стоматологии: учебное пособие/ Ф.З. Мирсаева. Л.Р. Халикова; ГБОУ ВПО "Башкирский государственный медицинский университет М3 и социального развития РФ".- Уфа: Пзд-во ГБОУ ВПО БГМУ Минздравсоцразвития России. 2011. - Активация W 188 с.

Новые технологии в профилактике и лечении заболеваний челюстно-лицевой области: со. науч, тр./ Башкирский государственный медицин скпй университет. Московский обл. н.-и. клинич. ин-т им. М. Ф. Влади мирского: [редкол.: Ф. 3. Мирсаева (гл. ред.) [и др.]. - М.: МОНИКИ; Уфа: Здравоохранение Башкортостана. 2003. - 253 с.

Параскевич В.Л. Дентальная имплантология: основы теории и практики: руководство/ В. Л. Параскевич. - 3-е изд.. - М.: УША. 2011. - 400 с.

Справочник по дентальной имплантологии: справочное издание/ Клаудио Какачи [и др.] ; пер. с нем. Е. П. Мордовина. - М.: МЕДпресс- информ.- 208 с.

Хобкек Д.А. Руководство по дентальной имплантологии: руководство/ Джон А. Хобкек. Роджер М. Уотсон. Ллойд Дж. Дж. Сизн : пер.с англ, под общ. ред. М.З. Миргазизова. - 2-е изд.. - М.: МЕДпресс-информ, 2010.-223 с.

к/21027Блок, М. С.. Дентальная имплантология: хирургические аспекты: научное издание М. С. Блок ; под общ.ред. М. В. Ломакина ; [пер. с англ. Д. Штанникова]. - М.: МЕДпресс-информ. 2011. - 448 с.:

к/19410Васильев. А. В.. Одноэтапная дентальная имплантация с немед ленной функциональной нагрузкой: учебно-методическое пособие/ А. В. Васильев; Санкт-Петербургская мед.академия последипломного образо вания. Каф. челюстно-лицевой хирургии и хирургической стоматологии. - СПб.: Человек. 2009. - 20 с.

к/12985Всероссийская науч.-практ. конференция стоматологов (; Уфа). Сборник статей Всероссийской научно-практической конференции сто матологов: научное издание/ Башк. гос. мед. ун-т: Редкол.: Р. А. Хасанов и др.. - Уфа: Б. и.. 2002. - 251 с.

КОНСУЛЬТАНТ СТУДЕНТА!! 20 Иванов. А. С. Основы дентальной имплантологии [Электронный ресурс]: учебное пособие/А. С. Иванов. - Электрон, текстовые дан.. - СПб.: СпецЛит. 2011. - 63 с).

к/21043Параскевич. В. Л.. Дентальная имплантология: основы теории и практики: руководство/ В. Л. Параскевич. - 3-е изд.. - М.: МИА. 2011. -400 с.:

к/19157 Справочник по дентальной имплантологии: справочное издание/ Клаудио Какачи [и др.] : пер. с нем. Е. И. Мордовина. - М.: МЕДпресс- информ. 2009. - 208 с.:

к/19351Хобкек. Руководство по дентальной имплантологии: руководство/ Джон А. Хобкек. Роджер М. Уотсон: пер. с англ, под общ. ред. М. 3. Мнргазизова. - 2-е изд.. - М.: МЕДпресс-информ. - 223 с.:

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов