1
ТОШКЕНТ ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ЕНГИЛ САНОАТ ИНСТИТУТИ
ҲУЗУРИДАГИ ФАН ДОКТОРИ ИЛМИЙ ДАРАЖАСИНИ БЕРУВЧИ
16.07.2013.Т.06.01 РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ
_______________________________________________________________
ТОШКЕНТ ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ЕНГИЛ САНОАТ ИНСТИТУТИ
ХОЛИКОВ КУРБОНАЛИ МАДАМИНОВИЧ
ТУКЛИ ТРИКОТАЖ ТЎҚИМАЛАРИНИНГ ЯНГИ ТУРЛАРИНИ
ОЛИШ ВА МАҲАЛЛИЙ ХОМАШЁДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШ
ҲИСОБИГА ТРИКОТАЖНИНГ СИФАТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ
ОШИРИШ
05.06.02 – Тўқимачилик материаллари технологияси ва хом ашѐга
дастлабки ишлов бериш
(техника фанлари)
ДОКТОРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент -2016
2
УДК: 677.025/.055.3
Докторлик диссертацияси автореферати мундарижаси
Оглавление автореферата докторской диссертации
Сontents of the abstract of doctor's dissertation
Холиков Курбонали Мадаминович
Тукли трикотаж тўқималарининг янги турларини олиш ва
маҳаллий хом ашѐдан самарали фойдаланиш ҳисобига
трикотажнинг сифат кўрсаткичларини ошириш
3
Холиков Курбонали Мадаминович
Улучшение качественных показателей трикотажа за счет
получения новых структур плюшевого переплетения и
эффективного использования местного сырья
27
Kholikov Kurbonali
Improvement of knitted fabric quality by creating the new
structures of plush stitch and effective using of local raw
materials
51
Эълон қилинган ишлар рўйхати
Список опубликованных работ
List of published works
71
3
ТОШКЕНТ ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ЕНГИЛ САНОАТ ИНСТИТУТИ
ҲУЗУРИДАГИ ФАН ДОКТОРИ ИЛМИЙ ДАРАЖАСИНИ БЕРУВЧИ
16.07.2013.Т.06.01 РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ
_______________________________________________________________
ТОШКЕНТ ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ЕНГИЛ САНОАТ ИНСТИТУТИ
ХОЛИКОВ КУРБОНАЛИ МАДАМИНОВИЧ
ТУКЛИ ТРИКОТАЖ ТЎҚИМАЛАРИНИНГ ЯНГИ ТУРЛАРИНИ
ОЛИШ ВА МАҲАЛЛИЙ ХОМАШЁДАН САМАРАЛИ ФОЙДАЛАНИШ
ҲИСОБИГА ТРИКОТАЖНИНГ СИФАТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ
ОШИРИШ
05.06.02 – Тўқимачилик материаллари технологияси ва хом ашѐга
дастлабки ишлов бериш
(техника фанлари)
ДОКТОРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент -2016
3
4
Докторлик диссертацияси мавзуси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар
Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссиясида 30.09.2014/В2014.3-4.Т254 рақам
билан рўйхатга олинган.
Докторлик диссертацияси Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институтида
бажарилган.
Диссертациянинг автореферати уч хил тилда (ўзбек, рус, инглиз) www.titli.uz веб
манзил бўйича ва Ахборот ресурслари саҳифасига www.ziyonet.uz веб манзил бўйича
“ZiyoNet” ахборот таълим порталига жойлаштирилган.
Илмий
маслахатчи:
Муқимов Мирабзал Мираюбович
техника фанлари доктори, профессор
Расмий
оппонентлар:
Хамраева Сановар Атоевна
техника фанлари доктори
Битус Евгений Иванович
техника фанлари доктори, профессор
(Россия Федерацияси)
Муродов Рустам Муродович
техника фанлари доктори, профессор
Етакчи
ташкилот:
Бухоро мухандислик-технология институти
Диссертация ҳимояси Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти ҳузуридаги
16.07.2013.Т.06.01 рақамли илмий кенгашнинг «29» март 2016 й. соат 14
00
даги мажлисида
бўлиб ўтади. (Манзил: 100100, Тошкент ш., Шоҳжаҳон –5, тел. (+99871)-253-06-06, 253-08-
08, факс: 253-36-17; e-mail: titlp_info@edu.uz).
Докторлик диссертацияси билан Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институтининг
Ахборот-ресурс марказида танишиш мумкин (07 рақам билан рўйхатга олинган). Манзил:
100100, Тошкент ш., Шоҳжаҳон–5, тел. (+99871)- 253-06-06, 253-08-08.
Диссертация автореферати 2016 йил «23 » февралда тарқатилди.
(2016 йил 23 февраль №07 рақамли реестр баѐнномаси).
К. Жуманиязов
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш раиси, т.ф.д., профессор
А.З. Маматов
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш илмий котиби, т.ф.д., профессор
М.З. Абдукаримова
Фан доктори илмий даражасини берувчи илмий
кенгаш ҳузуридаги илмий семинар раиси ўринбосари,
т.ф.д., профессор
5
КИРИШ (докторлик диссертацияси аннотацияси)
Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти
. Дунѐ миқѐсида
йилига 17 млн. тонна трикотаж маҳсулотлари ишлаб чиқарилиб, бу умумий
тўқимачилик маҳсулотлари ҳажмининг 1/3 қисмини ташкил қилади.
Мутахассисларнинг прогнозига кўра ўн йил ичида трикотаж маҳсулотларини
ишлаб чиқариш ҳажмининг 25 фоизга ортиши кутилмоқда. Хозирда энг кўп
трикотаж маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи давлатлар қаторига Хитой,
Ҳиндистон, АҚШ, Ўзбекистон, Тайвань, Япония, Индонезия каби давлатлар
киради.
Ўзбекистонда тўқимачилик ва енгил саноат маҳсулотларини ишлаб
чиқариш йилдан-йилга сезиларли даражада ошиб бормоқда. 2015 йил
якунларига кўра маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми 2014 йилга нисбатан 116,6
фоизни, жумладан, трикотаж ишлаб чиқариш 113,5 фоизни ташкил қилади.
Сўнгги йилларда трикотаж маҳсулотлар ассортименти сезиларли
даражада кенгайди. У янги мато турлари, хусусан, икки игнадонли тўқув
машиналарида тайѐрланувчи, енгиллаштирилган структурадаги матолар билан
бойитилди. Бундай турдаги матони ишлаб чиқаришдан кўзланган мақсад
маҳсулотнинг харидоргирлиги, гигиеник ва эстетик хусусиятларини сақлаган
ҳолда хомашѐ сарфини камайтиришдан иборат. Шу билан бир қаторда,
трикотаж хусусиятларини башорат қилиш, техникавий, эстетик ва замонавий
бадиий-колористик безатилиш талабларига жавоб берадиган структураларни
яратиш масалалари ҳозирги куннинг энг долзарб масалаларидан ҳисобланади.
Бугунги кунда трикотаж саноати олимлари ва мутахассислари олдида
трикотаж тўқималарини ишлаб чиқаришда ресурстежамкор технологияни
ишлаб чиқиш, трикотаж тўқув машиналарининг технологик имкониятларини
кенгайтириш ва маҳаллий хомашѐдан самарали фойдаланиш (бу маҳсулот
таннархини камайтириш ва тайѐр маҳсулотда маҳаллий хомашѐни қайта ишлаш
улушини
ошириш
имконини
беради)
муаммоси
кескин
турибди.
Мамлакатимизнинг
ижтимоий-иқтисодий
ривожлантириш
йўналишида
маҳсулот таннархини 10-15 фоиз камайтиришга оид комплекс чора-тадбилар
ишлаб чиқиш ва уларнинг ижросини таъминлаш, тайѐр маҳсулотга сарф
қилинган маҳаллий хомашѐни қайта ишлаш улушини ошириш, халқаро
стандартлар талабига жавоб берувчи рақобатбардош маҳсулотлар яратиш
зарурдир.
Тукли трикотаж маҳсулотларини ишлаб чиқаришни янги усулларини
яратиш ҳисобига трикотаж машиналарининг технологик имкониятларини
кенгайтириш, ишлаб чиқарилаѐтган трикотаж ассортименти турларини
кўпайтириш ва уларнинг сифатини ошириш, тўқимачилик ва енгил саноат
корхоналари мутахассисларининг олдида турган долзарб илмий-амалий
муаммолардан бири бўлиб ҳисобланади.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2010 йил 15 декабрдаги
ПҚ-1442-сон «2011-2015 йилларда Ўзбекистон Республикаси саноатини
ривожлантиришнинг
устувор
йўналишлари
тўғрисидаги»
Қарорида,
6
шунингдек, Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 2 августдаги 234-сон «2012-
2015 йилларда озиқ-овқат истеъмол товарлари ишлаб чиқариш ҳажмларини
кўпайтириш ва турларини кенгайтириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар
тўғрисида» ги қарорида белгиланган вазифаларни муайян даражада амалга
оширишда мазкур диссертация тадқиқоти хизмат қилади.
Тадқиқотнинг республика фан ва технологиялари ривожланиши-
нинг йўналишларига боғлиқлиги.
Мазкур диссертация республика фан ва
технологиялари
ривожланишининг
И-2
«Энергетика,
энергия
ва
ресурстежамкорлик» устувор йўналишига мос равишда бажарилган.
Диссертация мавзуси бўйича хорижий илмий тадқиқотлар шарҳи.
Трикотаж маҳсулотларининг янги ассортиментларини яратиш, хомашѐ сарфи
камайтирилган янги тузилишга эга бўлган трикотаж матоларини олиш ва
трикотаж ишлаб чиқариш машиналарини такомиллаштириш, тўқимачилик ва
енгил саноат техника-технологияларини ривожлантириш каби йўналишлар
бўйича жаҳоннинг бир қатор етакчи университетлар ва илмий марказлари,
жумладан, Manchester University (Англия), Ghent University (Бельгия), Kyoto
University (Япония), Dortmund Technical University (Германия), South Indian
textile research association (Хиндистон) томонидан кенг қамровли илмий-
тадқиқотлар олиб борилмоқда.
Замон
талабларига
мос
келадиган
трикотаж
тўқималари
ва
маҳсулотларини яратиш борасида жаҳонда қатор илмий натижалар, жумладан
қуйидагилар олинган: мосланувчан технологик жараѐнларни автоматлаштириш
тизимлари ишлаб чиқилган (WAC DESIGNER, Shima-TRONIC); кенг
технологик имкониятларга эга бўлган бир ва икки игнадонли машиналар
яратилган (Monarch, Pailung, Orizio, Protti); спандекс (лайкра) иплари асосида
шакл сақлаш имконини берувчи мато ва тайѐр кийимларни ишлаб чиқариш
бўйича «Du pont» технологияси ишлаб чиқилган; тайѐр трикотаж
маҳсулотларини мунтазам усулда ишлаб чиқариш технологиялари тавсия
этилган (Protti, STOLL).
Трикотаж маҳсулотларини тайѐрлашда хомашѐдан самарали фойдаланиш,
шу жумладан, тукли трикотаж тўқималарининг янги турларини яратиш,
маҳаллий хомашѐдан самарали фойдаланиш ҳисобига трикотажнинг сифат
кўрсаткичларини ошириш, иқлим шароитига мос келадиган ва иссиқлик сақлаш
хусусияти юқори бўлган трикотаж тўқималарини олиш, хусусиятлари олдиндан
башорат қилинадиган трикотаж тўқималарини тавсия қилиш бўйича устувор
илмий тадқиқот ишлари олиб борилмоқда.
Муаммонинг ўрганлик даражаси
. Трикотаж саноати ҳозирги кунда
тўқимачилик саноатининг энг муҳим тармоғи ҳисобланади. Трикотаж
маҳсулотлари замонавий, амалий жиҳатдан қулай ва харидоргирдир. Трикотаж
маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаш-тириш,
тўқималарнинг тузилиши ва физик-механик хусусиятларини тадқиқ қилиш
бўйича илмий изланишлар бир қатор олимлар: М.Савадзаки, Е.Харима,
С.Ерисуэ, A. Mazjorie Taylor, L. Walter, M. Walker, Ch. Phillips, A.Wilkes,
А.Wynne, J. Davids Spenser ва бошқаларнинг ишларида кўриб чиқилган.
7
Трикотаж
технологиясининг
назарий
методологик
асослари
ривожланишига оид фундаментал ишлар профессорлар А.С. Далидович, И.И.
Шалов, Л.И. Кудрявин, В.Н. Гарбарук, Б.С. Окс, В.М. Лазаренко, В.А.
Зиновьева, В.Н. Викторов, И.Г. Цитовичлар томонидан олиб борилган бўлса,
В.А. Заваруев, О.Н. Марисова, М.М. Мукимовлар трикотаж тўқимасининг
структуравий элементларини трикотаж тўқимаси хусусиятларига таъсирига оид
илмий изланишлар олиб борганлар.
Аксарият тадқиқот ва ишланмалар фақат муаммоларнинг бир қисмини
қамраб олган бўлиб, мураккаб тузилишдаги трикотаж тўқималарининг асосини
ўзгартирганда, турли ҳомашѐ ишлатилганда маҳсулот сифатининг ўзгариши,
хомашѐ сарфини бошқариш, технологик кўрсаткичлар ва хусусиятларни
башорат қилиш имкониятига эга бўлган янги тўқима ва ассортимент турларини
яратиш масалаларига бағишланган илмий изланишлар деярли олиб борилмаган.
Диссертация мавзусининг диссертация бажарилаѐтган олий таълим
муассасининг илмий-тадқиқот ишлари билан боғлиқлиги.
Диссертация
тадқиқоти Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти илмий-тадқиқот
ишлари билан боғлиқлиги қуйидаги инновацион лойиҳаларида акс эттирилган:
ИК-2013-22 сонли «Икки қаватли трикотаж тўқималарининг янги турларидан
фойдаланиб, гигиеник хусусиятлари юқори бўлган трикотаж маҳсулотларини
олишнинг ресурстежамкор технологиясини ўзлаштириш» (2013-2014йй.) ва И-
2015-2-19 сонли «Юқори киришимли лайкра ипидан фойдаланиб шакл сақлаш
хусусияти юқори бўлган трикотаж тўқималарини олишнинг ресурстежамкор
технологиясини ўзлаштириш» (2015-2016йй.).
Тадқиқотнинг мақсади
маҳаллий хом ашѐ асосида янги тузилишга эга
бўлган тукли трикотаж тўқималарини олиш ҳисобига трикотаж тўқима-
ларининг сифат кўрсаткичларини яхшилаш ва трикотаж машиналарининг
технологик имкониятларини кенгайтиришга йўналтирилган янги технологияни
яратишдан иборат.
Белгиланган мақсадга эришиш учун қуйидаги
тадқиқот вазифалари
қўйилган:
ѐпқичли, футер ва арқоқли янги тукли трикотаж тўқималарининг
тузилиши ва олиниш усулларини ишлаб чиқиш, талаб қилинган хомашѐ сарфи
кўрсаткичларига, хусусиятларига, турли нақш самарасига эришиш ва уларни
технологик ҳамда иқтисодий кўрсаткичлари бўйича таққослаш;
трикотаж кўрсаткичларини тўқиш шароитига боғлиқлигини, юзага
келиши мумкин бўлган бузилишлар сабабини ва уларни бартараф қилиш,
трикотаж матосида нақш ҳосил қилиш усулларини аниқлаш мақсадида
трикотаж машиналарида тўқиш жараѐнини назарий ва тажрибавий таҳлил
қилиш;
ѐпқичли тукли трикотаж тўқималарини ишлаб чиқаришда ҳалқа ҳосил
қилиш жараѐнини назарий тадқиқ этиш ва трикотаж тўқув машиналарида
юқори самарадорликка эга бўлган бир томонлама ѐпқичли тукли трикотаж
олиш усулини ишлаб чиқиш;
8
тукли трикотаж ишлаб чиқаришда тўқув машиналарида қайта ишлаш
учун қўлланиладиган турли иплар хусусиятларини назарий аниқлаш;
хомашѐ турини тукли трикотажнинг физик-механик хусусиятларига ва
технологик кўрсаткичларига таъсир этишини аниқлаш, турли хомашѐдан
фойдаланиб, тукли трикотаж олиш технологиясини ишлаб чиқиш.
Тадқиқот объекти
сифатида ясси ва айлана игнадонли трикотаж
машиналари, хомашѐ турлари, айлана бир ва икки игнадонли машиналарда
ишлаб чиқарилган ѐпқичли, футерли ва арқоқли тукли трикотаж тўқималар
олинган.
Тадқиқот предмети
юқори сифат кўрсаткичларига эга бўлган янги
тузилишдаги тукли трикотаж тўқималарини олиш усуллари ва воситалари
ҳисобланади.
Тадқиқот усуллари.
Диссертация ишида назарий жиҳатдан таҳлил ва
синтез қилиш усуллари, ҳалқа ҳосил қилиш жараѐнининг тадқиқот усуллари
қўлланилган, ҳамда тажрибавий тадқиқотлар ишлаб чиқариш шароитида
Pailung (Тайвань), Monarch (АҚШ) русумли трикотаж машиналарида,
шунингдек
ТТЕСИ
қошидаги
«CЕNTEX
UZ»
аккредитацияланган
лабораториянинг замонавий асбоб-ускуналарида ўтказилган.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги
қуйидагилардан иборат:
айлана икки игнадонли трикотаж машинасида ѐпқичли тукли трикотаж
олишнинг янги самарали усули ишлаб чиқилган;
тукли трикотаж тўқималарини ишлаб чиқаришда хомашѐ сарфини
камайтиришнинг технологик ечимлари тавсия этилган;
протяжка ипи узайтирилган арқоқли тукли трикотаж олишнинг янги
усули ишлаб чиқилган;
глад тўқимаси асосида икки томонлама тукли трикотажнинг янги
тузилишлари ва тўқиш усуллари ишлаб чиқилган;
айлана игнадонли оборот машинасида икки қатламли, ҳалқалари вертикал
силжитилмаган ҳосилали глад асосида, ѐпқичли тукли трикотаж, ластик 2+2
тўқимаси асосида янги икки томонлама тукли трикотаж тўқима тузилиши ва
тўқиш усули, ҳамда икки томонлама футерли тукли трикотаж тўқимасини олиш
технологиялари ишлаб чиқилган;
асос ипи сифатида йигирилган ипак ипидан, тукли ип сифатида
йигирилган пахта ипидан фойдаланиб, пахта-ипакли тукли трикотаж
тўқимасини олиш технологияси ишлаб чиқилган;
ҳалқа ҳосил қилиш жараѐнида асос ва тукли иплар орасидаги ишқаланиш
кучини ва эски ҳалқани тортиш кучини ҳисобга олган ҳолда, тукли ип
таранглигини янги ҳисоблаш усули таклиф этилган.
Тадқиқотнинг амалий натижаси
қуйидагилардан иборат:
назарий ва тажрибавий тадқиқотлар асосида айлана игнадонли
машиналарда тукли трикотаж тўқималарини олиш усули такомил-лаштирилган;
юқори физик-механик ва харидоргирлик хусусиятларига эга бўлган бир
ва икки томонлама ѐпқичли, футерли ва арқоқли тукли трикотаж
тўқималарнинг янги тузилиши ва уларни тўқиш усуллари ишлаб чиқилган;
9
бир қатор трикотаж ишлаб чиқариш корхоналарида трикотаж матолари
ассортиментини кенгайтириш, улардан импорт ўрнини босувчи рақобатбардош,
сифатли трикотаж маҳсулотларини ишлаб чиқариш мақсадида, янги тузилишга
эга бўлган ва ишлаб чиқариш усули такомиллаштирилган ѐпқичли, футерли ва
арқоқли тукли трикотаж тўқималари яратилган ва корхона шароитида ишлаб
чиқаришга тадбиқ этиш учун қабул қилинган.
Тадқиқот натижаларининг ишончлилиги.
Диссертация ишида
шакллантирилган илмий ҳолатлар, принциплар, хулосалар ва тавсиялар назарий
ва тажрибавий тадқиқотларга, апробация ва қўллаш натижаларининг
ижобийлигига,
шунингдек,
натижаларни
солиштириш,
баҳолаш
критерийларига кўра, уларнинг адекватлигига, ўтказилган тадқиқотларнинг
ижобий натижалари ва уларнинг кўриб чиқилаѐтган фан соҳасидаги
маълумотлари билан қиѐсий таҳлилига кўра асосланган.
Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти.
Тадқиқот
натижаларининг илмий аҳамияти ѐпқичли, футерли ва арқоқли янги тукли
тўқима турларини олиш усулларини яратиш, трикотаж тўқув машиналарида
тукли трикотаж тўқимасини ишлаб чиқаришда қўлланиладиган турли хил ип ва
шикастланиш механикаси асосида йигирилган ипларнинг хусусиятини
аналитик усулда аниқлашдан иборат.
Диссертация
натижаларининг
амалий
аҳамияти
юқори
сифат
кўрсаткичларига эга бўлган, гигеник ва харидоргирлик хусусиятлари
яхшиланган янги ѐпқичли, футерли ва арқоқли тукли трикотаж тўқималари
тавсия қилиш, айлана икки игнадонли машиналарда янги ѐпқичли тукли
трикотаж тўқималарини олишнинг юқори самарали усулини ишлаб чиқиш, асос
ипи сифатида йигирилган ипак ипидан, тукли ип сифатида йигирилган пахта
ипидан фойдаланиб, пахта-ипакли тукли трикотаж тўқимасини олиш
технологияси таклиф этишдан иборат.
Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Яратилган икки
томонлама тукли трикотажнинг янги тузилишлари ва тўқиш усуллари,
протяжка ипи узайтирилган арқоқли, айлана икки игнадонли трикотаж
машинасида ѐпқичли тукли трикотаж олиш усуллари асосида ишлаб чиқилган
трикотаж тўқималарига Ўзбекистон Интеллектуал мулк агентлигининг «Бир
қаватли кўндалангига тўқилган тукли трикотаж тўқимасини икки игнадонли
тўқув машинасида тўқиш усули» (№IAP 04717 – 2013й. №6), «Протяжкаси
узайтирилган арқоқли тукли трикотаж тўқимасини олиш усули» (№IAP 04716 –
2013й. №6), «Икки томонли тукли трикотаж тўқимасини олиш усули» (№IAP
04715 – 2013й. №6) ихтироларига патентлар олинган ва бу маҳаллий хомашѐ
асосида импорт ўрнини босувчи янги маҳсулот турини яратиш имконини
берган;
диссертацияда олинган илмий натижалар трикотаж ишлаб чиқариш
корхоналарида, жумладан, “UZТЕХ Chirchik” МЧЖ қўшма корхонаси,
“RENTAL CAR SERVIS” МЧЖ корхонаси, “ALKIM TEKSTIL” МЧЖ чет эл
корхонаси, “BF TEXTILE Production” МЧЖ чет эл корхонасида тасдиқланган
технологик регламент асосида жорий қилинган (“Ўзбекенгилсаноат”
10
Акциядорлик
компаниясининг
2015
йил
23
сентябрдаги
526-сон
маълумотномаси). 1000 кг йигирилган пахта ипи қайта ишлангандаги ҳомашѐ
тежаш ҳисобига иқтисодий самара 2015 йил нархларида 677 минг сўмни
ташкил қилади.
Тадқиқот натижаларининг апробацияси.
Тадқиқот натижалари 37 дан
ортиқ халқаро ва республика миқѐсидаги илмий-амалий анжуманларда,
жумладан: «ПРОГРЕСС-2013» (Россия Федерацияси, Иваново, 2013й.); «XXI-
асрда тўқимчилик, кийим, пойабзал, шахсий ҳимоя воситалари» (Россия
Федерацияси, Шахта, 2013й.); «Ёш олимлар - келажакдаги машина қуриш ва
қурилиш асоси» (Россия Федерацияси, Курск, 2014й.); «Озиқ-овқат, енгил
саноат маҳсулотлари ва меҳмондўстлик индустриясини инновацион
ривожлантириш» (Қозоғистон Республикаси, Алмата, 2012й.) ҳалқаро илмий-
амалий анжуманларида муҳокама қилинган.
Тадқиқот натижаларининг эълон қилинганлиги.
Диссертация мавзуси
бўйича 52 та илмий иш, шу жумладан, 20 та илмий журналларда мақолалар чоп
этилган ва 4 та Ўзбекистон Республикаси патенти олинган.
Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми.
Диссертация кириш, олтита боб,
хулоса ва таклифлар, 182 та фойдаланилган адабиѐтлар рўйхати ва иловалардан
иборат. Диссертациянинг умумий ҳажми 212 саҳифа, 112 та расм ва 16 та
жадваллардан иборат.
11
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ
Кириш
қисмида диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти
асосланган, мақсади ва вазифалари, шунингдек, тадқиқот объекти ва предмети
шакллантирилган,
тадқиқотнинг
Ўзбекистон
Республикаси
фан
ва
технологияларни ривожлантиришнинг мухим йўналишларига мослиги
келтирилган, тадқиқотнинг илмий янгилиги ва амалий натижалар баѐн этилган,
олинган натижаларнинг ишончлилиги асосланган, тадқиқот натижаларининг
илмий ва амалий аҳамияти ѐритилган, тадқиқот натижаларини амалиѐтга
қўллаган муассасалар, эълон қилинган ишлар ва диссертация тузилиши бўйича
маълумот берилган.
Диссертациянинг биринчи
“Тукли трикотаж тўқималарининг мавжуд
турларига оид тахлилий шарҳ”
бобида адабиѐт манбаларининг таҳлилига,
хусусан кўплаб олимларнинг трикотаж тўқималарининг технологик
кўрсаткичлари ва физик-механик хусусиятларини яхшилашга, трикотаж
технологиясини ишлаб чиқишга йўналтирилган илмий-тадқиқот ишлари
ўрганилган.
Тукли трикотаж тўқималарининг физик-механик хусусиятлари, тузилиши
ва нақш самараси бирга қўшилганлиги сабабли, уларни ишлаб чиқариш
техника ва технологияси мунтазам равишда такомиллаштириб борилмоқда.
Ҳозирги кунда техника, экология, тиббиѐтда турли муаммоларни ечиш
мақсадида, кундалик турмушда фойдаланиладиган кийимларни тайѐрлашда
ҳам, юқори ҳаридоргирлик талабига жавоб берадиган ушбу трикотаж тўқима
ассортиментларидан самарали фойдаланилмоқда.
Ўзбекистон трикотаж ишлаб чиқариш корхоналарида турли русумли
замонавий айлана ва ясси игнадонли трикотаж машиналари ўрнатилган.
Уларнинг кўпчилиги кенг кўламли технологик имкониятларга эга, лекин
корхона шароитида кўпинча машиналарнинг бу имкониятларидан тўлиқ
фойдаланилмаяпти. Тукли трикотаж тўқимасидан трикотаж маҳсулотларини
олишда кўпинча импорт ҳомашѐсидан фойдаланилмоқда, ишлаб чиқарилаѐтган
ассортимент сифат кўрсаткичларини яхшилайдиган, шу билан бир қаторда
маҳсулот бирлигига нисбатан ҳомашѐ сарфини камайтириш имконини
берадиган маҳаллий ҳом ашѐдан самарали фойдаланилмаяпти.
Шу билан боғлиқ бўлган ҳолда, ҳомашѐ сарфи камайтирилган, юқори
шакл сақлаш хусусиятига, рационал тузилишга эга бўлган, физик-механик ва
гигиеник хусусиятлари яхшиланган ѐпқичли, футерли ва арқоқли тукли
трикотаж тўқимасини олиш усулини такомиллаштириш, юқорида келтирилган
муаммонинг тўлиқ ечимини топиш зарурияти ушбу илмий тадқиқотнинг
долзарб вазифаларидан бири бўлиб ҳисобланади.
Диссертациянинг иккинчи “
Айлана икки игнадонли машиналарда
юқори самарали ѐпқичли тукли трикотаж технологиясини яратиш”
бобида
олиб борилган тадқиқот натижалари ҳамда глад асосида тукли трикотаж
тўқимасини олишда ҳалқа ҳосил қилиш жараѐнининг ишончлигини ва айлана
12
игнадонли машинанинг иш унумдорлигини оширадиган технология асосини
яратиш бўйича маълумотлар келтирилган.
Тақдим этилаѐтган тукли трикотаж ишлаб чиқариш усулида битта тўқима
раппортини олиш учун учта ҳалқа ҳосил қилиш тизими ўрнига, иккита
тизимдан фойдаланилади.
1-расмда тукли трикотажни тўқиш жараѐнининг графикли ѐзуви, 2-
расмда машина тизимидаги тўқиш жараѐни бўйича игналар ҳолати ва ҳалқа
ҳосил қилиш тизимининг чизмаси келтирилган.
Биринчи тизимда цилиндр ва риппшайба игналарига тукли ип
1
қўйилади
ва бир вақтнинг ўзида асос ипи
2
риппшайба игналарига қўйилади (1, 2-расм).
1-расм. Тукли трикотажни тўқиш жараѐнининг графикли ѐзуви
Цилиндр игналари пастга ҳаракатланиб, тукли ярим ҳалқаларни эгади,
риппшайба игналарида эса – икккита ипдан
1, 2
ѐпиқ ҳалқалар шаклланади.
Иккинчи тизимда риппшайба игналари иккинчи асос ипи
4
дан ҳалқалар
қаторини тўқийди, цилиндр игналари юқорига ва пастга ҳаракатланиб, ўзидаги
тукли протяжкани ташлайди. Цилиндр игналари иккинчи асос ипини илиб
олмаслиги учун у цилиндр игналарининг орқа томонига риппшайба игналарига
қўйилади.
2-расм. Тукли трикотаж тўқимасини олиш жараѐни бўйича игналар ҳолати ва ҳалқа
ҳосил қилиш тизимининг чизмаси
Тукли трикотажни ишлаб чиқаришда таклиф этилаѐтган технологиядан
фойдаланиш хисобига машина иш унумдорлигини 30% га оширишга
эришилади.
13
Тукли трикотаж тўқимаси қалинлигини ошириш бўйича олиб борилган
илмий тадқиқот ишлари натижаларига кўра трикотаж қалинлигини ошириш
иккита йўналиш бўйича олиб борилган. Биринчи йўналиш бўйича трикотаж
қалинлиги бир томонлама тукли трикотажни тук баландлигини ошириш
ҳисобига, иккинчи йўналиш бўйича – икки томонлама тукли трикотаж
тўқимасини ишлаб чиқариш ҳисобига амалга оширилган.
Тукли трикотаж тўқималарининг тукли протяжка ипини узайтириш
усулининг таҳлили шуни кўрсатдики, бунда цилиндрга нисбатан дискни
кўтариш ва тукли ипларни цилиндр игналарида эгиш ҳисобига тукли
протяжкаларнинг максимал узунлигига эришиш мумкин.
3-расм. Цилиндрга нисбатан дискни кўтариш ҳисобига тукли протяжкалар узунлигини
ошириш усули
Мазкур усул 3-расмда изоҳлаб берилган. Диск игналари
1
ва цилиндр
игналари
2
тугаллаш операциясини амалга ошириш учун бир вақтнинг ўзида
ишга туширилади. Иккала гуруҳ игналари илгаги остига ип
3
қўйилади. Шу
вақтнинг ўзида ип
4
цилиндр игналари
2
орқа томонидан диск игналари
1
илгаги остига қўйилади. Цилиндр игналарида эски ҳалқалар мавжуд
бўлмаганлиги сабабли, улар тукли ҳалқа протяжкалар
5
ни ҳосил қилади.
Цилиндрга нисбатан диск ҳолатини ростлаш йўли орқали тукли ҳалқа
протяжкалари узунлигини ўзгартириш мумкин. Бу усулда протяжка
5
ни игна
2
дан ташлаш учун маҳсус тизим талаб қилинади.
Чизма таҳлили асосида тукли протяжка ипи узунлиги қуйидагиларга
тенг:
бу ерда
b
–диск игнаси орқасидан то цилиндрнинг отбой тишларигача бўлган
масофа (4,а-расм).
10-класс машина учун оралиқ масофа
b=3 мм
бўлган ҳолатда
, r=0,3 мм
бўлганда, протяжка узунлиги
l≈9,7 мм
га тенг бўлади, оралиқ масофа
b=6 мм
бўлган ҳолатда эса протяжка узунлиги
l
≈
14,5 мм
дан иборат бўлади.
14
4-расм. Тукли протяжкадаги ип узунлигини аниқлаш чизмаси
Тизимда тукли ҳалқа протяжкаларини цилиндр игналаридан ташлаш учун
диск игналари йўналтирувчи клинда ҳаракатланади, уларда ҳалқалар вертикал
текисликда жойлашади ва тортиш кучи таъсири остида бўлади (4,б-расм).
Диссертациянинг учинчи
“Тукли трикотаж тўқимасини ишлаб
чиқаришда маҳаллий хомашѐдан самарали фойдаланиш йўллари”
бобида
олиб борилган тадқиқот натижалари баѐн этилган.
Трикотаж маҳсулотларининг сифат кўрсаткичларини аниқлашда
йигирилган ипнинг сифати муҳим аҳамият касб этади. Барча маҳсулотларнинг
70% сифат кўрсаткичлари трикотаж маҳсулотларини ишлаб чиқарилишида
қўлланиладиган йигирилган ип сифат кўрсаткичларига боғлиқ бўлади.
Йигирилган ип табиий, синтетик ва сунъий толалардан таркиб топган бўлиши
мумкин.
Янги усулда олинган тукли трикотаж маҳсулотлари кўрсаткичлари
бўйича олиб борилган таҳлил натижаларидан маълум бўлдики, бунда турли
усуллардан фойдаланиб, тукли трикотажнинг юза зичлигини камайтириш
мумкин. Асос тўқима тузилишини ўзгартириш, бир тўқимани ўзида турли
тукли трикотаж тўқималаридан, чизиқли зичлиги кам бўлган йигирилган
иплардан фойдаланиш ҳисобига трикотажнинг юза зичлигини камайтириш
усуллари энг самарали усуллар бўлиб ҳисобланади. Мазкур усуллардан
фойдаланиш ҳисобига хомашѐ сарфини ва трикотаж тўқимасининг юза
зичлигини 1,5-2 маротаба камайтириш, ҳажм зичлигини эса 15-20% га
камайтириш мумкин. Бунда трикотаж тўқимасининг ташқи кўриниши ва сифат
кўрсаткичлари сақланиб қолади.
Трикотаж ишлаб чиқариш корхоналарида глад тўқимаси асосида олинган
тукли трикотаж тўқимаси кенг кўламда тарқалган (5-расм).
Эгиш операцияси жараѐнида тукли ип сиқилиб қолишини камайтириш
мақсадида тукли трикотаж тўқимасини ҳосилали глад асосида ишлаб чиқариш
тавсия этилади. Тукли трикотажни ҳосилали глад асосида олинганда асос ва
тукли ипларни эгувчи игналар сони икки маротаба камаяди.
Бунинг натижасида эгиш жараѐнида ип сиқилиб қолиши бартараф
этилади. Бу турдаги трикотаж тўқимасининг тузилиши ва графикли ѐзуви
6-расмда тасвирланган.
15
5
-
расм. Глад асосида олинган тукли
трикотаж тўқимасининг тузилиши ва
графикли ѐзуви
6-расм. Ҳосилали глад асосида
олинган тукли трикотаж тўқимасининг
тузилиши ва графикли ѐзуви
Хомашѐ сарфини камайтириш ва тукли трикотаж тўқимасининг шакл
сақлаш хусусиятини ошириш мақсадида тукли трикотажнинг ҳалқаларини
вертикал бўйича силжитилмаган ҳосилали глад тўқимаси асосида олиш тавсия
этилади.
Ҳалқалари вертикал бўйича силжитилмаган ҳосилали глад асосида
олинган тукли трикотаж тўқимасининг тузилиши ва графикли ѐзуви 7-расмда
тасвирланган.
Трикотажнинг юзасида асос ҳалқалари сонига нисбатан тукли ҳалқалар
сонини икки марта камайтириш ҳисобига хомашѐ сарфини янада камайтиришга
эришиш мумкин (8-расм).
Тукли трикотаж тўқимасини ишлаб чиқариш учун асос ипи сифатида
чизиқли зичлиги 16 текс бўлган полиэфир ипидан, тукли ип сифатида эса
чизиқли зичлиги 31 текс х 2 бўлган полиакрилонитрил ипидан фойдаланилди.
Тукли трикотаж тўқимасининг технологик кўрсаткичлари ва физик-механик
хусусиятлари аниқланди.
Технологик кўрсаткичлар тадқиқоти натижаларидан маълум бўлдики,
трикотажни ҳажмий зичлиги бўйича ўзаро солиштирилганда ҳалқалари
вертикал бўйича силжитилмаган ҳосилали глад асосида олинган тукли
трикотаж тўқимаси энг кам ҳажмий зичликка эга бўлди, бу ерда тукли ҳалқалар
сони асос ҳалқалари сонига нисбатан икки маротаба кам.
Тукли трикотаж тўқималаринининг физик-механик хусусиятларининг
тадқиқоти шуни кўрсатдики, бунда янги турдаги тукли трикотаж
тўқималарининг пишиқлиги юқори, бўйламаси ва эни бўйича узилишдаги
узайиши, ҳамда қайтмас деформация каби кўрсаткичлари кам эканлиги маълум
бўлди.
16
7-расм. Ҳалқалари вертикал
силжитилмаган ҳосилали глад асосида
олинган тукли трикотаж тўқимасининг
тузилиши ва графикли ѐзуви
8-расм. Трикотаж юза бирлигида
тукли протяжкалар сони камайтирилган
тукли трикотаж тўқимасининг тузилиши
ва графикли ѐзуви
Кўпинча шакл сақлаш хусусияти юқори бўлган устки кийимлар учун
мўлжалланган ѐпқичли тукли трикотаж тўқимасини олишда асос ипи сифатида
полиэстер ипидан фойдаланилади. Бизга маълумки полиэстер ипи
қўлланилганда трикотаж тўқимасининг гигиеник хусусиятлари камаяди. Шу
билан бир қаторда полиэстер ипидан асос ипи сифатида, пахта ипидан эса
тукли ип сифатида фойдаланилганда, бўяш жараѐнида қийинчиликлар юзага
келади, чунки турли хомашѐга турли бўяш режими талаб қилинади ва бўялган
тўқиманинг ранги ҳар-хил тусда, нуқсонли бўлиб қолиши мумкин.
Шу сабабли трикотаж структурасига юқори киришимли лайкра ипини
киритиш ҳисобига тукли трикотажнинг шакл сақлаш хусусиятини ошириш
йўналишида илмий тадқиқот ишлари олиб борилди. Таклиф қилинаѐтган тукли
трикотаж тўқимасининг графикли ѐзуви 9-расмда кўрсатилган. Бунда лайкра
ипи асос ипига қўшиб биргаликда тўқилади.
Тукли трикотаж тўқимасини ишлаб чиқаришда лайкра ипидан
фойдаланишнинг афзаллиги шундан иборатки, бунда лайкра ипи чўзилгандан
сўнг дастлабки ҳолатига қайта олиши эвазига тукли трикотаж тўқимаси юқори
шакл сақлаш хусусиятига эга бўлиши, лайкра ипининг ингичкалиги ҳисобига
енгиллаштирилган трикотаж тўқима олиш имконияти мавжудлиги ва тўқима
юзасида ип кўринмаслиги каби унинг ўзига хос хусусиятлари ҳисобланади.
Ички, устки ва спорт буюмларини тайѐрлаш учун мўлжалланган Pailung
(Тайвань) русумли айлана игнадонли трикотаж тўқув машиналаридан
фойдаланилган ҳолда тукли трикотаж тўқимасининг намуналари ишлаб
чиқарилди.
17
9-расм. Тукли трикотаж тўқимасининг графикли ѐзуви
Яратилган янги трикотаж матоларининг технологик кўрсаткичлари ва
физик-механик хусусиятлари аниқланди. Тукли трикотаж тўқималарининг
физик-механик хусусиятлари таҳлили шуни кўрсатдики, бунда тукли трикотаж
тўқимаси таркибига лайкра ипи киритилган III ва IV вариант намуналарининг
ҳаво ўтказувчанлик кўрсаткичлари кам (10-расм), янги тўқиманинг иссиқлик
сақлаш хусусиятлари юқори, ишқаланишга чидамлилиги (11-расм) ва қайтар
деформация улуши (12-расм) катта эканлиги маълум бўлди.
10-расм. Тукли трикотаж тўқимасининг ҳаво ўтказувчанлиги
B-I; 86.8 дм
3
/см
2
·сек
B-II; 86.8дм
3
/см
2
·сек
B-III; 40.9 дм
3
/см
2
·сек
B-IV; 39,5
дм
3
/см
2
·сек
18
Юқорида келтирилган маълумотлар асосида шуни таъкидлаб ўтиш
лозимки, бунда тукли трикотаж тўқимасини ишлаб чиқаришда асос ипи
сифатида полиэстер ипи ўрнига йигирилган пахта ипига кам миқдорда юқори
киришувчан лайкра ипи бирга қўшиб тўқилса трикотаж тўқимасининг гигиеник
хусусиятларини яхшилашга, шакл сақлаш хусусиятини оширишга, полиэстер
хомашѐсини тежаш ҳисобига тукли трикотаж матосининг таннархини
камайтиришга эришиш мумкинлиги аниқланди.
Тақлиф этилган тукли трикотаж тўқимасидан юқори сифатли трикотаж
маҳсулотлари ассортиментини, айниқса болалар ассортиментини тайѐрлашда
муваффақиятли фойдаланиш мумкин.
Диссертациянинг тўртинчи
“Тукли трикотаж ишлаб чиқаришда тўқув
жараѐнини стабиллаштириш”
бобида тукли трикотаж тўқимасини ишлаб
чиқаришда тукли ип таранглигини назарий ва тажрибавий тадқиқ этиш
натижасида тўқиш режимини стабиллаш усули ишлаб чиқилди ва назарий
жиҳатдан асослаб берилди. Ҳалқа ҳосил қилиш жараѐнида тортиш кучини,
шунингдек асос ва тукли ип орасидаги ўзаро ишқаланишни ҳисобга олган ҳолда
тукли ип таранглигини аниқлаш формуласи тавсия этилди.
Тортиш таранглиги
Т
0
, эгилаѐтган ип узунлиги
l
, тортиш катталиги
h
,
тортиш кучи P, ва игнани ип билан қамров бурчаги
α
маълум бўлганида
γ, β
,
бурчакларни аниқлаш учун тенгламалар тизими олинди:
)
sin(
))
sin
(sin
sin
(sin
R
l
h
B-I; 49.6 минг.
айл.
B-II; 58.6
минг. айл.
B-III; 71.8
минг. айл.
B-IV; 66.1
минг. айл.
Бўйига
B-I; 79%
B-II; 81.5%
B-III;87%
B-IV; 83%
Энига
B-I; 82%
B-II; 79.7%
B-III; 88%
B-IV; 87%
11-расм. Тукли трикотаж
тўқимасининг ишқаланишга
чидамлилиги
12-расм. Тукли трикотаж
тўқимасининг қайтар деформацияси
19
]
)
2
2
(
{exp[
sin
)]}
(
exp[
]
)
2
(
{exp[
1
1
H
H
H
0
/
sin
)}
exp(
0
T
P
1-жадвалда α = 45º бўлганда β,
ва
ларнинг қийматлари
берилган.
1-жадвал
0
/
T
P
P
0,05
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,14
)
(
град
32
41,5
51,8
61,5
71,2
81
90
l
h
h
/
0,127
0,136
0,144
0,150
0,155
0,160
0,164
Қайта ишлашда ип хусусиятларини башорат қилиш учун қайта ишлаш
шароитига боғлиқ бўлган ҳолда ипнинг пишиқлик заҳирасини тавсифлайдиган
қандайдир миқдорий кўрсаткич киритиш талаб қилинади.
Бундай кўрсаткич сифатида намунада йиғилиб қолган дастлабки
кучланиш пайтида “0” га тенг ва ип емирилиши пайтида “1” га тенг бўлган
шикастланиш даражасини тавсифлайдиган шикастланиш функцияси хизмат
қилиши мумкин. Яъни ω(0)=0 ва ω(t
0
)=1, бу ерда t
0
- дастлабки юкланишдан то
емирилишгача бўлган вақт.
Одатда ω(t) функциянинг қиймати 0≤ ω(t) ≤1 чегарада ѐтади. Қайта
ишлаш жараѐнида вужудга келадиган ип шикастланиш функцияси қийматининг
миқдори бўйича мазкур жараѐнда ип қанчалик емирилганлиги ва пишиқлик
заҳираси яна қанча қолганлиги ҳақида мулоҳаза юритиш мумкин.
Ҳозирги пайтда пишиқликнинг бир неча мезонлари мавжуд. Мазкур ишда
тўқиш жараѐнида йигирилган ипга куч таъсир этаѐтганида унинг пишиқлигини
ҳисоблаш учун аналитик усуллар ѐрдамида масаланинг ечимини топиш
мақсадида Бейли мезони танланди.
Бу ҳолатда шикастланганлик функциясини қуйидагича ифодалаш
мумкин:
;
(1)
бу ерда:
в
t
t
- чидамлиликнинг даражали қонуни.
Ҳалқа ҳосил қилиш жараѐнида ип юкланишини аниқлашга йўналтирилган
экспериментал тадқиқотлар натижасида юкланиш эгри чизиғидаги энг хавфли
майдон қуйидаги кўринишга эга эканлиги маълум бўлди (13- расм).
Эгри чизиқни аналитик кўринишда ифодалаш мақсадида, уни иккита
ав
ва
вс
тўғри чизиқни аппроксимациялаш имконига эга бўлган иккита майдонга
ажратамиз. Бу участкаларда юкланиш келтирилган чизмага кўра юкланиш
циклига мос равишда қуйидагича бўлиши мумкин:
t
t
t
dt
t
0
20
)
1
(
)
(
1
)
1
(
1
1
1
b
B
t
k
k
b
,
1
0
t
t
, (2)
)
1
(
]
[
]
[
)
(
2
)
1
(
2
2
)
1
(
2
1
1
2
b
B
k
t
k
t
k
t
b
n
b
n
,
2
1
t
t
t
(3)
Ҳисоблаш натижалари таҳлилил шуни кўрсатадики, В кўрсаткичнинг ҳар
бир қиймати учун b кўрсаткичнинг минимал қиймати мавжуд бўлиб, бунда
шикастланиш функцияси ω=1 қийматга эга бўлади. В=0,05 бўлганда b=-
0,943 бўлади, B=0,1 бўлганда b=-0,53 бўлади. B кўрсаткичнинг қиймати ўсиши
билан ω=1га эга бўлган b ҳам ўсиб боради.
13-расм. Ҳалқа ҳосил қилиш жараѐнидаги ип юкланишининг вақт бўйича
ўзгариш графиги
Юкланиш эгри чизиғини тўғри чизиққа аппроксимацияланганда ипнинг
шикастланиш вақти t
p
формуласи олинди:
0
0
a
a
t
p
,
2
0
t
t
(4)
бу ерда
p
p
t
t
ln
,
0
0
ln
,
)]
1
(
ln[
1
1
0
b
B
b
a
,
1
b
b
a
.
(4) тенглама вақт t
p
ва кучланиш σ
0
логарифмлари орасидаги боғлиқликни
кўрсатиш имконияти мавжудлигини билдиради.
Агар t
p
ва σ
0
ўртасида тажриба йўли билан ўрнатилган чизиқли регрессия
мавжуд бўлса (логарифмик бирликларда) (4) формуладаги b ва В
кўрсаткичларни топиш учун қуйидагилардан фойдаланиш мумкин:
1
exp
)
1
(
0
a
a
a
B
,
1
a
a
b
, (5)
Тадқиқот учун уч турдаги ип танланди: пахта калава ипи 31 текс х 2, ярим
жун ипи 31 текс х 2, ПАН ипи 31 текс х 2. Тадқиқотлар UТS – 100 асбобида
ўтказилди. UТS-ТESТSУSТЕMЕ (Германия) асбоби янги замонавий автоматик
асбоб бўлиб, микропроцессор билан таъминланган, турли хилдаги хомашѐлар
билан ишлаш имкониятига эга, шу билан бирга тадқиқот натижаларини
21
дисплей экранига ѐки принтерга узатиш имкониятига эга. Юқорида
келтирилган ип турларининг ўтача кўндаланг кесими ва тадқиқот учун зарур
бўлган бошқа кўрсаткичлари аниқланди. Тажриба натижаларига кўра кичик
квадратлар усули ѐрдамида регрессия тенгламаси коэффициентлари ҳисоблаб
топилди.
2-жадвалда турли юкланиш тезлигида намуналар чидамлилигининг ўртача
қиймати келтирилган.
2-жадвал
Турли юкланиш тезлигида намуналар чидамлилигининг ўртача
қиймати
Юкланиш тезлиги
i
0
, МПа/сек
Намуна
I
II
III
i
0
i
i
0
0
ln
p
t
p
p
t
t
ln
p
t
p
p
t
t
ln
p
t
p
p
t
t
ln
10
2.30258
14,01
2,63977
8,80
2,174175
13,0
2,56495
20
2.99573
7,65
2,03470
3,89
1,35841
6,36
1,85003
30
3.40119
5,07
1,6233
2,40
0,87547
4,43
1,48340
40
3.68887
3,81
1,33763
2,70
0,99325
3,74
1,31908
50
3.91202
3,15
1,14740
2,10
0,74194
2,71
0,99695
14-расмда В-1, В-2 ва В-3 учун турлича юкланиш тезлигида намунанинг
мустаҳкамлиги ўзгариши келтирилган.
а б в
а-В1, б-В2, в-В3
14-расм. Юкланишнинг турли тезлигида намунанинг мустаҳкамлиги
Бешинчи боб “
Арқоқли тукли трикотаж олиш технологиясини
яратиш”
мавзусига бағишланган бўлиб, унда глад тўқимаси асосида олинган
арқоқли тукли трикотаж тўқимасини олиш усулини осонлаштириш ва
машинанинг иш унумдорлигини ошириш мақсадида, бу трикотаж тўқимасини
икки игнадонли машинада тўқишнинг янги усули ишлаб чиқилди.
22
Таклиф қилинаѐтган усулда трикотаж тўқимаси айлана игнадонли оборот
машинасида қуйидагича олинади.
I-тизимда пастки цилидрнинг
1
ва
2
игналарига
а
ип қўйилади ва ундан
глад қатори тўқилади (15-расм).
15-расм. Глад тўқимаси асосида олинган арқоқли тукли трикотаж тўқимасини ишлаб
чиқариш жараѐни
II-тизимда пастки цилиндр игналари юқори цилиндрга битта игна
оралатиб (бошқача комбинацияда ҳам бўлиши мумкин) узатилади, ва бу
тизимда игналарга ип қўйилмайди. Ҳалқа ташлашнинг олдини олиш учун ушбу
игналарнинг пастки бошчасидан тилчалар синдириб олинади. Сўнгра I-
тизимда пастки ва юқоридаги цилиндр игналаридаги ҳалқалар орасига
б
арқоқ
ипи қўйилади.
III-тизимда (у расмда белгиланмаган) юқори цилиндр игналари қайтадан
пастки цилиндрга узатилади, ва бу тизимда, ҳудди I-тизим каби пастки цилиндр
игналари глад қаторини шакллантиради.
Трикотаж тўқимасининг битта қатори иккита ҳалқа ҳосил қилиш
тизимида амалга оширилади. Тақдим этилаѐтган усулда машинанинг
конструкциясига катта ўзгартиришлар киритилиши талаб қилинмайди, уни
амалга ошириш учун айлана игнадонли оборот машинасида арқоқ ипини қўйиш
учун қўшимча ип юритгични ўрнатиш ва арқоқ ипи қўйилиши раппортига
мувофиқ айрим игналарнинг битта бошидаги тилчасини синдириб олиш билан
кифояланиш мумкин.
Тўлиқ бўлмаган ластик тўқимаси асосида арқоқли тукли трикотаж тўқима
олиш усулини осонлаштириш мақсадида икки игнадонли машинада қўшимча
элементлардан фойдаланиб, протяжкалари узайтирилган арқоқли тукли
трикотаж тўқимасини олиш усули ишлаб чиқилди.
Айлана игнадонли ластик машинасида протяжкалари узайтирилган
арқоқли тукли трикотаж тўқимасини олиш жараѐни тўртта ҳалқа ҳосил қилиш
тизимида амалга оширилади. Янги яратилган протяжкалари узайтирилган
арқоқли тукли трикотаж тузилиши ва графикли ѐзуви 16-расмда кўрсатилган.
23
16-расм. Протяжкалари узайтирилган арқоқли тукли трикотаж тузилиши ва
графикли ѐзуви
Протяжкалари узайтирилган арқоқли тукли трикотаж тўқимаси (16,а-
расм) оддий узунликдаги
1
орқа ҳалқалардан,
2
узайтирилган олд ҳалқалардан,
Г
н
асос ипидан ҳосил бўлган
3
пресс наброскаларидан таркиб топган. У
н
арқоқ
иплари асос ҳалқа қатори узунлиги бўйлаб, олд ва орқа ҳалқалар орасига
қўйилади ва трикотажнинг олд томонида ҳалқа устунчалари бўлмаган
участкада қўшимча элементлар (игналар) ѐрдамида
10
узайтирилган тукли
протяжкалар ҳосил қилади. Арқоқ ипи ҳалқа устунчалари, шунингдек ҳалқалар
ва наброскалар орасида жойлашади, шу билан бир қаторда
4-5-6
ва
7-8-9
асос
ипи участкаларида пухта маҳкамланади.
10
тукли прояжка нақш раппортига
боғлиқ бўлган ҳолда матода битта ѐки иккита игна оралатиб жойлашган
бўлиши мумкин (16- расм).
Шундай қилиб, таклиф этилган протяжкалари узайтирилган тукли
трикотаж тўқимасини олишнинг янги усулида протяжкалар узунлигини
ўзгартириш ва арқоқ ипини пухта маҳкамланишини таъминлаш имконияти
мавжуд. Олинган янги тузилишдаги тукли трикотаж тўқимаси юқори физик-
механик хусусиятларга ва кўркам ташқи кўринишга эга. Тукли трикотаж
тўқимасидан болалар ва устки трикотаж кийимларини тайѐрлашда фойдаланиш
мақсадга мувофиқ бўлади.
Арқоқли
тукли
трикотаж
тўқимасининг
иссиқлик
сақлаш
хусусиятларини ошириш мақсадида икки қатламли тўқима асосида
протяжкалари узайтирилган арқоқли тукли трикотаж тўқимасини олиш
технологияси ишлаб чиқилди.
Диссертациянинг олтинчи
“Икки томонлама ѐпқичли ва футерли тукли
трикотаж олиш технологияси”
бобида олиб борилган тадқиқот натижалари
келтирилган.
Трикотаж тўқималари ассортиментини кенгайтириш мақсадида икки
томонлама тукли трикотаж тўқимасининг тузилиши ва олиш усули ишлаб
чиқилди, бунда асос тўқима сифатида ластик тўқимасидан фойдаланилди.
а
б
24
Ластик тўқимаси асосида олинган икки томомнлама тукли трикотаж
тўқимасининг тузилиши ва графикли ѐзуви 17-расмда тасвирланган. Ясси ва
айлана игнадонли машинада игналарни ластик тартибида жойлаштириб, бу
турдаги трикотаж тўқимасини олиш мумкин. Таклиф қилинаѐтган трикотажда
асос ҳалқалари
а
1
ва
а
2
ипларидан, тукли ип эса
б
ипдан тўқилади.
Трикотаж машиналарининг нақш ҳосил қилиш имкониятларини
кенгайтириш мақсадида айлана игнадонли оборот машинасида икки томонлама
тукли трикотаж тўқимасини олиш усули ишлаб чиқилди, бу ерда игналар
навбатма-навбат битта игна оралатиб, гоҳ пастки, гоҳ юқориги цилиндр
игналарида трикотажнинг иккала томонида тукли протяжкаларни ҳосил қилади,
бунда ҳалқа ҳосил қилиш жараѐни мунтазам равишда пастки цилиндр
игналарида амалга оширилади.
Икки томонлама тукли трикотаж асос ҳақалари
1
, уларга қўшилиб
тўқилган тукли ип
2
ва бир қаторда тўқиманинг орқа томонида иккинчи қаторда
эса трикотажнинг олд томонида ҳосил қилинган тукли протяжкалар
3
дан
иборат. Бу ерда қўшимча тукли ип
2
асос ҳалқалари билан ѐпқичли тўқимани
ҳосил қилади ( 18-расм).
17-расм. Ластик тўқимаси асосида олинган икки томонлама тукли трикотаж
тўқимасининг тузилиши
Футерли тукли трикотаж тўқимасини
олишда тукли протяжкаларни трикотажни
иккала томонида ҳосил қилиш ҳисобига унинг
иссиқлик сақлаш хусусиятини ошириш мумкин.
Бош тўқималар асосида олинган икки
томонлама футерли трикотаж тўқималари глад,
ластик ва тескари глад тўқимаси таркибига
футер ипини киритиш йўли билан олинади.
Тадқиқот
ишларининг
бир
қатор
натижалари апробациядан ўтказилган ва чоп
этилган
бўлиб,
уларнинг
манбалари
фойдаланилган адабиѐтлар рўйхатида келтирилган.
18-расм. Икки томонлама
тукли трикотаж
тўқимасининг тузилиши
25
Хулоса
Диссертация ишида бир ва икки игнадонли трикотаж машиналарида
тукли трикотаж тўқималарини олиш соҳасида назарий ва тажрибавий
тадқиқотлар асосида трикотаж маҳсулотларининг сифатини ва ишлаб чиқариш
жараѐнлари самарадорлигини ошириш мақсадида янги усуллар ва технологик
ишланмалар таклиф этилди. Илмий тадқиқот ишининг энг муҳим натижалари
қуйидагилар:
1.
Айлана икки игнадонли трикотаж машинасида ѐпқичли тукли трикотаж
олишнинг янги самарали усули, протяжка ипи узайтирилган арқоқли тукли
трикотаж олишнинг янги усули; глад ва ластик 2+2 тўқималари асосида икки
томонлама тукли трикотажнинг янги тузилишлари ва тўқиш усуллари ишлаб
чиқилди;
2.
Айлана икки игнадонли тўқув машиналарида тукли трикотаж
тўқималарини ишлаб чиқаришда ҳалқа хосил қилиш жараѐни назарий таҳлил
қилинди ва тукли трикотаж ишлаб чиқаришда нуқсонларнинг келиб чиқишига,
ипларни игналарга қўйиш, тукли протяжкаларни ташлаш, ҳалқаларни
бирлаштириш операцияларини нотўғри бажарилиши сабаблиги кўрсатиб
ўтилди;
3.
Бош, хосилали ва аралаш тўқималар асосида олинган тукли трикотаж
тўқималарини ишлаб чиқаришда хомашѐ сарфини камайтиришнинг технологик
ечимлари аниқланди ва тукли трикотаж тўқималарининг оптимал структуравий
кўрсаткичлари тавсия этилди;
4.
Ҳалқалари вертикал бўйича силжитилмаган хосилали глад тўқимаси
асосида тукли протяжкалар сонини камайтириб, янги турдаги ѐпқичли тукли
трикотаж тўқимаси, ҳамда икки қатламли трикотаж тўқимаси асосида
протяжкалари узайтирилган арқоқли тукли трикотаж тўқималарининг янги
тузилишлари ва тўқиш технологиялари ишлаб чиқилди;
5.
Пахта-ипак таркибли тукли трикотаж тўқимасини олиш технологияси
ишлаб чиқилди, бу ерда асос ипи сифатида йигирилган ипак ипидан, тукли ип
сифатида эса йигирилган пахта ипидан фойдаланилган, ҳамда асос ва тукли
иплар чизиқли зичликлари билан трикотажнинг технологик кўрсаткичлари ва
физик-механик хусусиятлари орасидаги ўзаро боғлиқлик қонунияти ишлаб
чиқилди;
6.
Асос ипи сифатида йигирилган ипак ипидан фойдаланилганда тукли
трикотаж тўқимасининг юза зичлиги 5% га, ҳажмий зичлиги 11%га
камайганлиги, трикотаж тўқимасининг ишқаланишга чидамлилиги 23%
га, узунлиги бўйича узилиш кучи икки марта, эни бўйича эса 29% ортишига
эришилди ва асос қилиб олинган тўқимага нисбатан шакл сақлаш хусусияти
юқори эканлиги аниқланди.
7.
Ҳалқа ҳосил қилиш жараѐнида асос ва тукли иплар орасидаги
ишқаланиш кучини ва эски ҳалқа тортиш кучини ҳисобга олган ҳолда тукли ип
таранглигини аниқлаш формуласи таклиф этилди. Бу ерда ҳисоблаб топилган
тукли ип таранглиги тажрибавий йўл билан олинган кўрсаткичлардан деярли
26
фарқ қилмайди, бу эса ўз навбатида таклиф этилган формуладан ҳалқа ҳосил
қилиш жараѐнида тукли ип таранглигини аниқлашда фойдаланиш
мумкинлигидан далолат беради.
8.
Маълум тезлик режимида ишлайдиган машиналарда ип емирилиши
эҳтимоли камлиги ва йигирилган пахта ва полиакрилонитрил иплари учун
ҳалқа шаклланиши шароитини ѐмонлашиш хавфини туғдирмасдан, тукли ҳалқа
узунлигини қанча миқдорда ошириш мумкинлиги аниқланди, бу эса ўз
навбатида маҳсулот кўринишини яхшилаш имконини беради.
9.
Таклиф
этилаѐтган
тукли
трикотаж
тўқималарини
олиш
технологиясидан фойдаланиб, 1000кг йигирилган пахта ипи қайта
ишлангандаги иқтисодий самара 2015 йил нархларида 677530 сўмни ташкил
қилади. Ўртача қувватга эга бўлган 8-10та трикотаж машинаси ўрнатилган
корхона йилига 240 тонна хомашѐни қайта ишлаганда кутилаѐтган иқтисодий
самара 162 млн. сўмни ташкил этади.
27
НАУЧНЫЙ СОВЕТ ПО ПРИСУЖДЕНИЮ УЧЕНОЙ СТЕПЕНИ
ДОКТОРА НАУК 16.07.2013.Т.06.01 ПРИ ТАШКЕНТСКОМ ИНСТИТУТЕ
ТЕКСТИЛЬНОЙ И ЛЕГКОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ
ТАШКЕНТСКИЙ ИНСТИТУТ ТЕКСТИЛЬНОЙ И ЛЕГКОЙ
ПРОМЫШЛЕННОСТИ
ХОЛИКОВ КУРБОНАЛИ МАДАМИНОВИЧ
УЛУЧШЕНИЕ КАЧЕСТВЕННЫХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ТРИКОТАЖА
ЗА СЧЕТ ПОЛУЧЕНИЯ НОВЫХ СТРУКТУР ПЛЮШЕВОГО
ПЕРЕПЛЕТЕНИЯ И ЭФФЕКТИВНОГО ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
МЕСТНОГО СЫРЬЯ
05.06.02- Технология текстильных материалов и первичная обработка сырья
(технические науки)
АВТОРЕФЕРАТ ДОКТОРСКОЙ ДИССЕРТАЦИИ
Ташкент - 2016
28
Тема докторской диссертации зарегистрирована за №30.09.2014/В2014.3-4.Т254 в
Высшей аттестационной комиссии при Кабинете Министров Республики Узбекистан.
Докторская диссертация выполнена в Ташкентском институте текстильной и легкой
промышленности.
Автореферат диссертации на трех языках (узбекский, русский, английский) размещен
на веб-странице по адресу www. titli.uz и Информационно-образовательном портале
“ZiyoNet” по адресу www.ziyonet.uz.
Научный
консультант:
Мукимов Мирабзал Мираюбович
доктор технических наук, профессор
Официальные
оппоненты:
Хамраева Сановар Атоевна
доктор технических наук
Битус Евгений Иванович
доктор технических наук, профессор
(Российская Федерация)
Муродов Рустам Муродович
доктор технических наук, профессор
Ведущая
организация:
Бухарский инженерно-технологический институт
Защита диссертации состоится «29» марта 2016 г. в 14
00
часов на заседании научного
совета 16.07.2013.Т.06.01 при Ташкентском институте текстильной и легкой
промышленности по адресу: 100100, г. Ташкент, ул. Шохжахон-5, тел. (+99871)-253-06-06,
253-08-08, факс: 253-36-17; e-mail: titlp_info@edu.uz.
С докторской диссертацией можно ознакомиться в Информационно-ресурсном центре
Ташкентского института текстильной и легкой промышленности (регистрационный номер
07).
Адрес:100100, г.Ташкент, ул. Шохжахон-5, тел. (+99871)- 253-06-06, 253-08-08.
Автореферат диссертации разослан «23» февраля 2016 года
(протокол рассылки №07 от «23» февраля 2016 г.)
К. Жуманиязов
Председатель научного совета по присуждению
учѐной степени доктора наук, д.т.н., профессор
А.З. Маматов
Ученый секретарь научного совета по присуждению
учѐной степени доктора наук, д.т.н., профессор
М.З.Абдукаримова
Заместитель председателя научного семинара при
научном совете по присуждению учѐной
степени доктора наук, д.т.н., профессор
29
ВВЕДЕНИЕ (аннотация докторской диссертации)
Актуальность и востребованность темы диссертации.
В мире
производится более 17 млн. тонн трикотажных полотен и изделий, что
составляет 1/3 всего мирового текстильного рынка. Специалисты прогнозируют
увеличение выпуска на 25 % в течение десяти лет. На сегодняшний день
самыми крупными производителями трикотажных изделий являются Китай,
Индия, США, Узбекистан, Тайвань, Япония, Индонезия.
В Узбекистане из года в год значительно растут объемы производства
изделий текстильной и легкой промышленности. По итогам 2015 года
произведено продукции по сравнению с 2014 годом 116,6%, в т.ч. 113,5 %
трикотажной продукции.
За последние годы ассортимент трикотажных изделий значительно
расширился. Он обогатился новыми видами полотен, в частности, двойными
облегченными полотнами, выработанными на двухфонтурных машинах. Целью
разработки таких видов полотен является уменьшение расхода сырья с
сохранением гигиенических и эстетических показателей и увеличение
потребительских свойств. В то же время вопрос прогнозирования свойств
трикотажа, разработки структур, отвечающих техническим, эстетическим и
современным художественно-колористическим требованиям является одной
из актуальных задач сегодняшнего дня.
Сегодня перед учеными и работниками трикотажной промышленности
особо остро стоят проблемы разработки ресурсосберегающей технологии
получения трикотажа, расширения технологических возможностей вязальных
машин и использования местного сырья (что позволяет снизить себестоимость
продукции и повысить долю переработки местного сырья в готовые изделия). В
направлении социально-экономического развития страны необходимо
разработка и применение комплекса мер по снижению себестоимости
продукции на 10-15%, увеличение доли переработки местного сырья в готовую
продукцию,
создание
конкурентоспособной
продукции,
отвечающей
требованиям международных стандартов.
Увеличение ассортимента и улучшение качества трикотажных изделий,
расширение технологических возможностей трикотажных машин за счет
совершенствования технологии получения плюшевого трикотажа является
важной научно-практической проблемой для текстильной и легкой
промышленности. Для решения указанных задач назрела необходимость
разработки принципиально новых подходов в технологии производства
качественных трикотажных изделий из новых видов плюшевых переплетений и
эффективного использования местного сырья.
Настоящая диссертация в определенной степени ориентирована на
выполнение задач, вытекаемых из постановлений Президента Республики
Узбекистан № ПП-1442 от 15 декабря 2010 года «О приоритетах развития
промышленности Республики Узбекистан в 2011-2015 годах» и Кабинета
Министров Республики Узбекистан от 2 августа 2012 года №234 «О
30
дополнительных мерах по расширению ассортимента и увеличению объема
производства непродовольственных товаров в 2012-2015гг.» и инновационных
технологий переработки отечественного местного сырья.
Связь исследования с основными приоритетными направлениями
развития науки и технологии в республике.
Диссертация выполнена в
соответствии с приоритетными направлениями развития науки и технологий
Республики Узбекистан: И-2 «Энергетика, энергия и ресурсосбережение».
Обзор иностранных научных исследований по теме диссертации.
Многими
зарубежными
учеными
и
специалистами
трикотажной
промышленности, научными центрами, таких как Manchester University
(Англия), Ghent University (Бельгия), Kyoto University (Япония), Dortmund
Technical University (Германия), South Indian textile research association (Индия)
и других стран ведутся исследовательские работы по расширению
ассортимента трикотажных изделий, усовершенствованию и расширению
технологических возможностей трикотажных машин, разработке новых
структур и способов получения трикотажных полотен с уменьшенной
материалоѐмкостью, достигнуты в определенной мере положительные
результаты.
Имеется ряд научных достижений в области разработок по созданию
трикотажных полотен и изделий, соответствующих современным требованиям,
в т.ч. посвященных: разработке гибких производственных автоматизированных
систем (WAC DESIGNER, Shima-TRONIC); однофонтурные и двухфонтурные
машины с широкими технологическими возможностями (Monarch, Pailung,
Orizio, Protti); технологии производства материалов и формоустойчивой
готовой одежды на основе применения нитей спандекс «Du pont»; технологии
производства цельновязаных трикотажных изделий регулярным способом
(Protti , STOLL).
Степень изученности проблемы.
Трикотажная промышленность в
настоящее время - одна из важнейших подотраслей текстильной
промышленности. До недавнего времени приоритет в основном отдавался
выработке различных тканых материалов. Трикотажные изделия модны,
практичны и пользуются высоким потребительским спросом. Вопросы
усовершенствования
технологии
выработки
трикотажных
изделий,
исследования структур и физико-механических свойств трикотажных полотен
рассмотрены в научно-исследовательских работах таких ученых, как Савадзаки
М., Харима Е., Ерисуэ С., Mazjorie A. Taylor, Walter L., Walker M., Phillips Ch.,
Wilkes A., Wynne A., David J. Spenser и др.
Известны фундаментальные работы в этой области науки проф. А.С.
Далидовича, И.И. Шалова, Л.И. Кудрявина, В.Н. Гарбарука Б.С. Окса, В.М.
Лазаренко, В.А. Зиновьевой, В.Н. Викторова, В.А. Цитовича и научные труды
Заваруева, И.Г., О.Н. Марисовой, М.М. Мукимова и др. по исследованию
влияния структурных элементов трикотажа на его свойства.
Надо отметить, что проведенные исследования охватывают только часть
проблем и недостаточно рассмотрены вопросы влияния изменения базового
31
переплетения сложных структур и применения различного рода сырья на
качество продукции, регулирования расхода сырья, разработки новых структур
трикотажных полотен с возможностью прогнозирования технологических
параметров и свойств.
Связь темы диссертации с научно-исследовательскими работами
организации, где выполняется диссертация.
Связь диссертационного
исследования с научно-исследовательскими работами Ташкентского института
текстильной и легкой промышленности отражается в инновационных проектах:
ИК-2013-22
«Освоение
ресурсосберегающей
технологии
получения
трикотажных изделий с улучшенными гигиеническими свойствами с
использованием новых видов двойных переплетений» (2013-2014гг) и И-2015-
2-19
«Внедрение
ресурсосберегающей
технологии
получения
формоустойчивого трикотажа с применением высокоусадочной нити лайкра»
(2015-2016гг).
Цель исследования.
Улучшение качественных показателей трикотажа за
счет получения новых структур плюшевого переплетения и эффективного
использования местного сырья, а также расширение технологических
возможностей трикотажных машин.
Для реализации поставленной цели определены следующие
задачи
исследования:
- разработка новых структур и способов выработки плюшевого трикотажа
платированного, футерованного и уточного переплетения и анализ структур
трикотажа различных групп с целью выявления возможностей достижения
требуемых показателей расхода сырья, свойств, получения разнообразных
рисунчатых эффектов и их сравнение по технологическим и экономическим
показателям;
- теоретическое и экспериментальное исследование процессов вязания на
конкретных машинах для установления зависимостей параметров трикотажа от
условий вязания, причин возможных нарушений и способов их устранения,
способов образования рисунка на полотне;
- теоретическое исследование процесса петлеобразования при выработке
трикотажа
платированного
плюшевого
переплетения
и
разработка
высокоэффективного способа выработки одностороннего платированного
плюшевого трикотажа на вязальных машинах;
- теоретическое определение способности нитей и пряжи различных
видов, к переработке на вязальных машинах при выработке плюшевого три-
котажа;
- разработка технологии выработки плюшевого трикотажа из различных
видов сырья и определение влияния вида сырья на технологические
параметры и физико-механические свойства плюшевого трикотажа.
Объектом исследования
являются трикотажные машины, различные
виды сырья, трикотаж плюшевого переплетения, выработанный на
двухфонтурных и однофонтурных кругловязальных машинах.
32
Предмет исследования
– способы получения новых видов плюшевого
трикотажа с улучшенными качественными показателями.
Методы исследования.
В работе применены теоретические методы
анализа и синтеза, аналитические, графические и экспериментальные методы
исследования процесса петлеобразования.
Экспериментальные исследования проводились в производственных
условиях на трикотажных машинах типа Pailung (Тайвань), Monarch (США), а
также на оборудовании сертификационного центра «CENTEX UZ» ТИТЛП.
Научная новизна исследования
заключается в следующем:
разработан высокопроизводительный способ выработки платированного
плюшевого трикотажа на двухфонтурных кругловязальных машинах;
рекомендованы технологические решения уменьшения и эффективного
использования сырья при выработке различных структур плюшевого
трикотажа;
разработан способ получения плюшевого трикотажа уточного
переплетения с удлиненными протяжками;
разработаны структура и способ выработки двустороннего плюшевого
трикотажа на базе переплетения гладь;
разработаны технологии выработки платированного и уточного
плюшевого трикотажа на базе двухслойного переплетения, производной глади
без вертикального смещения петель и двустороннего футерованного трикотажа
на круглооборотной машине, структура и способ выработки двустороннего
плюшевого трикотажа на базе переплетения гладь
ластик 2+2;
разработана технология выработки хлопко-шелкового плюшевого
трикотажа, где в качестве грунтовой нити использована шелковая пряжа, а в
качестве плюшевой – хлопчатобумажная пряжа;
рекомендован новый способ расчета для определения натяжения
плюшевой нити в процессе петлеобразования с учетом силы оттяжки и трения
между грунтовыми и плюшевыми нитями.
Практические результаты исследования
заключаются в следующем:
в результате теоретического и экспериментального исследований
усовершенствован
способ
выработки
плюшевого
трикотажа
на
кругловязальных машинах;
рекомендованы новые виды структур и способы выработки
одностороннего и двустороннего плюшевого трикотажа платированного,
футерованного и уточного переплетений, обладающие улучшенными физико-
механическими и повышенными потребительскими свойствами;
в ряде трикотажных предприятий находят применение в практике
трикотажного производства новые виды структур и способы выработки
одностороннего и двустороннего плюшевого трикотажа платированного,
футерованного и уточного переплетений, обладающие улучшенными физико-
механическими и повышенными потребительскими свойствами при
расширении и обновлении ассортимента.
33
Достоверность полученных результатов,
сформулированных в
диссертации научных положений, принципов, выводов и рекомендаций
подтверждается
согласованностью
результатов
теоретических
и
экспериментальных исследований, положительными результатами апробации и
внедрения, а также сравнением результатов, их адекватностью по известным
критериям оценки рассматриваемой предметной области
Теоретическая
и
практическая
значимость
результатов
исследования.
Теоретическая значимость результатов работы состоит в
разработке новых структур и способов получения плюшевого трикотажа
платированного, футерованного и уточного переплетения. Аналитически
определена способность нитей и пряжи различных видов к переработке на
вязальных машинах при выработке плюшевого трикотажа.
Практическая значимость проведенного исследования состоит в
рекомендации новых видов структур и способов получения плюшевого
трикотажа платированного, футерованного и уточного переплетения,
обладающих улучшенными качественными показателями, гигиеническими и
потребительскими свойствами; предложен новый высокопроизводительный
способ выработки платированного плюшевого трикотажа на двухфонтурных
кругловязальных машинах; технология выработки хлопко-шелкового
плюшевого трикотажа, где в качестве грунтовой нити использована шелковая
пряжа, а в качестве плюшевой – хлопчатобумажная пряжа.
Внедрение результатов исследования
. Разработанным изобретениям
высокопроизводительного способа выработки платированного плюшевого
трикотажа на двухфонтурных кругловязальных машинах «Способ вязания
одинарного кулирного плюшевого трикотажа на двухфонтурной вязальной
машине» (IAP 04717, 23.06. 2013), способу получения плюшевого трикотажа
уточного переплетения с удлиненными протяжками «Способ выработки
плюшевого трикотажа уточного переплетения с удлиненными протяжками»
(IAP 04716,23.06. 2013), способу выработки двустороннего плюшевого
трикотажа на базе переплетения гладь «Способ выработки двустороннего
плюшевого трикотажа» (IAP 04715, 23.06. 2013) выданы патенты Агентства
интеллектуальной собственности Узбекистана и это дало возможность
разработки нового импортозаменяющего ассортимента с использованием
местного сырья;
результаты диссертационной работы апробированы на предприятиях
трикотажного производства СП ООО «UZTEX Chirchik», ИП ООО «ALKIM
TEKSTIL», ООО “RENTAL CAR SERVIS”, ИП ООО «BF TEXTILE Production»
на основе утвержденного технологического регламента (сведения Акционерной
компании «Узбекенгилсаноат» №526 от 23 сентября 2015 года). Экономический
эффект достигается за счет экономии сырья и составляет 677 тыс. сум при
переработке 1000 кг. хлопчатобумажной пряжи.
Апробация результатов исследования.
Результаты исследования
доложены на более 37 международных и республиканских научно-технических
конференциях, в т.ч.: «ПРОГРЕСС-2013» (Российская Федерация, Иваново.
34
2013г); «Текстиль, одежда, обувь, средства индивидуальной защиты в XXI
веке» (Российская Федерация, Шахты, 2013г.); «Молодые ученые – основа
будущего машиностроения и строительства» (Российская Федерация, Курск,
2014г.) «Инновационное развитие пищевой, легкой промышленности и
индустрии гостеприимства» (Республика Казахстан, Алмата, 2012г.).
Опубликованность
результатов.
Основное
содержание
диссертационной работы опубликовано в журналах, тезисах докладов в
республиканских и международных конференциях, получено 4 патента на
изобретения, опубликовано свыше 52 работ, в том числе 20 журнальных статей.
Структура и объем диссертации.
Диссертация состоит из введения,
шести глав, заключения, списка литературы из 182 наименований и
приложений. Общий объем диссертации содержит 212 страниц текста,
включает 112 рисунков и 16 таблиц.
35
ОСНОВНОЕ СОДЕРЖАНИЕ ДИССЕРТАЦИИ
Во введении
обосновывается актуальность и востребованность темы
диссертации, формулируются цель и задачи, а также объект и предмет
исследования,
приводится
соответствие
исследования
приоритетным
направлениям развития науки и технологий Республики Узбекистан,
излагаются научная новизна и практические результаты исследования,
обосновывается достоверность полученных результатов, раскрывается
теоретическая и практическая значимость полученных результатов, приведен
список внедрений в практику результатов исследования, сведения по
опубликованным работам и структуре диссертации.
Первая глава диссертации
«Аналитический обзор известных структур
трикотажа плюшевых переплетений»
посвящена аналитическому обзору
литературных источников, в частности научно-исследовательских работ многих
ученых, направленных на разработку технологии трикотажа, на улучшение
технологических параметров и физико-механических свойств полотен.
Благодаря сочетанию специфических физико-механических свойств,
структурных и рисунчатых эффектов плюшевых полотен постоянно
совершенствуются техника и технология их производства, удовлетворяя
высокий спрос к ассортиментам из этого полотна, для изготовления изделий
одежды, быта, эффективного использования полотен для решения различных
задач в технике, экологии, медицине.
На предприятиях трикотажной промышленности Узбекистана
установлены современные кулирные кругловязальные и плосковязальные
машины различных марок. Многие из них имеют широкие технологические
возможности, но эти возможности машин полностью не используются. При
изготовлении трикотажных изделий из плюшевого трикотажа часто
используется импортное сырье, тогда как использование местного сырья
улучшает качественные показатели выпускаемого ассортимента и уменьшает
его себестоимость.
В связи с этим актуальной задачей настоящей работы является
совершенствование
технологии
выработки
плюшевого
трикотажа
платированного, футерованного и уточного переплетения, что позволит
получить рациональные структуры с пониженной материалоѐмкостью,
повышенной формоустойчивостью и улучшенными физико-механическими и
гигиеническими свойствами.
Вторая глава
«Разработка
высокопроизводительного способа
выработки платированного плюшевого трикотажа на двухфонтурных
кругловязальных
машинах»
посвящена
разработке
высокопроиз-
водительного способа выработки платированного плюшевого трикотажа на
двухфонтурных кругловязальных машинах.
Основной задачей, поставленной в данном разделе, является разработка
основ рабочего процесса, повышающего надежность петлеобразования и
36
производительность кругловязальной машины при получении плюшевого
трикотажа на базе переплетения гладь.
В предлагаемом способе выработки плюшевого трикотажа раппорт
переплетения образуется двумя петлеобразующими системами вместо трех.
На рис. 1 приводится графическая запись процесса вязания плюшевого
трикотажа, а на рис. 2 – схема петлеобразующей системы и положения игл по
системам машины при вязании в соответствии с рис. 1.
Рис. 1. Графическая запись процесса вязания плюшевого трикотажа
В первой системе на иглы цилиндра и риппшайбы прокладывают
плюшевую нить 1 и одновременно с ней первую грунтовую нить 2
прокладывают на иглы риппшайбы (рис. 1, 2).
Иглы цилиндра перемещаясь вниз осуществляют кулирование плюшевых
набросков, а иглами риппшайбы вяжут замкнутые петли из двух нитей 1, 2. Во
второй системе иглы риппшайбы провязывают ряд петель из второй грунтовой
нити 4, а иглы цилиндра, поднимаясь и опускаясь, сбрасывают с себя
плюшевые наброски. Для того, чтобы иглы цилиндра не захватили вторую
грунтовую нить, ее подают к иглам риппшайбы за спинкой игл цилиндра.
Рис. 2. Схема петлеобразующей системы и положение игл по системам машины
при вязании плюшевого трикотажа
Предлагаемая технология выработки плюшевого трикотажа позволяет
повышать производительность машин на 30%.
Исследовательские работы по увеличению толщины плюшевого
трикотажа ведутся в двух направлениях: увеличение высоты ворса
одностороннего плюшевого трикотажа; выработка трикотажа с двусторонним
ворсом.
37
Анализируя
способы
увеличения
длины
плюшевых протяжек
установлено, что максимально возможную длину плюшевых протяжек можно
получить за счет подъема диска по отношению к цилиндру, кулирова-нием
плюшевых нитей иглами цилиндра.
Рис. 3. Способ выработки плюшевого трикотажа с увеличением плюшевых протяжек за
счет подъема диска относительно цилиндра
Этот способ поясняет рис. 3: иглы
1
диска и иглы
2
цилиндра выводят на
заключение одновременно. На обе группы игл прокладывают нить
3
под
крючки. В то же время за спинками игл
2
цилиндра на язычки игл
1
диска
прокладывают нить
4
. Так как старых петель на иглах цилиндра нет, они
образуют незамкнутые петли
5.
Регулируя положение диска относительно цилиндра, можно менять длину
плюшевых протяжек. Способ требует наличия специальной системы для сброса
протяжек
5
с игл
2
.
По аналогии с ранее рассмотренной схемой длина нити в плюшевой
протяжке равна:
где
b
– расстояние от спинок игл диска до отбойных зубьев цилиндра (рис.
4,а).
Для машины 10 класса при
r
= 0,3мм для случая
b
= 3мм получаем длину
протяжки
l
≈ 9,7мм, а для случая
b
= 6мм длина протяжки составит
l
≈14,5мм.
38
Рис. 4. Схема определения длины нити в плюшевой протяжке
В системе для сброса протяжек плюшевых петель с игл цилиндра иглы
диска выведены на направляющий клин, петли на них располагаются в
вертикальной плоскости и находятся под действием усилия оттяжки (рис.
4,б).
В третьей главе
«Пути эффективного использования местного сырья
при выработке плюшевого трикотажа»
рассмотрены пути эффективного
использования местного сырья при выработке плюшевого трикотажа.
Пряжа имеет особое значение при определении качества трикотажных
изделий. Качество всего изделия на 70% зависит от качества пряжи, из которой
оно изготовлено. Состав пряжи бывает натуральным, синтетическим и
искусственным.
На основании проведенного анализа параметров выработанных полотен
плюшевого трикотажа установлено, что уменьшение поверхностной плотности
плюшевого трикотажа можно достичь различными способами. Наиболее
эффективными являются способы, по которым уменьшение поверхностной
плотности трикотажа достигается путем изменения структуры базового
переплетения, комбинирования переплетений или применения пряжи низких
линейных плотностей. Использование этих способов позволяет снизить
материалоемкость
плющевого
трикотажа,
уменьшить
поверхностную
плотность трикотажа в 1,5-2 раза, а объемную плотность на 15-20% по
сравнению с полным плюшем. Трикотаж при этом сохраняет товарный вид и
высокие показатели качества.
В промышленности большое распространение получил плюшевый
трикотаж, вырабатываемый на базе глади (рис. 5).
С целью уменьшения защемления плюшевой нити в процессе
кулирования было предложено вырабатывать плюшевый трикотаж на базе
производной глади.
Действительно, согласно режиму работы игл при выработке
производного плюшевого трикотажа количество игл, участвующих в
кулировании как грунтовой, так и плюшевой нити, сокращается вдвое. Это
вызвано тем, что четные иглы образуют петли в одной петлеобразующей
системе, а нечетные иглы - в другой. Таким образом, вязание в каждой
петлеобразующей системе выполняется фактически при увеличенном вдвое
39
игольном шаге, что исключает защемление нити при кулировании. Структура и
графическая запись предлагаемого трикотажа приводится на рис. 6.
Рис. 5. Структура и графическая
запись плюшевого трикотажа на базе
глади
Рис. 6. Структура и графическая
запись плюшевого трикотажа на базе
производной глади
Для уменьшения расхода сырья и повышения формоустойчивости
структуры рекомендовано вырабатывать плюшевый трикотаж на базе
производной глади без вертикального смещения петель. Структура и
графическая запись плюшевого трикотажа, выработанного на базе производной
глади без вертикального смещения петель, показана на рис. 7.
С целью уменьшения расхода сырья предлагается образовывать
плюшевых петель вдвое меньше количества грунтовых петель (рис. 8).
При выработке плюшевого трикотажа в качестве грунтовой нити
использовались полиэфирные нити линейной плотностью 16 текс, а в качестве
плюшевой - полиакрилонитрильная пряжа линейной плотностью 31 текс х 2.
Определены технологические параметры и физико-механические свойства
плюшевого трикотажа.
По результатам исследования технологических параметров можно
отметить, что наименьшей объемной плотностью обладает трикотаж
плюшевого переплетения, выработанный на базе производной глади без
вертикального смещения петель, где количество плюшевых петель в два раза
меньше количества грунтовых петель.
Анализ
полученных
результатов
физико-механических
свойств
разработанных полотен показывает, что новые виды плюшевого трикотажа
прочны по сравнению с базовыми переплетениями, разрывное удлинение по
длине и по ширине и необратимая деформация этих вариантов меньше.
40
Часто при выработке платированного плюшевого трикотажа для верхних
изделий для повышения формоустойчивости в качестве грунтовой нити
применяют полиэстеровую пряжу. Однако полиэстер является дорогостоящим
сырьем, а также применение полиэстеровой пряжи снижает гигиенические
свойства трикотажа, а так же может вызвать трудности при окрашивании, т.к.
разные виды применяемого сырья требуют различных режимов окрашивания и
могут дать разную расцветку.
Поэтому нами было проведено исследование повышения формо-
устойчивости плюшевого трикотажа за счет включения в его структуру
лайкровой нити. Графическая запись плюшевого трикотажа показана на рис.
9. При этом лайкровая нить провязывается вместе с грунтовой нитью.
Преимуществом использования лайкровой нити при выработке
плюшевого трикотажа является то, что лайкровая нить за счет своих
непревзойденных свойств принимать первоначальные размеры после
растяжения повышает формоустойчивость плюшевого трикотажа, а за счет
тонины лайкровая нить не утяжеляет трикотаж и не проглядывается на
поверхности полотна.
Рис. 8. Структура и графическая
запись плюшевого трикотажа с
уменьшенным количеством
плюшевых протяжек на поверхности
полотна
Рис. 7. Структура и
графическая запись
плюшевого трикотажа на базе
производной глади без
вертикального смещения
41
B-I; 86.8 дм
3
/см
2
·сек
B-II; 86.8дм
3
/см
2
·сек
B-III; 40.9дм
3
/см
2
·сек
B-IV; 39,5 дм
3
/см
2
·сек
Рис. 9. Графическая запись плюшевого трикотажа
Для выработки образцов плюшевого трикотажа была использована
однофонтурная кругловязальная машина Pailung (Тайвань), предназначенная
для выработки нижних, верхних и спортивных изделий.
Определены технологические параметры и физико-механические
свойства разработанных полотен.
Анализ физико-механических свойств плюшевого трикотажа показал, что
у образцов III и IV, имеющих в составе лайкровую нить, воздухопроницаемость
меньше (рис.10), а значит теплозащитные свойства больше, прочность на
истирание (рис.11) и обратимая деформация (рис.12) больше, чем у образцов,
не содержащих лайкровую нить.
Рис. 10. Воздухопроницаемость плюшевого
трикотажа
42
На основании вышеизложенного можно отметить, что при выработке
плюшевого трикотажа используя в качестве грунтовой нити вместо
полиэстеровой пряжи хлопчатобумажную пряжу с незначительным
добавлением высокоусадочной нити лайкра можно улучшить гигиенические
свойства трикотажа, повысить формоустойчивость, уменьшить себестоимость
плюшевого трикотажного полотна за счет экономии дорогостоящего
импортного сырья - полиэстера.
Предложенный трикотаж можно успешно использовать при изготовлении
высококачественных ассортиментов трикотажных изделий, особенно детского
ассортимента.
В четвертой главе
«Стабилизация режима вязания при выработке
плюшевого трикотажа»
на основании результатов теоретического и
экспериментального исследования натяжения плюшевой нити при выработке
плюшевого трикотажа разработан и теоретически обоснован способ
стабилизации режима вязания. Предложена формула для определения
натяжения плюшевой нити в процессе петлеобразования с учетом силы
оттяжки и трения между грунтовыми и плюшевыми нитями.
Получена система уравнений для определения углов отхода γ, β при известных
значениях натяжения в набегающей части нити до введения оттяжки
натяжения
T
0
, длины кулируемой нити
l
, величины оттяжки
h
, силы оттяжки
P
и угла обхвата нитью иглы α:
)
sin(
))
sin
(sin
sin
(sin
R
l
h
B-I; 49.6 тыс.
oбор.
B-II; 58.6 тыс.
обор.
B-III; 71.8 тыс.
обор.
B-IV; 66.1
тыс. обор.
Рис. 12. Обратимая деформация
плюшевого трикотажа
По длине
B-I; 79%
B-II; 81.5%
B-III;87%
B-IV; 83%
По ширине
B-I; 82%
B-II; 79.7%
B-III; 88%
B-IV; 87%
Рис. 11. Прочность на истирание
плюшевоготрикотажа
43
]
)
2
2
(
{exp[
sin
)]}
(
exp[
]
)
2
(
{exp[
1
1
H
H
H
0
/
sin
)}
exp(
0
T
P
В таблица 1 приведены данные величин
,
l
h
h
/
при
0
45
и
различных значений
0
/
T
P
P
Таблица 1
0
/
T
P
P
0,05
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,14
)
(
град
32
41,5
51,8
61,5
71,2
81
90
l
h
h
/
0,127
0,136
0,144
0,150
0,155
0,160
0,164
Для прогнозирования способности нити к переработке необходимо ввести
какой-либо количественный показатель, который бы характеризовал запас
прочности нити в зависимости от условий ее переработки.
Таким показателем может служить функция повреждаемости,
характеризующая степень накопленных повреждений в образце, равная "0" в
начале нагружения и "1" в момент разрушения нити. То есть ω(0)=0 и
1
t
,
где
t
- время от начала нагружения до разрушения.
Обычно значения функции
t
лежат в пределах
1
0
t
. По
величине значения функции повреждаемости, которую принимает нить в
процессе переработки, можно судить о том, насколько данный процесс оказался
разрушительным для данной нити и какой запас прочности еще остался.
В настоящее время существует множество критериев прочности. При
поиске решения с помощью аналитических методов для расчета прочности
пряжи при ее нагружении в процессе вязания в данной работе был выбран
критерий Бейли. Функция повреждаемости в этом случае может быть выражена
следующим образом:
t
t
t
dt
t
0
;
(1)
где:
в
t
t
0
степенной закон долговечности.
Экспериментальные исследования, направленные на определение закона
нагружения нити в процессе петлеобразования, показали, что наиболее,
опасный участок на кривой нагружения имеет следующий вид (рис. 13).
44
Рис. 13. Кривая нагружения нити в процессе петлеобразования
Разбиваем цикл нагружения на два участка
ab
и
bc
(рис.13). На этих
участках цикла нагружения согласно принятой схеме напряжения могут
)
1
(
)
(
1
)
1
(
1
1
1
b
B
t
k
k
b
при
1
0
t
t
, (2)
)
1
(
]
[
]
[
)
(
2
)
1
(
2
2
)
1
(
2
1
1
2
b
B
k
t
k
t
k
t
b
n
b
n
при
2
1
t
t
t
, (3)
Анализы результатов расчета показали, что для каждого значения
параметра
B
существует минимальное значение параметра
b
, при котором
функция повреждаемости принимает значение
1
. Так, при
05
.
0
B
имеем
943
.
0
b
, при
1
.
0
B
имеем
53
.
0
b
. С ростом значения параметра
B
величина
b
, при которой
1
, также растет.
Получена формула для определения времени повреждаемости пряжи
p
t
при аппроксимации кривой нагружения одной прямой
0
0
a
a
t
p
при
2
0
t
t
(4)
где
p
p
t
t
ln
,
0
0
ln
,
)]
1
(
ln[
1
1
0
b
B
b
a
,
1
b
b
a
.
Равенство (4) указывает на возможность представления зависимости
между логарифмами времени
p
t
и напряжения
0
в виде линейной функции.
Определение коэффициентов
а
0
и
а
является задачей регрессионного
анализа результатов испытаний нити при численно различных, но постоянных
во времени уровнях скоростей нагружения σ
0
.
Представление (4) можно использовать для нахождения параметров
b
и
B
если существует линейная регрессия между
p
t
и
0
(в логарифмических
единицах), установленная опытным путем.
45
1
exp
)
1
(
0
a
a
a
B
,
1
a
a
b
, (5)
Для исследования было выбрано 3 вида пряжи: хлопчатобумажная 31 текс
х 2, полушерстяная 31 текс х 2, пряжа из ПАН волокон 31 текс х 2. Испытания
проводились на UТS - 100
.
Прибор UТS -ТESТSУSТЕMЕ (ФРГ) является
новейшим автоматическим прибором, оснащенным микропроцессором,
который позволяет проводить испытания всех видов самых разнообразных
материалов с выводом результатов на экран дисплея или на принтер.
Определены средние сечения указанных видов пряжи, а также другие
характеристики, необходимые для проведения испытаний.
По экспериментальным данным по методу минимизации квадратичного
отклонения были вычислены коэффициенты уравнения регрессии (5).
Коэффициенты уравнения регрессии и соответствующие им значения
параметров долговечности - в табл. 2.
Таблица 2
Изменение времени жизни образцов при различных скоростях
нагружения
Скорость нагружения
i
0
,
МПа/сек
Номер образца
I
II
III
i
0
i
i
0
0
ln
p
t
p
p
t
t
ln
p
t
p
p
t
t
ln
p
t
p
p
t
t
ln
10
2.30258
14,01
2,63977
8,80
2,174175
13,0
2,56495
20
2.99573
7,65
2,03470
3,89
1,35841
6,36
1,85003
30
3.40119
5,07
1,6233
2,40
0,87547
4,43
1,48340
40
3.68887
3,81
1,33763
2,70
0,99325
3,74
1,31908
50
3.91202
3,15
1,14740
2,10
0,74194
2,71
0,99695
Изменение времени жизни образцов В-1, В-2 и В-3 при различных
скоростях нагружения (по табл. 2) дано на рис.14.
а б в
а-В1, б-В2, в- В3
Рис. 14. Время жизни образцов при различных скоростях нагружения:
46
Пятая глава «Разработка технологии получения плюшевого
трикотажа уточного переплетения»
посвящена разработке технологии
получения плюшевого трикотажа уточного переплетения.
С целью упрощения способа вязания плюшевого трикотажа уточного
переплетения на базе глади и повышения производительности машины
разработан новый способ получения этого вида трикотажа на двухфонтурной
машине.
По
предложенному
способу
трикотаж
вырабатывается
на
круглооборотной машине следующим образом. В системе I на иглы 1 и 2 в
нижнем цилиндре прокладывается нить (
а),
и из нее провязывается ряд глади
(рис.15).
Рис. 15. Процесс выработки плюшевого трикотажа уточного переплетения на
базе глади
В системе II иглы через одну (может быть и другое сочетание)
передаются из нижнего цилиндра в верхний, и в этой системе нить на иглы не
прокладывается. Для предотвращения сброса петель в нижней головке этих игл
отламывают язычки. Затем в системе II между петлями игл нижнего и верхнего
цилиндра прокладывается уточная нить (
б)
.
В системе III (она не обозначена на рисунке) иглы из верхнего цилиндра
обратно передаются в нижний, и в этой системе, как и в системе I, иглами
нижнего цилиндра провязывается ряд глади.
Образование
одного
ряда
трикотажа
осуществляется
двумя
петлеобразующими системами.
Предложенный способ не требует больших изменений конструкции
машины, для его осуществления на круглооборотной машине достаточно
установить дополнительный нитевод для прокладывания уточной нити и
отломать язычки на одной головке некоторых игл согласно раппорту кладки
уточной нити.
С целью упрощения вязания плюшевого трикотажа уточного
переплетения на базе неполного ластика нами предложен новый способ
выработки этого вида трикотажа на двухфонтурных машинах с использованием
47
дополнительных элементов для образования удлиненных протяжек на одной
стороне трикотажа.
Процесс выработки кулирного уточного трикотажа с удлиненными
протяжками на круглоластичной машине осуществляется четырьмя
петлеобразующими системами.
Структура и графическая запись выработки плюшевого трикотажа
уточного переплетения с удлиненными протяжками показана на рис. 16.
Рис. 16. Структура и графическая запись плюшевого трикотажа уточного
переплетения с удлиненными протяжками
Плюшевый трикотаж уточного переплетения с удлиненными протяжками
(рис. 16,а) содержит изнаночные петли
1
обычной длины, удлиненные лицевые
петли
2
, прессовые наброски
3
, образованные из грунтовой нити Г
н
. Уточные
нити У
н
ориентированы вдоль петельных рядов грунта и на этом участке, где
отсутствуют лицевые петельные столбики, образуются удлиненные плюшевые
протяжки
10
. Уточная нить располагается между петельными столбиками, а
также между петлями и набросками, тем самым прочно закреплена на участках
грунтовой нити
4-5-6
и
7-8-9
. Плюшевая протяжка
10
на полотне может быть
расположена через иглу, через две иглы, в зависимости от раппорта рисунка
(рис. 16).
Таким образом, предложенный новый способ выработки трикотажа с
удлиненными протяжками позволяет регулировать длину протяжек и
обеспечивает прочное закрепление уточной нити. Полученный трикотаж
обладает хорошими физико-механическими свойствами и красивым внешним
видом. Предлагаемый трикотаж можно использовать для изготовления детского
ассортимента и верхнего трикотажа.
С целью повышения теплозащитных свойств уточного трикотажа
предлагается структура и способ получения уточного трикотажа с
удлиненными протяжками на базе двухслойного переплетения.
Шестая глава
«Разработка технологии получения двустороннего
плюшевого трикотажа платированного и футерованного переплетения»
посвящена разработке технологии получения двустороннего плюшевого
трикотажа платированного и футерованного переплетения.
а
б
48
Для расширения ассортимента трикотажных полотен разработаны
структуры и способы получения двустороннего плюшевого трикотажа, где в
качестве базового переплетения используется ластичное переплетение.
Структура и графическая запись двустороннего плюшевого трикотажа на базе
ластика, показаны на рис. 17.
а б
Рис. 17. Структура и графическая запись двустороннего платированного
плюшевого трикотажа на базе ластика
Трикотаж можно получать на плоско- и кругловязальной машине с
ластичной расстановкой игл. В предлагаемом трикотаже петли грунта
провязываются из нитей
а
1
и
а
2
, а плюшевые - из нити
б
.
С целью расширения рисунчатых возможностей разработан способ
выработки двустороннего плюшевого трикотажа на круглооборотной машине,
где иглы, работая через одну: то на нижнем, то на верхнем цилиндре, образуют
плюшевую протяжку с двух сторон трикотажа, при этом процесс
петлеобразования постоянно происходит на нижнем цилиндре.
Двусторонний плюшевый трикотаж содержит петли грунта 1, в которые
ввязаны дополнительные плюшевые нити 2, образующие плюшевые протяжки
3 в одном петельном ряду на изнаночной
стороне трикотажа, а в следующем петельном
ряду – на лицевой стороне трикотажа. При этом
дополнительная плюшевая нить 2 образует с
петлями грунта платированное переплетение
(рис.18).
Повышение теплозащитных показателей
трикотажных
полотен
футерованного
переплетения достигается при выработке их с
двусторонним ворсом.
Двусторонний футерованный трикотаж,
выработанный на базе главных переплетений,
получается введением футерной нити в структуры глади, ластика и изнаночной
глади.
Результаты исследовательских работы аппробированы и опубликованы в
ряде источников, которые приведены в списке использованной литературы.
Рис. 18. Структура
двустороннего плюшевого
трикотажа
49
Заключение
В
диссертационной
работе
на
основе
теоретических
и
экспериментальных исследований в области технологии получения новых
видов ассортимента плюшевых полотен с однофонтурных и двухфонтурных
машин, предложены новые методы и технологические разработки, имеющие
существенное значение для повышения эффективности процессов производства
и качества готовых изделий. В итоге получены следующие результаты:
1.
Разработаны высокопроизводительный способ выработки платированного
плюшевого трикотажа на двухфонтурных кругловязальных машинах, способ
получения плюшевого трикотажа уточного переплетения с удлиненными
протяжками, структура и способ выработки двустороннего плюшевого
трикотажа на базе переплетений гладь и ластик 2+2.
2.
Проведен
теоретический
анализ
процесса
петлеобразования
на
двухфонтурных кругловязальных машинах при выработке плюшевого
трикотажа и показано, что основные причины дефектов плюшевых полотен
вызваны нарушением операции прокладывания нитей, сбрасывания плюшевой
протяжки, соединения петель.
3.
Найдены технологические решения снижения материалоѐмкости при
выработке плюшевого трикотажа на базе главных, производных и
комбинированных переплетений. Предложены оптимальные структурные
параметры плюшевого трикотажа.
4.
Разработана структура и способ выработки плюшевого трикотажа на базе
производной глади без вертикального смещения петель с уменьшенным
количеством плюшевых протяжек на поверхности полотна, также структура и
способ выработки уточного плюшевого трикотажа с удлиненными протяжками
на базе двухслойного переплетения.
5.
Разработана
технология
выработки
хлопко-шелкового
плюшевого
трикотажа, где в качестве грунтовой нити использована шелковая пряжа, а в
качестве плюшевой хлопчатобумажная пряжа и найдены зависимости между
линейными плотностями грунтовой и плюшевой нитей и параметрами и
физико-механическими свойствами плюшевого трикотажа.
6.
Установлено, что при использовании шелковой пряжи в качестве грунтовой
нити поверхностная плотность плюшевого трикотажа уменьшается на 5%,
объемная плотность на 11%, а прочность на истирание трикотажа
увеличивается на 23%, разрывная нагрузка по длине увеличивается в два раза, а
по ширине на 29% и повышается формоустойчивость по сравнению с базовым
переплетением.
7.
Предложена формула для определения натяжения плюшевой нити в
процессе петлеобразования с учетом силы оттяжки и трения между грунтовыми
и плюшевыми нитями, где расчетное значение натяжения плюшевой нити
отличается от экспериментального незначительно, что даѐт основание
рекомендовать и использовать рекомендованной формулы при определении
натяжения плюшевой нити в процессе петлеобразования.
50
8.
Для получения параметров долговечности рекомендовано воспользоваться
результатами испытания пряжи до разрыва, где зависимость между временем
повреждаемости и напряжением в логарифмических масштабах представлены в
виде линейной регрессии.
9.
Экономический эффект от применения предлагаемой технологии выработки
кулирного платированного плюшевого полотна составляет 677 530 сум при
переработке 1 тонны сырья. На предприятии со средней мощностью с
установкой 8-10 кругловязальных машин типа Pailung (Тайвань),
перерабатывающем 240 т. сырья экономический эффект составляет 162 млн.
сумов в год.
51
SCIENTIFIC COUNCIL on AWARD of THE SCIENTIFIC DEGREE OF THE
DOCTOR OF SCIENCES 16.07.2013.Т.06.01 at TASHKENT INSTITUTE of
TEXTILE AND LIGHT INDUSTRY
TASHKENT INSTITUTE OF TEXTILE AND LIGHT INDUSTRY
KHOLIKOV KURBONALI
IMPROVEMENT OF KNITTED FABRIC QUALITY BY CREATING
THE NEW STRUCTURESOF PLUSH STITCH AND EFFECTIVE USING OF
LOCAL RAW MATERIALS
05.06.02. Technology of textile materials and raw materials processing
ABSTRACT
OF DOCTORAL DISSERTATION
Tashkent – 2016
52
The subject of doctoral dissertation is registered at Supreme Attestation Commission
under the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan in number
№30.09.2014/В2014.3-4.Т254
Doctoral dissertation is done at Tashkent institute of textile and light industry.
The full text of doctoral dissertation is placed on web-page of Scientific council
16.07.2013.Т.06.01 at theTITLI to the address www.titli.uz.
Abstract of dissertation in three languages (Uzbek, Russian, English) is placed on web-
site`s
address
and
“ZiyoNet” information-educational portal`s address
Scientific
consultant:
Mukimov Mirabzal
doctor of technical sciences, professor
Official
opponents:
Khamraeva Sanovar
doctor of technical sciences,
Bitus Evgeniy
doctor of technical sciences, professor
(Russian Federation)
Murodov Rustam
doctor of technical sciences, professor
Leading
organization
Bukhara engineering-technological institute
Defense of dissertation will be held in 29.03.2016 at 14
00
o’clock at a meeting of the
Scientific council 16.07.2013.Т.06.01 at theTashkent institute of textile and light industry (Аdress:
100100, Tashkent, Shohjahon str., 5, phone. (99871)-253-06-06, 253-08-08, fax: 253-36-17; e-
mail: titlp_info@edu.uz).
Doctoral dissertation could be reviewed at the Information-resource center of Tashkent
institute of textile and light industry (registration number 07). Аdress: 100100, Tashkent, Shohjahon
str., 5, tel. (998 71) 253-06-06, 253-08-08.
Abstract of dissertation sent out on 23.02. 2016 year
(mailing report №07, on 23.02. 2016 year )
K. Jumaniyazov
Сhairman of scientific council on award of
scientific degree of doctor of sciences,
doctor of technical sciences, professor
A.
Mamatov
Scientific secretary of scientific council,
doctor of technical sciences, professor
M.Z. Abdukarimova
Deputy of chairman of scientific seminar under
scientific council, doctor of technical sciences, professor
53
INTRODUCTION (abstract of doctoral dissertation)
Topicality and demand of the subject of dissertation.
In the world it is made
more than 17 million tons of knitted fabrics and products that makes 1/3 all world
textile markets. Experts predict increase in release at 25 % within 10 years. For today
the largest manufacturers of knitting products are China, India, the USA, Uzbekistan,
Taiwan, Japan, Indonesia.
Manufacture of textile products of Uzbekistan is increasing from year to year.
According to the results of 2015 it is made production on 116,6 % by corresponding
period of 2014, including 113,5 % of knitted production.
For last years the assortment of knitted products has considerably extended. It
was enriched with new kinds of fabrics, in particular, the double fabrics developed on
double bed machines. The purpose of working out of such kinds of fabrics is
reduction of the expense of raw materials with preservation of hygienic both aesthetic
indicators and increase in consumer properties. At the same time the question of
forecasting of properties of knitting, working out of the structures answering
technical, aesthetic and modern art-colour requirements is one of actual problems of
today.
Today the scientists and knitting industry particularly have acute problems of
developing resource-saving technology of knitwear, expand the technological
capabilities of knitting machines and using of local raw materials (which allows to
reduce production costs and increase the share of local processing of raw materials
into finished knitwears). In the direction of socio-economic development of the
country it is necessary to develop and apply a set of measures to reduce production
costs on 10-15%, increase the share of local processing of raw materials into finished
products, the creation of competitive products that meets the requirements of
international standards.
Increasing of the range and improving the quality of knitwear, the expansion of
technological possibilities of knitting machines by improving the technology of plush
knitwear is an important, scientific and practical problem for the textile and clothing
industry. To solve these problems there is a need of development of new approaches
to the production in technology of high-quality knitted products from new kinds of
plush structure and effective using of local raw materials.
This dissertation is focused on the performance of tasks arising from
President`s Resolutions of the Republic of Uzbekistan № PP-1442 from 15 December
2010, "On the priorities of industrial development of Uzbekistan in 2011-2015" and
the Cabinet of Ministers dated August 2, 2012 №234 «About additional measures in
increasing the range and production of non-food goods in 2012-2015."of innovative
technologies in processing of local raw materials.
Conformity research on priorities of development of science and
technologies of the Republic of Uzbekistan.
Thesis is made in accordance with the
54
priority areas of Science and Technology of the Republic of Uzbekistan: I-2
"Energetics, energy and resource saving".
Review of foreign scientific research on the theme of the dissertation.
Many foreign scientists and knitting industry experts, such as the Manchester
University (England), Ghent University (Belgium), Kyoto University (Japan),
Dortmund Technical University (Germany), South Indian textile research association
(India) and other countries are conducted the research work to expand the range of
knitwear, improve the technological capabilities of knitting machines, in development
of new structures and methods of producing knitted fabrics with a reduced
consumption of materials, in a certain extent the positive results are achieved.
In the world practice in creation of knitted structures and products are a series
of scientific achievements, dedicated to: the development of flexible manufacturing
automated systems (WAC DESIGNER, Shima-TRONIC); single and double knitting
machines with broad technological capabilities (Monarch, Pailung, Orizio, Protti);
production technology and dimensional stability of finished garments on the base of
spandex yarn using «Du pont»; garment piece production technology by regular way
(Protti, STOLL).
Research works in such priority directions, as working out of new kinds of
plush knitted fabrics and improvement of their quality indicators at the expense of an
effective utilisation of local raw materials that is very important in climatic
conditions of Uzbekistan and as forecasting of properties of knitting, reception of
knitted fabrics with reduced raw material expenditure at manufacturing of knitted
products are conducted.
Degree of study of problem.
At present knitting industry is one of the most
important subsectors in textile industry. Mainly, the priority was given to the
development of various woven materials. Knitwears are fashionable, practical and
they are of high consumer demand. Theoretical and practical development of the
structure and mechanical properties of knitted fabrics has been studied by scientists
M. Savadzaki, Harim E., S. Erisue, Mazjorie A. Taylor, Walter L., Mary Walker,
Phillips Christine, Wilkes A., Wynne A., David J. Spenser and other.
Fundamental works in this area of a science of prof. A.S.Dalidovich,
I.I.Shalov, L.I.Kudrjavin, V.N.Garbaruk, B.S.Oks, V.M.Lazarenko, V.A.Zinoveva,
V.N.Viktorov, V.A.Citovich and proceedings of I.G.Zavaruyev, O.N.Marisova and
M.M.Mukimov etc. are known on research of influence of structural elements of
knitting on its properties.
It is necessary to notice, that the carried out researches cover only a part of
problems and questions of influence of change of a base interlacing of difficult
structures and application of a various sort of raw materials on quality of production,
regulation of the expense of raw materials, working out of new structures of knitted
fabrics with possibility of forecasting of technological parametres and properties are
insufficiently considered.
Connection of dissertation with research works are carrying out in the
organization where dissertation performed.
The accordance of dissertation
55
research to the scientific researches of the Tashkent Institute of Textile and Light
Industryis in the innovation projects IK-2013-22 "Development of resource-saving
technology of knitwear with improved hygienic properties, using new types of double
stitches" (2013-2014), I-2015-2-9 "Implementation of resource-saving technology for
shape-stable knitted fabrics with the using of high-shrinkable yarn Lycra" (2015-
2016).
Purpose of the research.
Improving the knitting quality indicators by gaining
of new plush structures and effective using of local raw materials, as well as
expansion of technological capabilities of knitting machines.
Tasks of the research
:
- development of new structures and ways of production of plush structures on
plated, inlaid and fleecy stitches and different groups of knitwear analysis to identify
opportunities to achieve the required flow rates of raw materials, properties, produce
a variety of its patterned effects in comparison with the technological and economic
indicators;
- theoretical and experimental research on specific processes of knitting
machines to establish dependency the parameters from the knitted conditions, the
causes of possible violations and their solutions, methods of forming the pattern on
the surface;
- theoretical research in the development of knitting process plated plush stitch
and development of high-efficiency method of plated plush knitting on knitting
machines;
- theoretical study of the ability of the filaments and yarns of different types for
processing on knitting machines in the development of a plush knitted fabric;
- development of production technology of plush knitwear from different raw
materials and determination the influence of raw material on the process parameters
and physical-mechanical properties of plush knitted fabric.
Object of the research
are knitting machines, various types of raw materials,
plush knitted fabrics produced on single and double circular knitting machines.
Subject of the research
- methods for producing new types of plush knitted
fabric with improved quality indicators.
Methods of the research.
The paper used theoretical methods of analysis and
synthesis, analytical, graphical and experimental methods of knitting process
research.
Experimental tests were carried out under production conditions the knitting
machines Pailung (Taiwan), Monarch (USA), as well as on the equipment of
certification center «CENTEXUZ».
The scientific novelty of the research
consists of the following
:
a high-productivity producing way of plated plush knitted fabric on circular
double knitting machines was developed;
the technological solutions of reducing and effective using of raw materials in
the development of various structures plush knitwear have been recommended;
a method of producing inlaid plush knitted fabric with elongated broach have
been recommended;
56
the structure and producing way of the double-faced plush knitwear on plane
stitch base was developed;
a technology of producing of plated and inlaid plush knitted fabric on base of
double-laid stitsh, derivative stitches without vertical displacement of loops and on
base of double-face fleecy stitch on purl machine was worked out, structure and a
way of development of double-fase plush knitting on the basis of rib structure 2+2 are
developed;
the technology of production of cotton-silk plush knitted fabrics, in which the
ground thread is a silk yarn, and plush thread is a cotton yarn, was worked out;
a new method of calculation for determining the plush thread tension in
knitting process considering backstay force and friction between the ground and
plush yarns was recommended.
Practical results of the research
consist of the following:
as a result of theoretical and experimental research producing way of plush
knitted fabric on circular knitting machineswas improved;
new kinds of structures and production way of plated, inlaid and fleecy plush
fabrics on single and double knitting machine, having improved physical and
mechanical properties and improved consumer was recommended;
in a number of knitting enterprises are used in the practice of knitting kinds of
structures and methods of production of single and double knitting plated plush,
inlaid and fleecy, having improved physical and mechanical properties and improved
consumer when expanding and updating the range.
Reliability of the obtained results
formulated in the dissertation research,
principles, conclusions and recommendations, confirmed the consistency of the
results of theoretical and experimental studies, the positive results of testing and
implementation, as well as comparing the results, the adequacy of the known criteria
of evaluation the subject area
Theoretical and practical significance of the research results.
The
theoretical significance of the research results are consist of developing of new
structures and producing ways of plush knitted fabric on the base of plated, inlaid and
fleecy structures. The ability of threads and yarns of different types to processing on
knitting machines at plush fabric knitting is analytically determined.
The practical significance of the study is the recommendation of new types of
structures and methods of producing knitted teddy plated, inlaid and fleecy stitch with
improved quality characteristics, hygiene and consumer properties; a new method of
generating high plated plush knitwear on circular knitting machines double needle;
technology development of cotton-silk knitted fabric, where the ground yarn used silk
filament yarn, and as plush - cotton yarn.
Implementation of the research results.
Created to inventions of a high-
efficiency way of development plated plush knitting on double circular machines
«Way of knitting single weft plush knitting on double knitting machine» (IAP
04717, 23.06. 2013), to a way of reception of plush knitting inlay interlacings with
extended loops «Way of development of plush knitting inlay interlacings with
extended loops» (IAP 04716,23.06. 2013), to a way of development of double face
57
plush knitting on the basis of an interlacing a smooth surface «Way of development
of double face plush kniiting» (IAP 04715, 23.06. 2013) patents of Agency of
intellectual property of Uzbekistan are given out and it has given the chance workings
out new import exchanging assortment with use of local raw materials;
the results of the thesis approved in following knitting enterprises: «UZTEX
Chirchik» JV LTD, «ALKIM TEKSTIL» FC LTD, "RENTAL CAR SERVIS" LTD,
«BF TEXTILE Production» FC LTD on the base of confirmed technological
regulation (information from "O'zbekyengilsanoat» joint company numbered №526
of September 23, 2015). Economic benefit is getting due to raw material economy
and is 677 thousand sums at processing of 1000 kg of cotton yarn.
Approbation of research results.
Results of the study were reported at more
than 37 international and national scientific conferences, incl.: "Progress 2013"
(Russian Federation, Ivanovo. 2013); "Textiles, clothing, footwear, personal
protective equipment in the XXI Century" (Russian Federation, Shakhty, 2013.);
"Young scientists - the foundation for future engineering and construction" (Russian
Federation, Kursk, 2014). "Innovative development of food processing, light industry
and the hospitality industry" (Republic of Kazakhstan, Almaty, 2012.).
Publication of the results.
The main content of the thesis was published in
journals, abstracts in national and international conferences, 4 patents for inventions,
published more than 52 works, including 20 journal articles.
Structure and volume of dissertation.
The thesis consists of an introduction,
six chapters, conclusions, bibliography of 182 titles and applications. The total
volume of the thesis contains 212 pages of text, including 112 figures and 16 tables.
58
MAIN CONTENTS OF DISSERTATION
In the introduction
the urgency and relevance of the dissertation theme are
reasoning, the purpose and tasks are formulated, as well as object and subject of
research, conformity of research to the priories of Science and Technology of the
Republic of Uzbekistan is shown, the scientific novelty and the practical results of the
research are described, the accuracy of the results is obtained, significance of
theoretical and practical the results is revealed, a list of implementing is given,
information on published works and structure of the thesis are shown.
Chapter I "Analytical review of the known plush structures"
is devoted to
the analytical review of the references, in particular to the research works of many
scientists aimed at developing of knitting technologies, to improve the technological
parameters and the physical and mechanical properties of knitted fabrics.
Due to a combination of specific physical and mechanical properties, structural
and patterned effects of plush knitted fabrics are constantly being improved technique
and technology of their production, that allows to meet the high demand for the range
of this knitted fabrics, for the producing of cloth or knitted fabrics for solution
different tasks of technical, ecology or medicine.
The enterprises of the knitting industry of Uzbekistan have modern circular and
flat knitting machines of different brands. Many of them have a wide range of
technological opportunities, but these opportunities are not fully used. In the
manufacture of knitted garments from plush knitted fabric often used the imported
raw materials, while the use of local raw materials improves the quality indicators of
produced range and reduces its cost.
In connection with this urgent task of this work is to improve the knitting
technology of plush knitted fabric of plaited, fleecy and inlay structures, which will
provide a rational structure with reduced materials consumption, increased shape-
stability and improved physical-mechanical and hygienic properties.
Chapter II "Development of high-productive method of production of
plated plush structure on circular double knitting machines"
is dedicated to the
development of high-productive method of production of plated plush structure on
circular double knitting machines.
The main task of this section is development of the foundations of reliable and
productive process of knitting of plush structure on the base of plain stitch on the
circular machine.
At the proposed method of production of plush knitted fabric the rapport is
formed by two needles systems instead of three ones.
Fig. 1 is the process of knitting plush structure, and Fig. 2 - circuit knitting
system and position of the needle on the machine knitting systems in accordance with
Fig. 1.
In the first system on the cylinder and dial needles plush thread 1 is laid, and
with the first thread 2 is laid on the dial needles (Fig. 1, 2).
59
Fig. 1. Patten of plush structure knitting
Cylinder needles moving down are carried out bending of plush sinker loop, and
dial needles are knit closed loops of two threads 1 and 2. In the second system, the
cylinder needles knit a course of loops of the second ground yarn 4, and the cylinder
needles, rising and falling, dropping off plush sinker loops. In order to cylinder
needles not captured second ground thread, it is fed on the dial needles by the back of
cylinder needles.
Fig. 2. Knitting system and needles position at plush structure knitting
The proposed technology of plush structure knitting allows increasing machine
productivity on 30%.
Research work to increasing of the thickness of the plush knitted fabric
conducted in two directions: increasing the height of the pile of single-side plush
structure; production of knitted fabric with double-sided pile.
Analyzing the methods of increasing the length of the plush sinker loops was
found that the maximum possible length of the plush sinker loops can be achieved by
upping of the disc above the cylinder, by bending of the plush threads on cylinder
needles.
This method is on Fig. 3: the disk needles 1 and the cylinder needles 2 are in
the top position at the same time. On both groups of needles thread 3 is feeding under
the needle hooks. At the same time behind of the needle`s 2 back on the cylinder
needle`s 1 latches thread 4 is feeding. As there are no loops on the cylinder needles
they form a open loops 5. It is possible to change the length of the plush sinker loops
60
by regulation of the disc and cylinder positions. The method requires a special system
to throw off the sinker loops 5 from needles 2.
By analogy with the previously discussed scheme yarn length of plush sinker
loop is:
where
b
is the distance between the needle backs cylinder teeth (Fig. 4a).
For 10 class machines at
r = 0.3
mm for the case
b = 3mm
sinker loop`s length
will be
l ≈ 9,7mm
, and for the
case
b = 6
mm
it will be
l≈14,5mm
.
The system for plush
sinker
loops
throw
off
cylinder, disc needles are in
the position on up throw cam,
loops on them are arranged in
a vertical plane and are under
the force of backstay (Fig.
4b).
Fig. 4. Method of measure of plush sinker loop length
Chapter III "The effective using of local raw materials at the plush
structure knitting"
consider the effective using of local raw materials at the knitting
of plush structure.
The yarn is of particular importance in determining the quality of knitwear.
The quality of all products is dependent on the quality of the yarn, from which it is
made, on 70%. The yarn can be natural or synthetic.
Fig. 3. Technology of produce of plush structure with
elongated plush sinker loop due to up the disk over the
cylinder
61
Based on the analysis of new plush structure parameters is found that reduction
of the surface density of plush knitted fabric can be achieved in various ways. The
most effective ways are changing in the structure of knitted fabric, using a structures
combination or have a yarn of low linear density. These methods allow to reduce
material consumption of plush knitted fabric, reduce the surface density of jersey in
1.5-2 times, and a volume density of 15-20% in comparison with full plush. Knitted
fabric retains presentation and high quality.
Plush structure produced on the plain base is widespread in the knitting
industry (Fig. 5).
Fig. 5. Structure of plush on plain
stitch base
Fig. 6. Structure of plush on purl
stitch base
In order to reduce of plush thread catching yarn in bending to produce a plush
structure on purl stitch base was offered.
Wherein at the plush knitting process number of the needles, which are
bending the ground and plush threads, is less in half. This caused of even the needle
form loops in one knitting system and odd needles - in other ones. Thus, the knitting
in each knitting system has increased needle step twice, that eliminates catching of
the thread at bending. The structure of proposed structure is shown in Fig. 6.
For reducing the consumption of raw materials and increasing the shape
stability of structure is recommended to produce a plush structure on the base of purl
stitch without vertical displacement of the loops. The structure of the plush knitted
fabric on the base of purl stitch, produced without vertical displacement of the loops,
is shown in Fig. 7.
In order to reduce consumption of raw materials is proposed to form plush
loops half the amount of ground loops (Fig. 8).
62
Fig. 7. Structure of plush on purl stitch base
without vertical displacement of the loops
Fig. 8. Structure of plush with reduced
number of plush sinker loops
At producing of proposed plush knitted fabrics as a ground thread was used
polyester yarn linear density of 16 tex, and as plush thread - polyacrylonitrile yarn
linear density of 31 tex x 2. Technological parameters and physical-mechanical
properties of knitted plush samples were defined.
By study of technological parameters it can be noted that the lower volume
density has a plush knitted fabrics on the base of purl stitch without vertical
displacement of loops, where the number of plush loops in half the amount of ground
loops.
Analysis of the results of physical-mechanical properties of knitted fabrics
shows that strength of new types of knitted plush more than base sample has and
elongation at break by length and by width and irreversible deformation of these
samples less that base ones.
Often at production of plated plush knitted fabric for improving its shape-
stability as the ground thread is used polyester yarn. However, polyester is expensive,
and the using of polyester yarn reduces the hygienic properties of knitted fabrics, as
well as causing difficulties in dairying since different types of raw materials used
require different modes of staining and may give different colors. Therefore, research
of increasing of the shape-stability of knitted plush due to including in its structure of
Lycra yarns is conducted. New plush structures are shown in Fig. 9. In these samples
Lycra yarn is knitted with ground thread.
The advantage of using Lycra thread in the production of plush structures is
that Lycra yarn due to its unique characteristics to make original size after stretching
increases the shape stability of knitted plush and Lycra due to the its fineness does
not make knitted fabric heavier and it is invisible on the surface of the knitted fabric.
63
I; 86.8 dm
3
/sm
2
·sec
II; 86.8 dm
3
/sm
2
·sec
III; 40.9dm
3
/sm
2
·sec
IV;39,5dm
3
/sm
2
·sec
Fig. 9. Structure of plush samples
For producing samples of plush knitted fabric the single knitting machine
Pailung (Taiwan), which is designed to knitting the underwear, outerwear and
sporting goods, was used.
Technological parameters and physical-mechanical properties of plush fabric
samples was defined.
Analysis
of
physic-mechanical
properties of plush samples showed that
samples III and IV, knitted with a Lycra
yarn in its structure have less breathability
(Fig. 10), and as result their heat-protective
properties
are
better,
abrasion
resistance(Fig.
11)
and
reversible
deformation (Fig. 12) are better at samples
I; 49.6
thous.turn
II; 58.6
thous. turn
III; 71.8
thous.turn
IV; 66.1
thous.turn
Fig. 12. Reversible deformation of
plush knitted fabrics
On wale
I; 79%
II; 81.5%
III;87%
IV; 83%
On course
I; 82%
II; 79.7%
III; 88%
IV; 87%
Fig. 11. Abrasion resistance of plush
knitted fabrics
Fig. 10. Breathability of plush
knitted fabrics
64
that contain Lycra thread.
Based on the foregoing, it can be noted that at knitting of plush structure by
using as ground thread of the cotton with a slight addition of high shrinkable yarn
Lycra instead of polyester yarn can be improved hygienic properties of knitted
fabrics, increased their shape stability, reduce cost due to economy of expensive
imported raw material - polyester.
Proposed jersey can be successfully used at production of range of high-quality
knitwear, especially children's assortment.
Chapter IV "The stabilization of the plush knitting regime"
considers data
theoretical and experimental research of plush thread tension at plush knitting
process, it was developed and theoretically found the way of stabilize the knitting
regime. The formula for determining the plush thread tension in considering looping
backstay force and friction between the ground and plush threads is offered.
A system of equations for determining the angles of departure γ, β at the
known values of the tension in the incoming thread before the introduction of
backstay tension T
0
, length of bending thread
l,
tension value h, tension force P and
angle of wrapping of the needle by thread is obtained:
)
sin(
))
sin
(sin
sin
(sin
R
l
h
]
)
2
2
(
{exp[
sin
)]}
(
exp[
]
)
2
(
{exp[
1
1
H
H
H
0
/
sin
)}
exp(
0
T
P
The data values
,
l
h
h
/
, at
0
45
and different values of
0
/
T
P
P
are
summarized in the Table 1.
Table 1
0
/
T
P
P
0,05
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,14
Β (degree)
32
41,5
51,8
61,5
71,2
81
90
l
h
h
/
0,127 0,136 0,144 0,150 0,155 0,160 0,164
In order to predict the ability of a thread for the processing is necessary to
include a quantitative measure that would characterize a margin of safety of threads
referring to conditions of its processing.
Thus indicator is the defectiveness function, characterizing the degree of
accumulated damage in the sample is equal to "0" at the beginning of the loading and
equal to "1" at the time of destruction of the thread. I.e. ω (0) = 0, where ω
(t
*
)=1 and t
*
- the time from loading to destruction.
Mostly values of the function ω(t) are in the range
1
0
t
. By of value of
the function of damage, which has the thread during processing, it is possible to say
how extent this process has been devastating for this thread and thread safety margin
still remained.
65
Currently, there are a lot of strength criteria. When searching for solutions
using analytical methods for calculating the strength of the yarn when it is loading in
the knitting process in this theme was chosen Bailey criterion. The function of
damage in this case can be following:
t
t
t
dt
t
0
;
(1)
where:
в
t
t
0
degree principles of durability.
Experimental researches aimed at determining the principles of thread loading
in the knitting process have shown that most dangerous area on the loading schedule
is as in the Fig. 13.
Fig. 13. Schedule of thread loading at knitting process
The loading cycle is divided into two sections
ab
and
bc
(Fig. 13). At these
areas of load cycle according to the accepted scheme the tension is:
)
1
(
)
(
1
)
1
(
1
1
1
b
B
t
k
k
b
at
1
0
t
t
, (2)
)
1
(
]
[
]
[
)
(
2
)
1
(
2
2
)
1
(
2
1
1
2
b
B
k
t
k
t
k
t
b
n
b
n
at
2
1
t
t
t
, (3)
Analysis of the calculation results has showed that for every
B
parameter there
is a minimum value of
b
parameter at which the damage function takes the value of
ω=1. Thus, if B=0.05 than b=-0.943, if B=0.1 than B=-0.53. While the increasing of
B parameter value, the b value, at which ω=1, is also increase.
The formula for determining the time of yarn damage t
p
at approximation of the
loading schedule as a one line
0
0
a
a
t
p
at
2
0
t
t
(4)
66
где
p
p
t
t
ln
,
0
0
ln
,
)]
1
(
ln[
1
1
0
b
B
b
a
,
1
b
b
a
.
Equation (4) indicates the possibility of representing depended between the
logarithm of time t
p
and tension as a linear function.
Determination of a
0
and a coefficients is the task of regression analyzing the
results of the yarn tests by numerically different but constant in time of loading rates
σ
0
.
The (4) can be used to find the parameters b and B if there is a line regression
between t
0
and σ
0
(in logarithmic units) are found experimentally.
1
exp
)
1
(
0
a
a
a
B
,
1
a
a
b
, (5)
Table 2
Change the lifetime of the samples at various loading rates
Loading rate
i
0
, МПа/сек
Number of samples
I
II
III
i
0
i
i
0
0
ln
p
t
p
p
t
t
ln
p
t
p
p
t
t
ln
p
t
p
p
t
t
ln
10
2.30258
14,01
2,63977
8,80
2,174175
13,0
2,56495
20
2.99573
7,65
2,03470
3,89
1,35841
6,36
1,85003
30
3.40119
5,07
1,6233
2,40
0,87547
4,43
1,48340
40
3.68887
3,81
1,33763
2,70
0,99325
3,74
1,31908
50
3.91202
3,15
1,14740
2,10
0,74194
2,71
0,99695
For the testing 3 types of yarn were selected: cotton 31 tex x 2, half-woolen 31
tex x 2, yarn of PAN fibers 31 tex x 2. Tests were conducted by UTS - 100.
TESTSUSTEME UTS (Germany) is the newest automatic device, equipped with a
microprocessor, which allows testing all kinds of materials and outputs results to a
display screen or printer. Determine the average cross-section of these yarns, and
other characteristics necessary to test.
According to experimental data by the method of minimizing the square
deviation coefficients of the regression equation were calculated (5).
The coefficients of the regression equation and the corresponding values of
durability in the Table 2 are given. Changing the lifetime of samples I, II and III at
different loading rates (according to Table 2) is given in Fig.14.
67
а b c
а-I, b-II, c-III
Fig. 14. Durability of knitted samples at different loading rates
Chapter 5 "Development of technology of inlay plush knitted structure
production"
is dedicated to the development of technology for the inlay plush
knitted fabric.
In order to simplify of knitting way of the inlay plush structure on the plain
stitch base and increase machine productivity, a new producing way of knitwear on
double knitted machine is developed.
According to the proposed
method knitted fabric is produced
on purl knitting machine. In the
system I on needles 1 and 2 in the
lower cylinder laid yarn (a), and
course of plain is knitted (Fig. 15).
In the system II through one
needle (perhaps other combi-
nation) are transferred from the
lower cylinder to the upper, and in
this system thread is not laid on the
needles. To prevent discharge of
the loops in the lower hook of the
needles the latches are break off.
Then, in system II inlay yarn (b) is laid between the loops of the lower and upper
cylinder.
In the system III (it is not shown in the figure) needle are transmitted from the
upper cylinder to the lower back, and in this system, as in the system I, the needles of
the lower cylinder knit course of plain.
The formation of a course of knitwear is in two knitting systems.
The proposed method does not require major changes in the machine
konstruction, for its on purl knitting machine is sufficient to establish an additional
Fig. 15. Process of produce laid plush structure
on plane stitch base
68
yarn guide for the inlay thread and break off the latches on one needle hook
according to rapport of inlay yarn.
In order to simplify the knitting of inlay plush knitted fabric on the basis of
float rib stitch we proposed a new knitting way on double needle machines with
additional elements for the formation of elongated sinker loops on one side of the
jersey.
The inlay plush knitted fabric with elongated sinker loops is produced on the
purl knitting machine by four knitting systems.
The structure of inlay plush knitted fabric with elongated sinker loops is shown
in Fig. 16.
а
б
Fig. 16. Inlay plush structure with elongated sinker loops
Inlay plush knitted fabric with elongated sinker loops (Fig. 16a) consists of
reverse loops 1 of normal length, elongated facial loops 2, tuck loops 3, formed from
ground thread G
t
. Inlay threads I
t
are oriented along the loop course and at the site,
where there are no facial wales, formed elongated plush sinker loops 10. Inlay thread
is between wales and inter the loops and sinker loops, thus firmly fixed at the ground
thread`s sections 4-5-6 and 7-8-9. Plush sinker loop 10 on the knitted fabric can be
feuded through the needle, via two needles, depending on the pattern repeat (Fig. 16).
Thus, the proposed new knitting way of jersey with elongated sinker loops
allows regulating the length of sinker loops and provides a strong binding of the inlay
yarn. A new knitted fabric has good physical-mechanical properties and beautiful
appearance. The proposed knitted fabric can be used for the manufacture of children's
goods and outerwear.
With the purpose of increasing the heat-shielding properties of inlay knitted
fabric a structure and producing way of inlay knitted fabrics with elongated sinker
loops on the basis of a two-layer structure.
Chapter 6 "Development of technology of double-faced plush knitted
fabric of plated and inlay stitches"
is dedicated to the development of technology
for double-faced knitted plush of plated and inlay stitches.
To expand the assortment of knitted fabrics the structures and production ways
of double-faced plush structure on the base of rib stitch. The structure of double-faced
plush based on rib stitch is shown in Fig. 17.
69
а b
Fig. 17. Structure of double-face plush on the base of rib stitch
Knitwear can be produced on the flat and circular knitting machines with a rib
position of the needles. The ground loops of proposed jersey are knitted from the
threads
a
1
and
a
2
, and plush loops - from the thread
b
.
In order to expand pattern opportunities the knitting way of double-faced plush
structure on the purl knitting machine is developed. At this technology the needles
are working through the one: once on the lower, then on the upper cylinder and form
a plush sinker loops on the both sides of jersey, knitting process takes place in the
lower cylinder.
Double-faced plush structure consist of the ground loops 1, in which are entered
additional plush yarn 2, it is forming plush sinker loops 3 in one course on the reverse
side of the structure, and in the next loopy
course - on the face side of the knitted
fabric. The additional plush thread 2 is
knitted in ground structure, forming a
plaited stitch (Fig. 18).
Increasing of the thermal protective
properties of fleecy knitted fabrics is
achieved by the knitting them with two-way
pile.
Double-faced fleecy knitted fabric on
the base stitches turns by entering of fleecy
thread in the structure of plain, rib or purl
stitches.
The results of the research work were approbated and published in a number of
sources that are in the list of references.
Fig. 18. Structure of double-faced
plush
70
Conclusion
The dissertational work on the basis of theoretical and experimental researches
in the field of technology of producing of new range of plush fabrics on single and
double needles machines, new methods and technological development, which are
essential for improving the efficiency of production processes and the quality of
finished products are offered. As a result, the following:
1. A high-productivity producing way of plated plush knitted fabric on double
circular knitting machines, a producing way of a inlay plush knitted fabric with
elongated broach, the structure and producing way of the double-face plush knitwear
on plane stitch base and rib 2 +2 stitch base are developed;
2. A theoretical analysis of the plush structure knitting process on double
circular machines shown that the main reasons of defects are caused by violation in
feeding operation, dropping of plush sinker loop, connection of loops.
3. The technological solutions of reduce material consumption of the plush
structure, produced on the base of basic, derivatives and combined structures were
found. The optimal structural parameters of plush jersey were offered.
4. The structure and technology of producing of plush knitted fabric on the
base of purl stitch without vertical displacement of loops, which has less plush sinker
loops on the surface of fabric, as well as of inlay plush knitted fabric with elongated
plush sinker loops on the base of two-layer structure were developed;
5. The technology of production of cotton-silk knitted plush, where as a ground
thread silk yarn used, and as plush thread cotton yarn used was developed and the
dependence between the linear density of ground and plush threads and parameters
and physical-mechanical properties of knitted plush were found.
6. It is established that by using a silk yarn as a ground thread knitted plush`s
surface density reduced on 5%, the volume density on 11% and the abrasion
resistance increases on 23%, strength by wale is doubled, and by course is increased
on 29% and shape stability in comparison with the basic structure is increased.
7. The formula for determining the plush thread tension in considering looping
backstay force and friction between the ground and plush threads was offered and the
fact that estimated value of the plush thread tension does not differ from the
experimental much allows to use by recommended formula at determining the tension
of the plush thread in knitting process.
8. For durability options it was recommended to use the results of yarn testing
before its break, where the dependence between the time of damage and the tension
on a logarithmic scale is presented as linear regression equation.
9. The economic effect from the proposed technology of production of weft
plated plush fabric is 677,530 sums at the 1 ton of raw material processing. At the
knitting plant, which has 8-10 Pailung (Taiwan) circular knitting machines and
processing 240 tons raw materials, economic benefit is 162 million sums a year.
71
ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИШЛАР РЎЙХАТИ
Список опубликованных работ
List of published works
I бўлим (I часть; I part)
1.
Холиков К., Ханходжаева Н.Р., Мукимов М.М., Байжанова С. Вязание
плюшевого трикотажа с учетом натяжения нити. // Проблемы текстиля. –
Ташкент, 2010, № 3. - С. 15-17.(05.00.00. № 17)
2.
Холиков К. Исследование качественных показателей рисунчатого
трикотажа. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2011, №1.-С.44-48.(05.00.00. № 17)
3.
Холиков К., Гуляева Г., Исабаев А., Мукимов М.М. Исследование влияния
количества пропущенных петельных столбиков в раппорте переплетения на
параметры неполного трикотажа. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2011, № 2. -
С. 50-54. (05.00.00. № 17)
4.
Холиков К. Свойства неполного трикотажа.// Проблемы текстиля. –
Ташкент, 2011, №3. - С.78-82. (05.00.00. № 17)
5.
Холиков К., Убайдуллаева Д., Мирусманов Б., Мукимов М. Хом ашѐ
турини тукли трикотажнинг технологик кўрсаткичлари ва физик-механик
хусусиятларига таъсири. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2011, № 4. -С.
32-35. (05.00.00. № 17)
6.
Холиков К., Ханхаджаева Н., Мукимов М., Исследование скорости
нагружения пряжи в процессе вязания. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2011,
№4. - с. 58-61. (05.00.00. № 17)
7.
Холиков К., Ханхаджаева Н., Мукимов М.М. Исследование прочности
пряжи в процессе кулирования. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2011, № 4. -
С. 65-68. (05.00.00. № 17)
8.
Холиков К., Мукимов М.М. Способы уменьшения натяжения нити при
выработке плюшевого трикотажа. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2012,
№ 1. - С.16-21. (05.00.00. № 17)
9.
Холиков К., Гуляева Г., Мирусманов Б., Мукимов М.М. Исследование
технологических параметров рисунчатого трикотажа. // Проблемы текстиля. –
Ташкент, 2012, № 3. - С. 14-19. (05.00.00. № 17)
10.
Холиқов К.М., Усмонқулов Ш.К., Гуляева Г.Х., Муқимов М.М.
Расширение технологических возможностей кругловязальных машин типа
«SPG» путем выработки двустороннего плюшевого трикотажа. // Проблемы
текстиля. –Ташкент, 2013, № 1. - С. 30-33. (05.00.00. № 17)
11.
Холиқов К.М. Способы увеличения длины плюшевых протяжек при
выработке платированного плюшевого трикотажа. // Проблемы текстиля. –
Ташкент, 2014, № 2. -С 43-47. (05.00.00. № 17)
12.
Холиқов К.М., Усмонқулов Ш.К., Гуляева Г.Х., Муқимов М.М.
Технология получения двухстороннего плюшевого трикотажа уточного
переплетения. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2013, № 2. - С. 56-60.
(05.00.00. № 17)
72
13.
Холиқов К.М., Усмонқулов Ш.К., Муқимов М.М., Гуляева Г.Х. Разработка
высокопроизводительного способа выработки платированного плюшевого
трикотажа. //Проблемы текстиля.–Ташкент, 2013, № 3.-С.19-23. (05.00.00. № 17)
14.
Холиқов К.М., Усмонқулов Ш.К., Муқимов М.М., Гуляева Г.Х.
Технология вязания двустороннего футерованного трикотажа. // Проблемы
текстиля. –Ташкент, 2013, № 1. - С. 27-31. (05.00.00. № 17)
15.
Патент UZ IAP 04715. Икки томонли тукли трикотаж тўқимасини олиш
усули / Мукимов М.М., Холиқов К., Гуляева Г.Х., Убайдуллаева Д.Х.,
Исабаев А.Э. // Расмий ахборотнома. -2013. - №6.
16.
Патент UZ IAP 04716. Протяжкаси узайтирилган арқоқли тукли трикотаж
тўқимасини олиш усули. / Мукимов М.М., Холиқов К., Гуляева Г.Х.,
Ханхаджаева Н.Р., Исабаев А.Э., Мирусманов Б.Ф. Расмий ахборотнома. -
2013. - №6.
17.
Патент UZ IAP 04717. Бир қаватли кўндалангига тўқилган тукли
трикотаж тўқимасини икки игнадонли тўқув машинасида тўқиш усули. /
Мукимов М.М., Холиқов К., Гуляева Г.Х., Убайдуллаева Д.Х., Исабаев А.Э.,
Юнусов К. З. Расмий ахборотнома. -2013. - №6.
18.
Холиқов К.М., Усмонқулов Ш.К., Гуляева Г.Х., Муқимов М.М..
Технология получения плюшевого трикотажа уточного переплетения с
удлиннеными протяжками. // Проблемы текстиля. –Ташкент, 2014, №1. - С.
45-49. (05.00.00. № 17)
19.
Холиков К.М. Односторонний платированный плюшевый трикотаж. //
Проблемы текстиля. –Ташкент, 2014, № 1. -С. 36-40. (05.00.00. № 17)
20.
Холиков К.М. Особенности выработки уточного плюшевого трикотажа на
базе двухслойного переплетения. // Проблемы текстиля.–Ташкент, 2014, №2. –
С.75-82. (05.00.00. № 17)
21.
Холиков
К.М.
Параметры
и
физико-механические
свойства
платированного плюшевого трикотажа. // Проблемы текстиля. -Ташкент, 2015,
№1. –С.32-37. (05.00.00. № 17)
22.
Холиков К.М., Мукимов М.М., Юнусов К.З. Исследование влияния
линейной плотности грунтовых и плюшевых нитей на параметры и свойства
хлопко-шелкового трикотажа. // Проблемы текстиля. -Ташкент, 2015, № 3. –
С. 50-58 (05.00.00. № 17)
II бўлим (II часть; II part)
23.
Патент UZ FAP 01016. Двусторонний плюшевый трикотаж./ Хазраткулов
Х., Усмонкулов Ш., Холиков К.М., Мукимов М.М.// Расмий ахборотнома. -
2015. - №7.
24.
Холиков К.М., Мукимов М.М., Гуляева Г.Х. Пути эффективного
использования местного сырья при выработке трикотажных изделий. //
Механика и технологии. –г. Тараз, 2014г. №3, -С. 101-105.
25.
Холиков К., Гуляева Г., Мукимов М.М., Исабаев А. Параметры неполного
трикотажа. // Материалы международной НПК «Опыт и практика эффективного
применения ресурсов развития образования и науки для создания
инновационного общества». –Тараз. ТИГУ, 2011г. –С. 102-105.
73
26.
Холиков К., Гуляева Г., Мукимов М.М. Исследование качественных
показателей рисунчатого трикотажа. // Материалы международной НПК «Опыт
и практика эффективного применения ресурсов развития образования и науки
для создания инновационного общества». –Тараз. ТИГУ, 2011г. – С. 99-102.
27.
Холиков К., Гуляева Г., Мукимов М.М., Мирусманов Б. Параметры
жаккардового,
прессового
и
неполного
трикотажа.
//
Материалы
международной НПК «Опыт и практика эффективного применения ресурсов
развития образования и науки для создания инновационного общества». –
Тараз. ТИГУ, 2011г. –С. 105-109.
28.
Холиков К., Гуляева Г., Мукимов М.М., Хазраткулов Х. Трикотаж с
пониженной материалоемкостью.// Материалы международной НПК «Опыт и
практика эффективного применения ресурсов развития образования и науки
для создания инновационного общества». –Тараз. ТИГУ, 2011г. – С. 109-111.
29.
Холиков К., Гуляева Г., Мирусманов Б.Ф., Мукимов М.М. Уменьшение
материалоѐмкости прессового трикотажа за счет выработки его на базе
неполного переплетения. // Материалы международной НПК «Влияние
индустриально-инновационной политики на качество образования». –Тараз,
ТИГУ, 2012 г. –С. 3-6.
30.
Холиков К., Убайдуллаева Д., Гуляева Г., Мирусманов Б.Ф., Мукимов
М.М. Влияние вида сырья на технологические параметры и физико-
механические свойства плюшевого трикотажа. // Материалы международной
НПК «Влияние индустриально-инновационной политики на качество
образования». –Тараз, ТИГУ, 2012 г. –С. 248-252.
31.
Холиков К., Мукимов М.М. Способы уменьшения натяжения нити при
выработке плюшевого трикотажа. // Материалы международной НПК «Влияние
индустриально-инновационной политики на качество образования». –Тараз,
ТИГУ, 2012 г. –С. 261-263.
32.
Холиков К. Неполный трикотаж. // Материалы международной НПК
«Влияние индустриально-инновационной политики на качество образования».
–Тараз, ТИГУ, 2012 г –С. 257-261.
33.
Холиков К., Усмонкулов Ш., Гуляева Г., Мукимов М.М. Плюшевый
трикотаж уточного переплетения с удлиненными протяжками. // Материалы
международной научно-практической конференции “Инновационное развитие
пищевой, легкой промышленности и индустрии гостеприимства”. - г. Алмата,
АТУ, 2012 г. –С. 515-517.
34.
Усмонкулов Ш., Холиков К., Гуляева Г., Мукимов М.М. Двусторонний
футерованный трикотаж. // Материалы международной научно-практической
конференции “Инновационное развитие пищевой, легкой промышленности и
индустрии гостеприимства”. - г. Алмата, АТУ, 2012 г. –С. 511-513.
35.
Усмонкулов Ш., Холиков К., Мусаева М., Гуляева Г., Мукимов М.М.
Новый способ получения двустороннего плюшевого трикотажа уточного
переплетения.
//
Материалы
международной
научно-практической
конференции “Инновационное развитие пищевой, легкой промышленности и
индустрии гостеприимства”. - г. Алмата, АТУ, 2012 г. -С. 509-510.
74
36.
Мусаева М., Усмонкулов Ш., Холиков К., Гуляева Г., Мукимов М.М.
Двусторонний плюшевый трикотаж. // Материалы международной научно-
практической конференции “Инновационное развитие пищевой, легкой
промышленности и индустрии гостеприимства”. Алмата, АТУ,2012.–С.485-487.
37.
Мукимов М.М., Холиков К., Хазраткулов Х., Усмонкулов Ш.
Исследование влияния вида сырья на качественные показатели плюшевого
трикотажа. // Материалы международной НПК «Образование и наука в
условиях социальной модернизации казахстанского общества». -г. Тараз,
ТИГУ, 2013 г. 2-том, –С. 29-31.
38.
Мукимов М.М., Холиков К., Хазраткулов Х., Усмонкулов Ш.
Двухсторонний плюшевый трикотаж уточного переплетения. // Материалы
международной НПК «Образование и наука в условиях социальной
модернизации казахстанского общества». Тараз, ТИГУ, 2013 2-том, – С. 31-33.
39.
Мукимов М.М., Холиков К., Хазраткулов Х., Гуляева Г. Способ выработки
двустороннего футерованного трикотажа. // Материалы международной НПК
«Образование и наука в условиях социальной модернизации казахстанского
общества» . -г.Тараз, ТИГУ, 2013 г. 2-том, –С. 230-233.
40.
Мукимов М.М., Холиков К., Хазраткулов Х., Усмонкулов Ш. Способ
выработки
платированного
плюшевого
трикотажа.
//
Материалы
международной НПК «Образование и наука в условиях социальной
модернизации казахстанского общества». -Тараз, ТИГУ, 2013. 2том, – С. 36-38.
41.
Мукимов М.М., Холиков К., Усмонкулов Ш., Гуляева Г. Способ
выработки кулирного плюшевого трикотажа. // Материалы международной
НПК «Образование и наука в условиях социальной модернизации
казахстанского общества». -г.Тараз, ТИГУ, 2013 г. 2-том, –С. 38-41.
42.
Мукимов М.М., Холиков К., Хазраткулов Х., Усмонкулов Ш. Уточный
плюшевый трикотаж. // Материалы международной НПК «Образование и
наука в условиях социальной модернизации казахстанского общества». -
г.Тараз, ТИГУ, 2013 г. 2-том, –С. 45-47.
43.
Мукимов М., Холиков К., Хазраткулов Х., Усмонкулов Ш. Способ
выработки плюшевого трикотажа с двусторонним ворсом. // Материалы IV
международной НПК. -г.Шахты, 2013г. –С. 39-42.
44.
Холиков К., Усмонкулов Ш., Гуляева Г., Мукимов М. Способ повышения
производительности кругловязальной машины при выработке плюшевого
трикотажа. // Материалы IV международной НПК. -г.Шахты, 2013г. –С. 42-45.
45.
Мукимов М., Холиков К., Хазраткулов Х., Мусаева М. Хлопко-шелковый
плюшевый трикотаж. // Материалы международной научного форума
«ПРОГРЕСС-2013». -г. Иваново, 2013г. –С. 204-207.
46.
Холиков К.М., Мукимов М.М., Гуляева Г.Х. Технология получения
плюшевого трикотажа из различных видов сырья. // Материалы
Международной
НПК
“Инновационное
развитие
пищевой,
легкой
промышленности и индустрии гостеприимства”. Алмата, АТУ, 2014–С.126-128.
47.
Холиков К.М., Мукимов М.М. Исследование влияния линейной плотности
грунтовой и плюшевой нитей на технологические параметры и свойства
75
плюшевого трикотажа. // Материалы международной научно-практической
Online-конференции в формате “Bar camp” «Социальный интеллект: теория,
практика и тенденции». 14-15 декабря 2014г. –С. 170-172.
48.
Холиков К.М., Нормуратов Ш. Зависимость качественных показателей
платированного плюшевого трикотажа от линейной плотности пряжи. //
Материалы международной научно-практической Online-конференции в
формате “Bar camp” «Социальный интеллект: теория, практика и тенденции».
14-15 декабря 2014г. –С. 452-455.
49.
Холиков К.М. Исследование качественных показателей хлопко-шелкового
плюшевого трикотажа. // Материалы международной научно-технической
конференции «Юность и знания – гарантия успеха». –Курск, 2014г. –С. 448-452.
50.
Холиков К.М., Мукимов М.М. Параметры и физико-механические
свойства плюшевого трикотажа, где в качестве грунтовой нити тспользовалась
шелковая пряжа. // Материалы международной научно-технической
конференции «Юность и знания – гарантия успеха». – Курск. 2014 –С.172-176.
51.
Холиков К.М., Мукимов М.М.. Исследование свойств хлопко-шелкового
плюшевого трикотажа. // Сборник научных трудов 2-ой международной НТК
«Качество в производственной и социально-экономической систем». –г. Курск,
2014г. 2-том, -С. 186-188.
52.
Холиков К.М., Мукимов М.М. Плюшевый трикотаж с высокими
теплозащитными свойствами. // Материалы международной научно-
технической конференции «Тюркская цивилизация в эпоху глобализации:
взаимосвязь тысячелетий». –г. Тараз, ТИГУ, 2014г. 2-том, -с. 58-60.
Автореферат “Тўқимачилик муаммолари” журнали таҳририятида таҳрирдан
ўтказилди (20.01.2016 йил)
76
Подписано в печать 19.02.2016г. Формат 60х84. 1/16.
Гарнитура “Таймс”. Печ.лист 5. Тираж 100 экз. Заказ №71.
Отпечатано в типографии ТИТЛП.
г.Ташкент, ул. Шахжахон 5.
