№ 1 (2011)

Тадқиқот объектлари: ссрқум фосфогипс, оҳак, портландцемент, белитли клинкер, электротсрмофосфорли тошқол ва турли кристалланиш жараснини бошкарувчилар (КЖБлар) иштирокида автоклавда ишлов бсриш йўли билан олинган мустаҳкамлиги ва сувда турғунлиги юкори фосфогипс боғловчиларнинг а-модификацияси.
Ишнинг мақсади: Серқум фосфогипс асосида ОАЖ «Аммофос-Максам» фосфогипсли бўтқасини турли хил фаол гидравлик қўшимчалар иштирокида автоклавда ишлов бсриш йўли билан сувда тургунлиги ва мустаҳкамлиги юкори бўлган а-модификациядаги фосфогипс богловчисининг таркибини ишлаб чикариш ва олиш технологиясини оптималлаштириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ссркум фосфогипс ва фаол гидравлик кўшимчалар - охак, портландцемент, бслитли клинкер, электротсрмофосфорли тошқоллардан тузилган композициялардан гидротсрмал ишлов бсриш йўли билан мустаҳкамлиги ва сувда тургунлиги юкори бўлган а-модификациядаги фосфогипс богловчисининг таркиби ишлаб чиқилган ва олиш технологияси оптималлаштирилган. Сер кум фосфогипсдаги кўшимчаларнинг котишини секинлаштирувчи таъсир мсханизми ўрганилган ва уни бартараф этиш усули яратилган. Портландцемент, бслитли клинкер ва электротсрмофосфорли тошқолларнинг фосфогипс асосида а-яримгидратли кальций сульфатининг котиш ва мустаҳкамлик тўплаш жараснига ижобий таъсир кўрсатиши аниқланган. Узок муддатли синовлар натижасида, олинган боғловчиларнинг кўпга чидамлиги, хаво таъсирига хам, сув таъсирига хам тургунлиги юкори эканлиги, кетма-кет сув билан тўйиниш ва куриш, музлаш ва эриш шароитларига чидамли эканлиги аниқланган.
Амалий ахамияти: сувда тургунлиги юкори а-модификациядаги фосфогипсли боғловчилар қимматбаҳо портландцементнинг ўрнига бино ва иншоотларга ташки ва ички бсзак бсришда, ҳамда огир юк тушмайдиган бетон буюмлар ясашда ишлатилиши мумкин.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: синов-саноат партияси ишлаб чиқилди ва унинг 1 т ишлаб чиқаришда эришилган топилди.
Қўлланиш сохаси: курилиш матсриаллари ишлаб чиқариш саноати ва қурилиш индустрияси.

Тадқиқот объектлари: p-дикетонларнинг димсрланиш маҳсулотлари, олинган бис-Р-дикетонларнинг бснзой кислотаси гидразиди билан конденсатланишидан синтез қилинган лигандларнинг Cu(II), Ni(II), Zn(II) ва VO(II) комплекс бирикмалари.
Ишнинг мақсади: р,р-тстракарбонил бирикмалар ва уларнинг бснзоилгидразонлари синтези, янги лигандлар асосида комплекс бирикмалар синтези, уларнинг таркиби, тузилиши, физик-кимёвий хоссалари ва биологик фаоллиги ўрганиш, олинган комплекс бирикмалар орасидан юқори биологик фаолларини пахта хосилдорлигини оширувчи модда сифатида тавсия қилиш.
Тадқиқот усули: элемент анализи, ИҚ-, ПМР-, ЭПР спектроскопия ва РСА.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: бис-Р-дикстонларнинг бснзой кислотагидразидлари билан кондснсатланиш маҳсулотлари асосида катор янги лигандларнинг синтез усуллари ишлаб чикилди. Олинган лигандлар асосида Cu(II), Ni(II), Zn(II) ва VO(II) комплскслари синтез килинди ва тавсифланди. Айрим комплекс бирикмаларнинг биологик фаол хоссалари ўрганилди ва исботланди.
Амалий аҳамияти: олинган бирикмалар ўқув жараёнида кўлланилиши билан биргаликда юкори биологик фаоллик хоссаси аникланди ва пахта хосилдорлигини оширувчи ва ўстирувчи, хамда окава сувларни тозалаш жараёнида юксак сув ўсимликларига нисбатан стимулятор сифатида қўлланилди.
Татбиқ этиш даражаси: Янги лигандлар ва комплскслар БухДУ органик ва физколлоид кимё кафсдраси ўқув жараёнида қўлланилмокда ҳамда «ТК-96» прспарати Узбекистан ПИТИ Бухоро филиали синов майдонларида тскширилди. Назорат вариантларига нисбатан «ТК-96» прспарати кулланилганда пахта ҳосилдорлиги 3,2 ц/га юкори ҳосил олинганлиги аникланди. Шу прспаратнинг окава сувларини тозалаш жараёнида ишлатиладиган юксак сув ўсимликларига нисбатан кўлланганда ҳосилдорлик 13-15 центнсрга ортди.
Қўлланиш соҳаси: Координацией бирикмалар кимёси, биология, қишлоқ хўжалиги.

Тадқиқот объектлари: Со гамма- радиация, ЎЮЧ-нурланиш ва тезкор термик ишлов таъсирида тоза металлар ва TiBx аморф плёнкалар билан шаклланган металл-А3В5 контакт параметрлари ўзгариши жараёни. Тадқиқот предмета сифатида тоза металлар ва TiBx аморф плёнкалар билан шаклланган Шоттка говили GaAs, (GaP, InP) асосидаги қурилма тузилмалари олинди.
Ишнинг мақсади: Диссертация ишининг мақсади ташки кучларнинг тоза металлар ва киритиш фазалари билан шаклланган Шотка говили асенидгаллий, фосфидгаллий, ва фосфидиндий қурилма тузилмаларига таъсирини ўрганиш.
Тадқиқот услублари: Тажрибавий тадқиқотлар қатор стандартлашган, автоматлашган услублардан А3В5 асосидаги Шоттка говили яримўтказгич курилмаларнинг электрофизик ва тузилиш хоссаларни ўрганишда фойдаланган ҳолда олиб борилди. Фазалараро таъсирларни ўрганишда Оже электрон спектроскопия, рентгенструктуравий тахлил, атом кучли микроскопия (АКМ) усулларидан фойдаланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгнлиги: А’В' контакт тузилмалари ва плёнкаларда технологик омилларнинг контакт тузилмаларида механик кучланишларга таъсири конуниятларини очиб беришга имкон берувчи механик кучланишларнингшаклланиши механизми тахлили олиб борилди. Фаза ҳосил қилиш ва бўлиниш чегараси параметрларига таъсир оркали контактларнинг параметрларини назорат килишга имкон берувчи тезкор харорат ишлови бериш асосида А3В5 контактлари шаклланиши физик-технологик асослари ишлаб чиқилди. -n+-InP ғовакли тўшамаларида суюк фазали эпитаксия усули билан етилтириладиган п-туридаги InP эпитаксиал плёнкаларини ҳамда TiBx киритиш аморф фазасини қўллаган ҳолда улар учун омик ва говли контактлар тайёрлашга янги технологик ёндашув ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти: А3В5 асосидаги яримўтказгич курилма тузилмаларининг ташқи таъсирларга барқарорлигини ўрганиш бўйича олинган натижалар А3В5 асосидаги яримўтказгич қурилма тузилмаларини яратишда қўлланилиши мумкин.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлик: тадқиқот натижалари илмий тадқиқот ишларида ва тажриба конструкторлик амалиётларида “ОРИОН” илмий тадқиқот институтида Шоттка говили ЎЮЧ диодлар ишлаб чиқишда ва тайёрлашда қўлланилган.
Қўлланиш сохаси: Қаттиқ жинсли ЎЮЧ электроника, яримўтказгич қурилмалар тайёрлаш, микротўлқинли яримўтказгич курилмалар тиехнологияси.

Тадқиқот объекта: Туркистоннинг XX аср бошларидаги ижтимоий-сиёсий, диний-маърифий ҳаёти.
Ишнинг мақсади: XX аср бошидаги Туркистон ижтимоий-сиёсий, диний-маърифий ҳаётида “Ал-Ислоҳ” журналининг тутган ўрнини очиб беришдан иборат.
Тадқиқот методлари: қиёсий тахлил, даврий-муаммовий, мазмунли тахлил усулларидан фойдаланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Диссертацияда “Ал-Ислоҳ” журналидаги мақолалар мавзулар бўйича тахдил қилиниб, XX аср бошида Туркистон ижтимоий-сиёсий ва диний-маърифий ҳаётида журналнинг катта ўрин тутганлиги, унинг ислом тарихи ва манбашунослигида муҳим ахамиятга эта эканлиги ва Туркистондаги ислохотчилик ғояларига таъсир кўрсатганлиги очиб берилган. Туркистондаги ислохотчиликнинг тарихий илдизлари Қрим, Волга бўйлари, Миер, Туркия ва Эрондаги ислоҳотчик ҳаракати билан уйғунликда юзага келгани тадқиқ этилган.
Амалий ахамияти: тадқиқот натижалари ва илмий хулосалари Туркистон тарихидаги ислохотчилик ҳаракатини янада чукуррок ўрганишга хизмат килади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: мавзу бўйича 5 та илмий мақола, 4 та тезис ва “ZiyoNET” интернет-порталида 1 та мақола чоп этилди. Диссертация материаллари асосида илмий-амалий анжуманларда 3 та маъруза килинди.
Қўлланилиш (фойдаланиш) сохаси: Диссертациядаги фактик материаллардан Туркистоннинг XX аср бошлари тарихи, даврий матбуот бўйича умумлаштирувчи асарлар тайёрлашда, тарихий тадқиқотларни ривожлантиришда, “ислом тарихи ва манбашунослиги” бўйича дарсликлар ва ўкув қўлланмалари яратишда, махсус курслар ўкитишда фойдаланиш мумкин.

Тадқиқот объектлари: Жалолиддин Румий асарларида баён қилинган тасаввуфий-ирфоний ва маънавий ғоялар ҳамда мутасаввиф маънавий мероси ҳақидаги маълумотларни фалсафий тахлил қилиш.
Тадқиқотнинг мақсади: Жалолиддин Румийнинг “Маснавийи маънавий” ва “Ичингдаги ичингдадур” асарларини фалсафий тахлил қилиш асосида мутасаввиф дунёқарашидаги инсон маънавий камолоти ҳақидаги ғояларнинг ижтимоий-маънавий ва ахлоқий-тарбиявий аҳамиятини ёритиш ҳамда уларнинг юксак ахлоқий таълимотлар ривожидаги ўрнини кўрсатиш.
Тадиқот методлари: тизимли ёндошув, тарихийлик ва ворисийлик, анализ ва синтез, илмий холислик, тақкослаш ва умумлаштириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилнги: Жалолиддин Румий дунёқарашидаги инсон маънавий камолоти масалалари, унинг рухий борлик ва илоҳий ишк ҳақидаги карашлари фалсафий тахдил қилинди; тана ва руҳ муносабати диалектикаси ёритилди; мутасаввиф карашларидаги мухим маънавий-ахдокий масалалардан бўлмиш бағрикенглик, диний бағрикенглик ғояларининг аҳамияти тадқиқ қилинди; Мусулмон Шарқи олимларининг Румий ижодига бўлган соф тасаввуфий ёндошувлари, Ғарб олимларининг ёндошувларидаги тажриба ва ютуклари кўриб чиқилди ва қиёсий тахлил қилинди; Румий меросининг бугунги ёш авлодни комил инсон руҳида тарбиялашдаги долзарб аҳамияти таъкидланиб, таълим сохасида тасаввуф, хусусан Румий тасаввуфий меросининг назарий асосларидан ва амалий тавсияларидан фойдаланиш муҳим аҳамиятга эга эканлиги асослаб берилди.
Амалий аҳамияти шундаки, диссертацияда келтирилган маълумотлардан, илмий хулосалардан, илмий-услубий тамойиллардан олий ўкув юртларида “Фалсафа тарихи”, “Тасаввуф фалсафаси”, “Ахлоқшунослик”, “Маънавият асослари ” каби фанларни ўқитишда, ушбу фанлар бўйича дарсликлар ва ўкув қўлланмалари яратишда фойдаланиш мумкин. Шунингдек, турли маънавий-тарбиявий тадбирларда фойдаланиш мумкин.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот материаллари, назарий ва амалий натижаларидан олий ўқув юртларида фалсафа тарихи, ахдоқ тарихи, маънавият масалалари бўйича ўқиладиган курсларда фойдаланиш мумкин.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: илмий текшириш, илмий педагогик, маънавият ва таълим-тарбияни мукаммаллаштириш билан боғлиқ соҳалар.

Тадқиқот объеклари: тадқиқот объекти - мураккаб тузилишдаги ғовак муҳитдаги тўлқинлар. Тадкикот предмета - ғовак муҳитда SH тўлкин тарқалиш жараёнларини математик моделлаштириш ҳамда бунда ҳосил бўлувчи тўғри ва тескари масалалар.
Ишнинг мақсади: бир ўлчовли SH тўлқин тенгламаси билан тавсифланувчи динамик жараёнларни математик моделлаштириш, бунда ҳосил бўлувчи тўғри ва тескари масалаларнинг ечимларини мавжудлик ва ягоналикка текшириш, бу масалаларнинг сонли ечиш методларини топиш ҳамда мос дастурларини тузиш.
Тадқиқот методлари: математик моделлаштириш, гиперболик системалар учун характеристикалар усули, интеграл тенгламалар ва чекли айирмалар усуллари, қўшма градиентлар усули ҳамда дастурлаш технологияси.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: куйидаги натижалар янги:
- эластик-ғовак муҳитда SH тўлқин тарқалишининг математик модели;
- эластик-ғовак муҳитда SH тўлқин тенгламасининг сингуляр ечими;
- эластик-ғовак муҳитда SH тўлқин тенгламаси учун тескари динамик масалаларнинг иккинчи тур ночизиқли вольтерра интеграл тенгламалар системаси;
- қаралаётган тескари масалалар ечимининг мавжудлик ва ягоналик теоремаси;
- эластик-ғовак муҳитда SH тўлкин тарқалишининг тўғри ва тескари масалаларининг сонли ечиш усули ва унга мос дастур.
Амалий ахамияти: олинган натижалар турли табиий ва технолгик жараёнларни текширишда қўлланилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: иш материалларидан юқори курс бакалавриатура ва магистратура талабалари учун математик моделлаштиришга оид махсус курсларнинг асосини ташкил этади.
Қўлланиш сохаси: олинган натижалар сейсмологияда, нефть ва газ заҳираларини аниқлаш ва ундан фойдаланишда кўлланилиши мумкин.

Тадқиқот объекта. Умумтаълим мактаблари адабиёт машғулотларида Алишер Навоий эпик асарларини ўргатиш жараёни.
Ишнинг мақсади. Мактабда Алишер Навоий эпик асарларини замонавий усуллар асосида ўргатиш йўлларини илмий-методик жиҳатдан асослаб бериш.
Тадқиқот методлари. Ишда педагогик кузатув, сухбат, анкета сўрови, лаборатория, эксперимент, педагогик тажриба, математик-статистик методлардан фойдаланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ишда илк бор умумтаълим мактабларида Алишер Навоий эпик асарларини замонавий йўсинда, таълимнинг интерфаол усулларида ўргатиш самарадорлигини оширишнинг илмий-методик асослари кўрсатилди. Навоийнинг эпик асарларини муайян дарслар миқиёсида интерфаол усулларда ўқитиш тизими ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти. Мактабда Навоий эпик асарларини замонавий усулларда ўргатиш юзасидан аник тавсиялар берилгани, уларни ўтиш йўллари кўрсатилгани, мавзулар бўйича методик ишланмалар тайёрлангани ишнинг амалий аҳамиятини таъминлайди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги. Тадқиқотнинг асосий гоялари “Тил ва адабиёт таълими”, “Мактаб ва ҳаёт”, “Соглом авлод учун”, “Қазақтану” (халқаро журнал), “Научный мир Казахстана” (халкаро журнал) каби илмий-методик журналларда ва республика илмий-назарий анжуманлар тўпламларида ўз аксини топган. Тадкикот гоялари амалга ошса, катта маърифий-иқтисодий самара келтиради.
Қўлланиш сохаси. Тадқиқот натижаларидан олий ўқув юртларида махсус курс сифатида, умумтаълим мактабларининг тил ва адабиёт ўқитувчиларининг иш жараёнида, малака ошириш институтларида маъруза матни тарзида, ўрта таълимда методик ишланмалар сифатида фойдаланиш мумкин.

Тадқиқот объекти: ўзбек халқи таркибидаги субэтник компонентларнинг ўзига хос этник хусусиятлари, уларнинг шаклланиши ва этник тарихи масалаларини Сурхон-Шеробод водийси материаллари асосида тадқиқ этиш.
Ишнинг мақсади: Этнографик материаллар асосида Сурхон-Шеробод водийси аҳолиси этаик таркибининг хусусиятлари, уруғларга бўлиниш тизими, унинг тарихий динамикаси ва генезиси, турли этник компонентларнинг ўзаро этник-маданий муносабатлари, минтақадаги хўжалик-маданий типларнинг этник жараёнларда акс этиши механизми ва ўзига хос этник дифференциациясини тахдил этиш, унинг ўзбек халқи этник тарихидаги ўрни ва аҳамиятини аникдаш.
Тадқиқот усуллари: тарихийлик тамоили, киёсий-тарихий тахлил ва ҳудудий-муаммовий-хронологик, интервью, шахсий кузатув ҳамда оғзаки тарих каби тадқиқот усулларидан кенг фойдаланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилигн: Сурхон-Шеробод водийси аҳолисининг этник таркиби, жумладан, ўзбек халқи этник таркибида яққол ажралиб турувчи этник компонентларнинг, турли этнонимлар, лаҳжа ва диалектларнинг сакданиб қолганлиги ва хўжалик-маданий хусусиятлари этнографик материаллар асосида бошқа минтақалар билан қиёсий тартибда аникланди. Шунингдек, ўрганилган даврда минтақанинг этник ва маданий чегаралари кўп томонлама ўзгарувчан ва ўтказувчан характерга эга эканлиги, хўжалик-маданий типларнинг таъсирида ахолининг турмуш тарзидаги фаркдар, этнонимларга эгалиги ва этник дифференциациясини узок вакд сакданиб колиши тахдил этилди.
Амалий ахамияти: тадқикотнинг натижалари ва хулосалари ўзбек халқининг этник тарихини этниклик, этник-маданий идентиклик билан боғлиқ ҳолда ўрганишда ҳамда хўжалик-маданий типлар таъсирида ўтроқ ва ярим ўтрок ахолининг ассимиляция жараёнларини тадкиқ этишда мухим илмий-амалий аҳамият касб этади.
Татбиқ этиш даражасн ва нқтисодин самарадорлиги: диссертация мавзуси юзасидан жами бўлиб 17 та илмий мақола эълон килинган. Жумладан, республика илмий журналларида 3 та, 14 та - республика ва халқаро илмий анжуманларда хамда “Ziyonet” Интернет порталининг сайтида эълон килинди.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: ўзбек халкининг шаклланиши ва этник тарихи борасида комплекс тадқиқотлар олиб боришда, Олий ўқув юртларида «Этнология» мутахассислиги бўйича махсус курс ва амалий машғулотлар ўтишда, бакалавр ва магистрлар учун ўқув-услубий кўлланмалар ва дарсликлар яратишда, миллий-этник муносабатлар, этник-маданий алоқаларни ўрганишда фойдаланилиши мумкин.

Тадқиқот объекта: Туркистонда XIX асрнинг охири - XX асрнинг бошида статистика хизматининг тарихи ва унинг фаолияти (Фарғона вилоятининг мисолида).
Ишнинг максади: статистика хизматининг шаклланиши, Туркистонда демографик ва аграр статистикасининг жорий килинишини яхлит равишда ўрганиш, Фарғона вилояти мисолида статистик манбаларда саноат, транспорт ва савдо муаммоларининг акс этишини кўрсатиш.
Тадқиқот усуллари: диалектик, қиёсий ва тарихий - ретроспектив усулларидан фойдаланилган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: тадқиқий амалиётда илк бор Туркистонда статистика идораларининг ташкил топиши ва ривожланиши муаммоларини янги концептуал - услубий нуктаи назардан яхлит тарзда ўрганишга уриниб кўрилган. Илмий муаммога илгари фойдаланилмаган хилма - хил манбалар киритилиб, уларнинг тахдили жараёнида ўрганилаётган муаммони тарихий жиҳатдан қайта тиклаш имкони яратилди.
Амалий аҳамияти: ушбу тадқиқот Туркистонда XIX асрнинг охири - XX асрнинг бошида статистика хизматининг ташкил топиши тарихини ўрганиш бўйича янги манбаларни илмий муомалага киритади. Бу манбаларда мавжуд бўлган фактлар ва маълумотлар кўрсатилган даврнинг давлатчилиги тарихини ўрганишда муҳим аҳамиятга эга бўлиб, Туркистонда мустамлакачилик тарихини кенг ва холис ёритишга ёрдам беради.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадкикотнинг асосий натижалари ва гоялари диссертант томонидан чоп этилган илмий маколаларда ҳамда илмий анжуманлардаги чикишларида ўз аксини топган.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: тадқиқот натижалари республиканинг олий ва ўрта махсус таълим ўқув юртларининг ижтимоий фанлар факультетларида давлатчилик тарихи ва давлат муассасаларининг тарихини ўрганишда қўлланиши мумкин.

Тадқиқот объектлари: иефт тошиб кетиши натижасида ифлосланган тупроқлар.
Ишнинг мақсади: Қашқадарё вилоятининг шароити учун нефтиинг турли бошланғич қуюкдигидаги нефт билан ифлосланган тупроқларни (ерларни) ўрганиш ва уларни қайта тиклаш технологиясини ишлаб чиқиш.
Тадқиқот методлари: физик-кимёвий тахдил, устунли хроматография, математик ва статистик тахдил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Ўзбекистои Республикаси учун илк бор тупроқларни иефт билан ифлосланиш даражаларини таснифлаш таклиф қилинди; углеводородлар таназзулининг тезлиги тупроқни қайта тиклаш усулларини қўллашга ва атроф-муҳит омилларининг таъсирига боғлиқлиги аниқланди; углеводородларнинг турли бошланғич қуюқлигидаги нефт билан ифлосланган тупрокдарни кайта тиклаш технологиялари ишлаб чиқилди; ифлосланган тупроқларнинг кайта тиклаш жараёнлари ўтиши ва тугаш муддатларининг истиқболли математик моделлари яратилди.
Амалий ахамиятн: тупрокдарни нефт билан ифлосланиш даражаларини таснифлаш таклиф қилинди, у нефт тошиб кетишларини баҳолашда хам, тупрокдарни кайта тиклаш технологиясини танлашда хам қўлланилиши мумкин. Турли ифлосланиш даражали тупрокдарни кайта тиклаш бўйича ишларни олиб бориш алгоритми ҳамда турли ифлосланиш даражали тупрокдарни кайта тиклашнинг технологик тархи таклиф қилинди.
Тадқиқотларнинг назарий ва амалий иатижаларидан “Атроф-муҳит муҳофазаси ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш” мутахассислиги бўйича “Атроф-муҳитни ҳимоя қилиш технологиялари” ўқув курсида фойдаланилиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқодлариинг натижалари Жанубий Қизилбайроқ кони ҳудудида фавқулодда нефт тошиб кетганидан сўнг тупроқни қайта тиклашда амалга оширилди. 05.08.2008 йилдаги Илмий ишни татбиқ этиш далолатномаси. Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитасииинг Давлат экологик экспертизаси билан келишилган ва қўллашга тавсиялар олган 30.03.2009 йилдаги 18/162а-сонли “Жанубий-Ғ арбий Ҳисор шартнома майдонида нефт билан ифлосланган тупрокдарни (ерларни) кайта тиклаш тартиботи” ишлаб чиқилди.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: нефт ва газ соҳаси корхоналари ҳамда атроф-муҳитни ҳимоя қилиш.

Тадқиқот объектлари: конунчилик ташаббуси ҳуқуқини амалга ошириш билан боғлиқ муносабатлар.
Ишнинг мақсади: қонун ижодкорлиги жараёнида қонунчилик ташаббуси ҳуқуқини амалга оширишнинг назарий ва амалий жиҳатларини тахлил килиш, ушбу ҳуқуқ субъектларининг фаолиятини такомиллаштириш юзасидан илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
Тадқиқот методлари: тарихий-ҳуқуқий, тизимлилик, статистик тахдил, мантиқий тахдил, миллий қонунчиликни шархлаш ҳамда уларни қўллаш амалиётини тахдил этиш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилигн: илк маротаба монографик тарзда икки палатали парламент шароитида конунчилик ташаббуси ҳуқуқини амалга оширишнинг назарий ва амалий муаммолари комплекс тарзда ўрганилиб, тахлил килинди; унда кенг кўламли ислоҳотлар даврида конунчилик ташаббуси ҳуқуқидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш зарурияти асослаб берилди хамда конунчилик тизимини янада такомиллаштиришнинг назарий асослари бойитилди.
Амалий аҳамияти: ишдаги асосий илмий хулосалар ва амалий натижалардан Ўзбекистонда демократии ислохотларни янада чуқурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида конунчилик ташаббуси ҳуқуқини амалга ошириш самарадорлигини янада такомиллаштиришда, ҳуқуқни қўллаш фаолиятида ҳамда таълим жараёнларида фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадкиқот натижаларидан Узбекистан Республикаси Олий Мажлисининг Конунчилик палатаси ва Сената, конунчилик ташаббуси ҳуқуқи субъектлари, Узбекистан Республикаси Президента хузуридаги Амалдаги конун хужжатлари мониторинги института фаолиятида, шунингдек, ТДЮИнинг “Давлат ва ҳуқуқ назарияси” кафедрасида ўқув жараёнида фойдаланилмокда.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: конун ижодкорлиги жараёни, ҳуқуқни кўллаш амалиёти, конунчилик ташаббуси ҳукуки субъектлари фаолияти, илмий тадқиқот ишлари, таълим ва ҳукуқий таргибот сохаси.

Тадқиқот объектлари: наслли пиллалар, технология, техник воситалар, хом ипак.
Ишнинг мақсади: халкларо стандартлар талабига жавоб берадиган пилла ва хом ипак олиш учун наслли пиллалардан юқори унумдорликда ва аниқликда унинг энг сифатли қисмони ажратиб берувчи механизациялаштирилган техно-логиясини ва пиллаларни сараловчи ускуналар мажмуасини ишлаб чикиш.
Тадқиқот услуби: математик статистика усули, тахлилий усул, назарий механика ва компьютерли ишлов бериш усулларидан фойдаланилган. Экспе-риментал тадқиқотлар ишлаб чиқариш шароитида ва пиллаларни сараловчи ус-куналарда ҳамда ЎзИИТИ лабораториясининг ва ТТЕСИ қошидаги “CENTEXUZ” сертификатлаш марказининг синов ускуналарида бажарилган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: илк бор математик статистика услубияти ёрдамида наслли пиллаларнинг технологик кўрсаткичлари, ху-сусан, пиллаларнинг ўртача фракциясининг кўлами; уларнинг меъёрий улуши; пиллаларнинг калибр ва оғирлаги бўйича сифатли ва нуксонли гурухларга бўлиниш улуши аниқланди. Пиллаларни сараловчи комплекс (Патент № IAP 02756) ишлаб чикилди хамда унинг асосий технологик ва техник параметрлари аниқланди. Пиллаларни насликка танлаб олиш сифати ва иш унумдорлиги уларни саралаш услубияти билан узвий боғлиқлиги тажриба тарикасида аниқланди. Пиллаларни калибри ва оғирлиғи бўйича саралашни механизациялаш йўли билан ўрта клибрли пиллаларни улушини ошириш ва улардан сифатли хом ипак олиш мумкинлиги асосланди. Асосий сифат белгилари бўйича пилла танлашни механизациялашган технологияси ишлаб чикилди (патентга талабнома № IAP 20100773).
Амалий ахамияти: Маҳаллий ва халқаро бозор талабларига жавоб берувчи сифатли хом ипак ишлаб чикариш учуй яратилган мукаммал механизациялаштирилган технология наслли пиллалар партияларидан унинг сифатли фракциясини юқори унумдорликда ва аниқликда танлашни таминлайди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Ишлаб чиқилган пиллаларни сараловчи ускуналар мажмуаси Республиканинг 4-та тухумчилик корхоналарида ва бита ипакчилик фабрикасида жорий қилинган бўлиб, йиллик иқтисодий самарадорлик 33 млн.сўмни ташкил этди (2004 йил бахосида).
Қўлланиш сохаси: ипакчилик ва пилла чувиш фабрикалари.

Тадқиқот объектлари: КҲКларида “Тикувчилик ишлаб чиқариш” (кейинги ўринда “ТИЧ”)тайёрлов йўналиши бўйича ўкув амалиёти жараёни.
Ишнинг мақсади: КҲКларида ўқув амалиётини модулли дастур асосида ташкил этиш технологиясини ишлаб чиқиш ва амалиётга татбиқ этиш.
Тадқиқот методлари: психологик, методик ва илмий-педагогик манбаларни назарий тахлил этиш, анкета сўровномалари ўтказиш, кузатиш, сухбат, тажриба-синов ишлари, эксперт баҳолаш, тадкиқот натижаларини умумлаштириш ва математик-статистика услубларини қўллаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилнгн: касб-хунар коллежларида “ТИЧ” тайёрлов йўналиши бўйича ўқув амалиётини ташкил этиш ва ўтказишнинг илмий-услубий асослари ўрганилди; касб-ҳунар коллежларининг “ТИЧ” тайёрлов йўналишидан ўқув амалиёти бўйича модулли дастур ишлаб чикилди; касб-хунар коллежларида “ТИЧ” тайёрлов йўналиши бўйича ўкув амалиётини модулли дастур асосида ташкил этиш ва ўтказиш мстодикаси ишлаб чикилди; “ТИЧ” тайёрлов йўналишидан касб-хунар коллежларида ўкув амалиётини модулли дастур асосида ташкил этиш ва ўтказиш методикаси бўйича ўкув-услубий қўлланмалар яратиш технологиясига асосан модулли қўлланмалар ишлаб чикилди, амалиётга татбик этилди, тажриба-синов ишла-ри ўтказилди ва натижаларига асосланиб, илмий-методик хулоса ва тавсиялар ишлаб чикилди.
Амалий ахамияти: КҲКларининг “ТИЧ” тайёрлов йўналишидан кичик мутахассислар тайёрлашда ўкув амалиёти бўйича ишлаб чиқилган модулли дастур ва уни амалиётга татбик этиш методикаси ҳамда модулли ўқув-услубий қўлланмаларидан КҲКларида ўкув амалиётини ташкил этиш ва ўтказиш жараёнида кенг фойдаланилади. Бошқа йўналишларга хам модулли дастур асосида ўкув-услубий қўлланмалар ишлаб чиқишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: дисссртациянинг асосий ғоялари, олинган амалий натижалар илмий-услубий маколаларда ёритилган ва илмий амалий анжуманларда эълон килинган ва ўқув жараёнига татбиқ этилган. Таклиф этилаётган тавсиялар КҲКларида ўқув амалиётини сифатли ташкил этиш самарадорлигини оширишга хизмат қилади.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: касб-хунар коллежлари.

Тадқиқот объекти: инглиз ва ўзбек тилларидаги инсоннинг ташки кўринишини тасвирловчи қўшма сўзлар.
Тадқиқотнинг максади: инглиз ва ўзбек бадиий матнларидаги инсон ташқи кўринишини тасвирловчи қўшма сўзларнинг лингвокультуралогик ва гендер хусусиятларини тадқик қилиш.
Тадқиқот методлари: компонент таҳлил методи, контекстуал таҳлил методи, статистик метод ва лингвокультуралогик тахдил методи.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги. Ишда: 1) инсон ташки кўринишини тасвирловчи кўшма сўзлар хар томонлама ва комплекс равишда тавсифланди; 2) инсон ташки кўринишини характерловчи кўшма сўзларнинг лингвокультуралогик ва гендер жиҳатларига кўра моҳияти очиб берилди; 3) инсон ташки кўринишини характерловчи кўшма сўзларнинг миллий-маданий ўзига хослиги кўриб чиқилди; 4) қўшма сўзлар лингвокультурема сифатида кўриб чиқилди; 5) инсон ташқи кўринишини тасвирловчи кўшма сўзларда стилистик услублар ва метафорик номинацияларнинг тутган ўрни ўрганилди ва б.
Амалий ахамияти: тадкиқот натижаларидан инглиз тили лексикологияси, стилистикаси, шунингдек, тилларнинг қиёсий типолоогияси, лингвокультуралогия фан ва курслари бўйича маърузаларни ўқишда, диссертация, дарслик ва ўкув кўлланмаларини ёзишда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси: тадқиқот натижалари ЎзДЖТУ таржимонлик ва инглиз филологияси факультетларида ўқитиладиган қиёсий стилистика, матн интерпретацияси, қиёсий типология, лекискология каби фан ва курслар бўйича маъруза ва амалий машғулотлар жараёнига татбиқ қилинган.
Қўлланиш сохаси: умумий тилшунослик, стилистика, қиёсий тилшунослик, когнитив тилшунослик, лингвокультуралогия, матн интерпретацияси, гендершунослик.

Тадқиқот объектлари: тайергарликнинг мусобақа олди босқичида юқори даражали иаратечиларнинг машгугот жараени.
Ишнинг мақсади: мусобақаолди босқичда юқори малакали каратэчиларнинг тайергарлик тизимини оптималлаштиришининг илмий исботланган йўриқномаларини ишлаб чиқариш ва экспериментал апробациядан ўтказиш.
Тадқиқот методлари: махсус илми-услубий адабиетлар тахлили, педагогии кузатишлар, педагогии ва назорат синовлари, педагогии тажриба, пульсаметрия, динамометрия. Ишда махсус иш қобилиятини аниқлаш учун М.П.Савчин (1990) томонидан ишлаб чиқилган зарбали динамометр нўлланилди. Математикстатистик тахлил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: тайергарлиннинг мусобақа олди мезоциил босничидаги асосий воситаларнинг оптимал хажмлари ишлаб чиқилди ва аниқланди; уларнинг спорт натижаларига таъсири аниқланди; махсус иш қобилияти хамда машғулот юни хажми, мазмуни ва тақсимланиши ўртасидаги ўзаро боглинлин анинланди; юнори даражали иаратечиларнинг технин ва таитии модели ишлаб чинилди. Юиори даражали иаратечиларнинг умумий жисмоний тайергарлии ва махсус иш нобилиятининг назорат меъерлари ишлаб чинилди.
Амалий ахамияти: юнори маланали наратечилар машғулот воситаларининг йўналиши, натталиги ва ноординацион мураннаблигини хисобга олган холда уларнинг оқилона нисбатлари анинланди. Юнори натижалар спортчининг замонавий талабларини хисобга олган холда иаратечиларнинг мусобона олди мезоцикл боскичини тайерлаш технологияси ишлаб чикилди хамда амалиетда тажриба оркали текширилди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадкикот натижалари республика, минтакавий ва халқаро илмий-методик анжуманларда хамда семинарларда маъруза килинди. Ишлаб чикилган амалий тавсиялар Узбекистан каратечилари миллий терма жамоаси ўқув-машгулот жараенига жорий килинди. Жорий қилинганлик самараси каратэ спортчилар махсус иш қобилияти қўрсаткичларининг махорати даражасининг ошиши ва мусобақалардаги муваффақиятли иштироклари билан аникланди.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси: жисмоний тарбия ва юқори натижалар спорти назарияси ва методикаси.

Тадқиқот объектлари: сода заводининг қаттиқ чиқиндилари, туз эритилганда ажралиб чиҚадиган шлам, сўндирилган оҳак, оҳактош, гипс, портландцемент, бетон, кальций хлорид, натрий хлорид.
Ишнинг мақсади: Сода ишлаб чиқариш каттиқ чиқиндиларини карбонат таркибли микродиспсрс тўлдирувчи ва қотишни интенсификацияловчи сифатида қўллаб кўпкомпонентли портландцемент олишнинг кимсвий-технологик асосларини ишлаб чиқиш ва унинг курилиш-техник ва эксплуатацион хусусиятларини ўрганиш.
Тадқиқот методлари: Кимсвий, рентгенографик, дифференциал-термик, электрон микроскопик ва бошқалар. Цемент, коришма ва бстонларнинг физик-механик синов услублари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Махаллий чикиндилар (Қўнғирот сода заводининг қаттиқ чикиндилари) асосида юқори мустаҳкамликка эга, музлаш ва шўр тузлар таъсирига чидамли цемент, қоришма ва бстонлар олинди. Бу уларнинг ҳусусиятларини яхшилади ва таннархини арзонлаштирди.
Калцинирланган сода ишлаб чиқариш чикиндисини 1-30% микдорида портландцемснтнинг гидратация ва қотишни фаоллаштирувчи қўшимча сифатида қўллаш 28 суткалик муддатда алитли ташкил этувчиларни гидратация жараёнини тегишли равишда 17-45% тезлаштирди.
Амалий ахамияти: Биринчи марта Узбскистонда ва дунёда сода ишлаб чикаришда қаттиқ чиқиндиларини портландцементга майдаланган минерал қўшимча ва котишни интенсификацияловчи сифатида катта микдорда қўллаш имконияти кўрсатиб бсрилди.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Таклиф этилган технологиялар Ангрен цемент комбинатида кўпкомпонентли цементларни ишлаб чиқишда саноат миқёсида қўллаб кўрилди. М-500 маркаси талабларига жавоб бсрувчи цемент олинди. Ишлаб чиқарилган цемент Тошкент вилояти Олмалиқ шаҳридаги «Бетон инвест» МЧЖ да қўлланилди. М-300 марка талабларига жавоб бсрувчи куйидаги махсулотлар ишлаб чикарилди: тўсик плита ПО, арик лотоклар ЛК ва 24.4.6 фундамент блоклари. Натижада 20% гача цементни иқтисод қилиш имконияти яратилди. Тайёрланган цементнинг умумий ҳажми 100 т. Қаттик чикиндили М500 Д20 портландцементни ишлаб чиқаришдаги иктисодий самара 4422469,8 сўмни ташкил этади. Кўпкомпонентли цементни йилига 1 млн. т микдорида ишлаб чикаришда Кутиладиган иктисодий самара 33 млрд, сўмдан ортикни ташкил этади.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: «Узкурилишматсриаллари» АК.

Тадкикот объектлари: турли физик-механик хусусиятга зга бўлган лесс грунтлардан гашкил топтан хар-ҳил кияликлар.
Тадкикот максади: киялик турғунлигини бахолашга оид “зилзилабардош кияликлар усули”ни ва турли сейсмик гаъсирларга чидамли киялик турғунлигини таъминлашга қаратилган тадбир ишлаб чикиш.
Тадкикот методлари: замонавий ўлчов асбоблари ва ускуналаридан фойдаланиб лесс грунтдан ташкил топтан кияликларнинг моделлари устида лаборатория тадкиқотлари ўтказиш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: турли микдорли динамик таъсир остида турли шаклдаги кияликлар каъридаги лсссимон грунтларнинг мустаҳкамлиги ва деформацияланишини 1рунтнинг таркиби, холати ва хусусиятига боғлаб ўрганилди; киялик 1рунтлари мустахкамлигини бахолашга каратилган мувозанат тсзланишини ҳисобий микдорини аниклаш усули яратилди; киялик нишабига боғлик равишда куйкаланиш катламини юзага кслиши ва унинг чукурлик бўйлаб таркалиш ҳолатлари аникланди; кияликлар турғунлигини бахолашга оид “зилзилабардош кияликлар усули” таклиф этилди; киялик сиртини юклаш оркали унинг зилзилага нисбаган турғунлигини таъминлаш услуби ишлаб чикилди.
Амалий ахамияти: грунт катламини куйка холагга келиб кўчки хосил бўлиши, зилзилабардош киялик усули ва киялик сиртини юклаш ёрдамида унинг зилзилабардошлигини таъминлаш усулларини таклиф этилганлигидадир.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги. Зилзилабардош кияликлар усули Андижон вилоятидаги Куйган ёр сув омборини таъмирлашда тўғон зилзилабардошлигини ҳисоблашда амалиётга қўлланилган. Диссертация ҳулосалари гидротехника иншоотлари курилиши мутахассислиги бўйича таълим олаётган магистрларнинг ўкув режасига киритилган. Таклиф этилган усулларнинг иктисодий самарадорлиги аввало кияликларнинг зилзилабардошлигини таъминлашда намоён бўлади.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: сейсмик районларда лесс грунтлардан ташкил топтан кияликларнинг зилзилабардошлигини таъминлаш.

Тадқиқот объсктлари: тураржой биноларининг ташқи тўсиқларини энергосамарали қилиб ишлаб чиқишга каратилган теплотехник усул ва воситаларнинг назарий асослари.
Ишнинг мақсади: Ўзбекистон Ресиубликаси иқлими шароитида эксплуатация қилинувчи тураржой бинорларининг панелилли деворларини эскиришини хисобта олтан ҳолда уларнинг термоянгилашни такомиллаштиришнинг назарий асослари.
Тадқиқот усули: математик моделлаштириш, ракамли хисобий вариациялаш усуллари; хусусий хосилали дифференциал тенгламалар назарияси, гидротермодинамика ва иссиқлик-масса алмашинуви назарияси, математик статистика усуллари, асбоб-ускунали усуллар.
Олинган натижа ва уларнинг янгилиги: фильгрловчи ёриғи бўлган ташки тўсиклар билан ташқи иқлимий омилларининиг ўзаро таъсирлашувининг математик моделлари таклиф қилинган; фильтрловчи ёриқли тўсиқларнинг хаво ўтказувчанлиги ва ушбу тўсикларнинг ички юзасидаги харорат майдонларини автоматлаштирилган хисоблаш усули ишлаб чиқилган; фильтрловчи ёриги бўлган тўсикдан ўтувчи ҳавонинг ҳажмий сарфи ва тўсиқ ички юзасидаги харорат майдонларининг ўзига хослиги бўйича эскиришни бахолаш услуби таклиф этилади.
Амалий ахамиятн: Тадқиқотларнинг натижалари фукаро биноларининг гашқи панелли деворларини термоянгилашни лойихалаш соҳасида иссикдик химояси назарисини кенгайтиради ва чуқурлаштиради.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги:
Утказилган тадқиқот натижалари Тошкент шаҳридаги реконструкция қилинаётган биноларнинг ианелли ташқи деворларини қолдик иссикдан ҳимоялаш хусусиятларини баҳолашда қўлланилган; 5А580204 ихтисослиги бўйича таълим олувчи магистратура талабалари учун “Биноларни текшириш ва реконструкция қилиш” ва 5580200 йўналиши бўйича таълим олувчи бакалавриат талабалари учун “Иншоотоларни техник эксплуатация қилиш” ўкув қўлланмалари чоп этилди.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: лойихалаш ва курилиш.

Тадкикот объсктлари: Темурийлар салтанати тарихи.
Ишнинг максади: Шохрух Мирзо фаолияти ва унинг кушни давлатлар билан олиб борган ташки сиёсий апокалари тарихини комплекс равишда ёриппидир.
Тадкикот мстодлари: даврий-лугуаммовий, киёсий тахлил, индуктив ва дедуктив тахлил усуллари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: тадкикотда тарих фанида илк бора XV асрнинг биринчи ярмида Урта Осиё, Афгонистон ва Эроннинг сиёсий тарихи, айрим олинган шахе, хусусан, Шохрух Мирзо фаолияти оркали. батафеил ёритилди. Уз даврида дунёнинг энг йирик давлатн сифатида Амир Темур барпо этган салтанат парокандалиганинг олдини олган ва давлат бугунлигини саклаб колган хамда уни узок муддат мобайнида баркарор ходда бошкарган Шохрух Мирзонинг алохида тарих ий роли турли манбалар маълумотларини киёсий тахлил этиш асосида илк бора тадкик этилди.
Шунингдек, Шохрух Мирзо хукмронлиги йилларида Темурийларнинг Дашти Кипчок, Мугулистон, Хиндистон, Хигой, Миер ва Усмонийлар битам харбий-сиёсий ва дипломатии муносабатларига оид номаълум фактлар илмий истифодага киритидди.
Амалий ахамияти: тадкикот натижаларидан Темурийлар даври тарихини тадкик этиш буйича янги илмий изланишларда, оммабоп нашрлар яратишда, олий ва урта махсус хамда умумтаълим мактабларида Темурийлар даври инки ижтимоий* сиёсий хамда ташки алокалари тарихини урганишда. мавзу донрасида кулланма ва дареликлар тайёрлашда самаралн фойдаланиш мумкин.
Татбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: тадкикот мавзуси буйича илмий журналларда 7 та, конференция материаллари тупламларда 4 та ва "Ziyo NET' интернет-порталида 1 та макола чоп этилди.
Кулланиш (фойдаланиш) сохаси: илмий тадкикотлар, таълим тизимининг барча бугинларида ижтимоий-гумашггар сохаларининг укитиш, илмий билимларни оммалаштириш, халкимизда тарих тафаккурини яратищцек маънавий тарбия сохэсида фойдаланиш мумкин.

Тадкико г объекти: ҳозирги форс тилида тарз холи ва уларнинг типлари.
Тадқиқот it in и и it н I максади: хозирги форс адабий тилида тарз холини гаи бўлаги сифатида ажратиш мезонини белгилаш, тарз ҳоли қандай морфологик воситалар билан ифодаланишини аниклаш, тарз ҳолини семантик жихатдан таснифлаш ва унинг бошка гаи бўлаклари билан муносабатини ёритишдан иборат.
Тадкикот методлари: структур-семантик, статистик, тавсифий, киёсий-солиштирма, жадвалга солиш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: узбек эроншунослигида биринчи маротаба форс тилида тарз холи ўрганилди; тарз холини ифодаловчи воситаларнинг структур тахлили амалга оширилиб, уларнинг ясалиш моделлари кўрсатилди; тарз холини ифодаловчи воситалар статистик тахлил қилинди; тарз холининг функционал маъно турлари ёритилди; тарз холи структур типларининг семантик тахлили ўтказилди; тарз ҳолининг феъл-кесим билан валентлиги аниқланди; феълларнинг маъно гурухлари ажратилиб, тарз холининг улар билан бирикуви тадқиқ этилди.
Амалий аҳамияти: форс тили синтаксиси бўйича тадқикотларда фойдаланиш мумкин.
Татбнк этиш даражасн ва иктисодий самарадорлиги: тадкикот материаллари “Форс тили назарий грамматикаси”, “Форс тили синтаксиси” махсус курсларининг гаи бўлаклари мавзуига оид маъруза дарсларига татбик қилинди.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: шаркшунос филологлар учун махсус курслар тайёрлашда фойдаланилади.

Тадқиқот объектлари: очиқ кодли операцион тизимларни зиён келтирувчи дастурлардан ҳимоя қилишнинг алгоритмлари ва дастурии воситалари.
Ишнинг мақсади: зиён келтирувчи дастурларни аниқлаш ва олдини олиш учун алгоритм ва дастурии воситаларни очиқ кодли операцион тизим ядроси даражасида ишлаб чиқиш.
Тадқиқот усуллари: ахборот ҳимоясига хавф солувчи таҳдидларни аниқлаш усуллари, ихтиро масалаларини ечиш назарияси, эксперт тизим продукцион усуллари, алгоритмлар назарияси ва объектга мўлжалланган дастурлаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ОКОТ ҳимояси концепциясига асосланган зиён келтирувчи дастурларни қамал қилишнинг модификацияланган усули ва алгоритмлари таклиф этилди; зиён келтирувчи дастурлардан ОКОТ ядросини ҳимоя қилиш воситалари тўғрисидаги кўникмаларнинг продукцион усули яратилди; иловалар даражасида зиён келтирувчи дастурларни изоляция қилишнинг моделлаштириш алгоритми ишлаб чиқилди; зиён келтирувчи дастурларни қамал қилиш ва изоляция қилишнинг эксперт тизими тузилмаси яратилди, унинг доирасида ҳимоя воситалари танлови бўиича реал вақтда қарорлар қабул қилиш методикаси таклиф этилди; ОКОТ ҳимоя тизимларига зиён келтирувчи дастурлар таъсирини қамал қилиш ва изоляция қилиш дастурлари ишлаб чиқилди.
Амалий аҳамияти: яратилган моделлар, алгоритмлар ва дастурии воситалар реал вақт ичида хавфни баҳолаш ва химоялаш воситасини танлашга қарор қилувчи эксперт тизимларини яратади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: диссертация ишининг илмии натижалари Тошкент ахборот технологиялари университетининг “Электрон тижорат” ва “Ахборот хавфсизлиги” кафедраларининг ўқув жараёнига татбиқ этилди, ҳамда амалии натижалари МЧЖ ISP «DosTlink» Интернет сервис проваидерда жории этилди.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси: Яратилган дастурии воситалар Linux операцион тизимини сервер сифатида фоидаланаётган корхоналарда очиқ кодли операцион тизимларга зиён келтирувчи дастурлардан ҳимоялаш учун қўлланилади.

Тадқикот объектлари: паст частотали рақамли сигналлар ва рақамли сигнал процессорларининг архитектуралари.
lliiiHiiiir максади: сигнал спектри базасида алгебраик кўпҳад кўринишида тақдим этилувчи, сигналларга ишлов беришининг тезкор усулини яратиш ва уларни замонавий сигнал процессорларида дастурли амалга ошириш.
Тадкикот мстодлари: олиб борилган тадқикот усулларига функционал тахлил назарияси, Фурье-базисларида спектрал таҳлил усуллари, кўпҳадларни ва элементар функцияларини ҳисоблаш усуллари, қаторлар ва магрицалар назарияси киради.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: сигнални кўпҳадли тақдим этиш соҳасига ўтказиш ва спектрал ёндашувдан фойдаланиб кўпҳад коэффициентларини топиш усули ишлаб чиқилган; рақамли сигнал процессорларини қўллаган ҳолда сигналларга кўпҳадли ишлов беришнинг алгоритмлари ва дастурий воситалари ишлаб чиқилган; яратилган алгоритмларнинг сифат кўрсаткичлари тадкиқ қилинган; биосигналнинг параметрларини ҳисоблаш учун ва аудиосигналларни сиқиш ва силлиқлаш масалаларини ечиш учун кўпҳадли ёндашув таклиф қилинган.
Амалий аха.мияги: алгебраик кўпҳадларнинг коэффициентларини ҳисоблаш алгоритмлари ишлаб чиқилди; сигналларга рақамли ишлов беришнинг амалий дастурлар мажмуаси яратилган; яратилган амалий дастурлар Узбекистан Республикаси Патент идорасининг гувоҳномаси билан ҳимояланган.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: диссертация ишининг асосий назарий ва амалий натижалари УзР ФА Физиология ва биофизика институтида ва Микроэлектроника илмий текшириш институтида, бундан ташқари Тошкент ахборот технологиялари университета «Компьютер тизимлари» кафедрасининг ўкув жараёнида тадбиқ қилинди. Жами иктисодий самарадорлик йилига 10 млн. сўмдан ортикни ташкил қилади.
Қўлланиш сохаси: диссертация ишида ишлаб чиқилган усуллар, алгоритмлар ва дастурий воситалар фаннинг тиббиёт, биология, геофизика, экология, сейсмология, гаи ва товуш сигналларга ишлов бериш сохаларида ишлатилиши мумкин.

Тадкикот объектлари: ассоциатив коммутация алока тармокларинин! структураси, ассоциатив коммутация тизимларининг тармоклари, ассоциатив коммутация ва маршрутизацияси, хамда уларнинг моделлари ва хисоблаш усуллари.
Ишнинг мақсади: кенг полосали кўп сатҳли N-текисли ассоциатив коммутация тармокларинин!' усулларини ва коммутация тугунларининг моделларини тадкикот килиш ва ишлаб чикиш.
Тадкикот мстодлари: олиб бораётган тадкикотлар ассоциатив коммутациянинг алгебраик тизими, эҳтимоллик назарияси, оммавий хизмат курсатиш назарияси, гурухлар назарияси, таксимлаш каторларининг Z-ўзгартииришлари, матрица алгоритмлари, вақт-эқтимол характеристикаларнинг нараметрик тахлили ва тармок тузилиши оптимизациясига асосланган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: А алфавит ва Ғ ўрин алмаштириш тизимига оид гурухлар алгебрасига асосланган ассоциатив коммутацион фабрикасининг модели; АКТ тармокларинин! модулларида коммутация вазифаларини счиш опсратив ва дастурий хотиранинг магрица элементларининг ўринларни алмаштириш бўйича ал! ебраик мулы индикатив гурухларини кўнайтириш операция - ОЕР модулларинин тўпламининг аниклаш сохаси оркали ифодалаб берилган; халка ва юлдуз структурали ассоциатив коммутация тармокларинин! аналитик моделлари.
Амалий ахамияти: берилган талаблар ва дастлабки маълумотларга асосланиб тармок параметрларини танлаш имконини берадиган ассоциатив коммутация тармокларини инженерлик хисоблаш учуй ифодалар ишлаб чикилган. АКФни коммутация тизимларининг таркибида кўлланиши анъанавий коммутация тармокларига кўра юкори унумдорликка эта бўлгани аникланди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: ишнинг атижалари АК «Узбектелеком» ва Тошкент ахборот технологиялари университетининг ўкув жараёнига жорий этилди.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: кириш ва транспорт телекоммуникация тармокларинин!- маршрутизация ва ассоциатив коммутация механизмини хисоблаш, лойихалаш, ишга тушириш.

Тадқиқот объект и: Тадкиқот объекта узбек тилида даража маъносининг ифодаланиши, тадкик предмета эса даража маъносининг майдон сифатида мавжуд бўлиш хусусиятидир.
Ишнинг максади: Узбек талида даража маъносини ифодаловчи воситани яхлит функционал-семантик майдон сифатида камраб олиш ва тадкик килиш диссертация ишининг бош мақсадидир.
Тадқиқот методлари: Ишнинг тадкик методологиясини диалектиканинг билиш назарияси, тилшуносликнинг нутк ва лисон, лисон ва нутқ дихотомиясига асосланган таълимоти ташкил этади.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: даража маъноси майдон сифатида олиниб, уни ифодаловчи фонетик, лексик, морфологик, синтактик ва нолисоний восита биргаликда бир-бирини тўлдирувчи яхлит тизимни ташкил этиши асосланди. Майдон воситасининг таркиби аникланади. Майдон воситасининг лисоний функционал-семантик хусусияти ўрганилди. Даража тушунчасини ифодаловчи лексемаларнинг маъносини морфологик, синтактик, услубий омиллар белгиланди.
Амалий ахамияти: тадкиқот натижаларининг амалий ахамияти шундаки, ундан олий таълимда узбек тили морфологияси ва лексикасини ўкитишда, функционал-семантик майдонлар бўйича ихтисослик ва танлов фанлари ташкил этишда, тилшуносликнинг тегишли соҳалари бўйича дарелик ва ўкув кўлланмалари тузишда фойдаланиш мумкин.
Татбик этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадкикот натижаларидан олий ўкув юртлари учун "Ҳозирги узбек адабий тили" курсидан дарелик ҳамда ўқув кўлланмалари тузишда фойдаланиш мумкин. Ундан узбек тилининг ички имкониятларини очиб бериш ва улардан узбек тилини ўкитишнинг янгича талқини учун фойдаланиш мумкин.
Қўлланиш сохаси: семасиология, морфология, синтаксис.

Тадкикот объекти: 1,4 классдаги трактори кабинасининг ҳимояловчи синчи.
Ишнинг мақсади: трактор кабинаси синчини мустаҳамликка синаш методикасини ишлаб чикиш ва 1,4 классдаги трактор кабинаси синчи мустаҳкамлик параметрларини илмий асослаш.
Тадкикот методлари: ағдарилган трактор кабинасининг юк кўтарувчи элементлари эгилишлари, вактга боғлиқ бўлмаган ҳолда (квазистатик ечим), математик ва экснериментал моделлаштириш усулларини билан тадкик этилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги:
- трактор кабинаси синчини мутаҳкамликка ҳисоблаш бўйича математик модел ишлаб чикилди;
- транспортнинг ҳимояловчи кабинаси синчини мустаҳкамликка ҳисоблаш методикаси синч конструкцияси элементларининг кўндаланг кесими баландлиги ва узунлиги бўйича пластик деформация зонасининг таркалиш жараёнини ҳисобга олади;
- синч конструкцияси стержен элементларининг мустаҳкамлик тавсифларининг букувчи моментга ва эгрилик радиусига боғликлик қонуниятлари.
Амалий ахамияти: кабинани мустаҳкамликка ҳисоблаш методикаси консгрукцияни лойиҳалаш ва меъёрига етказиш босқичида талаб этилган мустаҳкамлик тавсифларини катта аниқлик билан хисоблаб тониш имконини беради (ЭҲМ дастури учун патент № DGU 01583). ТТЗ 80.20 трактори кабинаси конструкцияси кўпвариантли тахдил килинди ва янги синч конструкцияси таклиф этилди (фойдали модел учун патент № FAP 00563).
Татбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлигии: ишнинг натижалари, тракторлар кабинаси янги синчларини ишлаб чикиш ва модернизация қилиш бўйича синов- конструкторлик ишларини бажаришда амалий қўллаш мақсадида, “Трактор” махсус конструкторлик бюросига тақдим этил ди.
Қўлланиш сохаси: автомобилсозлик ва тракторсозлик.