“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
684
строительных колледжах и вузах, а также организовать краткосрочные
курсы повышения квалификации для рабочих и инженеров.
7.
Введение государственных программ строительства социального и
доступного жилья, особенно в сельских районах, будет способствовать
повышению качества жизни населения и стимулированию строительного
сектора.
8.
Упрощение и ускорение бюрократических процедур (получение
разрешений, лицензий и сертификатов) снизит административные
барьеры для инвесторов и строительных компаний.
Для ускоренного развития строительной отрасли Бухарской области
необходим
комплексный
подход,
включающий
инвестиции
в
инфраструктуру,
государственную
поддержку,
технологическую
модернизацию и подготовку квалифицированных кадров. Внедрение
современных технологий и оптимизация правовой базы также играют
ключевую роль в повышении эффективности
отрасли.
В подобных условиях дальнейшее развитие строительной индустрии
будет зависеть от способности предприятий и организаций различных
форм собственности быть гибкими, реагировать на меняющуюся
рыночную конъюнктуру, умения реализовывать внутренний потенциал, а
также соответствовать современным требованиям инвесторов.
Список использованной литературы:
1.
Сайфуллаева, М. (2023). РАЗВИТИЕ СТРОИТЕЛЬНОЙ ОТРАСЛИ БУХАРСКОЙ ОБЛАСТИ
КАК ФАКТОР СТАБИЛЬНОГО РОСТА.
Nashrlar, 1(1), 368
–
371. https://doi.org/10.60078/2023-
vol1-iss1-pp368-371
2.
Sayfullayeva
М
., & Xairova
Д
. (2023). QURILISH INDUSTRIYASIDA KORPORATIV
BOSHQARUV: RIVOJLANISH YO‘NALISHLARI, MUAMMO VA O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI. Iqtisodi
yot
Va taʼlim, 24(2), 115–
120.
3.
Sayfullaeva, M. FEATURES OF ESG CRITERIA IN U
ZBEKISTAN’S CONSTRUCTION INDUSTRY.
GWALIOR MANAGEMENT ACADEMY, 113. https://doi.org/10.55439/ECED/vol24_iss2/a18
4.
SAVDO SHARTNOMAL
ARINING A’ZO BO‘LGAN DAVLATGA IJOBIY VA
SALBIY TA’SIRLARI
Toshpulatova Malika Ulug‘bek qizi
Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti
tayanch doktoranti
Savdo shartnomalari savdoni erkinlashtirish, iqtisodiy o‘sishni
rag‘batlantirish va xalqaro hamkorlikni kuchaytirish orqali a’zo davlatlarning
iqtisodiy va ijtimoiy dinamikasiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Bu kelishuvlar ikki
tomonlama yoki ko‘p tomonlama
bo‘lsin, odatda tariflar va tarifsiz to‘siqlarni
kamaytirishga qaratilgan bo‘lib, natijada bo
zorga kirish va raqobatbardosh
biznes muhiti paydo bo‘ladi.
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
685
Savdo kelishuvlari Yevropa Ittifoqi savdo siyosatining asosiy tarkibiy qismi
hisoblanadi [3
], chunki ular iqtisodiy o‘sishning asosiy omilidir. 2022
-yilda
Yevropa Ittifoqi dunyodagi ikkinchi yirik mahsulot eksportchisi (14%) Xitoydan
(18%) keyin, lekin AQShdan (10%) oldinda edi [4]. U, shuningdek, AQSh 16%
dan keyin ikkinchi yirik import qiluvchi (15%) edi, lekin 2022 yilda Xitoydan
(13%) oldinda. Yangi savdo shartnomalari Yevropa kompaniyalari uchun yangi
biznes imkoniyatlarini yaratadi, bu esa ko‘proq ish o‘rinlari yaratilishiga olib
keladi, Iste’molchilar esa ko‘proq tanlov va arzon narxlarni kutishlari mum
kin.
Shuningdek, AQSHning ikki tomonlama va mintaqaviy savdo shartnomalarining
hamkor mamlakatlarda aholi jon boshiga YaIMning yillik o‘sih sur’atlariga ta’sir
etgan [1].
Shunin
gdek, savdo shartnomalarining ko‘
plab iqtisodiy foydalari hamda
salbiy tomonlari mavjud.
Savdo shartnomalari ishtirokchi davlatlar uchun ko‘plab iqtisodiy foyda
keltirishi mumkin. Mana bir nechta asosiy afzalliklar:
1.
Bozorga kirishning ortishi
–
Savdo shartnomalariko‘pincha tariflarni
va boshqa savdo to‘siqlarini
kamaytiradi yoki yo‘q qiladi, bu esa mamlakatlarga katta bozorlarga kirish
imkonini beradi. Bu eksport va importning oshishiga olib keladi, iqtisodiy
o‘sishni rag‘batlantiradi.
2.
Iqti
sodiy o‘sish
–
Bozorlarni kengaytirish va savdo hajmini oshirish orqali mamlakatlar
yalpi ichki mahsulotning yuqori o‘sishini boshdan kechirishi mumkin.
Raqobatning kuchayishi mahalliy sanoatda innovatsiyalar va samaradorlikni
ham oshirishi mumkin.
3.
Ish
o‘rinlarini yaratish
–
Savdo shartnomala
ri eksportga yo‘naltirilgan tarmoqlarda ish o‘rinlari
yaratilishiga olib kelishi mumkin. Kompaniyalar tashqi bozorlarga chiqish
imkoniyatining ortishi tufayli o‘sib borishi bilan ular ko‘proq ishchilarni
yollashlari mumkin.
4.
Iste’molchi imtiyozlari
–
Is
te’molchilar arzon narxlar va turli xil tovarlar va xizmatlardan foyda
ko‘radi. Xorijiy ishlab chiqaruvchilarning raqobatining kuchayishi mahsulot va
xizmatlar sifatini oshirishga olib kelishi mumkin.
5.
Investitsion imkoniyatlar
–
Savdo shartnomalari ko‘pincha to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar
hajmini oshiradi, bu esa investorlar uchun yanada barqaror va bashorat
qilinadigan muhitni yaratib, iqtisodiy rivojlanishga turtki bo‘lishi mumkin
bo‘lgan kapital o
qimiga olib keladi.
6.
Mustahkamlangan iqtisodiy aloqalar
–
Savdo shartnomalari mamlakatlar o‘rtasidagi siyosiy va iqtisodiy
aloqalarni mustahkamlashi, hamkorlik va barqarorlikni rag‘batlantirishi
mumkin, bu esa geosiyosiy keskinliklar davrida foydali bo‘
lishi mumkin.
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
686
7.
Ixtisoslashuv va samaradorlik
–
Mamlakatlar o‘zlari qiyosiy ustunlikka ega bo‘lgan tovarlar va xizmatlar
ishlab chiqarishga ixtisoslashishi mumkin, bu esa resurslarni yanada samarali
taqsimlashga va samaradorlikni oshirishga olib keladi.
8.
Texnologiyalarni uzatish
–
Savdo shart
nomalaritexnologiyalar va ilg‘or tajribalarni mamlakatlar
o‘rtasida o‘tkazish, innovatsiyalarni rag‘batlantirish va samaradorlikni
oshirishga yordam berishi mumkin.
9.
Kichik va o‘rta korxonalarni qo‘llab
-quvvatlash
–
Ko‘pgina savdo shartnomalari kichik va o‘rta korxonalarga xalqaro
bozorlarga kirishga yordam beradigan va ularga o‘sish imkoniyatlarini taqdim
etuvchi qoidalarni o‘z ichiga oladi.
10.
Normativ hamkorlik
–
Savdo shartnomalari ko‘pincha tartibga soluvc
hi hamkorlik
mexanizmlarini o‘z ichiga ola
di, bu esa korxonalar uchun muvofiqlik xarajatlarini
kamaytirishi va savdo jarayonlarini soddalashtirishi mumkin.
Savdo shartnomalari ko‘plab iqtisodiy foyda keltirsa
-da, ular muayyan
sektorlarda ish o‘rinlarini al
mashtirish yoki mahalliy korxonalar uchun
raqobatning kuchayishi kabi qiyinchiliklarga olib kelishi mumkinligini hisobga
olish kerak. Shu sababli, samarali siyosat va qo‘llab
-quvvatlash tizimlari savdo
shartnomalarining salbiy tomonlarini yumshatib, ularning foydalarini maksimal
darajada oshirish uchun juda muhimdir.
Savdo shartnomalari ko‘p foyda keltirishi mumkin bo‘lsa
-da, ular
iqtisodiyot va jamiyatning turli sohalariga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan
salbiy ta’sirlarni ham keltirib chiqaradi. Bu yer
da asosiy kamchiliklardan
ba'zilari:
1.
Ay
rim tarmoqlarda ish o‘rinlarini yo‘qotish
–
Sanoatning ko‘chishi: arzonroq import bilan raqobatlasha olmaydigan
tarmoqlar sezilarli ish o‘rinlarini yo‘qotishi mumkin, bu esa zarar ko‘rgan
tarmoqlarda ishsizlikka olib keladi.
–
Mintaqaviy nomutanosibliklar: Muayyan tarmoqlarga tayanadigan
hududlar iqtisodiy jihatdan zarar ko‘rishi mumkin, bu esa mintaqaviy
tengsizlikni kuchaytiradi.
2.
Ish haqi bosimi
–
Ish haqini pasaytirish: Importdan kelib chiqqan raqobatning kuchayishi,
ayniqsa, past malakali ishlarda ish haqining pasayishiga olib kelishi mumkin.
–
Mehnatni ekspluatatsiya qilish: Kompaniyalar ishlab chiqarishni mehnat
standartlari pastroq mamlakatlarga o‘tkazishi mumkin, bu esa ishchilarning
huquqlarini buzishi mumkin.
3.
Atrof-muhit tashvishlari
–
Ifloslanishning kuchayishi: ishlab chiqarish va transportning kengayishi
emissiyalarning oshishiga va atrof-muhitning buzilishiga olib kelishi mumkin.
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
687
–
Resurslardan foydalanish: Savdo shartnomalariekotizimlarga zarar
yetkazuvchi tabiiy resurslardan ortiqc
ha foydalanishni rag‘batlantirishi
mumkin.
4.
Suverenitetni yo‘qotish
–
Tartibga solish cheklovlari: Mamlakatlar o‘z ehtiyojlariga moslashtirilgan
mahalliy qoidalarni amalga oshirish imkoniyatlarini cheklaydigan xalqaro
standartlarga mos kelishi mumkin.
–
Investor huquqlari: xorijiy sarmoyadorlarga foyda keltiradigan qoidalar
davlat manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan ichki siyosatga putur yetkazishi
mumkin.
5.
Iqtisodiy qaramlik
–
Global bozor tebranishlariga zaiflik: global bozorlarga bo‘lgan
ishonchning kuchayishi mamlakatlarni iqtisodiy tanazzulga yoki boshqa
mamlakatlardagi inqirozlarga ko‘proq moyil qilishi mumkin.
–
Ta’minot zanjiri risklari: global ta’minot zanjirlaridagi uzilishlar
(masalan, siyosiy beqarorlik yoki tabiiy ofatlar tufayli) s
ezilarli mahalliy ta’sirga
ega bo‘lishi mumkin.
6.
Tengsizlik
–
Boylik konsentratsiyasi: savdoning foydalari nomutanosib ravishda yirik
korporatsiyalar va badavlat shaxslarga to‘planib, daromadlar tengsizligini
kuchaytiradi.
–
Kichik biznesda yuzaga keladigan muammolar: Kichikroq firmalar
xalqaro bozorlarda hukmronlik qiluvchi yirik transmilliy korporatsiyalar bilan
raqobatlasha olmasligi mumkin.
7.
Madaniy eroziya
–
Madaniyatni bir xillashtirish: Savdoning kuchayishi mahalliy an’analar va
o‘ziga xos
liklar hisobiga hukmron madaniyatlarning tarqalishiga olib kelishi
mumkin.
–
Iste’molchilik: Savdo shartnomalari mahalliy biznes va madaniy
amaliyotlarga ta’sir qiluvchi Iste’molchilikni rivojlantirishi mumkin.
8.
Salomatlik va xavfsizlik standartlari
–
Buzi
lgan standartlar: arzonroq narxlarga erishish uchun ba’zi
mamlakatlar Iste’molchilarga xavf tug‘diradigan mahsulotlar uchun sog‘liq va
xavfsizlik standartlarini pasaytirishi mumkin.
–
Oziq-ovqat xavfsizligi xavflari: oziq-ovqat mahsulotlarini qattiqroq
qo
idalarga ega bo‘lgan mamlakatlardan import qilish sog‘liq uchun xavf
tug‘dirishi mumkin.
9.
Siyosiy qarama
–
qarshilik
–
Jamoatchilikning noroziligi: ish va ish haqiga salbiy ta’sirlar aholining
noroziligiga olib kelishi mumkin, natijada siyosiy beqarorlik va savdo siyosatiga
qarshi norozilik yuzaga keladi.
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
688
–
Protektsionizmning ko‘tarilishi: norozilik proteksionistik kayfiyatni
kuchaytirishi mumkin, bu esa umumiy iqtisodiy o‘sishga zarar yetkazishi
mumkin bo‘lgan tariflar va savdo to‘siqlarini talab qil
ishga olib keladi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, savdo bitimlari iqtisodiy o‘sish va
hamkorlikni kuchaytirishi mumkin bo‘lsa
-
da, ular o‘ziga xos muammolarni hal
qilish uchun ehtiyotkorlik bilan boshqarishni talab qiladi. Siyosatchilar iqtisodiy
manfaatlarga intilish bilan ijtimoiy tenglik va milliy manfaatlarni himoya qilish
zarurati bilan muvozanatlashishi kerak. Moslashuvchan siyosatni amalga
oshirish va manfaatdor tomonlarni savdo jarayoniga jalb qilish orqali a’zo
davlatlar savdo bitimlarining barcha imkoniyatlaridan foydalanishlari va
ularning salbiy oqibatlarini yumshatishlari va oxir-oqibat yanada qamrab
oluvchi va barqaror iqtisodiy landshaftni rivojlantirishlari mumkin.
F
oydalanilgan adabiyotlar ro‘xati:
1.
Tamar Khachaturian and David Riker. The Impact of U.S. Trade Agreements on Growth
in Output and Labor Productivity of FTA Partner Countries
2.
Swarnali Ahmed Hannan. The Impact of Trade Agreements: New Approach, New
Insights
3.
https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20190528STO53303/making-the-
most-of-globalisation-eu-trade-policy-explained
4.
https://ec.europa.eu/eurostat/statistics
–
explained/index.php?title=International_trade_in_goods#EU_trade_increased_strongly_in_2022
ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИ: ЎЗБЕКИСТОН ВА ХИТОЙ ХАЛҚ
РЕСПУБЛИКАСИ
АМАЛИЁТИ ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ
Умарова Раъно Суннатхоновна
,
Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги
Давлат хизматини ривожлантириш агентлиги
Самарқанд вилояти филиали бош инспектори
Хитой
қадимий маданияти, кўп асрлик тарихи, бой анъаналари, ўлмас
фалсафаси ва ўзига хос турмуш тарзига эга мамлакат. Хитой
цивилизацияси бир неча минг йиллик тарихга эга: бу ерда қоғоз ва порох,
машҳур жанг санъатлари ихтиро қилинган, нафис шеърият намуналари
яратилган. Миллион йиллар олдин хитойликларнинг аждодлари моддий
ва маданий бойликлар яратган. Хитой Халқ Республикаси (ХХР)да Хитой
Коммунистик партияси (ХКП) устувор партия ҳисобланади.
Хитой майдони жиҳатдан (9,6 млн. км²) Россия ва Канададан кейин
дунёда учинчи ўринда, аҳоли сони бўйича (1 миллиард 425 миллион)
Ҳиндистондан кейин иккинчи ўринда туради. [6]
