Кровепаразитартные болезни крупного рогатого скота

CC BY f
263-266
51
10
Поделиться
Саидкарим Аскаров, Научно-исследовательский ветеринарный институт

соискатель

Сабиржан Мавланов, Научно-исследовательский ветеринарный институт

д.в.н., научный руководитель

Саидмуксаммадзокир Аскарходжаев, Самаркандский университет ветеринарной медицины, животноводства и биотехнологии

соискатель

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Во всех регионах страны зараженность крупного рогатого скота кровепаразитарными болезнями (пироплазмидозами) составляет в среднем 8 - 9%. Переносчиками пироплазмидозов крупного рогатого скота являются пастбищные (иксодовые) клещи. В частности, тейлериоз передается клещами Hyalomma anatolicum и Hyalomma detritum, а пироплазмоз и бабезиоз Boophilus calcaratusoM.

Похожие статьи


background image

263

УДК: 619:616.993.192.615.084

BLOOD PARASITIC DISEASES OF CATTLE

Askarov Saidkarim

Research Veterinary Institute, independent researcher, Samarkand, Uzbekistan

Mavlanov Sabirjan

Research Veterinary Institute, Candidate of Medical Sciences, Supervisor,

Samarkand, Uzbekistan

Askarkhodzhaev Saidmuksammadzokir

Samarkand University of Veterinary Medicine, Animal Husbandry and

Biotechnology, independent researcher, Tashkent,

Annotation:

In all regions of the country, the infection rate of cattle with blood

parasitic diseases (piroplasmidoses) averages 8-9%. Carriers of piroplasmidoses in
cattle are pasture (ixodid) ticks. In particular, theileriosis is transmitted by ticks
Hyalomma anatolicum and Hyalomma detritum, and piroplasmosis and babesiosis by
Boophilus calcaratus.

Keywords:

Piroplasmidoses, blood parasitic diseases, diseases, ticks,

theileriosis, piroplasmosis, babesiosis, pasture, ixodid ticks

КРОВЕПАРАЗИТАРТНЫЕ БОЛЕЗНИ КРУПНОГО РОГАТОГО СКОТА

Аскаров Саидкарим

Научно-исследовательский ветеринарный институт, соискатель,

Самарканд, Узбекистан

Мавланов Сабирджан

Научно-исследовательский ветеринарный институт, д.в.н., научный

руководитель, Самарканд, Узбекистан

Аскарходжаев Саидмуксаммадзокир

Самаркандский университет ветеринарной медицины, животноводства и

биотехнологии, соискатель, Ташкент

Аннотация:

Во всех регионах страны зараженность крупного рогатого

скота кровепаразитарными болезнями (пироплазмидозами) составляет в
среднем 8 – 9%. Переносчиками пироплазмидозов крупного рогатого скота
являются пастбищные (иксодовые) клещи. В частности, тейлериоз передается
клещами Hyalomma anatolicum и Hyalomma detritum, а пироплазмоз и бабезиоз
Boophilus calcaratusом.

Ключевые слова:

Пироплазмидозы, клещи, кровепаразитарные болезни,

тейлериоз, пироплазмоз, бабезиоз, пастбища, иксодовые клещи.


background image

264

ҚОРАМОЛЛАРНИНГ ҚОН-ПАРАЗИТАР КАСАЛЛИКЛАРИ

Асқаров Сайидкарим

Ветеринария илмий-тадқиқот институти, мустақил изланувчи, Самарқанд,

Ўзбекистон

Мавланов Сабиржан

Ветеринария илмий-тадқиқот институти, в.ф.д., илмий раҳбар, Самарқанд,

Ўзбекистон

Асқарходжаев Сайидмухаммадзокир

Самарқанд ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнология

университети, мустақил изланувчи, Тошкент, Ўзбекистон

Изоҳ:

Республикамизнинг барча ҳудудларида қорамолларнинг қон –

паразитар касалликлар (пироплазмидозлар) билан касалланиш даражаси ўртача
8 – 9% ни ташкил қилади. Қорамолларни пироплазмидоз касалликлари
қўзғатувчиларини тарқатувчилари бўлиб яйлов(иксод) каналари ҳисобланишади.
Жумладан, тейлериоз касаллигини Hyalomma anatolicum ва Hyalomma detritum
каналари, пироплазмоз ва бабезиоз касалликларини эса Boophilus calcaratus
канаси тарқатади.

Калит сўзлар:

Пироплазмидозлар, шомиллар, қон паразитар касалликлари,

теилериоз, пироплазмоз, бабезиоз, яйлов, иходид шомил.


Мавзунинг долзарблиги.

Қорамолларнинг протозооз касалликлари

гуруҳига кирувчи – тейлериоз, пирлоплазмоз ва бабезиоз ўткир оқимда кечувчи,
интоксикация, анемия, моддалар алмашинувининг бузилиши, асаб тизимининг
фалажланиши каби клиник белгилар намоён бўладиган трансмиссив
касалликлар ҳисобланади.

Республикамизнинг

деярли

барча

ҳудудларида

қорамолларнинг

пироплазмидозлари (тейлериоз, пироплазмоз, бабезиоз) кенг тарқалган бўлиб,
касаллик тарқалган хўжаликларда чорвачилик ривожига катта иқтисодий зарар
келтирмоқда.

Адабиётларда келтирилган маълумотларига қараганда Республикамизнинг

барча ҳудудларида қорамолларни қон паразитар касалликлари (пироплазмидозлар)
билан касалланиш даражаси ўртача 8 – 9% ни ташкил қилади. Қорамолларни
пироплазмидоз

касалликлари

қўзғатувчиларини

тарқатувчилари

бўлиб

яйлов(иксод) каналари ҳисобланишади. Жумладан, тейлериоз касаллигини
Hyalomma anatolicum ва Hyalomma detritum каналари, пироплазмоз ва бабезиоз
касалликларини эса Boophilus calcaratus канаси тарқатади.

Юқорида келтирилган маълумотларга асосланиб таъкидлаш мумкинки,

қорамолларнинг қон паразитар касалликлари республикамизнинг барча
ҳудудларида кенг тарқалган бўлиб, чорвачилик хўжаликларига сезиларли
даражада иқтисодий зарар келтиради. Жумладан, касалланган ҳайвонларнинг
сут ва гўшт маҳсулдорлигини пасайиб кетиши, уларни касалликдан даволаш ва
профилактика қилиш учун сарф қилинадиган молиявий харажатлардан иборат.


background image

265

Тадқиқотнинг мақсади.

Шу сабабли кейинги йилларда қорамолларнинг

қон паразитар касалликларини ҳудудлар кесимида учрашини, уларни

тарқатувчиси бўлган иксод каналарини тарқалишини ўрганиш ва уларга қарши

янги замонавий кураш чора-тадбирлар тизимини ишлаб чиқиш ҳамда

касалликларни олдини олувчи ва даволовчи юқори самарадор воситаларни излаб

топиш ва ветеринария амалиётига жорий этиш борасида илмий-тадқиқот ишлари

олиб бориш муҳим аҳамият касб этади.

Тадқиқот усуллари.

Илмий тадқиқот ишлари хўжалик ва лаборатория

шароитида эпизоотологик, паразитологик, экологик, фенологик, арахнологик

ҳамда статистик усуллардан фойдаланилган ҳолда олиб борилди.

Тадқиқотлар натижалари.

Олиб борган тадқиқотларимиз давомида

Тошкент вилоятининг Янгийўл, Чиноз, Қуйичирчиқ, Оққўрғон туманлари

ҳудудидан ўтувчи Ангрен, Чирчиқ дарёларига яқин бўлган тўқайзорлар,

яйловлар, қишлоқларда, аҳоли қарамоғидаги қорамоллар орасида (қора-ола,

голштин, жайдари ва бошқа зотлар) йилнинг июнь-август ойларида молларни

кана чақиши оқибатида уларни тейлериоз ва пироплазмоз касалликлари билан

касалланиш даражаси юқори бўлиши кузатилди.

Жумладан, Янгийўл туманининг Дўстлик, Ниёзбош, Янги ҳаёт

массивларидаги Чирчиқ дарёсига яқин ҳудудларда, чорвачилик субъектларида

ўтган давр мобайнида 50 бошдан ортиқ қорамолларни тейлериоз билан

касалланганлиги кузатилди.

Касалланган молларда асосан тана ҳароратининг 40 – 42 даражагача

кўтарилиши, жағ ости, кўкрак олди безлари 3 – 4 баробар катталашиши, кўз,

оғиздаги шиллиқ пардаларда сарғайиш ҳолатлари, юрак уриши тезлашиши
(120 – 140 тагача), қон томирдан (венадан) игна билан қон оқизилганда қон жуда

суюқ ҳолдалиги, нафас олиши қийинлашиши, молларда иштаҳа йўқлиги,

ҳолсизланиш ҳолатлари, сийдигини қизғиш рангда бўлиши кузатилди.

Айрим ҳолларда касаллик ўтиб кетиши оқибатида ўлган, сўйиб юборилган

моллар ёриб кўрилганда, уларни лимфа тугунларини катталашганлиги, талоқни

катталашиб-юмшаб қолганлиги, кесганда қорамойга (дёготь) ўхшаш модда –

суюқлик чиқиши, юракнинг миокард қисмида қон қуйилиш ҳолатлари, кесганда

қоннинг суюлиб кетганлиги, барча шиллиқ пардалар сарғиш, жигар катталашган,

юмшоқ ва сариқ рангда, ўт халтасида кўк рангдаги кўп миқдорда суюқлик

борлиги аниқланган. Буйрак кесиб кўрилганда юмшоқ бироз катталашган,

қатламларида қон қуйилиш ҳолатлари мавжуд. Ўпкалар катталашган, пастки

қисмларида қон қуйилиш ҳолатлари кузатилганлиги қайд этилди.

Касалланган молларни аввало уйда салқин жойда сақлаш, енгил хазм

бўладиган озуқалар (атала, кўк ўт, айрон, кўп миқдорда сув ичириш) тавсия

этилди. Даволашни аввало касалланган молни қувватлантиришдан бошланди.

Бунда 40 фоизли глюкоза 150 – 200 мл, 10 фоизли аскорбин кислотаси

эритмаларини қон томирига томчилатиб юборилди. Ошқозон яхши ишлаши ва

овқат хазм қилиш учун 200-300 мл ўсимлик ёғи,10 – 15 мл чемерица, исириқ

дамламаси ичирилди. Молларни қон паразитар касалликлари билан

зарарланишини олдини олиш учун циперметрин, креолин препаратларидан

тайёрланган эритмалар билан ҳар 10 кунда чўмилтириб туриш. Профилактика ва

даволаш учун ҳар 28 – 30 кунда Трипанил – 2.36 g., Бупакон препаратлари

қўлланилди.


background image

266

Хулоса.

Чорвачилик хўжаликларида қорамоллар орасида тейлериоз,

пироплазмоз касалликларини келиб чиқмаслик чораларини кўриш учун
Оққўрғон, Бўка, Пискент, Ўртачирчиқ, Қуйичирчиқ, Чиноз, Янгийўл
туманларида қорамолларни яйловга, тўқайзорларга, дарё бўйи қирғоқларига
олиб чиқишдан олдин, апрель – май ойларида юқорида кўрсатилган препаратлар
билан кимё-профилактика тадбирларини олиб бориш ҳамда ёз ойларида
чўмилтириш воситалари билан чўмилтириш тавсия этилади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:

1. Гафуров А.Г. Тейлериоз // Ж. Ветеринария. – №3 – 1996. С.17-18.
2. Ғафуров А.Ғ.,

Давлатов Р.Б.,

Расулов Ў.И.

Қишлоқ

хўжалик

ҳайвонларининг протозой касалликлари. –Самарқанд, 2010. – 88-107 б.

3. Ғафуров А.Ғ. Қорамолларни қон-паразитар касалликлардан асрайлик //

Зооветеринария. – Тошкент, 2010. – № 4. –Б. 12-14.

4. Ғафуров А.Ғ., Турабоев Н., Расулов Ў. Қорамолларни қон паразитар

касалликлардан асраш // Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги. –Тошкент, 2008. –
№ 6. – Б. 7.

5. Ғафуров А.Ғ., Расулов Ў., Турабоев Н., Дўсқулов В. Қорамолларни қон

паразитларидан асраш // Агроилм. –Тошкент, 2007. – № 2. – Б. 36–37.

6. Ғафуров А.Ғ.

Иксод каналари республика ҳудудларида кенг

тарқалганлиги // Ветеринария. 2016. – № 11. – С .12–14.

Библиографические ссылки

Гафуров А.Г. Тейлериоз//Ж. Ветеринария. -№3 - 1996. С. 17-18.

Гафуров A.F., Давлатов Р.Б., Расулов У.И. Кишлок хужалик

хайвонларининг протозой касалликлари. -Самарканд, 2010. - 88-107 б.

Гафуров A.F. Корамолларни кон-паразитар касалликлардан асрайлик // Зооветеринария. - Тошкент, 2010. - № 4. -Б. 12-14.

Гафуров A.F., Турабоев Н., РасуловУ. Корамолларни кон паразитар касалликлардан асраш // Узбекистон кишлок хужалиги. -Тошкент, 2008. -№ 6. - Б. 7.

Гафуров A.F., Расулов У., Турабоев Н., Дускулов В. Корамолларни кон паразитларидан асраш // Агроилм. -Тошкент, 2007. - № 2. - Б. 36-37.

Fафуров A.F. Иксод каналари республика худудларида кенг

таркалганлиги // Ветеринария. 2016. -№ 11. - С .12-14.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов