Течение и бактериологическое течение сальмонеллы у кроликов методы проверки

CC BY f
187-191
42
12
Поделиться
И Султанова, Ветеринария илмий тадқиқот институти

таянч докторант

Б Элмурадов, Ветеринария илмий тадқиқот институти

илмий рахбар, вет.фан.доктори

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье описаны особенности клинических проявлений, патогенез, патоморфологические, бактериологические исследования и дифференциальная диагностика сальмонеллеза кроликов в различных хозяйствах.

Похожие статьи


background image

187

УДК: 619.616.98.1.48-053.2.49

ҚУЁНЛАР САЛЬМОНЕЛЛЁЗИНИНГ КЕЧИШИ ВА БАКТЕРИОЛОГИК

ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИ

Султанова И. Ю

- таянч докторант

E-mail:

inti_s@mail.ru

Элмурадов Б.А.-

илмий рахбар, вет.фан.доктори,

Ветеринария илмий тадқиқот институти Самарканд, Узбекистан

E-mail:

nivi@vetgov.uz

Аннотация:

В статье описаны особенности клинических проявлений,

патогенез, патоморфологические, бактериологические исследования и
дифференциальная диагностика сальмонеллеза кроликов в различных
хозяйствах.

Ключевые слова:

слизистая оболочка, точечные кровоизлияния.

геморрагическое кровотечение, ГПБ, элективные среды Эндо, Левина,
Сальмонелла-шигелла, возбудитель.


Summary:

The article describes the features of clinical manifestations,

pathogenesis, pathomorphological and bacteriological studies in differential diagnosis
salmonellosis of rabbits in farms with a livestock department.

Keywords:

mucous membrane, petechial hemorrhages. hemorrhagic bleeding,

GPB, elective media Endo, Levenа, Salmonella-Shigella, pathogen.

Мавзунинг долзарблиги:

Хонакилаштирилган қуёнлар Европадаги

“DOGO” авлодидан келиб чиққан ва уй шароитида парваришланган турли хил
зотларга эга бўлган ягона тур ҳисобланади. Европа, Австралия, Жанубий
Америка, Жанубий Зеландия ва Ўрта Осиё давлатлари ҳамда Россияда 10000
мингдан ортиқ қуёнчилик фермалари бўлиб, кўпчилиги мўйначилик
йўналишларига ихтисослаштирилган.

Ўзбекистонда қуёнчилик тармоғини ривожлантиришда наслчилик –

селекция ишлари, қуёнларда учрайдиган турли касалликлар, уларни парвариш
қилиш ва кўпайтиришда айнан қайси жиҳатларига эътибор қаратиш лозимлиги
каби саволларга ойдинлик киритиш мақсадида “Агроинновация” лойиҳасига
доир кластрум қуёнчиликни ривожлантиришда кўпгина инновацион
лойиҳаларни амалга ошириш режалаштирилмоқда. Жумладан, Президентимиз
Ш.М. Мирзиёевнинг 2020 йил май ойида Андижон вилоятида айнан
агрокластерга ташрифларида қуёнчиликни ривожлантириш учун қатор
лойиҳаларни амалга оширишни белгилаб берди.

Мазкур

лойхаларни

амалга

ошириш

мақсадида

қуёнчиликни

ривожлантиришда аҳоли хонадонларида қуён боқиш ва етиштириш учун
қуёнларнинг юқумли касалликларининг олдини олиш ва уларга қарши курашиш
ҳозирги куннинг долзарб масалалардан биридир.

Қуёнларнинг кўпайиши ва ривожланишига кескин тўсқинлик қиладиган

касалликлардан бири сальмонеллёз касаллиги бўлиб, она қуёнлар ва ёш


background image

188

қуёнларнинг кўплаб ўлимига сабабчи бўладиган касалликлардан биридир.

Ҳозирги кунгача салмонеллёз касаллигини йирик шохли ҳайвонларда,

майда шохли ҳайвонларда, паррандларда, қолаверса, баъзи мўйнали ҳайвонларда
тўлиқ ўрганилганлиги адабиётларда ёритилган, лекин қуёнларнинг сальмонеллёз
касаллигининг патоморфологик дифференциал диагностикаси, тезкор ташхис
қуйиш усуллари, даволаш ва олдини олишнинг янги замонавий усуллари
ўрганилмаган. Қуёнларни парваришлашда санитария қоидаларига риоя
қилмаслик, нотўғри парваришлаш оқибатида куёнлар резистентлтгининг
пасайиши ва ушбу касалликнинг авж олиши аниқланган.

Тадқиқот мақсади:

Ҳозирги кунда қуёнлар орасида кўп учраб уларнинг

ўлимига сабаб бўлаётган сальмонеллёз касаллигининг кенг тарқалганлиги ва
мазкур касалликни замонавий янги усуллар орқали олдини олиш, даволаш,
патоморфологик хусусиятларини ҳамда дифференциал диагностикасини
ўрганиш касалликка қарши курашиш чораларини яратиш мақсадга мувофиқдир.

Тадқиқот усуллари:

Сальмонеллёз касаллиги 1-3 ойликкача бўлган ва

ҳомиладор қуёнларда кечадиган касаллик ҳисобланиб, касалланиб тузалган
катта ёшдаги қуёнлар бу касалликнинг ташувчиси бўлиб хизмат қилади.
Касаллик, асосан, ёз ва кузда кузатилади. Қуёнларда бу касаллик метрит, абортли
шакли ва ошқозон-ичак касалликлари шаклида кечади. Асосий манба бу
Salmonella

қўзғатувчиси

ҳисобланади.

Salmonella

қўзғатувчиси

Enterobacteriaceae оиласига мансуб бўлиб, ўз навбатида. кичик бир турларга
бўлинади. Salmonellaларнинг икки ярим мингдан ортиқ тури аниқланган ва
қуёнларда, асосан, Salmonella enterdidis ва S. hessarek қўзғатиши аниқланган.
(С.В.Леонтюк 1974 й., С.В.Юращик 2005 й.). Бу касалликнинг ўткир ва
сурункали тарзда кечиши ҳозирги кунда сир эмас. Инфекция манбаи касалликни
ташувчи ёввойи кемирувчилар, ёввойи паррандалар (ўрдак, ғоз, цесарка ва бошқ)
ҳамда касалланган ҳайвонлар ва касалланиб тузалган қуёнлар ташувчиси
ҳисобланади.

Қуёнлар абортли сальмонеллёзи ҳомиладорликнинг иккинчи ярмида

бошланиб туғишга 10-12 кун қолганда аборт кузатилади. Патологоанатамик
ўзгаришлар, асосан, бўғоз қуёнлар бачадонидан аниқлаш мумкин. Бу туғишдан
олдин метрит шаклида кузатилади. Туғгандан кейин йўлдош тезда тушмайди
кечиктирилади. Йўлдошидан олинган патологик намуна бактериологик
текширилганда сальмонелла қўзғатувчисини ажратиш мумкин.

Тадқиқот

обекти:

Ветеринария

илмий

тадқиқот

институти

микробиология лабораторияси, Самарқанд вилояти Ургут тумани, Жиззах
вилояти Ғаллаорол тумани, 2 ва 3 ойлик қуёнлар гавдаси, патоморфологик
текширишлар натижалари.

Тадқиқот натижалари:

Патомарфологик ёриб кўрилганда ўпкада икки

томонлама бронхопневмониянинг ривожланиши, трахеяда нуқтали қон
қуйилишлар кузатилди. Юрак чап томон бўлмачасининг инфаркти, перикардда
қон аралаш эксудатнинг кўриниши, жигар ҳажмига катталашган юзасида
оқсилли дистрофик ўзгаришлар, йўғон ичак ва ўникки бармоқли ичакда газ
тўпланиши, ёриб кўрилганда ичак деворлари шишган, шилимшиқ эксудат билан
қопланган, эпителий шиллиқ пардасида некротик ва кулранг-сарғиш фибриноз


background image

189

парда билан қопланганлиги, геморрагик қон қуйилишлар мавжуд. Буйракда
доғли дистофияларнинг кўриниши, сийдик пуфаги 5 мм оқсилли чўкма сийдиги
билан тўлганлиги, мезентелиал лимфа безлари катталашган, ошқозон ва қизил
ўнгач туташган жой (сфинктор) лар ёриб кўрилганда нуқтали қон қуйилишлар,
ошқозон эпителий тўқимасида катарал яллиғланилар, жинсий аъзоларининг
яллиғланиши метрит кузатилди.

Бир ва икки ойлик қуёнчалар гавдаси патанатомик ёриб кўрилганда кўкрак

қафасида 15-20 мл сув тўпланиши, ўпкада икки томонлама бронхопневмония,
трахея ва бронхларда нуқтали қон қуйилиш, юрак кўйлакчасида сарғимтир сув
тўпланиши, юрак қулоқчаларида нуқтали қон қуйилишлар ҳамда юракнинг
бўшашганлиги кузатилди. Ошқозон деворининг қалинлашиб бурмаларининг
кўпайиши, нуқтали қон қуйилишлар, ошқозон шиллиқ юзасида экссудатив
массанинг мавжудлиги, ошқозон сфинкторларида нуқтали қон қуйилишлар,
ичакларда озроқ газ тўпланиши, йўғон ичакларда газли массанинг тўлиши,
ингичка ва ўн икки бармоқли ичак сероз пардаларининг экссудатив ялиғланиши,
шиллиқ юзасининг баъзи шойларида шиш ҳосил бўлганлиги, шиллиқ
деворларининг юпқалашуви, талоқнинг дистрофик ўзгаришлари, буйракнинг
ҳажмига икки баробар катталашуви, нуқтали қон қуйилишлар, сийдик
пуфагининг сийдик билан тўлиши, сийдик пуфагида оқсил чўкмаларининг
кўпайиши кузатилди.

Патологик намуна (ўпка, юрак, жигар, талоқ, суяг илиги, лимфа безлари,

йўлдош) дан олинган суюқлик ГПБ (гўшт пептон агари) да 37

о

С термостатга 18

соатга қўйилди. Олинган экмалар буюм ойначасига суртмалар тайёрланиб
микроскоп остида кузатилди ва тахминий диагноз қўйилгандан кейин, қайта
ГПА, Эндо, Сальмонелла-шигелла, Висмут-сульфит агарларида экилди ва
идентификация қилинди. Бунда ГПБ озуқа муҳитида бир хилдаги лойқаланиш
кузатилди, ГПА да силлиқ айлана S шаклдаги кулранг-оқимтир колониялар
ажратилди. Эндо муҳитида малина рангли ва оч пушти рангдаги колониялар,
Висмут-сульфит агарида икки хил колониялар, Салмонелла-шигелла агарида ҳам
икки хил колониялар ажратилди ва Грамм усулида бўяб микроскоп остида
кузатилганда, S. typhimurium ва S.enteritidisга хос хусусиятлар аниқланди (1-
жадвал, расм №1 ва №2).


background image

190

1-жадвал.

Электив озуқа муҳитларида salmonella қўзғатувчисини идентификация

қилиш усуллари.

Маҳаллий

штамнинг номи

Инкубация даври

Колониялар ҳосил

бўлиши

Кутилган натижа

Висмут-сульфит агари

S. typhimurium

40 соат 37-38

о

С

R шаклдаги

Яшил товланувчи қора
рангдаги озуқа мухити

рангини ўзгартирган ҳолда

атрофи гемолизланган қора

тусдаги металика товланувчи

колониялар.

S. enteritidis

48 соатда 37-38

о

С

S ва R шаклдаги

Ялтироқ қора рангдаги озуқа

муҳити рангини

ўзгартирмаган ҳолда атрофи

аниқ кўринадиган қора

тусдаги колониялар.

Сальмонелла-шигелла агари

S. typhimurium

24 соат 36-37

о

С

S ва R шаклдаги

Ялтироқ рангсиз шаклдаги

колониялар

S. enteritidis

24 соат 36-37

о

С

S шаклдаги

Четлари гемолизланмаган,

тўқ бинафша рангдаги

колониялар

Эндо агаи

S. typhimurium

18 соат 36-37

о

С

S ва R шаклдаги

Оч пушти рангдаги

колониялар

S. enteritidis

18 соат 36-37оС

S ва R шаклдаги

Малина рангдаги колониялар

1-расм. S. typhimurium висмут-сульфит агари 2-расм. S. enteritidis висмут-

сульфит агари

Хулоса:

Қуёнларнинг абортли сальмонеллёзи ўта хавфли касаллик бўлиб,

ҳомиладорликнинг иккинчи ярмида кузатилади ва туғишга 10-12 кун қолганда
бола ташлаш билан намоён бўлиши аниқланди. Қуёнлар сальмонеллёзи ўта


background image

191

хавфли энтеротоксик юқумли касаллиги бўлиб, 1 ойлигидан 3 ойлигигача бўлган
қуён болаларида учраши кузатилди.

Республикамизнинг Самарқанд вилояти ҳудудларида қуёнларнинг

сальмонеллёз касаллигининг S. typhimurium тури абортли шаклда кечиб, кўпроқ
учраши кузатилди ва энтеротоксик шаклида кечганда S. enteritidis турлари
камроқ учраши аниқланди. Қуёнлар сальмонеллаларининг ушбу (S. typhimurium,
S.enteritidis) турлари клиник белигилари жиҳатидан ҳамда патоморфологик
ўзгаришлари жиҳатидан бир биридан фарқ қилиши аниқланди.


Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:

1.

Элмуродов.Б.А., А.К.Турдиев., Н.Набиева “Қуёнчилик” Самарқанд –

2018 й.

2.

Леонтюк С.В.и др. “Болезини кроликов” Москва “Колос”1974 г.

3.

Ибодуллаев Ф. “Қишлоқ хўжалик ҳайвонларининг патологик

анатомияси”

4.

Шапулатова З.Ж. “Микробиология” Тошкент -2013

5.

Эшбоев Э.Ҳ.., Й.М.Файзиев “Микробиологиядан амалий машғулотлар”

Тошкент. “ИЛМ ЗИЁ” -2011й.

6.

Интернет маълумотлар “ Coogl-pets.wikieading.ru” Диагностика лечение

кроликов., “ Coogl-eurokrol.ru“ Сальмонеллёз у кроликов

Библиографические ссылки

Элмуродов.Б.А., А.К.Турдиев., Н.Набиева “Куёнчилик” Самарканд -2018 й.

Леонтюк С.В.и др. “Болезини кроликов” Москва “Колос” 1974 г.

Ибодуллаев Ф. “Кишлок хужалик хайвонларининг патологик анатомияси”

Шапулатова З.Ж. “Микробиология” Тошкент -2013

Эшбоев ЭЛ-., Й.М.Файзиев “Микробиологиядан амалий машгулотлар” Тошкент. “ИЛМ ЗИЁ”-2011й.

Интернет маълумотлар “ Coogl-pets.wikieading.ru” Диагностика лечение кроликов., “ Coogl-eurokrol.ru“ Сальмонеллёз у кроликов

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов