132
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
SMART TEXNOLOGIYALARNING TURIZM RIVOJLANISHIGA TA’SIRI
Umarov Omonjon Muxammad o‘g‘li
Qo‘qon universiteti Xalqaro turizm va iqtisodiyot kafedrasi o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada turizm sohasida smart texnologiyalarning
qo‘llanish usullari o‘rganiladi. Smart texnologiyalar sayyohlar sayohatlarini
rejalashtirish va sayohatni boshqarishda keng qo‘llanilmoqda. Shuningdek
destinatsiyalarni boshqarish tashkilotlari o‘zlarining marketing strategiyalari va tashrif
buyuruvchilar oqimini ko‘paytirish, sayyohlarning xatti-harakatlari va ularning
xoxishlarini inobatga olgan holda ma’lumotlarni to‘plash uchun aqlli
texnologiyalardan foydalanish mumkin.
Kalit so‘zlar:
smart turizm, aqlli shahar, smart tehnologiya, Big Data, Iot
system, virtual haqiqat, sun’iy intelekt, chatbot.
ВЛИЯНИЕ УМНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА РАЗВИТИЕ ТУРИЗМА
Умаров Омонжон Мухаммад угли
Преподаватель кафедры международного туризма и экономики Кокандского
университета
Аннотация:
В данной статье рассматриваются способы использования
смарт
-
технологий в сфере туризма. Смарт
-
технологии широко используются при
планировании и управлении туристическими поездками. Организации по
управлению дестинациями также могут использовать интеллектуальные
технологии для улучшения своих маркетинговых стратегий и увеличения
трафика посетителей, а также для сбора данных о поведении и предпочтениях
туристов.
Ключевые слова:
умный туризм, умный город, умные технологии,
большие данные, система IoT, виртуальная реальность, искусственный
интеллект, чат-бот.
IMPACT OF SMART TECHNOLOGIES ON TOURISM DEVELOPMENT
Umarov Omonjon Mukhammad ugli
133
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
Teacher of the Department of International Tourism and Economy of Kokand
University
Abstract:
This article examines the ways of using smart technologies in the field
of tourism. Smart technologies are widely used in tourist travel planning and travel
management. Destination management organizations can also use smart technologies
to improve their marketing strategies and increase visitor traffic, and collect data on
tourist behavior and preferences.
Keywords:
smart tourism, smart city, smart technology, Big Data, IoT system,
virtual reality, artificial intelligence, chatbot.
KIRISH
Turizm - bu iqtisodiyotning eng tez rivojlanayotgan sohalaridan biridir. Aqlli
texnologiyalarning paydo bo‘lishi bilan turizm sanoati rivojlanishi sezilarli darajada
tezlashdi. Aqlli texnologiyalar sayohatchilarning sayohat qilishi, yangi yo‘nalishlarni
kashf qilishida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Turizm industriyasida aqlli
texnologiyalardan foydalanish sayyohlik tajribasini va turizm biznesi daromadlarini
oshirishning muhim vositasiga aylandi.
So‘nggi yillarda turizmni rivojlantirishda aqlli texnologiyalar tobora muhim rol
o‘ynamoqda. Ushbu texnologiyalar sayyohlarning sayohatlarini rejalashtirish, bron
qilish va tajribasini o‘zgartirish usullarini inqilob qildi va turizm biznesiga o‘z
operatsiyalari va marketing strategiyalarini yaxshilashga yordam berdi. Ushbu maqola
sayyohlik sanoatida aqlli texnologiyalardan foydalanishning turli usullarini, ularni
amalga oshirish bilan bog‘liq foyda va muammolarni o‘rganishga qaratilgan.
Aqlli texnologiyalar qo‘llaniladigan asosiy yo‘nalishlardan biri bu
destinatsiyalarni boshqarishdir. Sayyohlar endi mobil ilovalar, veb-saytlar va ijtimoiy
media platformalari orqali o‘z manzillari haqidagi ko‘plab ma’lumotlarga kirishlari
mumkin. Bu ularga o‘z sayohatlarini yanada samarali rejalashtirish va ular bilmagan
bo‘lishi mumkin bo‘lgan yangi va yo‘ldan tashqari diqqatga sazovor joylarni kashf
qilish imkonini berdi. Destinatsiyalarni boshqarish tashkilotlari, shuningdek, sayyohlik
xatti-harakatlari va imtiyozlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘plash uchun aqlli
texnologiyalardan foydalanishlari mumkin, bu ularga marketing strategiyalarini
moslashtirishga va tashrif buyuruvchilarning umumiy tajribasini yaxshilashga yordam
beradi.
Smart texnologiyalar turizm sanoatining ajralmas qismiga aylandi. Ular
sayyohlarga o‘zlarining sayohat joylari haqida ma’lumot olishlari, sayohatlarini
rejalashtirishlari, turar joyni bron qilishlari va transport vositalarini osongina
olishlariga imkon berdi. Sayyohlar endi o‘z smartfonlari, planshetlari va noutbuklari
134
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
orqali sayohat joylari, jumladan, xaritalar, ob-havo ma’lumotlari, mahalliy diqqatga
sazovor joylar va tadbirlar haqidagi ma’lumotlarni bilib olishlari mumkin bo‘ladi.
Aqlli turizm tushunchasi Yevropa Ittifoqining “Aqlli turizm” direktivasi
natijasida paydo bo‘lib, u “Yevropa Ittifoqida aqlli turizmni targ‘ib qilish,
yo‘nalishlarni tarmoqlash va mustahkamlash”ga qaratilgan.
ADABIYOTLAR TAHLILI
Turizm sanoatida aqlli texnologiyalardan foydalanish adabiyotlarda keng
o‘rganilgan. Olimlar aqlli texnologiyalarning turizm industriyasining turli jabhalariga,
jumladan, sayyohlik tajribasi, marketing, xavfsizlik hamda daromad olish kabi
sohalarga ta’siri haqida izlanishlar olib borgan.
Turizm sanoatida aqlli texnologiyalarning asosiy afzalliklaridan biri bu
sayyohlik tajribasini oshirishdir. Tadqiqotchilar Buhalis va Law (2008) “Progress in
Information Technology and Tourism Management: 20 Years on and 10 Years After
the Internet - The State of eTourism Research” nomli maqolasida aqlli texnologiyalar
sayyohlarga sayohat qilish joylari haqida ma’lumot olish, sayohatlarini rejalashtirish,
turar joy va transportni osongina band qilish imkonini berishi, bu sayohatni
rejalashtirish va amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan vaqt va kuchni kamaytirish orqali
umumiy turistik tajribani yaxshilashini aytib o‘tgan [1].
Aqlli texnologiyalar sayyohlarning xavfsizligini ham yaxshiladi. Gretzel va Yoo
(2008) “Trust in Travel-related Consumer Generated Media” nomli ilmiy maqolasidagi
ma’lumotlarga ko‘ra, aqlli texnologiyalar sayyohlarga favqulodda xizmatlarga kirish,
hodisalar haqida xabar berish va sayohat qilish joylarida yuzaga kelishi mumkin
bo‘lgan xavflar haqida ogohlantirishlar olish imkonini beradi. Bu sayyohlarga real vaqt
rejimida potentsial tahdidlar haqida ma’lumot berish orqali ularning xavfsizligini
oshiradi [2].
Bundan tashqari, aqlli texnologiyalar sayyohlik korxonalariga sayyohlarga
shaxsiy xizmatlarni taqdim etish imkonini berdi. Masalan, mehmonxonalar
mehmonlarga o‘z xohishlariga ko‘ra moslashtirilgan xizmatlarni taklif qilish uchun
aqlli texnologiyalardan foydalanishi mumkin (Xiang va boshq., 2015). Bu alohida
turistlarning ehtiyojlarini qondiradigan moslashtirilgan xizmatlarni taqdim etish orqali
umumiy turistik tajribani oshiradi [3].
Bundan tashqari, aqlli texnologiyalar sayyohlik korxonalariga maqsadli
marketing xizmatlarini taqdim etish orqali daromadlarni oshirish imkonini berdi.
Turizm korxonalari turistlarning xatti-harakatlari va afzalliklarini kuzatish uchun
ma’lumotlar tahlilidan foydalanishlari mumkin (Xiang va boshq., 2015). Ushbu
ma’lumotlardan turistlarning qiziqishlari va afzalliklaridan kelib chiqqan holda
muayyan guruhlarga mo‘ljallangan shaxsiylashtirilgan marketing kampaniyalarini
yaratish uchun foydalanish mumkin [4].
135
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
Shu bilan birga, ba’zi olimlar turizm sanoatida aqlli texnologiyalardan
foydalanish bilan bog‘liq muammolarni ham keltirib o‘tgan. Masalan, Vang va
boshqalar. (2017) aqlli texnologiyalardan foydalanish sayyohlar uchun axborotning
haddan tashqari ko‘p yuklanishiga olib kelishi va bu ularning sayohatiga salbiy ta’sir
ko‘rsatishi mumkinligini ta’kidlaydi. Bundan tashqari, turizm biznesi tomonidan
shaxsiy ma’lumotlarni to‘plash va ulardan foydalanish bilan bog‘liq maxfiylik
muammolari yuzaga kelishi mumkinligi aytilgan (Gretzel va Yoo, 2008) [2].
METODOLOGIYA
Ushbu maqolani tayyorlash jarayonida mavzuga oid statistik ma’lumotlar va
nazariyalarni o‘rganish uchun tahlilning mantiqiy va taqqoslash usullari, analiz va
sintez, tizimli yondashuv, iqtisodiy-statistik tahlil, tanlanma kuzatish hamda tajriba
kabi usullardan foydalanilgan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Aqlli turizm
- inson sayohatining aqlli texnologiyalar bilan dinamik
bog‘lanishidir. U Aqlli shaharlarning
rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liq
jarayondir. Smart turizmning rivojlanishini Sun’iy intellekt, IoT, Big Data
yoki 5G
kabi texnologiyalarning takomillashishi bilan bog‘liqdir.
Aqlli turizmning maqsadi innovatsion texnologiyalardan foydalanish orqali
resurslarni samaradorlik, raqobatbardoshlik va barqarorlikni oshirishdan iborat. Shu
sababli, to‘lov usullaridan tortib turli interaktiv tadbirlargacha bo‘lgan jarayonlar
turistik mahsulotlar sifatida belgilanib modernizatsiya qilinmoqda.
Smart shaharlarda smart turizm aspektlari.
Yuqorida aytib o‘tilganidek aqlli
turizmning rivojlanishi aqlli shaharlar rivojlanishi bilan birgalikda kechadi. Ko‘p
mamlakatlarda turizm strategik iqtisodiy faoliyat sifatida muhim ahamiyati tufayli
shaharlar bo‘ylab sayohat qilishning yangi usuli paydo bo‘lmoqda. Aqlli shaharda aqlli
turizmni birlashtirish uchun ba’zi muhim nuqtalar ishlab chiqilgan:
−
Eng zamonaviy infratuzilma barqaror rivojlanishni kafolatlaydi va teng
huquqli foydalanishga yordam beradi.
−
Ya’ni sayyohlar tashrif
buyuradigan destinatsiyalarda zamonaviy
texnologiyalar qo‘llanilishi hudud turizm salohiyatini nafaqat barqaror saqlash balki
rivojlantirishga ham hissa qo‘shadi.
−
Ko‘chada va jamoat joylarida bepul Wi-Fi tarmog‘iga kirish.
−
Bu tizim orqali hududga tashrif buyurgan xorijlik sayyoh sayohati davomida
yuzaga keladigan internet bilan bog‘liq muammolarga yechim bo‘ladi.
−
An’anaviy transport tizimida elektr harakatchanligini oshirish.
−
Bu orqali tabiatga avtomobillardan chiqayotgan zaharli is gazi kamayishiga
va ekologiyani barqaror saqlash imkoniyatiga erishiladi.
136
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
−
Barqaror turizmni rivojlantirish.
−
Sayyohlar oqimini barqarorlashtirish va mavsumiylikda yuzaga keladigan
muammolarni oldini olish mumkin.
−
Transport oqimi yoki jamoat transporti ma’lumotlarini real vaqtda berilishi.
−
Bu tizim orqali sayyohlar vaqtini tirbandlikda o‘tishiga yo‘l qo‘yilmaydi
Smart destinatsiyalar tomonidan qo‘llaniladigan aqlli yechimlar:
1.
Sayohat bozorini raqamlashtirish
Sayohat bozori - bu barcha diqqatga sazovor joylar, sayohatlar, turistik va borar
joyning ma’lumotlarini to‘playdigan platforma. G‘oya tashrif buyuruvchilarni
provayderlar bilan bog‘lashdir. Bu xizmatlar, diqqatga sazovor joylar, turar joy,
restoranlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri band qilish imkonini berishi kerak.
2.
O‘z-o‘zidan boshqariladigan yo‘nalishlar
O‘z-o‘zidan boshqariladigan turni tanlagan sayyohlar turli tillar va jo‘nash
vaqtlarini tanlashlari mumkin, shuningdek, sayohatni o‘z qiziqishlariga qarab
to‘g‘irlashlari mumkin. Bu moslashuvchanlik barchasi arzon narxda moslashtirilgan
yangi sayohatchilarni jalb qiladi. O‘z shahar dasturiga ega bo‘lgan yo‘nalishlar o‘z-
o‘zidan boshqariladigan marshrutlarni yaratish uchun turoperatorlar bilan hamkorlik
qilishi mumkin.
3.
Kengaytirilgan reallik (Augmented Reality, AR)
Kengaytirilgan reallik ilmiy-fantastik filmdagi hodisalarga o‘xshaydi. Asosan,
ushbu texnologiya smartfon orqali ko‘rilganda, odamning jismoniy atrofdagi idrokini
o‘zgartiradi. Fantaziyani haqiqatga qo‘shish orqali sodir bo‘ladi. Ushbu texnologiya
smart yo‘nalishlar uchun katta imkoniyatlarni taqdim etadi. Ular undan
sayohatchilarning biror joyga tashrif buyurish tajribasini yaxshilash uchun
foydalanishlari mumkin.
4.
Chatbot
Chatbot - bu odamlar bilan suhbatlashish uchun sun’iy intellektdan
foydalanadigan xabar almashish dasturi. Boshqacha qilib aytganda, u inson omilisiz
foydalanuvchi bilan o‘zaro aloqada bo‘ladi. O‘z portali yoki ilovasiga ega shaharlar
mijozlarga xizmat ko‘rsatish va turistlarning ma’lumotlarga kirishini yaxshilash uchun
ushbu yechimni amalga oshiradi. Bunda diqqatga sazovor joylarga oid tez-tez
beriladigan savollarga javob berish uchun chatbotni yuklash kerak bo‘ladi. Bundan
tashqari, u sayohatchilarga sayohatlarini va hatto xonalarni, parvozlarni bron qilishda
yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatadi.
5.
Big Data (Katta ma’lumotlar).
Odatda kuniga faqat Facebookni o‘zida 500 terabayt ma’lumot aylanadi.
Internetda har kuni hosil bo‘ladigan bu barcha ma’lumotlar hajmi katta
ma’lumotlarning asosidir. Lekin faqat Facebook va Google kabi yirik texnologiyalar
bundan o‘z foydasiga foydalanishi mumkin. Hozirgi kunda bu texnologiyadan kichik
137
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
sayyohlik kompaniyalari va destinatsiyalar foydalanishi mumkin. Ma’lumotlar kimdir
mehmonxona xonasini bron qilganda, sayohat qilganda, video tomosha qilganda yoki
oddiygina veb-saytga tashrif buyurganida to‘planishi mumkin. Ichki va tashqi
ma’lumotlar to‘plamini birlashtirib, qaror qabul qiluvchilar samaraliroq harakat qilish
uchun sayohat talabi va xatti-harakatlarini bashorat qilishlari mumkin.
6.
Virtual haqiqat (Virtual reality, VR)
Ushbu texnologiya sayohatchilarning manzilga yetib borishdan oldin va keyin
tajribasini oshirish uchun ham qo‘llaniladi. VR garnitura deb nomlangan maxsus
qurilma orqali amalga oshiriladi. VR sayohat sanoatiga "sotib olishdan oldin sinab
ko‘ring" tushunchasi bilan kirib keladi. VRning bu jihati turizm uchun ajoyib
marketing vositasiga aylantiradi. Ular sayohatchilarga boradigan joy haqida tasavvur
berish uchun qiziqarli videolar va mashhur diqqatga sazovor joylarning 360° tasviridan
foydalanish mumkin. Shuningdek plyajdagi aqlli yo‘nalishlarda virtual ko‘zoynak
taqib yurish mumkin. Ushbu tizim turpaket sotib olishdagi noaniqliklarni kamaytiradi.
7.
IoT system (Internet of things, Internet texnologiyalari)
Ovozli qidiruv qurilmasi orqali topiladigan aqlli manzillar ro‘yxatidir. Ushbu
rivojlanayotgan texnologiya 5G tarmog‘i mavjud hududlarda samara beradi. IoT,
Internetga ulangan va avtomatik ravishda harakatlarni amalga oshirish uchun
ma’lumotlarni yuborish va qabul qilish qobiliyatiga ega qurilmalarni anglatadi. Ushbu
texnologiyaning imkoniyatlarini ko‘rsatish uchun keling, ma’lum bir manzilning
tarixiy markazida sayr qilayotgan sayyohni tasavvur qilaylik. Ular mashhur
attraksionga yaqinlashganda, ularning smartfoniga ish vaqti va undagi odamlar soni
ko‘rsatilgan bildirishnoma yuboriladi. Bu nafaqat sayohatchilarning vaqtini
optimallashtiradi, balki sayyohlarni belgilangan yaxshi joyga taqsimlaydi.
8.
Sun’iy intellekt.
Sun’iy intellekt deganda inson aralashuvisiz muammolarni o‘rganish, qaror
qabul qilish, ma’lumotlar to‘plamini tanib olish va izohlash imkoniyatiga ega bo‘lgan
kompyuterlar va dasturlar tushuniladi. Uning asosiy xususiyatlaridan biri - bu
murakkab muammolarga tezkor javob berish va odamlarga nisbatan kam xatoga yo‘l
qo‘yishi. Harakatlarni o‘rganish qobiliyati tufayli sayyohlik xizmatlari ushbu
texnologiyadan sayyohlarning xatti-harakatlarini o‘rganish. Turizmda sun’iy
intellektning yana bir qo‘llanilishi olomonni boshqarishga yordam berishdir.
Rasmiylar undan sayyohlarni joy juda gavjum bo‘lishidan oldin ma’lum bir joyga
qayta taqsimlash uchun foydalanishi mumkin.
Aqlli texnologiyalar, shuningdek, shaxsiylashtirilgan xizmatlarni taqdim etish
orqali sayyohlik tajribasini oshirdi. Masalan, mehmonxonalar endi mehmonlarga
moslashtirilgan xizmatlarni taklif qilish uchun aqlli texnologiyalardan foydalanishi
mumkin. Mehmonlar o‘z smartfonlari yordamida xonalaridagi haroratni nazorat
138
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
qilishlari, xonalarga xizmat ko‘rsatishga buyurtma berishlari va hatto uy-ro‘zg‘or
xizmatlarini rejalashtirishlari mumkin.
Aqlli texnologiyalardan foydalanish sayyohlarning xavfsizligini ham oshirdi.
Sayyohlar endi o‘z smartfonlaridan favqulodda xizmatlarga kirish, hodisalar haqida
xabar berish va sayohat joylarida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavflar haqida
ogohlantirish olishlari mumkin. Shuningdek yuzni tanish, kontaktsiz ro‘yxatdan o‘tish
va sun’iy intellekt yordamida boshqariladigan kuzatuv tizimlari kabi texnologiyalar
turizm sanoatida xavfsizlik choralarini kuchaytirishga yordam beradi. Ushbu
innovatsiyalar sayohat bilan bog‘liq xavflarni kamaytirishga yordam beradi.
Aqlli texnologiyalar sayyohlik korxonalariga maqsadli marketing xizmatlarini
taqdim etish orqali daromadlarni oshirish imkonini ham beradi. Turizm korxonalari
endi sayyohlarning xatti-harakatlari va afzalliklarini kuzatish uchun ma’lumotlar
tahlilidan foydalanishlari mumkin. Ushbu ma’lumotlardan sayyohlarning qiziqishlari
va tanlovlaridan kelib chiqqan holda muayyan guruhlarga mo‘ljallangan
shaxsiylashtirilgan marketing kompaniyalarini yaratish uchun foydalanish mumkin.
Aqlli texnologiyalar qo‘llaniladigan yana bir soha turar joy va transportdir.
Masalan, aqlli mehmonxonalar avtomatlashtirilgan ro‘yxatdan o‘tish tizimlari, kalitsiz
kirish va shaxsiylashtirilgan xonalarni boshqarish kabi zamonaviy texnologiyalar bilan
jihozlangan. Bu nafaqat mehmonlarning sayohatini yanada qulay va yoqimli qiladi,
balki mehmonxonalarga xarajatlarni kamaytirish va samaradorlikni oshirishga yordam
beradi. Xuddi shunday, sayohatlarni taqsimlash xizmatlari va jamoat transporti
ilovalari kabi aqlli transport tizimlari sayyohlarning o‘z manzillarini aylanib
o‘tishlarini osonlashtirib, tirbandlikni kamaytirish va barqarorlikni yaxshilash
imkonini beradi.
Turizm sanoatida smart texnologiyalarning salbiy ta’siri.
Turizmda aqlli
texnologiyalarning ko‘plab afzalliklariga qaramay, ularni amalga oshirish bilan bog‘liq
muammolar ham mavjud. Asosiy tashvishlardan biri maxfiylik va ma’lumotlarni
himoya qilishda yuzaga keladigan muammolar, chunki sayyohlar shaxsiy
ma’lumotlarini kompaniyalar va yo‘nalishlar bilan bo‘lishishda ikkilanishlari mumkin.
Shuningdek, texnologiyaning odamlarning o‘zaro ta’siri va shaxsiylashtirilgan xizmat
ko‘rsatish o‘rnini bosishi mumkinligi haqida xavotirlar mavjud, bu ko‘pincha turizm
tajribasida asosiy omil hisoblanadi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, turizmni rivojlantirishda aqlli texnologiyalar katta rol
o‘ynadi. Texnologiyaning kuchidan foydalangan holda, turizm sanoati sayyohlar
uchun sayohat tajribasini yaxshilashga va turizm biznesi uchun operatsiyalarni
optimallashtirishga muvaffaq bo‘ldi. Aqlli texnologiyalar sayyohlarga sayohatlarini
yanada samarali rejalashtirish va amalga oshirish imkonini berdi, shu bilan birga ularga
shaxsiylashtirilgan va immersiv tajribalar taqdim etdi. Bundan tashqari, turizm
bizneslari marketing strategiyalarini yaxshilash, operatsiyalarni tartibga solish va
139
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
daromadlarni oshirish uchun aqlli texnologiyalardan foydalanishga muvaffaq bo‘ldi.
Texnologiya rivojlanishda davom etar ekan, aqlli turizm innovatsiyalar va o‘sishni
rag‘batlantiradigan turizm sanoatida tobora muhim rol o‘ynashda davom etishi
kutilmoqda.
Shuningdek aqlli mehmonxonalar samaradorlikni oshirish va xarajatlarni
kamaytirish uchun avtomatlashtirilgan ro‘yxatdan o‘tish tizimlari, kalitsiz kirish va
shaxsiylashtirilgan xonalarni boshqarish kabi zamonaviy texnologiyalar bilan
jihozlangan. Ride-sharing xizmatlari va jamoat transporti uchun ishlab chiqilgan aqlli
transport ilovalari sayyohlar uchun belgilangan manzil bo‘ylab harakatlanishni
osonlashtirdi, tirbandlikni kamaytiradi va barqarorlikni ta’minlaydi.
Turizmda aqlli texnologiyalarni tatbiq etish bilan bog‘liq muammolar orasida
maxfiylik va ma’lumotlarni himoya qilish hamda odamlarning o‘zaro ta’siri va
shaxsiylashtirilgan xizmat o‘rnini bosadigan texnologiyalar salohiyati haqidagi
xavotirlar kiradi. Korxonalar va yo‘nalishlar uchun aqlli texnologiyalarni joriy etish
bilan bog‘liq foyda va muammolarni diqqat bilan ko‘rib chiqish, ulardan mas’uliyatli
va axloqiy tarzda foydalanishni ta’minlash muhim ahamiyatga ega.
XULOSA
Xulosa qilib aytish mumkinki, turizmni rivojlantirishda aqlli texnologiyalar
katta rol o‘ynaydi. Texnologiyaning kuchidan foydalangan holda, turizm sanoati
sayyohlar uchun sayohat tajribasini yaxshilashga va turizm biznesi uchun
operatsiyalarni optimallashtirishga muvaffaq bo‘ldi. Aqlli texnologiyalar sayyohlarga
sayohatlarini yanada samarali rejalashtirish va amalga oshirish imkonini berdi, shu
bilan birga ularga shaxsiylashtirilgan va immersiv tajribalar taqdim etdi. Bundan
tashqari, turizm bizneslari marketing strategiyalarini yaxshilash, operatsiyalarni
tartibga solish va daromadlarni oshirish uchun aqlli texnologiyalardan foydalanishga
muvaffaq bo‘ldi. Texnologiya rivojlanishda davom etar ekan, aqlli turizm
innovatsiyalar va o‘sishni rag‘batlantiradigan turizm sanoatida tobora muhim rol
o‘ynashda davom etishi kutilmoqda.
Biroq, aqlli turizm salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarish uchun hal qilinishi
kerak bo‘lgan ba’zi muammolar mavjud. Muammolardan biri raqamli tafovutdir,
chunki barcha sayyohlar kerakli texnologiya yoki raqamli ko‘nikmalarga ega emas.
Yana bir qiyinchilik - bu aqlli texnologiyalarning o‘zaro ishlashi va uzluksiz
integratsiyasini ta’minlash uchun turizm manfaatdor tomonlari o‘rtasida hamkorlik va
standartlashtirish zarurati.
Biroq, aqlli turizm salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarish uchun hali ham hal
qilinishi kerak bo‘lgan muammolar mavjud. Bularga raqamli tafovut va turizm
manfaatdor tomonlari oʻrtasida hamkorlik va standartlashtirish zarurati kiradi.
Hukumatlar, sayyohlik tashkilotlari va korxonalar raqamli inklyuziyani targ‘ib qilish
140
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
va sayyohlar va xodimlar uchun o‘quv dasturlarini taqdim etish uchun birgalikda
ishlashi kerak. Smart texnologiyalarning o‘zaro ishlashi va uzluksiz
integratsiyalashuvini ta’minlash uchun standartlashtirish bo‘yicha sa’y-harakatlar ham
ustuvor bo‘lishi kerak.
Ushbu muammolarni hal qilish uchun hukumatlar, sayyohlik tashkilotlari va
korxonalar raqamli inklyuzivlikni targ‘ib qilish va sayyohlar va xodimlar uchun o‘quv
dasturlarini taqdim etishda hamkorlik qilishlari muhimdir. Aqlli texnologiyalar turli
turizm sektorlarida osonlik bilan integratsiya qilinishi va ishlatilishini ta’minlash
uchun standartlashtirish ishlariga ham ustuvor ahamiyat qaratish lozim.
Takliflar nuqtai nazaridan, turizm korxonalari sanoatda raqobatbardoshlikni
saqlab qolish uchun aqlli texnologiyalarga sarmoya kiritish va innovatsiyalarni qabul
qilishlari muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, ular barqarorlikka ustuvor ahamiyat
berishlari va atrof-muhitga ta’sirini kamaytirish uchun aqlli texnologiyalardan
foydalanishlari kerak. Hukumatlar sayyohlik korxonalarini aqlli texnologiyalarni
o‘zlashtirishlari va aqlli yo‘nalishlar rivojlanishini rag‘batlantirishlari kerak. Va
nihoyat, sayyohlarni aqlli texnologiyalardan mas’uliyat bilan foydalanishga va
mahalliy madaniyatlar va atrof-muhitni hurmat qilishga undash kerak.
Umuman olganda, aqlli texnologiyalarning turizm rivojiga ta’siri katta va bu
soha kelajagini shakllantirishda davom etadi. Muammolarni hal qilish va
innovatsiyalarni qabul qilish orqali turizm sanoati sayyohlar uchun sayohat tajribasini
yaxshilashda davom etishi va barqarorlik va o‘sishni rag‘batlantirishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.
Buhalis, D., & Law, R. (2008). Progress in information technology and
tourism management: 20 years on and 10 years after the Internet—The state of
eTourism research.
Tourism management
,
29
(4), 609-623.
2.
Yoo, K. H., Lee, Y., Gretzel, U., & Fesenmaier, D. R. (2009). Trust in travel-
related consumer generated media. In
Information and communication technologies in
tourism 2009
(pp. 49-59). Springer, Vienna.
3.
Gretzel, U., Sigala, M., Xiang, Z., & Koo, C. (2015). Smart tourism:
foundations and developments.
Electronic markets
,
25
, 179-188.
4.
Gretzel, U., Koo, C., Sigala, M., & Xiang, Z. (2015). Special issue on smart
tourism: convergence of information technologies, experiences, and theories.
Electronic Markets, 25, 175-177.
5.
Ruziev, S., Rasulov, H., & Yusupov, A. (2022). MEHMONDO‘STLIK VA
TURIZM SANOATIDAGI BOSHQARUV SOXALARIDA GENDER XILMA-
XILLIGI.
PEDAGOGS jurnali
,
2
(2), 156-173.
141
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
6.
Nazrullaevna, M. G. (2021). Mechanisms for the development and
management of innovative activity in Uzbekistan.
SOUTH ASIAN JOURNAL OF
MARKETING & MANAGEMENT RESEARCH
,
11
(4), 15-20
7.
Yusupov Abbosxon Aliyevich. (2023). METHODOLOGICAL PRINCIPLES
OF USING HUMAN RESOURCES IN THE ACTIVITY OF SMALL BUSINESS
SUBJECTS. Intent Research Scientific Journal, 2(3), 182–187. Retrieved from
https://intentresearch.org/index.php/irsj/article/view/67
8.
Omonjon, U. (2023). ISH BILARMONLIK VA MICE TURIZMNI
AXAMYATI.
QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI
, 249-250.
9.
Yuldasheva Nilufarxon A’zamjon qizi, Umarov Azizjon Azamjon o‘g‘li, &
Abdullayev Axrorjon Axadjon o‘g‘li. (2023). SUN’IY INTELLEKT VA RAQAMLI
IQTISODIYOT RIVOJLANISHI. QO‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI,
1(1), 73–75.
https://doi.org/10.54613/ku.v6i6.254
10.
Qodirjon o‘g‘li, B. T., & Nazarali o‘g‘li, M. S. (2023). FISCAL POLICY
AS THE PRIMARY TOOL TO AFFECT THE STRENGTH OF THE CAPITAL
MARKETS.
QO ‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI
,
8
, 32-35.
