10
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITIDA BUXGALTERIYA HISOBI VA
HISOBOTI RIVOJLANISH BOSQICHLARI
Razzaqova Durdona Adashboy qizi
Fargʻona politexnika instituti tayanch doktoranti
d.razzoqova@ferpi.uz
Annotatsiya:
Bugungi kunda respublikamizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy
islohotlar davrida ayniqsa raqamli iqtisodiyot sharoitida buxgalteriya hisobi va hisoboti
rivojlanish bosqichlari tahlil etish oʻrganish dolzarb mavzulardan sanaladi, zero har
qanday iqtisodiy va boshqaruv qarorlar aynan buxgalteriya hisobi va hisobotlari
asosida qabul qilinadi. Ushbu sharoit ushbu maqolaning metodologik va ilmiy
muvofiqlashtirishga zamin yaratdi hamda asosiy maqsad sifatida buxgalteriya hisobi
va hisoboti rivojlanish bosqichlari
oʻrganishga
qaratildi.
Kalit soʻzlar:
rivojlanish strategiyasi, raqamli iqtisodiyot, axborot tizimlari,
milliy iqtisodiyot, raqamli texnologiyalar, iqtisodiy axborotlarni qayd etish,
buxgalteriya axborotlari, moliyaviy axborotlar.
ЭТАПЫ РАЗВИТИЯ БУХГАЛТЕРСКОГО УЧЕТА И ОТЧЕТНОСТИ В
ЦИФРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ
Раззақова
Дурдона Адашбой кизи
Базовый докторант Ферганского политехнического института
d.razzoqova@ferpi.uz
Аннотация
:
Сегодня, в период экономических реформ, проводимых в
нашей республике, особенно в условиях цифровой экономики, анализ этапов
развития бухгалтерского учета и отчетности является одной из актуальных тем
для изучения, ведь любые экономические и управленческие решения
принимаются именно на основе бухгалтерского учета и отчетности. Эти условия
заложили основу для методологической и научной координации настоящей
статьи и были направлены на изучение этапов развития бухгалтерского учета и
отчетности в качестве основной цели.
Ключевые слова:
стратегия развития, цифровая экономика,
информационные системы, народное хозяйство, цифровые технологии, учет
экономической информации, бухгалтерская информация, финансовая
информация.
11
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
STAGES OF DEVELOPMENT OF ACCOUNTING AND REPORTING IN
THE DIGITAL ECONOMY
Razzaqova Durdona Adashboy kizi
Basic doctoral student at Fergana Polytechnic Institute
d.razzoqova@ferpi.uz
Abstract:
Today, during the period of economic reforms carried out in our
republic, especially in the conditions of the digital economy, the analysis of the stages
of development of accounting and reporting is one of the relevant topics for study,
because any economic and managerial decisions are made on the basis of accounting
and reporting. These conditions laid the foundation for the methodological and
scientific coordination of this article and were aimed at studying the stages of
development of accounting and reporting as the main goal.
Keywords:
development strategy, digital economy, information systems,
national economy, digital technologies, accounting of economic information,
accounting information, financial information.
KIRISH
Oʻzbekiston ham xalqaro hamja
miyatning va global iqtisodiy bozorning
ajralmas tarkibiy qismi boʻlib, mintaqada va
jahon iqtisodiyotidagi ijobiy yoki salbiy
oʻzgarishlar mamlakatimiz iqtisodiyotiga ham oʻz taʼsirini
oʻtkazmay qolmaydi.
Pandemiya davrida va undan keyingi
davrlarda Oʻzbe
kiston iqtisodiyotini
rivojlantirish hozirgi kunning ustuvor vazifalaridan biri hisoblanadi. Bu vazifalarni
bajarishda raqamli texnologiyalarni davlat boshqaruvi va iqtisodiyotning barcha
boʻgʻinlariga kirib borishi muhim
ahamiyat kasb etmoqda.
Bu borada boshqa davlatlardagi singari mamlakatimizda ham bir qancha qaror
va farmonlar, shuningdek, rivojlanish strategiyalari ishlab chiqilib amaliyotga tatbiq
etilmoqda. Jumladan Prezidentimizning 2018 yil 19 fevraldagi PF-5349 sonli “Axborot
texnologiyalari va kommunikatsiyalari sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari
toʻgʻrisida”gi Farmoni [2], “Raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatni keng joriy etish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 28.04.2020 yildagi PQ-4699-sonli [1], “Raqamli
iqtisodiyot – 2030” [3] dasturi hamda “2022-2026-
yillarga moʻljallangan
Oʻzbekistonning eng yangi taraqqiyot strategiyasi”[4]
da raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirishga qaratilgan bandlarning mavjudligi davlatimiz taraqqiyotining zamon
bilan hamnafas borayotganligining ayni isbotidir.
Raqamli texnologiyalarni milliy iqtisodiyotning barcha jabhalariga faol joriy
etish sharoitida har qanday korxonaning moddiy va moliyaviy oqimlarini boshqarishni
12
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
avtomatlashtirishning asosiy vazifasi sifatida buxgalteriya hisobi axborot tizimini
ishlab chiqish va yaratish katta ahamiyatga ega.
Buxgalteriya axborotlarini raqamli texnologiyalarga transformatsiya qilish,
yaʼni buxgalteriya hisobini avtomatlashtirish
— bu tadbirkorlik va boshqa tashkilotlar
faoliyati toʻgʻrisida miqdoriy iqtisodiy maʼlumotlarni olish uchun maʼlumotlarni
doimiy ravishda qayd etish va tahlil qilish imkonini beruvchi dasturiy vositalar
toʻplami yordamida hisob ishlarini amalga oshirish va hisobotlarni tayyorlash
jarayonidir
Bu esa oddiy buxgalteriya hisobini “yangicha buxgalteriya hisobi” yoki “raqamli
buxgalteriya hisobi”ga oʻzgartirish zaruratini yuzaga keltiradi. Bir hisobdan yangicha
qarashlar, kelajak talablariga javob bera oladigan moliyaviy axborotlar tizimini
yaratish buxgalteriya hisobi va hisoboti evolyutsiyasini
chuqur oʻrganishga olib kelsa,
ularni avtomatlashtirishni davrlashtirish esa raqamli texnologiyalar yordamida
kelajakdagi rivojlanish tendensiyalarini oldindan koʻra bilish, yangi hisob obyektlarini
aniqlash va hisobotlarning yangicha modellarini taklif qilish imkoniyatlarini ochib
beradi.
ADABIYOTLAR TAHLILI
Buxgalteriya hisobini paydo boʻlishidan tortib to hozirgi kungacha rivojlanishi
evolyutsiyasini tahlil etish bu sohaning bugungi va kelajakdagi holatini tahlil etishga
urinish natijasida yaqin bir necha yillar mobaynida mahalliy va xorijiy olimlar
tomonidan buxgalteriya hisobining tarixiy rivojlanishini chuqur oʻrganishga boʻlgan
qiziqishlar ortib borishiga turtki boʻlmoqda.
Olimlarning joylashuvi, tadqiqot olib borgan davrlariga koʻra buxgalteriya
hisobining paydo boʻlishi va rivojlanishining tarixi turli omillarga, jumladan insonning
paydo boʻlishi va uning ongi rivojlanishiga, davlatlarning shakllanishiga, fan
-
texnikaning r
ivojlanishi kabilarga bogʻlab oʻrganilgan.
Professor
V.T. Chaya va O.V.Latipovalar fikriga koʻra buxgalteriya hisobi
ibtidoiy jamoa davrida vujudga kelgan. Buning asosiy sababi, ushbu davrda mehnat
qurollarining takomillashmaganligi, turli xildagi ekologik muammolarga insonlarning
tayyor emasligi va oziq-ovqat yetishmasligi natijasida zaxiralar yasharish hamda
ularning hisob-
kitobini yuritish boʻlgan [5].
Professor
K.Karderi va N.Toshmamtovlar oʻz tadqiqotlarida buxgalteriya hisobi
tarixini dinning paydo b
oʻlishi va rivojlanishiga bogʻlaydilar. Ularning nazariyalari
diniy ilmlarda buxgalteriya hisobining tamoyillari, maqsadlari va moliyaviy
axborotlarni taqdim etish usullari yorilganligini asoslaydi [6], [7].
Professor A.Ch.Litterlon esa buxgalteriya hisobini vujudga kelishi hamda
takomillashuvini olamning tabiiy oʻzgarishlari bilan
chambarchas
bogʻliq deb qaraydi
[8].
13
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
Professor
Ya.V.Sokolov buxgalteriya hisobining tarixiy shakllanish
evolyutsiyasini ilmiy qarashlar va amaliy sabablar asosida tasniflaydi [9].
Buxgalteriya hisobi paydo boʻlish tarixiga boʻlgan yondashuvlar turfa xil
boʻlganligi kabi hisob ishlarining takomillashishi va ularni davriylashtirishga boʻlgan
qarashlar ham bir biridan farq qiladi. Bu borada mamlakatimiz olimlaridan
N.Toshmamatov va boshqa bir necha olimlar, shuningdek, xorij olimlaridan
Ya.V.Sokolov, A.M.Galagan, J.Sharar Russo [10], L.Gelbert [11], B.T.Bakster [12],
M.I.Sidorova va boshqa olimlar oʻz tadqiqotlarida va ilmiy nashrlarida keng yoritib
berganlar.
TADQIQOT METODOLOGIYASI
Ushbu maqola har bir ilmiy izlanish kabi olimlarning fikrlari va mulohazalarini
tahlil etishni oʻz ichiga olib asosiy maqsadga
erishish uchun ilmiy abstraksiyalash,
induksiya, deduksiya, tizimli yоndashish, qiyоsiy tahlil kabi usullardan fоydalanildi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Yuqorida keltirilgan fikrlar va tahlil qilingan adabiyotlardan olingan xulosalarga
koʻra shuni aytishimiz mumkinki, buxgalteriya hisobining paydo boʻlishi hali hal
etilmagan savollardan biri boʻlib qolmoqda. Raqamli texnologiyalarning h
ayotimizda
keng jalb etilishi global axborot makonini yaratganligiga qaramasdan buxgalteriya
hisobi tarixini oʻrganish uni tadqiq etishda hali hamon turfa xil qarashlar va
nomunatonisibliklar mavjud boʻlib, buxgalteriya hisobi va hisobotining tarixiy
evolyutsiyasini
tadqiq etish bugungi kunda ham dolzarb masalalardan biri boʻlib
qolmoqda.
Buxgalteriya hisobi turli xil va koʻplab biznes operatsiyalarining tizimli va
dolzarb yozuvlarini taqdim yetishda muhim rol oʻynaydi. Uning maqsadi moliyaviy
operatsiyalarni amalga oshirishda tahlil qilish, ularni tartibli ravishda qayd yetish,
maʼlumotlarni foydali va tushunarli moliyaviy hisobot (balans, daromadlar
toʻgʻrisidagi hisobot) boʻyicha guruhlash va tartibga solish va talqin qilish jarayonida
yordam berishdir.
Buxgalteriya-bu xizmat faoliyati. Uning vazifasi iqtisodiy qarorlarni qabul
qilishda, muqobil harakatlar yoʻnalishi boʻyicha oqilona tanlov qilishda foydali
boʻlgan iqtisodiy subyektlar toʻgʻrisida miqdoriy maʼlumotlarni, birinchi navbatda
moliyaviy xarakt
erdagi maʼlumotlarni taqdim etishdir [14].
Buxgalteriya hisobi-
bu barcha iqtisodiy oʻzaro taʼsirlarni uzluksiz, hujjatli va
uzluksiz hisobga olish usuli bilan mavjud mulk, tashkilotning majburiyatlari va pul
oqimlari toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni pul koʻrinishida toʻplash, roʻyxatdan oʻtkazish va
umumlashtirishning yagona tizimidir.
Buxgalteriya hisobi yanada foydali boʻlishi uchun ajralmas axborot tizimida turli
xil maʼlumotlarni taqdim etishi kerak. Buxgalteriya hisobining asosiy maqsadi turli xil
14
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
moliyaviy
hisobotlar orqali taqdim yetilgan buxgalteriya maʼlumotlari asosida turli
masalalar boʻyicha qaror qabul qilishdir [15].
Birinchi tomondan xorijiy olimlarning buxgalteriya hisobi paydo boʻlishini
tarixi doir qarashlarini tizimlashtirgan holda shuni aytishimiz mumkinki, hisob ishlari
ilk bor Qadimgi Misrda vujudga kelganligini asoslovchi dalillar mavjud. Olimlar ushbu
davrdagi odamlar tomonidan yozilgan papirus qogʻozlaridagi yozuvlarni topishgan va
ularning bir qanchasida firʼavnning xazinasi hisob kitobi
yuritilganligi aniqlangan.
Qadimgi Mesopotamiya esa iqtisodiy xatti harakatlar ikkiyoqlama yozuvning
yaratilishidan 5 ming yil avval yuzaga kelganligini asoslovchi nazariyalar mavjud [16].
Shuningdek, dastlabki hisob kartalarining yuritilishi Qadimgi Bobil davlati tarixi bilan
bogʻliq boʻlgan dalillarga asoslansa, birinchi hisoblash texnikasi “Abakus”ning ixtiro
qilinishi Qadimgi Gretsiya mamlakati haqida axborot beruvchi tarixiy ashyolarga borib
taqaladi. Bu yerlarda qiymatning oʻlchov birligi hisoblangan
pul tanga shaklida
vujudga kelgan boʻlib, uning funksiyalari takomillashuvi buxgalteriya hisobini
rivojlanishiga katta turtki boʻlgan.
Ikkinchi tomondan esa mahalliy olimlarimizning tadqiqotlarini inobatga olgan
holda buxgalteriya hisobining vujudga kelish
tarixiga fikr bildiradigan boʻlsak,
mamlakatimiz, xususan Oʻrta Osiyo davlatlarida hisob ishlari haqidagi ilk faktlar Islom
dinining paydo boʻlish davriga boʻlib
taqalishini, Qurʼoni Karim “Baqara” surasining
282-
oyati nozil boʻlishi bilan ifodalanadi [17
]. Shuningdek, hisob kitoblarning
rivojlanishi hamda takomillashuvini asoslovchi manbalar tarkibida “Temur
tuzuklari”ning ahamiyatini ham koʻrsatib oʻtishimiz zarur deb hisoblayman. Sababi
undagi yozuvlar hisob kitoblarning yozib borilishi hamda kirim va chiqimlar uchun
alohida kitoblar yuritilishi
kerakligini taʼkidlanganligini koʻrsatadi.
Buxgalteriya hisobining vujudga kelishi tarixi va uning rivojlanish
tendensiyalarining
oʻrganishning yana bir asosiy yondashuv rivojlanishni
davriylashtirish hisoblanadi. Xorij va mahalliy olimlarning hisobchilikning vujudga
kelishi va rivojlanishi boʻyicha qarashlarini tizimlashtirgan holda oʻz nazariyalarimizni
quyidagi chizmalarda aks ettiramiz.
15
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
1-
rasm. Buxgalteriya hisobi paydo boʻlishi va rivojlanishiga taʼsir etga
n
omillarning davrlar boʻyicha tasnifi
Buxgalteriya hisobining
paydo boʻlganligiga bir necha ming yillar boʻlganligiga
qaramasdan hisob ishlarining rivojlanishi asosan soʻnggi 500
yillikka
toʻgʻri
kelmoqda. Yaqin besh asr davomida buxgalteriya hisobining maqsadi, metodologiyasi
va hisob yuritish
usullari keng qamrovda takomillashtirildi. Xoʻjalik yurituvchi
subyektlarda faoliyatining kengayishi, davlatlararo savdo munosabatlarining
takomillashuvi shuningdek, inson hayotiga axborot texnologiyalarining kirib kelishi
sanoatda inqilobiy oʻzgarishlarn
i yuzaga keltirdi. Bu esa buxgalteriya hisobi shakllari
va metodologiyasiga
taʼsir etmasdan qolmadi. Sanoat inqilobining davrlashtirilishi va
ushbu davrlarda buxgalteriya hisobida
sodir boʻlgan oʻzgarishlar abzas boshida
keltirilgan fikrlarning ayni isbotidir.
1
Chizma muallif tomonidan tayyorlandi
Oziq ovqatlar yetishmasligida zaxiralarni hisobga olishning zaruriyati, vaqt
hisobi, faoliyat natijalari va mulklarni hisobga olish ehtiyojlari hisob ishlarini
paydo
boʻlishiva
va rivojlanishining ilk kurtaklari yuzaga kelishi
iqtisodiy
shart
sharotlar,
mehnat
qurollarining
takomillashuvi,
ayirboshlash tushunchasining kengayishi
pulning qiymat
oʻlchovi
va ayirboshlash vositasi sifati yuzaga kelishi
yozuv va u bilan
bogʻliq
texnologiyalarning takomillashuvi
ikkiyoqlama yozuvning paydo
boʻlishi
xoʻjalik
operaysiyalarining
kengayishi
va
buxgalteriya
hisobi
toʻgʻrisidagi
qonunlarning ishlab chiqilishi
moliyaviy
axborotdan
foydalanuvchilar
ehtiyojlarining
ortib
borishi,
texnologiyalarning rivojlanishi
16
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
1-jadval
Buxgalteriya hisobi va hisoboti metodologiyasi rivojlanishining sanoat
inqilobiga asoslangan holda davriylashtirilishi
Rivojlanish
bosqichi
Rivojlanish
davri
Mazmuni
1- bosqich
XVIII asr
oxiri-XIX
asr boshlari
a)
buxgalteriya hisobi metodologiyasining shakllanishi
b)
hisobchilik ishlarini oʻrgatuvchi birinchi qoʻllanmalar va
darsliklarning paydo boʻlishi
2- bosqich
XIX asrdan
XX asr
boshlariga
qadar
c)
buxgalteriya hisobi boʻyicha qonunchilik manbalarining
shakllanishi
d)
buxgalteriya
hisobini funksiyalariga koʻra moliyaviy va
boshqaruv hisobiga boʻlinishi
e)
buxgalteriya hisobining fan sifatida shakllanishi
f)
professional buxgalteriya maktablarining vujudga kelishi
3- bosqich
XX asr
oxiriga
qadar
g)
iqtisodiy axborotlarni qayta ishlashda qogʻ
oz formatidan
informatsion texnologiyalardan foydalanish darajasiga oʻtish
h)
barcha iqtisodiy subyektlar uchun buxgalteriya hisobini qoʻllash
doirasini kengaytirish
i)
buxgalteriya hisobi obyektlarini hisobga olishni barcha subyektlar
uchun birxillashtirilishi va hisoblar rejasining ishlab chiqilishi
j)
buxgalteriya hisobi axborotlaridan foydalanuvchilar ehtiyojlarini
qondirish uchun maʼlumotlarni tizimlashtirish, yaʼni buxgalteriya
hisobotlari shakllarining ishlab chiqilishi
k)
butun dunyo boʻylab buxgalteriya hisobi
doirasidagi meʼyoriy
hujjatlarining takomillashuvi
4- bosqich
hozirgi
davr
l)
barcha davlatlarda yagona buxgalteriya hisobining xalqaro
standartlarining qoʻllanilishi
m)
hisob ishlarida zamonaviy axborot texnologiyalardan keng
foydalanish
n)
boshqa iqtisodiy faktlarni aks ettiruvchi hisobotlar bilan
buxgalteriya moliyaviy) hisobotning yaqinlashishi
o)
raqamli texnologiyalarning rivojlanishi natijasida yangi hisob
obyektlarining paydo boʻlishi
p)
buxgalteriya hisobida bulutli texnologiyalardan foydalanish
q)
moliyaviy hisobot axborotlarini foydalanuvchilarga taqdim
etishning
yangi formatlarini shakllantirishga boʻlgan
ehtiyojning
yuzaga kelishi
XULOSA
Shunday qilib soha olimlarining fikrlari hamda iqtisodiy adabiyotlar va huquqiy
hujjatlar tahlil qilish natijalariga koʻra, bizningcha raqamli iqtisodiyotning zamonaviy
sharoitida buxgalterlar hisobi va hisobotlari koʻplab talablar qoʻyiladi,
qolaversa ushbu
2
Jadval muallif tomonidan tayyorlandi
17
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
faoliyat bilan
shugʻullanuvchi
shaxsl
ar koʻplab funksiyalar va koʻnikmalarni bilishlari
talab etiladi shuni hisobga olib quyidagi
fikrlar oʻrinli deb hisoblaymiz:
−
buxgalterlar bu iqtisodiyot, buxgalteriya hisobi, jamiyat faoliyatining huquqiy
va ijtimoiy jihatlari boʻyicha professional
fikrlarning umumiy konsepsiyasiga
asoslanadi;
−
koʻplab buxgalterlar hisobi va hisobotlari asosiy foydalanuvchilari soliq
idoralari hisoblanadi bu oʻz navbatida koʻproq boshqaruv qarorlarining soliq toʻlash va
uning hisobotlarini shakllantirishga sabab boʻla
di;
−
buxgalteriya hisobotlari bu biznesni rivojlantirish masalalari, shuningdek,
ayrim boshqaruv qarorlarining potensial natijalari boʻyicha tahlil va ekspert xulosalari
uchun manbadir;
−
buxgalterlar hisobi va hisobotlari bu korxonaning joriy va kelajakdagi
faoliyatini tahlil qilishga imkon yaratadi;
−
raqamli iqtisodiyot sharoitida har bir buxgalteriya hisobotlari albatta elektron
shaklda shakllantirilari va taqdim etiladi;
−
raqamli iqtisodiyot sharoitida buxgalterlar hisobi va hisobotlarini
shakllantirish va t
aqdim etishda eng ilgʻor mahalliy va xorijiy axborot
texnologiyalaridan foydalanishni talab etadi;
−
raqamli iqtisodiyot sharoitida yangi nazariy izlanishlarni, buxgalteriya
hisobini rivojlantirishni va takomillashtirish usullarini ishlab chiqishni taqozo etadi.
Shunday qilib, bizning fikrimizcha, bugungi kundagi sharoit ayniqsa raqamli
iqtisodiyot buxgalterlarning faoliyati hamda buxgalteriya siyosatini shakllantirishga
yangicha voqeliklarni olib keladi va kompaniyaning iqtisodiy faoliyati faktlarini
tasnifl
ash taʼsir etadi ish faoliyatini
soddalashtiradi qisqartiradi. Ushbu jarayonlar
zamonaviy maʼlumotlarni qayta ishlash usullari mohiyatining algoritmi va iqtisodiy
mazmunini tushunadigan mutaxassislar tomonidan professional fikrlash orqali amalga
oshiriladi
. Bizning odatiy maʼnoda “buxgalter” kasbi oʻtmishda qoladi, uning oʻrnini
moliyaviy tahlilchi, nazoratchi funksiyalariga ega boʻlgan malakali mutaxassislar
egallaydi. Bunday mutaxassislar biznes uchun strategik yechimlarni tavsiya qilishlari
mumkin boʻlad
i. Yangi kasb egasi Moliyachi, buxgalter, tahlilchi va auditor
funksiyalarini birlashtirishi kerak bu kelajak talabidir.
Shunday qilib, raqamli iqtisodiyotning yangi ehtiyojlariga javoban buxgalteriya
hisobi oʻzgartirilmoqda va buxgalteriya hisobini raqaml
ashtirish uning rivojlanishidagi
zaruriy qadamdir. Umumjahon raqamlashtirish davri buxgalteriya tizimi va
usullarining oʻzgarishiga (yaʼni yaxshilanishiga) olib keladi, ularning ahamiyati
yoʻqolmaydi.
18
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
Kasbning kelajagini biz buxgalteriya ishchilarining past darajadagi malakadan
yuqori darajaga oʻtishida koʻramiz. Bu har
qanday
kasbda boʻlgani kabi buxgalterlarni
oʻzi bilimlarning saqlash, balki kasbni rivojlantirish uchun ham ijobiy tendensiyadir.
Evolyutsiya zarurati bilan bogʻliq paydo boʻlayotgan insoniy
muammolarni hal
qilish uchun eng yangi texnologiyalar yaratilmoqda. Ammo texnologiyaning oʻzi baʼzi
muammolarni yanada kuchaytirishi va hatto yangilarini yaratishi mumkin. Raqamli
iqtisodiyotning afzalliklari bilan bir qatorda, juda ahamiyatsiz muammolar
boʻlishi
mumkin. Bu eng yangi aloqa tizimlarini yaratishda muqarrar boʻlgan yuqori
xarajatlardir.
Oʻzbekiston iqtisodiyotining raqobatbardoshligi koʻp jihatdan raqamli formatga
oʻtishga bogʻliq. Bizning fikrimizcha, kelajak texnologiyalari faqat inson
imkoniyatlarini kengaytirishi kerak.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Raqamli iqtisodiyot va elektron
hukumatni keng joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori, 28.04.2020 yil PQ-
4699-sonli.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Axborot texnologiyalari va
kommunikatsiyalari sohasini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi
Farmoni, 19.02.2018 yil PF-5349-sonli.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ““Raqamli O‘zbekiston — 2030”
strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi
Farmoni, 05.10.2020 yil PF-6079-sonli.
4.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2022 —
2026-yillarga
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmoni,
28.01.2022 yil PF-60-sonli.
5.
Чая, В. Т., & Латыпова, О. В. (2011). Бухгалтерский учет для
экономических специальностей.
6.
Carder, K.R., & Weston, W.L. (2002). Rofecoxib‐Induced Instant Aquagenic
Wrinkling of the Palms. Pediatric Dermatology, 19.
7.
Buxgalteriya hisobi nazariyasi [Matn] : darslik. T.Toshmamatov. —
Toshkent: «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2019. - 376 bet.
8.
Кутер М.И., & Делиболтоян А.Э. (2013). Об исторических
исследованиях А. Ч. Литтлтона в части формирования теории и практики
амортизации (Окончание следует). Международный бухгалтерский учет, (12),
47-55.
9.
Sokolov, Y. V., & Sokolov, V. Y. (2004). History of accounting: Textbook.
YV Sokolov-M.: Finance and Statistics. 2003. 272 p.
19
RAQAMLI IQTISODIYOT
“RAQAMLI IQTISODIYOT” ILMIY-ELEKTRON JURNALI | 6-SON
WWW.INFOCOM.UZ
10.
Maroney, C. L., Litke, A., Fischberg, D., Moore, C., & Morrison, R. S.
(2004). Acceptability of severe pain among hospitalized adults. Journal of palliative
medicine, 7(3), 443-450.
11.
Sánchez-Martínez, C., Gelbert, L. M., Lallena, M. J., & de Dios, A. (2015).
Cyclin dependent kinase (CDK) inhibitors as anticancer drugs. Bioorganic & medicinal
chemistry letters, 25(17), 3420-3435.
12.
Бакстер, Н., Бэррел, Т., Вэйнс, Г., Воропаев, Ю., Евстафьев, Д.,
Ермилов, В., ... & Эвод, Э. (2001). Банковское дело: стратегическое руководство.
13.
Раззакова, Д. (2022). Системы Автоматизации Бухгалтерского Учета
-
Основа Эффективного Управления Экономикой. Central Asian Journal of
Theoretical and Applied Science, 3(5), 62-67.
14.
Razzaqova, D. A. Q. (2021). RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITIDA
BUXGALTERIYA HISOBINI AVTOMATLASHTIRISHNING ROLI VA
AHAMIYATI. Scientific progress, 2(8), 243-249.
15.
Qudbiyev, N. T., No, D. M. O. G. L., Raximjonov, U. R. O. G. L., &
Razzaqova, D. A. Q. (2022). SOLIQ ORGANLARIDA RAQAMLI
TEXNOLOGIYALARNING ROLINI OSHIRISH AHAMIYATI. Scientific progress,
3(1), 927-933.
16.
Kudbiev, D., Tursunova, D., & Qudbiyev, N. (2022). Buxgalteriya Hisobini
Avtomatlashtirish Masalalari. Journal of Integrated Education and Research, 1(2), 107-
112.
17.
Nabievich, I. I., & Jaloliddinovich, M. E. (2022). Accounting of fixed assets
according to ifrs-tasks and solutions for the organization of accounting by component
parts. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 12(8), 53-
60.
