“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
233
Баратов Адҳам
Адлия вазирлиги ҳузуридаги Давлат хизматлари агентлиги бошқарма бошлиғи
ўринбосари.
ДАВЛАТ БОШҚАРУВИ ОРГАНЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШДАГИ
АЙРИМ МУАММОЛАР: «КВАЗИ
-
МУСТАҚИЛ» НАЗОРАТ
ҚИЛУВЧИ ОРГАНЛАР ТАҲЛИЛИ
Baratov Adham
Deputy Division Chief, Agency for Public Services under the Ministry of Justice.
SOME PROBLEMS OF GOVERNMENT ORGANIZATION:
ANALYSIS OF “QUASI-
INDEPENDENT” REGULATORY BODIES
Баратов Адхам
Заместитель начальника отдела, Агентство государственных услуг при
Министерство юстиции.
НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОРГАНИЗАЦИИ ОРГАНОВ
ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ: АНАЛИЗ
«КВАЗИНЕЗАВИСИМЫХ» РЕГУЛИРУЮЩИХ ОРГАНОВ
2016–
2020 йилларда Ўзбекистон тарихидаги энг шиддатли
маъмурий ислоҳотлар амалга оширилди: 70 дан ортиқ давлат бошқаруви
органлари фаолияти такомиллаштирилиб, қайтадан ташкил этилди; 20 га
яқин янги давлат органлари тузилди. Аммо, айрим назорат қилувчи
органларнинг ҳуқуқий мақомини белгилашда назорат қилишнинг энг
муҳим инструменти бўлган “мустақиллик” тамойили кўп ҳолларда
кафолатланмасдан қолиб кетди. Ушбу мақолада “квази
-
мустақил”, яъни
кўринишидан мустақилдек аммо, фаолиятида ташқи сиёсий таъсирга
нисбатан “ҳимоя қобиғи”га эга бўлмаган айрим назорат қилувчи органлар
фаолияти таҳлил қилинади.
Назорат қилувчи орган ўзи нима?
Ўзбекистон қонунчилигида “назорат қилувчи органлар” деган
тушунчага таъриф фақатгина “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини
давлат томонидан назорат қилиш тўғрисида”ги қонунда берилган. Унга
кўра, назорат қилувчи орган деганда, хўжалик юритувчи субъектлар
фаолиятини давлат томонидан назорат қилишга қонун ҳужжатлари билан
ваколат берилган
вазирликлар
ва
идоралар
тушунилади. Бундан кўриниб
турибдики, назорат қилувчи орган
–
исталган ташкилий шаклда ташкил
этилиши мумкин (вазирлик, қўмита, инспекция, агентлик ва ҳоказо).
Назорат қилувчи органнинг ташкилий шаклига аниқ талаб
белгиланмаганлиги боис
амалдаги қонунчиликда бундай органларнинг аниқ
сони ёки рўйхати мавжуд эмас. Кўпчилик ҳуқуқшунослар ушбу рўйхатни
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
234
МЖтКда назарда тутилган, маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни
қўзғатиш ваколатига эга бўлган органларни
тушунишса, бошқалар Вазирлар
Маҳкамаси ёхуд у ёки бу вазирлик ҳузурида ташкил этиладиган
инспекцияларни назарда тутишади.
Ушбу мақолада эса
хўжалик бошқаруви органларида монополияга
доир қонунчиликка риоя этилиши устидан назорат қилувчи орган
сифатида Ўзбекистон Республикаси Монополияга қарши курашиш
қўмитасининг қарорлар қабул қилишдаги мустақиллиги АҚШдаги ушбу
вазифани амалга оширувчи органлар билан солиштирилган ҳолда қиёсий
-
ҳуқуқий таҳлил қилинади.
Ўзбекистон Республикаси Монополияга қарши курашиш
қўмитаси ўз иш юритувидаги масалалар бўйича қарор қабул қилишда
етарлича мустақилми?
Ўтган йилнинг энг шов
-
шувли кейсларидан бири бўлган
–
Монополияга қарши курашиш қўмитаси ҳамда “ЎзАвтоМоторс” АЖ
ўртасидаги тўқнашувни
эслаб кўрайлик. Ўша судда кўриб чиқилаётган бир
пайтда Вазирлар Маҳкамасида ўтказилаётган йиғилишда ҳукумат раҳбари
Монополияга қарши курашиш қўмитаси раиси Нажмиддин
хўжа Шариповни
танқид қилди ва қўмитанинг UzAuto Motors компаниясига қарши
ҳаракатларини популистик деб атагани кўпчилик ОАВ эътибор марказида
бўлди. Бу орада
АОКА томонидан ҳам вазиятга аниқлик киритиш мақсадида,
“Бош вазир аслида йиғилиш пайтида идора раҳбарлари ОАВ билан
муносабатда тилга эҳтиёт бўлиш кераклигини таъкидлаб, Антимонополия
қўмитасининг сотиб олинган автомобиллар учун тўловларнинг муайян
қисмини мижозларга қайтариб бериш борасидаги баёнотини нотўғри
бўлганлигини мисол қилиб келтиргани”ни эълон қилди.
Орадан бир неча ой вақт ўтар
-
ўтмай, қўмита раиси лавозимидан озод
этилиб, Тошкент вилояти ҳокимининг ўринбосарилигига тайинланди.
1
Қўмита раисининг лавозимидан озод қилиниши ва Ҳукумат раҳбарининг
унга нисбатан танқидий эътирози ўртасида боғлиқлик бор ёки йўқлиги
бизга қоронғу.
Шундай бўлса
-
да, юқори турувчи сиёсий элита томонидан назорат
қилувчи орган, айниқса, бевосита ҳукумат тасарруфида бўлган йирик
компанияларни назорат қилувчи идораларга нисбатан бу каби тазйиқлар
бўлиши эҳтимолдан холи эмаслигини инобатга олиб, шундай фараз
асосида таҳлилни давом эттирсак.
Хўш, Антимонополия қўмитаси бевосита ўз юритувида бўлган
муайян ишга юқори турувчи органлар ёки мансабдор шахсларнинг
аралашувидан ҳимояланганми? Қўмита раҳбарининг ўз фаолияти
давомида қабул қилган қарори туфайли сиёсий тазйиқ натижасида
лавозимдан озод қилиниши хавфидан кафолатланганми?
Миллий қонунчиликни назар ташлашдан олдин,
АҚШнинг
бу
борадаги тажрибаларига эътиборларингизни қаратмоқчиман.
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
235
Деярли юқоридагига ўхшаш ҳолат Америкада 1935
-
йилда рўй берган
экан: АҚШнинг янги сайланган Президенти Ф.
Рузвельт Федерал Савдо
комиссияси (Federal Trade Commission) раҳбари
–
Хампрейга истеъфога
чиқишини талаб қилади. Сабаби, Комиссия раиси бундан олдинги
Президент даврида лавозимга тайинланган ва эски жамоанинг вакили
сифатида Ф.
Рузвельтга манзур бўлмаган, ҳамда унинг сиёсий
талабларини бажармаган эди.
Бироқ
Комиссия раиси Хампрей Президентнинг бундай талабида
қонуний асос йўқлигини маълум қилиб, лавозимдан бўшашдан бош
тортади. Охир
-
оқибат, иш Олий судда кўриб чиқилиб, Президентнинг
Федерал Савдо комиссияси раисини истеъфога чиқариш ҳақидаги қарори
ноқонуний деб топилади ва Хампрей ишга тикланади.
Ушбу кейс
“
Хампрей иши”
сифатида Америка тарихида қолиб,
АҚШда мустақил назорат органларининг (Independent regulatory
agencies) сиёсий тазйиқдан мустақиллигини таъминлашга алоҳида
туртки бўлган.
Хусусан, турли илмий тадқиқотлар ва эътирозлардан сўнг,
парламент ўз қонунчилигини такомиллаштирди.
Америкалик тадқиқотчи Дженнифер Л.
Селиннинг фикрича, назорат
қилувчи органлар раҳбарларининг қуйидаги икки асосий хатардан
мустақил бўлиш ҳуқуқи кафолатланадиган бўлган:
биринчиси
–
сиёсат туфайли лавозимдан четлаштирилмаслик
кафолати. Яъни
раҳбар ўз лавозимга кимнинг даврида тайинлангани,
қайси партия ёки жамоа вакили эканлиги
–
унинг келгуси фаолиятига
сиёсий таъсир кўрсатишига йўл қўйилмаслиги;
иккинчиси
–
сиёсий элиталарнинг (ҳам Президент, ҳам Конгресс
аъзолари назарда тутилмоқда) мустақил органларнинг муайян иш
юритувидаги масала бўйича чиқарадиган қарорларига аралашишга йўл
қўйилмаслиги. Яъни
мустақил органларнинг қарорлари Президент ёки
парламент томонидан қайта кўриб чиқилиши ёки муҳокама қилиниши йўл
қўйилмаслигига кафолатлаб қўйилган.
Биргина “Хампрей иши”дан ўз вақтида чиқарилган тўғри хулоса
туфайли, ушбу “олтин қоидалар” қарийб 90 йилдирки, АҚШдаги аксарият
назорат қилувчи органлар фаолиятининг
мустақиллигини таъминловчи
энг самарали қарор
сифатида эътироф этилмоқда ҳамда унга мунтазам
риоя қилинмоқда.
Мазкур иш ортидан илмий доира вакиллари ҳамда парламент
аъзолари олиб борган тадқиқотлар натижасида, мустақил назорат
органларининг фаолиятида янада
қўшимча кафолатлар зарурияти
келиб чиқа бошлади
. Хусусан:
Биринчидан,
лавозимга тайинловчи орган (Президент) томонидан
кўрсатилиши мумкин бўлган сиёсий тазйиқ хатарини чегаралаш зарурати.
АҚШ президенти назорат қилувчи орган раҳбарини лавозимга
тайинлар экан, ушбу раҳбар орқали бутун идора фаолиятига иш берувчи
сифатида сиёсий тазйиқ ўтказиш имкониятини қўлга киритади.
Шундай
эҳтимолий тазйиқнинг олдини олиш мақсадида қуйидаги амалиёт
жорий қилинган:
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
236
1)
Назорат қилувчи орган раҳбарига иш берувчи томонидан тазйиқ
ўтказилмаслиги учун ушбу идоралар коллегиал тартибда фаолият
юритувчи орган сифатида ташкил этила бошланди. Яъни
иш берувчи
(президент ёки парламент) фақатгина комиссия аъзоларини лавозимга
тайинлайди, комиссия аъзолари эса, ўзаро келишган ҳолда идора
раҳбарини сайлашади.
Шунингдек, Президент томонидан тайинланган комиссия
аъзоларининг Конгресс томонидан тасдиқлангандан сўнггина кучга
киришига доир қоида ушбу органларнинг Президент томонидан бўлиши
мумкин бўлган ташқи таъсирдан ҳимоя қилувчи воситага айланди.
2)
Комиссия
аъзоларининг
муайян
муддатга
лавозимга
тайинланиши амалиёти жорий этилди. Масалан, 5 ёки 7 йиллик фаолият
даврида уларнинг аниқ сабабсиз ёки сиёсий элитага “ёқмаган” фаолияти
туфайли сиёсий тазйиқ билан ишдан олиниши мумкин эмаслиги
белгиланган.
Комиссиянинг
лавозимга
тайинланган
аъзолари
ваколат
муддатининг тугаши ҳам ўзига хос. Агар уларнинг барчаси ваколат муддати
бир вақтда тугайдиган бўлганида, табиийки
,
кейинги лавозимга
тайинланадиган барча аъзолар Президент тавсияси билан лавозимга
тайинланиши, шу орқали уларнинг барчасига иш берувчи томонидан
сиёсий тазйиқ ўтказилиши мумкин бўларди эди. Шу сабабли
ваколат
муддатини белгилашда, комиссия аъзоларининг
муддати турли
вақтларда тугаши лозимлиги инобатга олинди
. Бундан кўзланган
мақсад сиёсий элита назорат қилувчи органнинг бирор аъзосига тазйиқ
ўтказса ҳам, комиссиянинг қолган аъзолари мустақил қарор қабул қилишга
таъсир кўрсатишга йўл қўйиб бермасликларини таъминлаш бўлган.
3)
мабодо
назорат органи раҳбарларига таъсир бўлди ҳам дейлик,
раҳбар ушбу таъсир остида ўша иш билан шуғулланаётган ходимга
нисбатан тазйиқ ўтказилмаслиги учун
давлат хизматчилари тўғрисидаги
қонунчилик (civil service law) жорий этиладиган бўлди. Яъни
ушбу қонун
давлат хизматчиларига нисбатан иш берувчи томонидан ҳам тазйиқ
(асоссиз ишдан бўшатилиш, ойлик маоши камайтирилиши ва
ҳоказолар)дан ҳимоя қиладиган бўлди.
Иккинчи кафолат эса
назорат қилувчи органнинг йиллик бюджет
таклифларини кўриб чиқиш давомида вужудга келиши мумкин бўлган
тазйиқдан кафолатланиш.
Ҳар бир назорат қилувчи орган ҳар йили ўз фаолияти учун зарур
бўлган харажатларини бюджет илтимосномасини АҚШ Президенти ОҚ
Уйи Бошқарув ва Бюджет офисига (White House
’s Office of Management and
Budget) тақдим этади. Ушбу материалларни кўриб чиқиш ҳам Президент
ёки унинг Администрацияси томонидан турлича тазйиқ ўтказишга асос
бўлиши мумкин (бюджет харажатини атайлаб камайтириб қўйиш билан
қўрқитиш орқали идора ишига таъсир кўрсатиш). Шу сабабли
айрим
назорат органларига бюджет лойиҳасини тўғридан тўғри Конгрессга
киритиш ҳуқуқи берилган.
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
237
Энди
Ўзбекистон тажрибасига назар ташлайдиган бўлсак, АҚШ
тажрибасидаги назарда тутилган кафолатлардан бирортаси
Монополияга қарши курашиш қўмитаси ташкил этишга доир фармон,
қарор ҳамда Вазирлар Маҳкамаси низомларида мавжуд эмаслигининг
гувоҳи бўлишимиз мумкин.
Аксинча, қўмита фаолиятини ташкил этишга доир ҳужжатларга
эътибор берилса, Антимонополия қўмитаси кўринишидан ҳукуматдан
мустақилдек бўлса
-
да, аслида
,
ҳукумат ёрдамисиз фаолиятини амалга
ошира олмаслигини тушуниш мумкин.
Жумладан, Ўзбекистон Президентининг 2019
-
йил 24
-
январидаги
Қарорига асосан, Антимонополия қўмитаси алоҳида мустақил орган
сифатида қайта ташкил этилган эди. Қарорга мувофиқ, Қўмита дастлаб
Бош вазир ва Президентга ҳисобдорлиги белгиланган бўлса
-
да,
кейинчалик
2020 йил 6 июлдаги Президент фармонига мувофиқ,
Антимонополия қўмитаси ўз фаолиятида Олий Мажлис Сенати ҳамда
Президентга ҳисобдор эканлиги белгилаб қўйилди.
Бироқ 2019 йил 24 январдаги Қарорга тегишли ўзгартириш
киритилмаганлиги боис
қўмита раиси ва унинг ўринбосарлари Бош вазир
тақдимига биноан Президент томонидан лавозимга тайинланиши ҳали ҳам
кучда.
Шунингдек, Қўмита фаолияти йўналишлари (вазифа ва
функциялари, тузилмаси, жавобгарлиги, моддий рағбатлантириш ва
ҳоказолар) белгилаб берувчи ҳужжат
–
айнан Вазирлар Маҳкамаси Қарори
билан тасдиқланган Низомда белгиланган бўлиб, ушбу Низомда Қўмита
айрим фаолияти бўйича Бош вазирга айримлари бўйича эса
Президентга
ҳисобдор эканлиги ҳанузгача сақланиб қолган.
Бундан кўриниб турибдики, биз мустақил бўлишини истаган
Антимонополия қўмитаси
,
аслида
,
уч томонлама назорат қилинадиган
органга айланиб қолган (Бош вазир, Президент, Олий Мажлис Сенати).
Бундан ташқари, қўмитанинг назорат объекти бўлмиш субъектлар
ҳукумат томонидан ташкил этиладиган хўжалик бошқаруви органлари
эканлигини инобатга
олсак, ҳукуматнинг таъсир хавфи ҳар томонлама
юқори бўлиши мумкинлигини инкор этиб бўлмайди.
Хўш, нима учун юртимизда назорат органларининг сиёсий
мустақиллиги таъминланмаган?
Биринчидан,
Ўзбекистонда нафақат назорат қилувчи орган, умуман,
давлат бошқаруви органининг ташкил этиш бўйича аниқ мезон ва
талаблар мавжуд эмас. Айрим назорат органлари Вазирлар Маҳкамаси
ҳузурида ташкил этилган бўлса, айримлари вазирлик ва идора ҳузурида
ва
яна айримлари Президент ҳузурида ташкил этилмоқда.
Бошқа бир
идоралар эса
айнан назорат объекти бўлган давлат бошқаруви
органининг ҳузурида ташкил этилган.
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
238
Мисол учун, Транспорт вазирлиги ҳузуридаги Йўл
-
қурилиш
сифатини назорат қилиш инспекцияси айнан Транспорт вазирлиги
ҳузуридаги Автомобиль йўллари қўмитаси фаолиятини назорат қилади.
Ваҳоланки, Инспекция ҳам, Автомобиль йўллари қўмитаси ҳам, ўз
фаолиятида Транспорт вазирлигига бўйсунади.
Худди
шунингдек,
Энергетика
вазирлиги
ҳузуридаги
“
Нефтгазинспекция
”
айнан
Энергетика
вазирлиги
идоравий
бўйсунувидаги корхоналар фаолиятини назорат қилади.
Тасаввур
қилинг, дейлик Нефтгазинспекция “Ўзбекнефтгаз” АЖ фаолиятини
назорат қилмоқчи,
Жамият кузатув кенгашининг раиси эса, Энергетика
вазирининг
ўзи
ҳисобланади
.
Соддароқ
айтадиган
бўлсак,
“Нефтгазинспекция” ўзини ва ходимларини бевосита лавозимга
тайинлайдиган ҳамда фаолиятининг асосий йўналишларини белгилаб
берадиган раҳбари фаолиятини назорат қилиш керак.
Бу каби ташкилий
-
ҳуқуқий шаклдаги мантиқсизликларни Уй
-
жой
коммунал хизмат кўрсатиш вазирлиги ҳузуридаги
“
Сувинспекция
”
ҳамда
10 га яқин бошқа идоралар фаолиятида ҳам учратиш мумкин.
Иккинчидан,
давлат бошқаруви органи, хусусан
,
назорат
органларининг ташкилий шакли ҳалигача мавҳум: давлат идораси қачон
вазирлик, давлат қўмитаси, қўмита, агентлик ёки инспекция тарзида
ташкил этилиши лозимлиги ҳақидаги, шунингдек, уларнинг бир
-
биридан
фарқини ифодалайдиган аниқ мезонлар ҳанузгача ишлаб чиқилмаган.
Учинчидан,
давлат бошқаруви органларига раҳбарларига мақом ва
имтиёзларни белгилаш бўйича ҳам аниқ мезон мавжуд эмас. Мисол учун,
қуйидаги Агентликлар ташкилий
-
ҳуқуқий шакл нуқтаи бир хил бўлсада,
улар раҳбарларининг ҳуқуқий мақоми, меҳнатига ҳақ тўлаш ва бошқа
ижтимоий кафолатларини белгилашга турлича ёндашув кўзга ташланади.
Хусусан:
1)
Энергетика вазирлиги ҳузуридаги "Узатом" агентлиги бош
директори
–
вазирга
;
2)
Давлат солиқ қўмитаси ҳузуридаги "Кадастр" агентлиги
директори
–
вазирнинг 1
-
ўринбосарига
;
3)
Адлия вазирлиги ҳузуридаги Давлат хизматлари агентлиги
директори эса
–
вазир ўринбосарига
тенглаштирилган.
Қонун билан ягона мезоннинг белгиланмаганлиги натижасида, бу
каби турли ёндашув
ушбу идорани ташкил этиш ҳуқуқига эга бўлган
субъект томонидан исталган мақом ёки имтиёзни бериш (ёки бермаслик)
орқали етарлича сиёсий таъсир кучига эга бўлиши мумкинлиги
эҳтимолдан холи деб бўлмайди.
Бундан ташқари, қуйидаги сабаблар ҳам борки, уларни ҳал
этмасдан туриб, назорат қилувчи идоралар ҳукуматдан мустақил
(дейлик фақат Олий Мажлисга бўйсунадиган) орган сифатида ташкил
этилса
-
да, ҳукумат тазйиқидан қутила олмайди:
“Adliya sohasida raqamlashtirishni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari”
xalqaro konferensiya materiallari (2021-yil 14-dekabr)
239
биринчи сабаб:
норма ижодкорлиги соҳасидаги ҳукуматга
қарамлик. Мустақил назорат қилувчи органлар ўз фаолиятида ҳукуматдан
мустақил этиб қайта ташкил этилган тақдирда ҳам, унга бўйсунишга
доимо рози. Чунки
уларнинг
фаолиятига доир аксарият қонуности
ҳужжатлари (масалан, Антимонополия тўғрисидаги низом ва ўз соҳасига
доир бошқа ҳужжатлар) айнан ҳукумат томонидан қабул қилинади.
Мустақил идора сифатида ташкил этилгани билан фаолиятини бошлаш,
такомиллаштиришга тааллуқли бошқа қонун ҳужжатларини ҳам
(Президент ҳужжатлари ва қонунлар) ҳукумат орқали ўтказишга мажбур.
иккинчи сабаб:
молиявий қарамлик. Ҳар йили тасдиқланадиган
йиллик давлат бюджети, ходимлар ойлиги ва бошқа сарф
-
харажатларни
(моддий
-
техника,
бино ва бошқалар) ҳукумат раҳбарлигидаги Молия
вазирлиги томонидан ҳал этилади.
учинчи сабаб:
бошқа идоралар билан ўзаро муносабатларда юзага
келадиган зиддиятлар (масалан, бирор лойиҳани кўриб чиқишда розилик
ололмаслик, бирор идорага йўлланган талабнома, тақдимноманинг
бажарилмаслиги) ҳам ҳукумат орқали ҳал этиб келинади.
Хулоса ўрнида:
Токи юқоридаги фаолиятларни ҳукуматсиз ҳал этиш йўли топилмас
экан, мустақил идора бўлса
-
да, ўз ишини тўлиқ амалга ошириши учун
Вазирлар Маҳкамасининг кўмагига ҳар томонлама муҳтож бўлаверади.
Шундай экан, назорат қилувчи органларнинг
мустақил фаолият юрита
олишида
ҳукумат ёки юқори турувчи орган томонидан кўрсатилиши
мумкин бўлган таъсирни камайтириш учун юқоридаги қарамликлардан
воз кечиш йўлларини ўйлаш лозим бўлади.
Бунда энг оқилона танлов
–
кўп йиллардан буён эътибордан
четда қолиб келган энг оғриқли масала
–
базавий маъмурий
ислоҳотни амалга оширишдир, яъни:
–
давлат бошқаруви органлари (жумладан, назорат қилувчи органлар)
ўзи нима, уларнинг турлари,
ташкил этиш тартиби
, мақомига доир аниқ
мезонларни белгиловчи асосий ҳужжат “Давлат бошқаруви органларини
ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари тўғрисида”ги қонунни ишлаб чиқиш ва
қабул қилиш;
–
мустақил назорат қилувчи органларни ташкил этиш ва фаолиятига
доир асосий ҳужжатлар
фақат қонун шаклида қабул қилинишига
эришиш
орқали уларнинг Ҳукуматдан кўра кўпроқ парламентга
ҳисобдорлигига эришиш;
–
АҚШ йўл қўйган хатодан тезкорлик билан чиқарган тарихий
хулосасига таянган ҳолда, 1) назорат органлари раҳбарлари ва аъзоларини
лавозимга тайинлашдаги чекловлар; 2) ички кадр сиёсатидаги
мустақиллик; 3) молиявий мустақиллик; 3) назорат тадбирларига доир
қарорларни ташқи таъсирни камайтириш учун коллегиал равишда ҳал
этиш; 4) сиёсий тазйиқ туфайли лавозимдан озод этилмаслик кафолатини
жорий қилиш муҳим кўринади.
