Для доступа к научной работе требуется оплата - 80 000 UZS
Чтобы произвести оплату войдите под своим логином.
Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati. Bugungi kunda dunyo aholisini chorvachilik mahsulotlariga, jumladan, quyon go‘shti, undan tayyorlanadigan parhez oziq-ovqat, jun va teri xom ashyolariga, bo‘lgan talabi yildan-yilga oshib bormoqda. Ushbu talabni qondirish, yangi ish o‘rinlarini yaratish, quyon go‘shti ishlab chiqarish hajmini yanada oshirish muhim vazifa hisoblanadi. «Eymerioz bilan quyonlar kasallanganda davolash ishlari o‘z vaqtida olib borilmasa 15-20 kun ichida quyonlarning 90 foizi nobud bo‘ladi»[1]. Shunga ko‘ra, turli hududlardagi quyonlarning invazion kasalliklarini aniqlash, davolash va oldini olish chora-tadbirlarini ishlab chiqish muhim ilmiy va amaliy ahamiyat kasb etadi.
Dunyo miqyosida quyonchilik fermalari va aholi qaramog‘idagi quyonlardan samarali foydalanish texnologiyalarini ishlab chiqish, quyon mahsulotlarini yetishtirishni ko‘paytirish, intensiv quyonchilikni jadal rivojlantirish hisobigagina quyonchilikda rentabellikni oshirilishiga erishildi. Bu borada, yer yuzining turli mintaqalarida quyonchilik fermalarida ko‘paytirilayotgan turli zotdagi quyonlar alohida ahamiyatga ega. «Shu boisdan, turli quyon zotlarida uchraydigan parazitlarni o‘z vaqtida aniqlash, samarali davolash va profilaktika tadbirlarini amalga oshirish dolzarb hisoblanadi»[2].
Mamlakatimizda chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishni ko‘paytirish hisobiga oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, ishlab chiqarishning zamonaviy usullarini keng joriy etish, bu orqali qo‘shilgan qiymat zanjirini yaratish, kooperatsiya munosabatlarini rivojlantirish, chorvachilik sohasi va tarmoqlarini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, mazkur sohada zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va ilm-fan yutuqlaridan samarali foydalanishni tashkil etish maqsadida: chorvachilik sohasi va uning tarmoqlarining joriy holati tahlil qilinganda Respublikamizda 254 ta quyonchilik xo‘jaligi faoliyat
yuritayotganligi ilg‘or xorijiy tajriba asosida chorvachilik sohasining quyonchilik tarmoqlarida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar salmog‘ini oshirish, quyon go‘shti mahsulotlarining ichki va tashqi bozorlardagi raqobatbardoshligini oshirish hamda mahalliy mahsulotlarni xalqaro sifat talablariga moslashtirish, quyon go‘shti tavsiya etilgan minimal iste’mol me’yorlarini qayta ko‘rib chiqish, shuningdek, aholining sog‘lom ovqatlanish madaniyatini oshirish, quyonchilik tarmog‘ini yanada rivojlantirish hamda kooperatsiya tizimi asosida mahsulot ishlab chiqarish hajmini ko‘paytirish lozimligiga davlat siyosati darajasida qaralmoqda.
Mazkur dissertatsiya O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi PF-60-son «2022-2026-yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida»gi[1] farmoni, 2020-yil 29-yanvardagi PQ-4576-sonli «Chorvachilik tarmog‘ini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi, 2022-yil 8-fevraldagi PQ-121-son «Chorvachilikni yanada rivojlantirish va oziqa bazasini mustahkamlash chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi, 2022-yil 31-martdagi PQ-187-son «Veterinariya va chorvachilik sohasida kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida»gi, 2022-yil 8-fevraldagi PQ-120-son «O‘zbekiston Respublikasida chorvachilik sohasi va uning tarmoqlarini rivojlantirish bo‘yicha 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan dasturni tasdiqlash to‘g‘risida»gi qarorlari hamda mazkur sohaga tegishli boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan ustuvor vazifalarni amalga oshirishda muayyan darajada xizmat qiladi.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo‘nalishlariga mosligi. Mazkur tadqiqot respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining V. «Qishloq xo‘jaligi, biotexnologiya, ekologiya va atrof-muhit muhofazasi» ustuvor yo‘nalishlari doirasida bajarilgan.
Muammoning o‘rganilganlik darajasi. Quyonlarning invazion kasalliklari, xususan quyon eymeriozi, kasallikning kelib chiqish sabablari, etiologiyasi, epizootologiyasi, kechish xususiyatlari, davolash va oldini olish usullarini ishlab
chiqish bo‘yicha uzoq xorijiy mamlakatlarda P.Augustine, Z.Cerna, D.J.Doran, D.S.Dougald, B.S.Gill, H.N.Ray, I.Hollands, A.A.Kasim, D.C.Nayak, M.E.Rose kabi olimlar tomonidan keng qamrovli ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilgan va ilmiy-amaliy natijalarga erishilgan bo‘lsa, MDH davlatlari olimlaridan V.F.Abramova, K.I.Abuladze, K.X.Agaev, M.Sh.Akbaev, V.A.Aleksandrov, S.V.Burlakov, D.V.Vasileva, I.I.Vershinin V.A.Gerasimchik, E.X.Daugalieva, J.F.Dzaumameluna, I.S.Dondukov, A.F.Evtushenko, G.M.Kamaletdinova, E.M.Romanova, G.A.Kotelnikov, N.M.Lapshin A.I.Mayorov, A.F.Manjos, M.A.Musaev, N.P.Orlov R.V.Petrov S.A.Pleshakov, A.N.Ponomarenko, V.P.Ryutova, S.K.Svanbaev, A.I.Yatusevichlar tomonidan ilmiy izlanishlar olib borilmoqda.
Respublikamiz olimlaridan quyonlar eymeriozining tur tarkibi boʻyicha L.I.Irgasheva, boshqa hayvonlar eymeriozlarining epizootoologiyasi, davolash, profilaktika chora-tadbirlari bo‘yicha I.X.Irgashev, T.X.Raximov, R.B.Davlatov, D.I.Ibragimov, A.N.Xudjamshukurovlar, quyonlarda uchraydigan boshqa yuqumli va yuqumsiz kasalliklar bo‘yicha B.A.Elmurodov, S.B.Eshburiyev, A.K.Turdiyev, N.A.Nabiyeva, U.T.Qarshiyev, B.B.Ibragimovlar tomonidan ilmiy tadqiqotlar olib borilgan. Ammo so‘nggi yillarda quyonlar eymeriozi bo‘yicha maxsus ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmagan.
Dissertatsiya mavzusining dissertatsiya bajarilgan oliy ta’lim muassasasining ilmiy-tadqiqot ishlari rejalari bilan bog‘liqligi. Dissertatsiya tadqiqotlari Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universitetining quyonchilik xo‘jaliklari bilan hamkorlikda tuzilgan xo‘jalik shartnomalari (Shartnoma №1. 01.05.2021 y. va №12. 10.09.2021 y) doirasida bajarilgan.
Tadqiqotning maqsadi quyonlar eymeriozining tarqalishi, kasallikning mavsumiy dinamikasi va diagnostikasi hamda kasallikka qarshi zamonaviy eymeriostatik vositalarni sinovdan o‘tkazib, kimyoprofilaktika usullarini takomillashtirishdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari:
quyon eymeriozining yil fasllariga bog‘liq ravishda tarqalish darajalarini aniqlash;
turli zotli quyonlarning eymerioz bilan zararlanish darajasini aniqlash;
quyon eymeriozi bilan zararlanishda organizimda kelib chiqadigan gematologik va patologoanatomik o‘zgarishlarni aniqlash;
quyon eymeriozidan kelib chiqadigan iqtisodiy zararni aniqlash, samarali davolash va kimyoprofilaktika chora-tadbirlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy qilish.
Tadqiqotning obyekti sifatida Samarqand va Farg‘ona viloyatlarining quyonchilikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklari sharoitida va aholi qo‘lida urchitilayotgan turli zot va yoshdagi quyonlar, zamonaviy eymeriostatik vositalar, tarkibi boyitilgan granulalangan omuxta yem olingan.
Tadqiqotning predmeti eymerioz bilan spontan zararlangan quyonlarning tezak namunalari, eymeriya oosistalari, qon namunalari, eymeriostatik guruhga mansub dori vositalaridan iborat.
Tadqiqotning usullari. Ilmiy-tadqiqotlarni bajarishda umumiy qabul qilingan epizootologik, klinik, parazitologik, gelmintologik, koprologik, mikroskopik, gematologik, patologoanatomik va statistik usullaridan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
quyonlar eymeriozining tarqalishi yil mavsumlari bo‘yicha o‘rganilganda bahorda 65,0 %, yozda 40,0 %, kuzda 35,0 %, qish faslida esa 75,0 foizni tashkil etishi aniqlangan;
turli zotli quyonlarda eymeriozning invaziya ekstensivligi xikol zotli quyonlarda 52,7%, kaliforniya zotida 49,0%, velikan zotida 56,3% va shinshilla zotli quyonlarda esa 60,0 % ekanligi aniqlangan;
quyonlar eymeriozining gematologik va patologoanatomik tekshirishlarga asoslangan tashxis usullari ishlab chiqilgan, bunda eritrositlar me’yorga nisbatan 0,6 mln/mkl ga, gemoglobin 18 g/l ga, umumiy oqsillar 16,7 g/l ga, glukoza 1,7 mol/l ga kamayishi, leykotsitlar esa 4,85 ming/mkl ga ortishi hamda patologoanatomik tekshirilganda ko‘richakning kuchli yallig‘lanishi aniqlangan;
quyonlar eymeriozini davolashda intracox oralni 1ml/l suvga qo‘llaganda preparatning samaradorligi 95 foizni va eymeriozga qarshi indeks esa 190 ballni tashkil etishi aniqlangan;
quyonlarni eymeriozdan samarali davolash va kimyoprofilaktika chora-tadbirlari ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan.
Tadqiqotning amaliy natijalari quyidagilardan iborat:
Respublikadagi fermer xo‘jaliklari va aholi qaramog‘idagi quyonchilik xo‘jaliklarida quyonlar eymeriozining epizootologiyasi va tarqalish sabablari aniqlangan;
quyonlarning turli yoshiga nisbatan eymeriyalar bilan zararlanishi, invaziyaning ekstensivlik ko‘rsatkichlari hamda kelib chiqish sabablari, kechish xususiyatlari va klinik belgilari o‘rganilgan;
quyonlarda eymeriozning yil fasllari, quyon zoti va yoshiga oid tarqalish darajalari o‘rganilgan va gematologik tekshirishlarga asoslangan tashxis usullari ishlab chiqilgan hamda amaliyotga joriy etilgan;
quyonlar eymeriozini davolashda va kimyoprofilaktikasida zamonaviy emeriostatik vositalarni qo‘llash chora-tadbirlari ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi. Tekshirishlarning zamonaviy uslub va vositalaridan foydalangan holda o‘tkazilganligi, birlamchi ma’lumotlarga ishlov berish va ilmiy tahlil qilish, olingan nazariy natijalarning tajriba ma’lumotlari bilan to‘g‘ri kelishi, shaxsiy tadqiqot natijalari hamda xorijiy va mahalliy tajribalar chuqur ilmiy tahlil etilganligi, Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti aprobatsiya komissiyasi tomonidan ilmiy tadqiqot va birlamchi materiallarga ijobiy baho berilganligi, ilmiy natijalarning ishlab chiqarishga joriy etilganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati. Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati fermer xo‘jaliklaridagi va aholi qaromog‘idagi quyonchilik xo‘jaliklarida quyon eymeriozining epizootologik xususiyatlari, kasallikning klinik kechishi, ayrim yangi antieymeriy va vitaminli komplekslar sinovdan o‘tkazilganligi, quyonlar organizmidagi gematologik va biokimyoviy o‘zgarishlari tahlil qilinib, preparatlarning samaradorligi nazariy jihatdan asoslanganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati quyonlar orasida keng tarqalgan parazitar kasalliklarda quyonchilik xo‘jaliklarida antieymeriy preparatlar va vitaminli komplekslar qo‘llanilishi natijasida quyonlarning davolanib sog‘ayishi, hayotchanligi ortishi, o‘sish va rivojlanishining yaxshilanishi, tana vazni ortishi, ularni kasalliklarning oldini olishda qo‘llash evaziga mahsuldorlik ortishiga erishilganligi bilan asoslanadi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Quyon eymeriozining tarqalishi, diagnostikasi va kimyoprofilaktikasi bo‘yicha olib borilgan ilmiy-tadqiqot natijalari asosida:
“Quyon eymeriozining diagnostikasi va kimyoprofilaktikasi” bo‘yicha tavsiyanoma ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 17-dekabr 02/23-723-son ma’lumotnomasi). Natijada quyonlar eymeriozining kelib chiqish sabablari, simptom va sindromlarini koprologik tekshirishlar asosida aniqlash orqali diagnostika hamda zamonaviy kimyoprofilaktika qilishga erishilgan;
Eymerioz bilan kasallangan quyonlarga intracox oral eymeriostatik preparati Samarqand viloyatining quyonchilikka ixtisoslashgan “Maqsudabonu Biznes Servis” va “Bo‘riboy Mustayev” xo‘jaliklarida joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 17-dekabr 02/23-723-son ma’lumotnomasi). Natijada preparatning eymeriozga qarshi indeksi 190 ballni tashkil etishiga va sarf qilingan 1 so‘m hisobiga, 5 so‘m 29 tiyin iqtisodiy samara olishga erishilgan;
Samarqand va Farg‘ona viloyatlaridagi quyonchilik fermer xo‘jaliklarida quyonlar orasida keng tarqalgan eymerioz kasalligiga qarshi amprolium plyus antieymeriy preparati va chiktonik vitamin qo‘shimchalarining kompleksi joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 17-dekabr 02/23-723-son ma’lumotnomasi). Natijada quyonlarning 100 foiz sog‘ayishi, hayotchanligining ortishi, o‘sish va rivojlanishning yaxshilanishi, tana vaznining kunlik o‘rtacha o‘sish 30,12 grammga ortishiga erishilgan.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi. Mazkur tadqiqotlar natijalari jami 7 ta, shu jumladan 4 ta xalqaro va 3 ta Respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida muhokamadan o‘tkazilgan.
Tadqiqot natijalarining e’lon qilinishi. Dissertatsiya mavzusi bo‘yicha jami 15 ta ilmiy ish chop etilgan, shu jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasining doktorlik dissertatsiyalari asosiy ilmiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan ilmiy nashrlarda 7 ta maqola, shu jumladan 4 tasi Respublika va 3 tasi xorijiy jurnallarda nashr etilgan, olingan natijalar asosida 1 ta tavsiyanoma chop etilgan.
Dissertatsiya’ning tuzilishi va hajmi. Dissertatsiya tarkibi kirish, to‘rtta bob, xulosalar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalardan iborat. Dissertatsiyaning hajmi 118 betni tashkil etadi.
Для доступа к научной работе требуется оплата - 80 000 UZS
Чтобы произвести оплату войдите под своим логином.
Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati. Bugungi kunda dunyo aholisini chorvachilik mahsulotlariga, jumladan, quyon go‘shti, undan tayyorlanadigan parhez oziq-ovqat, jun va teri xom ashyolariga, bo‘lgan talabi yildan-yilga oshib bormoqda. Ushbu talabni qondirish, yangi ish o‘rinlarini yaratish, quyon go‘shti ishlab chiqarish hajmini yanada oshirish muhim vazifa hisoblanadi. «Eymerioz bilan quyonlar kasallanganda davolash ishlari o‘z vaqtida olib borilmasa 15-20 kun ichida quyonlarning 90 foizi nobud bo‘ladi»[1]. Shunga ko‘ra, turli hududlardagi quyonlarning invazion kasalliklarini aniqlash, davolash va oldini olish chora-tadbirlarini ishlab chiqish muhim ilmiy va amaliy ahamiyat kasb etadi.
Dunyo miqyosida quyonchilik fermalari va aholi qaramog‘idagi quyonlardan samarali foydalanish texnologiyalarini ishlab chiqish, quyon mahsulotlarini yetishtirishni ko‘paytirish, intensiv quyonchilikni jadal rivojlantirish hisobigagina quyonchilikda rentabellikni oshirilishiga erishildi. Bu borada, yer yuzining turli mintaqalarida quyonchilik fermalarida ko‘paytirilayotgan turli zotdagi quyonlar alohida ahamiyatga ega. «Shu boisdan, turli quyon zotlarida uchraydigan parazitlarni o‘z vaqtida aniqlash, samarali davolash va profilaktika tadbirlarini amalga oshirish dolzarb hisoblanadi»[2].
Mamlakatimizda chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishni ko‘paytirish hisobiga oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, ishlab chiqarishning zamonaviy usullarini keng joriy etish, bu orqali qo‘shilgan qiymat zanjirini yaratish, kooperatsiya munosabatlarini rivojlantirish, chorvachilik sohasi va tarmoqlarini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, mazkur sohada zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va ilm-fan yutuqlaridan samarali foydalanishni tashkil etish maqsadida: chorvachilik sohasi va uning tarmoqlarining joriy holati tahlil qilinganda Respublikamizda 254 ta quyonchilik xo‘jaligi faoliyat
yuritayotganligi ilg‘or xorijiy tajriba asosida chorvachilik sohasining quyonchilik tarmoqlarida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar salmog‘ini oshirish, quyon go‘shti mahsulotlarining ichki va tashqi bozorlardagi raqobatbardoshligini oshirish hamda mahalliy mahsulotlarni xalqaro sifat talablariga moslashtirish, quyon go‘shti tavsiya etilgan minimal iste’mol me’yorlarini qayta ko‘rib chiqish, shuningdek, aholining sog‘lom ovqatlanish madaniyatini oshirish, quyonchilik tarmog‘ini yanada rivojlantirish hamda kooperatsiya tizimi asosida mahsulot ishlab chiqarish hajmini ko‘paytirish lozimligiga davlat siyosati darajasida qaralmoqda.
Mazkur dissertatsiya O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi PF-60-son «2022-2026-yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida»gi[1] farmoni, 2020-yil 29-yanvardagi PQ-4576-sonli «Chorvachilik tarmog‘ini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi, 2022-yil 8-fevraldagi PQ-121-son «Chorvachilikni yanada rivojlantirish va oziqa bazasini mustahkamlash chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi, 2022-yil 31-martdagi PQ-187-son «Veterinariya va chorvachilik sohasida kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida»gi, 2022-yil 8-fevraldagi PQ-120-son «O‘zbekiston Respublikasida chorvachilik sohasi va uning tarmoqlarini rivojlantirish bo‘yicha 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan dasturni tasdiqlash to‘g‘risida»gi qarorlari hamda mazkur sohaga tegishli boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan ustuvor vazifalarni amalga oshirishda muayyan darajada xizmat qiladi.
Tadqiqotning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor yo‘nalishlariga mosligi. Mazkur tadqiqot respublika fan va texnologiyalar rivojlanishining V. «Qishloq xo‘jaligi, biotexnologiya, ekologiya va atrof-muhit muhofazasi» ustuvor yo‘nalishlari doirasida bajarilgan.
Muammoning o‘rganilganlik darajasi. Quyonlarning invazion kasalliklari, xususan quyon eymeriozi, kasallikning kelib chiqish sabablari, etiologiyasi, epizootologiyasi, kechish xususiyatlari, davolash va oldini olish usullarini ishlab
chiqish bo‘yicha uzoq xorijiy mamlakatlarda P.Augustine, Z.Cerna, D.J.Doran, D.S.Dougald, B.S.Gill, H.N.Ray, I.Hollands, A.A.Kasim, D.C.Nayak, M.E.Rose kabi olimlar tomonidan keng qamrovli ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilgan va ilmiy-amaliy natijalarga erishilgan bo‘lsa, MDH davlatlari olimlaridan V.F.Abramova, K.I.Abuladze, K.X.Agaev, M.Sh.Akbaev, V.A.Aleksandrov, S.V.Burlakov, D.V.Vasileva, I.I.Vershinin V.A.Gerasimchik, E.X.Daugalieva, J.F.Dzaumameluna, I.S.Dondukov, A.F.Evtushenko, G.M.Kamaletdinova, E.M.Romanova, G.A.Kotelnikov, N.M.Lapshin A.I.Mayorov, A.F.Manjos, M.A.Musaev, N.P.Orlov R.V.Petrov S.A.Pleshakov, A.N.Ponomarenko, V.P.Ryutova, S.K.Svanbaev, A.I.Yatusevichlar tomonidan ilmiy izlanishlar olib borilmoqda.
Respublikamiz olimlaridan quyonlar eymeriozining tur tarkibi boʻyicha L.I.Irgasheva, boshqa hayvonlar eymeriozlarining epizootoologiyasi, davolash, profilaktika chora-tadbirlari bo‘yicha I.X.Irgashev, T.X.Raximov, R.B.Davlatov, D.I.Ibragimov, A.N.Xudjamshukurovlar, quyonlarda uchraydigan boshqa yuqumli va yuqumsiz kasalliklar bo‘yicha B.A.Elmurodov, S.B.Eshburiyev, A.K.Turdiyev, N.A.Nabiyeva, U.T.Qarshiyev, B.B.Ibragimovlar tomonidan ilmiy tadqiqotlar olib borilgan. Ammo so‘nggi yillarda quyonlar eymeriozi bo‘yicha maxsus ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmagan.
Dissertatsiya mavzusining dissertatsiya bajarilgan oliy ta’lim muassasasining ilmiy-tadqiqot ishlari rejalari bilan bog‘liqligi. Dissertatsiya tadqiqotlari Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universitetining quyonchilik xo‘jaliklari bilan hamkorlikda tuzilgan xo‘jalik shartnomalari (Shartnoma №1. 01.05.2021 y. va №12. 10.09.2021 y) doirasida bajarilgan.
Tadqiqotning maqsadi quyonlar eymeriozining tarqalishi, kasallikning mavsumiy dinamikasi va diagnostikasi hamda kasallikka qarshi zamonaviy eymeriostatik vositalarni sinovdan o‘tkazib, kimyoprofilaktika usullarini takomillashtirishdan iborat.
Tadqiqotning vazifalari:
quyon eymeriozining yil fasllariga bog‘liq ravishda tarqalish darajalarini aniqlash;
turli zotli quyonlarning eymerioz bilan zararlanish darajasini aniqlash;
quyon eymeriozi bilan zararlanishda organizimda kelib chiqadigan gematologik va patologoanatomik o‘zgarishlarni aniqlash;
quyon eymeriozidan kelib chiqadigan iqtisodiy zararni aniqlash, samarali davolash va kimyoprofilaktika chora-tadbirlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy qilish.
Tadqiqotning obyekti sifatida Samarqand va Farg‘ona viloyatlarining quyonchilikka ixtisoslashgan fermer xo‘jaliklari sharoitida va aholi qo‘lida urchitilayotgan turli zot va yoshdagi quyonlar, zamonaviy eymeriostatik vositalar, tarkibi boyitilgan granulalangan omuxta yem olingan.
Tadqiqotning predmeti eymerioz bilan spontan zararlangan quyonlarning tezak namunalari, eymeriya oosistalari, qon namunalari, eymeriostatik guruhga mansub dori vositalaridan iborat.
Tadqiqotning usullari. Ilmiy-tadqiqotlarni bajarishda umumiy qabul qilingan epizootologik, klinik, parazitologik, gelmintologik, koprologik, mikroskopik, gematologik, patologoanatomik va statistik usullaridan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
quyonlar eymeriozining tarqalishi yil mavsumlari bo‘yicha o‘rganilganda bahorda 65,0 %, yozda 40,0 %, kuzda 35,0 %, qish faslida esa 75,0 foizni tashkil etishi aniqlangan;
turli zotli quyonlarda eymeriozning invaziya ekstensivligi xikol zotli quyonlarda 52,7%, kaliforniya zotida 49,0%, velikan zotida 56,3% va shinshilla zotli quyonlarda esa 60,0 % ekanligi aniqlangan;
quyonlar eymeriozining gematologik va patologoanatomik tekshirishlarga asoslangan tashxis usullari ishlab chiqilgan, bunda eritrositlar me’yorga nisbatan 0,6 mln/mkl ga, gemoglobin 18 g/l ga, umumiy oqsillar 16,7 g/l ga, glukoza 1,7 mol/l ga kamayishi, leykotsitlar esa 4,85 ming/mkl ga ortishi hamda patologoanatomik tekshirilganda ko‘richakning kuchli yallig‘lanishi aniqlangan;
quyonlar eymeriozini davolashda intracox oralni 1ml/l suvga qo‘llaganda preparatning samaradorligi 95 foizni va eymeriozga qarshi indeks esa 190 ballni tashkil etishi aniqlangan;
quyonlarni eymeriozdan samarali davolash va kimyoprofilaktika chora-tadbirlari ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan.
Tadqiqotning amaliy natijalari quyidagilardan iborat:
Respublikadagi fermer xo‘jaliklari va aholi qaramog‘idagi quyonchilik xo‘jaliklarida quyonlar eymeriozining epizootologiyasi va tarqalish sabablari aniqlangan;
quyonlarning turli yoshiga nisbatan eymeriyalar bilan zararlanishi, invaziyaning ekstensivlik ko‘rsatkichlari hamda kelib chiqish sabablari, kechish xususiyatlari va klinik belgilari o‘rganilgan;
quyonlarda eymeriozning yil fasllari, quyon zoti va yoshiga oid tarqalish darajalari o‘rganilgan va gematologik tekshirishlarga asoslangan tashxis usullari ishlab chiqilgan hamda amaliyotga joriy etilgan;
quyonlar eymeriozini davolashda va kimyoprofilaktikasida zamonaviy emeriostatik vositalarni qo‘llash chora-tadbirlari ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan.
Tadqiqot natijalarining ishonchliligi. Tekshirishlarning zamonaviy uslub va vositalaridan foydalangan holda o‘tkazilganligi, birlamchi ma’lumotlarga ishlov berish va ilmiy tahlil qilish, olingan nazariy natijalarning tajriba ma’lumotlari bilan to‘g‘ri kelishi, shaxsiy tadqiqot natijalari hamda xorijiy va mahalliy tajribalar chuqur ilmiy tahlil etilganligi, Samarqand davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti aprobatsiya komissiyasi tomonidan ilmiy tadqiqot va birlamchi materiallarga ijobiy baho berilganligi, ilmiy natijalarning ishlab chiqarishga joriy etilganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati. Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati fermer xo‘jaliklaridagi va aholi qaromog‘idagi quyonchilik xo‘jaliklarida quyon eymeriozining epizootologik xususiyatlari, kasallikning klinik kechishi, ayrim yangi antieymeriy va vitaminli komplekslar sinovdan o‘tkazilganligi, quyonlar organizmidagi gematologik va biokimyoviy o‘zgarishlari tahlil qilinib, preparatlarning samaradorligi nazariy jihatdan asoslanganligi bilan izohlanadi.
Tadqiqot natijalarining amaliy ahamiyati quyonlar orasida keng tarqalgan parazitar kasalliklarda quyonchilik xo‘jaliklarida antieymeriy preparatlar va vitaminli komplekslar qo‘llanilishi natijasida quyonlarning davolanib sog‘ayishi, hayotchanligi ortishi, o‘sish va rivojlanishining yaxshilanishi, tana vazni ortishi, ularni kasalliklarning oldini olishda qo‘llash evaziga mahsuldorlik ortishiga erishilganligi bilan asoslanadi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Quyon eymeriozining tarqalishi, diagnostikasi va kimyoprofilaktikasi bo‘yicha olib borilgan ilmiy-tadqiqot natijalari asosida:
“Quyon eymeriozining diagnostikasi va kimyoprofilaktikasi” bo‘yicha tavsiyanoma ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 17-dekabr 02/23-723-son ma’lumotnomasi). Natijada quyonlar eymeriozining kelib chiqish sabablari, simptom va sindromlarini koprologik tekshirishlar asosida aniqlash orqali diagnostika hamda zamonaviy kimyoprofilaktika qilishga erishilgan;
Eymerioz bilan kasallangan quyonlarga intracox oral eymeriostatik preparati Samarqand viloyatining quyonchilikka ixtisoslashgan “Maqsudabonu Biznes Servis” va “Bo‘riboy Mustayev” xo‘jaliklarida joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 17-dekabr 02/23-723-son ma’lumotnomasi). Natijada preparatning eymeriozga qarshi indeksi 190 ballni tashkil etishiga va sarf qilingan 1 so‘m hisobiga, 5 so‘m 29 tiyin iqtisodiy samara olishga erishilgan;
Samarqand va Farg‘ona viloyatlaridagi quyonchilik fermer xo‘jaliklarida quyonlar orasida keng tarqalgan eymerioz kasalligiga qarshi amprolium plyus antieymeriy preparati va chiktonik vitamin qo‘shimchalarining kompleksi joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining 2024-yil 17-dekabr 02/23-723-son ma’lumotnomasi). Natijada quyonlarning 100 foiz sog‘ayishi, hayotchanligining ortishi, o‘sish va rivojlanishning yaxshilanishi, tana vaznining kunlik o‘rtacha o‘sish 30,12 grammga ortishiga erishilgan.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi. Mazkur tadqiqotlar natijalari jami 7 ta, shu jumladan 4 ta xalqaro va 3 ta Respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida muhokamadan o‘tkazilgan.
Tadqiqot natijalarining e’lon qilinishi. Dissertatsiya mavzusi bo‘yicha jami 15 ta ilmiy ish chop etilgan, shu jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy attestatsiya komissiyasining doktorlik dissertatsiyalari asosiy ilmiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan ilmiy nashrlarda 7 ta maqola, shu jumladan 4 tasi Respublika va 3 tasi xorijiy jurnallarda nashr etilgan, olingan natijalar asosida 1 ta tavsiyanoma chop etilgan.
Dissertatsiya’ning tuzilishi va hajmi. Dissertatsiya tarkibi kirish, to‘rtta bob, xulosalar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovalardan iborat. Dissertatsiyaning hajmi 118 betni tashkil etadi.
Для доступа к научной работе требуется оплата - 80 000 UZS
Чтобы произвести оплату войдите под своим логином.
Абрамова В.Ф., Караре М.В. Эффективные препараты при эймериозе кроликов //Ж. «Ветеринария». - №6. - М. - 1983. - С. 41.
Абрамова В.Ф., Райлян Л.Л. Для профилактики эймериоза кроликов //Ж. «Кролиководство и звероводство». - №5. - М. - 1991. - С. 28.
Абуладзе К.И. / Паразитология и инвазионные болезни сельско-хозяйственных животных. Москива во Агропромиздат-1990. 325-326 б.
Абуладзе К.И. / Практикум по диагностике инвазионнқх болезней сельско-хозяйственнқх животнқх. Москва Солос-1984. 160-162 б.
Абуладзе К.И., Демидов Н.В., Колабский Н.А. и др. Паразитология и инвазионные болезни сельскохозяйственных животных. - М.: Колос. -1990. - 472 с.
Агаев К.Х., Елчив Я.Я. Изменение количества Т- и В-лимфоцитов в лимфоидных органах цыплят, зараженных Еппепа асегуиНпа //Цитология, - Т.34.-№4.-1992.-С. 15.
Акбаев М.Ш., Водянов А.А., Косминков Н.Е. и др. Паразитология и инвазионные болезни животных. - М.: Колос, - 2000. - 744 с.
Александров В.А. Приусадебное хозяйство. Разведение кроликов и нутрий. - М.: ЭКСМО-Пресс - 2001. - 245 с.
Ахаев Г.Н., Рахматуллин А.А., Колесова Л.Е. Профилактика кокцидиоза кур фармкокцидом и кокцидином //Дагестанский НИВИ. (Рукопись дел. во ВНИИТЭИСХ 10.06.1982 г., №144-82 Дел.). - Махачкала. - 1982. - 9 с.
Бакшеев П.Д., Наймитенко Е.П. Поточное производство мяса кроликов. М.: «Колос», 1980. - С 110-114.
Бурлаков С.В. Ампролиум Мериал - идеальный выбор //Ж. «Ветеринария». — №4. - 2002. - С. 13.
Васильев В.С., Комар В.М. и др. Медицинская паразитология и паразитарные болезни. - М., 1985. - С. 34-36.
Васильева Д.В., Гадеева Г.М. Распространение эймериоза в хозяйствах Татарстана //Респуб. научно-производ. конф. «Актуальные вопросы ветеринарии и зоотехнии». - Казань. - 1992. - С. 12.
Вершинин И.И. Атлас основных кокцидий животных и их морфобиологическая характеристика. Уральская Госсельхозакадемия. - Екатеринбург, 2001. - 95 с.
Вершинин И.И. Дифференциация тканевых цистообразующих кокцидий //Teadustoode Kodymic Collected studies. Prof. Kaarde 100. Tartu, 1996. -C. 52-80.
Вершинин И.И. Идентификация видов рода Sarcocystis, Lankester, 1882 (Coccidia, Sporozoa, Apicomplexa) //Veterinär - Meditsiin, Tartu, 1995. - С. 69-82.
Вершинин И.И. К филогении цистообразующих эймериидных кокцидий //Тр. Свердловского НИВС, вып. 9. - Свердловск, 1987. - С. 79-87.
Вершинин И.И. Кокцидиозы животных и их дифференциальная диагностика. - Екатеринбург. - 1996. - С. 23-28.
Ғафуров А.Ғ., Давлатов Р.Б., Расулов Ў.И. // Ветеринария протозоологияси (Ўқув қўлланма). Самарқанд-2013. 83-87 б.
Ғафуров А.Ғ., Давлатов Р.Б., Расулов Ў.И. // Қишлоқ хўжалик ҳайвонларининг протозой касалликлари. Самарқанд-2010. 80-83 б.
Герасимчик В.А. Сравнительная эффективность копроскопических методов исследования при эймериозах плотоядных //Ж. «Ветеринария». - №7. - 2003. - С. 27-30.
Гобзем В.Р. Кокцидиоз телят. - Минск: «Урожай». - 1972. - 321 с.
Давронов О.Д., Бобоназаров Г.Н. Зараженность кокцидиями домашних животных на юге Узбекистана в зависимости от их возраста //Ж. «Возбудители и переносчики паразитов и меры борьбы с ними». - №8. — 1988. - С. 58.
Даугалиева Э.Х., Курочкина К.Г. Иммуносупрессия при гельминтозах// Тр. ВИГИС. - М. - 1996. - Т. 32. - С. 31-36.
Дзаумамелуна Ж.Ф., Акбаев М.Ш. Действие «фуракрилина» и «фуразонала» при экспериментальном эймериозе кроликов. Их оптимальные терапевтические дозы и рациональные схемы лечения //Материалы Втрорй международной конференции между Ираном и Россией «Сельскохозяйственные и природные ресурсы». - М. - 2001. С. 48-50.
Дзаумамелуна Ж.Ф., Степанов А.В. Изучение лечебной эффективности некоторых препаратов при экспериментальном эймериозе кроликов //Ж. «Аспирант и соискатель», №1 - М., 2000. - С. 203-204.
Дзаумамелуна Ж.Ф., Степанов А.В. Терапевтическая эффективность нитрофурановых препаратов (фуракрилина и фуразонала) при эймериозе кроликов // Ж. «Аспирант и соискатель», №1. - М., 2000. - С. 205¬206.
Дондуков И.Ц. Влияние разных конструкций пола на заражённость кроликов кокцидиозом // Ж. «Кролиководство и звероводство». - №3. - 1970. - С. 14-15.
Дондуков И.Ц. Развитие ооцист кокцидий кролика в естественных условиях в разное время года //Ж. «Кролиководство и звероводство». - №2. - 1969.-С. 12-25.
Дондуков И.Ц. Сравнительная оценка некоторых препаратов при кокцидиозе кроликов //Ж. «Вестник науки». - №2. - 1969. - С. 32-33.
Дондуков И.Ц. Эффективность сульфадиметоксина и норсульфазола с фталазолом при кокцидиозе кроликов //Ж. «Ветеринария». - №1.-1969.-С. 21-22.
Евтушенко А.Ф. Болезни кроликов. - Киев.: Урожай. - 1992. - 252 с.
Елчиев Я.Я., Мусаев М.А., Агаев К.Х., Мадатов Р.И. Изучение антигенного состава ооцист Eimeria tenella и Е. acervulina //Цитология. - Т.34. - №4.-1992.-С. 58.
Ермаков А.М. Байкокс при кокцидиозе собак, нутрий и кроликов, //www. veterinary, ru. 2000.
Ибодуллаев Ф. / Қишлоқ хўжалик ҳайвонларининг патологик анатомияси. Тошкент-2000. 403-405 б.
Иргашев И.Х., Кабулов Б.Д., Сысоев И.В., и др. Испытание пролонгированного химкокцида при эймериозах кур //Ж. «Возбудители и переносчики паразитов и меры борьбы с ними». - №5. - 1988 - С. 83.
Иргашев И.Ҳ., Давлатов Р.Б., Каспаров Р.Л., Иргашив А.И., Ҳақбердиев П.С. // Чорва молларининг протозоозлари. Самарқанд-1998 115-119 б.
Иргашева Л.И. Клинические признаки и картина крови при кокцидиозе кроликов //Материалы 9 научно-практической конференции по вопросам интенсификации сельского хозяйства в свете реализации Продовольственной программы СССР. -М., 1985. - С. 39-43.
Камалетдинова Г.М., Романова Е.М. Изучение паразитоценозов желудочно-кишечного тракта свиней в хозяйствах Ульяновской области// Сб.: Проблемы инфекционных и инвазионных болезней в животноводстве на современном этапе. - МГАВМ им. Скрябина, 1999. - С. 56.
Качанова С.П. Гистохимическая характеристика Eimeria tenella и некоторых тканей хозяина при кокцидиозе //Автореф. дисс. ... канд. вет. наук. - М., 1969.-19 с.
Колабский Н.А. Сравнительная эффективность некоторых кокцидиостатиков при эймериозе кроликов // Ж. «Ветеринария». - №5. - 1983. -С. 34.
Колабский Н.А., Манжос А.Ф. Терапия и профилактика кокцидиоза кроликов //Ж. «Кролиководство и звероводство», №2. - 1979. - С. 29.
Колабский Н.А., Пашкин П.И. Кокцидиозы сельхозживотных. Л.: «Колос», 1974. - 160 с.
Котельников Г.А. Гельминтологические исследования животных и окружающей среды. - М.: Колос. - 1984. - С. 207.
Котельников Г.А. Диагностика гельминтозов животных. - М.: «Г Колос, 1974.-С. 240.
Котельников Г.А. Проблемы диагностики гельминтозов //Ж. «Ветеринария». - №11. -М., 1970. - С. 28-30.
Котельников Г.А., Хренов В.М. Сравнительная оценка методов диагностики аскаридоза свиней //Ж. «Ветеринария». - №10. - М., 1972. - С. 87¬89.
Котельников Г.А., Хренов В.М. Усовершенствование методов диагностики трихоцефалеза //Ж. «Ветеринария». - №1. - 1973. - С. 65-66.
Кочеганов Х.Е. Клинико-морфологические исследования развития патологоанатомического процесса при экспериментальном кокцидиозе кроликов //Автореф. дис.... канд. вет. наук. - Алма-Ата. - 1954. - 19 с.
Лапшин Н.М. Из ветеринарной практики //Ж. «Животноводство». - №2. - Украина, 1969. - С. 59.
Лапшин Н.М. Кокцидиозы сельскохозяйственных животных на Украине //9-ая конференция Украинского паразитологического общества. - Ч. 3.-Киев.- 1980.-С. 6-7.
Лапшин Н.М. Методы терапии и химиопрофилактики кокцидиоза кроликов //Автореф. дис.... канд. вет. наук. - Л. - 1969. - 18 с.
Леонтюк С.В. Болезни кроликов. - М.: «Колос». - 1974. - С. 74-81.
Леонтюк С.В. Кокцидиоз кроликов //Болезни кроликов. - М., 1959. С. 48-52.
Литвинский Я.П. Морфологическая картина крови телят при эймериозе //10-я конф. Укр. о-ва паразитологов: материалы. 4.1. - Киев. - 1986. - С. 348.
Лутфуллин М.Х., Корнишина М.Д., Шакурова Ф.М., Волков А.Х., Васильева Д.В. Паразитологическая ситуация в хозяйствах РТ// Мат-лы научно¬производственной конференции по проблемам ветеринарии и животноводства. -Казань, 1994.-С. 36-37.
Мавлянов О., Сапаров К., Тошманов Н. / Зоология. Тошкент-2018. 53-57 бет.
Мадатов Р.И., Елчиев Я.Я. Определение количества Т- и В лимфоцитов в лимфоидных органах цыплят при заражении и иммунизации Eimeria tenella //Цитология. - Т. 34. - №4. - 1992. - С. 90.
Мазур О.Е. (Яблоновская О.Е.), Антухаев И.К., Шабаев В.А. Динамика Т- и В-лимфоцитов в крови овец при смешанной инвазии //Высшее с.-х. образование, аграрная наука и техника - развитию АПК Байкальского < региона: Мат. междунар. Науч.-практ. Конф., посвящ. 70-летию академии. - Улан-Удэ: БГСХА, 2002. - С. 25-26.
Мазур О.Е., Антухаев И.К., Шабаев В.А. Иммунный статус овец на фоне стронгилятозно-эймериозной экспериментальной инвазии //Состояние и перспекивы развития АПК Забайкалья: Маг. Ежегодной науч.-практ. Конф. (3-6 февраля 2003). - Улан-Удэ: БГСХА, 2003. - С. 78-82.
Майоров А.И. Паразитарные заболевания и меры борьбы с ними //Ж. «Кролиководство и звероводство», №2, - 1982. - С. 31.
Майоров А.И. Профилактика и лечение кокцидиоза //Ж. «Кролиководство и звероводство». - №2. - М., 1985. - С. 24.
Майоров А.И., Лупанов М.Т. Профилактика и лечение кокцидиоза //Ж. «Кролиководство и звероводство». - №5. - М., 1982. - С. 32.
Манжос А.Ф. Кокцидиоз кроликов в крупных кролиководческих хозяйствах, его лечение и профилактика //Автореф. дис. ... канд. вет наук. - Л., 1975.-21 с.
Манжос А.Ф., Колабский Н.А. О профилактике кокцидиоза кроликов в хозяйствах, развивающихся на промышленной основе //Тезисы докладов 8 научной конференции паразитологов Украины. - Вып.1. - Киев. - 1974.-С. 124-125.
Манжос А.Ф., Колабский Н.А. Химиотерапия и химиопрофилактика кокцидиоза кроликов. - ЦНТИ. - Л., 1975. - С. 229-275.
Манжос А.Ф., Конопатов Ю.В. Показатели крови кроликов при кокцидиозе //Ж. «Ветеринария». - №12. - Л., 1974. - С. 68-69.
Марков А.А. Методы исследований кокцидий в ветеринарии. - М., Т. 1.-1953.-42 с.
Мачинский А.П., Орехов В.С. Динамика общего белка и белковых фракций сыворотки крови цыплят при экспериментальном остром кокцидиозе. //«Учёные записки Мордовского гос. ун-та. Серия вет. и мед. наук», - вып. 75. - Саранск, 1968. - С. 42-44.
Мосина С.К., Григорьева Н.И. Кокцидиоз кроликов и организация лечебно-профилактических мероприятий в хозяйствах //Метод, указания. - Казань. - 1981. - 12 с.
Мусаев М.А., Елчиев Я.Я. Изменение белкового состава сыворотки крови при экспериментальных кокцидиозах //Ж. «Паразитология». - №4, 5. - М., 1970.-С. 494-500.
Мусаев М.А., Елчиев Я.Я., Мадатов Р.И. Состояние Т-и В-систем иммунитета при эймериозе (Eimeria tenella) домашних кур //Ж. «Паразитология». - Т.30. - №4. - С.-П., 1996. - С. 336-342.
Мусаев М.А., Суркова А.М. Изменения активности кишечных фосфатаз при экспериментальных кокцидиозах (E. tenella, Е. mitins) //Ж. «Паразитология». - №1. - М., 1972. - С. 411-415.
Несмашная В.Г. Влияние кокцидий на реактивность организма кроликов и её изменение на фоне некоторых химиопрепаратов //Автореф. дисс. ...канд. вет. наук. - Алма-Ата. - 1969. - 22 с.
Несмашная В.Г. К вопросу терапии и профилактики кокцидиоза кроликов //Ж. «Вестник сельскохозяйственной науки». - Алма-ата. - №6. 1964. -С. 83-85.
Новинская В.Ф., Давыдов Ю.М., Красников Ю.В. Испытание некоторых химиотерапевтических препаратов при кокцидиозе кроликов //Ж. «Ветеринария». - №7. - 1983. - С. 49-50.
Нукербаева К.К. Протозойные болезни ферменных пушных зверей. - Алма-Ата: Наука. - 1981. - С. 167.
Орлов Н.П. Биологические основы лечения и профилактики паразитарных заболеваний. М.: Сельхозгиз. - 1961. - С. 256-260.
Петров Р.В. Иммунология и иммуногенетика. - М.: Медицина. - 1976.-338 с
Петров Р.В., Хаитов Р.М., Атауллаханов Р.И. Иммуногенетика и искусственные антигены. М.: Медицина. - 1983. - 254 с.
Плешаков С.А. Научные основы применения комплексных препаратов на базе нитрофуранов при эймериозе кроликов //Автореф. дисс. ... ф канд. вет наук. - Саратов. - 1999. - 18 с.
Плешаков С.А. Опыт применения «Фуравикола» и «Виткофана» при эймериозе кроликов //Информац. листок №5-98. - Саратов. - 1998.
Плешаков С.А., Ларионов С.В. Эффективность некоторых нитрофуранов при эймериозе кроликов /Проблемы общей биологии и прикладной экологии //Сборник трудов молодых учёных Саратовского государственного университета имени Н.Г. Чернышевского. - Вып.1. - Саратов. — 1997. - С. 80.
Плешаков С.А., Ларионов С.В., Розовенко М.В. Эффективность фуракрилина и фуразонала при эймериозе кроликов //Ж. «Ветеринария». - №8. - Саратов, 1997. - С.28-30.
Пономаренко А.Н. Химиопрофилактика и терапия пастереллёза и кокцидиоза кроликов на крупных фермах //Информац. листок №139-76. - Симферополь, ЦНТИ. -1976.
Пономаренко А.Н. Эпизоотология, терапия и химиопрофилактика кокцидиоза кроликов в крупных хозяйствах Крыма //Автореф. дисс. ... канд. вет. наук. - Л., 1980. - 232 с.
Пономаренко А.Н., Карташов М.В. Химиопрофилактика кокцидиоза кроликов //Ж. «Ветеринария». - №1. - М.: Колос. - 1976. - С.68-69.
Пономаренко В.Я. К вопросу о химиопрофилактике кокцидиоза кроликов //Мат-лы 8-ой научой конференции паразитологов УССР. - 4.2. - Киев. - 1975.-С. 115-116.
Пономаренко Н.В. Химиопрофилактика при кокцидиозе кроликов //Ж. «Ветеринария». - Вып.4. - М., 1981. - С. 42.
Пукин Е.И. / Зоология. Москива во Агропромиздат-1989. 50-52 б.
Рахимжанов Б.А. Выделение ооцист эймерий при применении клирамина //Ж. «Ветеринария». - 1995. - №2. - С. 40.
Рахимов Т.Х., Садыкова С.Б. Изучение лечебной эффективности некоторых препаратов при кокцидиозе кроликов //10 конф. Укр. о-ва паразитологов: Киев. - Ч. 2. - 1986. — С. 157.
Рахимов Т.Х., Садыкова С.Б., Иргашева Л.И. Эффективность некоторых препаратов при экспериментальном кокцидиозе кроликов //Тр. УзНИВИ Болезни сельхозживотных. - Т. 30. - Ч. 2. - 1981. - С. 79-82.
Рахманов А.И. Домашняя звероферма. Содержание и разведение кроликов и пушных зверей на приусадебном участке. - М.: Аквариум ЛТД, 2000. - 256 с.
Решетняк В.З., Бартонов В.С., Рубанов А.А. Трихопол - эффективное средство при кокцидиозах кроликов //Ж. «Ветеринария». - №3. - 1970.-С. 75.
Рўзиев Р.И., Хидиров К.И., Элмуродов Б.А, ва бошқалар. // Томорқа ва ер эгалари учун куён боқиш бўйича ўқув-услубий қўлланма. Тошкент-2019. 41-42 б.
Рютова В.П. Болезни кроликов, М.: «Россельхозиздат», 1985. - С. 74-81.
Рютова В.П. Кокцидиоз кроликов //Ж. «Кролиководство и звероводство», №5. - 1990. - С. 22.
Рютова В.Т. // Болезни кроликов Россельхоз. Москва-1985. 104-109 б.
Сайитқулов Б., Салимов Ҳ., Орипов А., Норбоев К. / Ветеринария мутахассислари учун қисқача маълумотнома. Тошкент-2015. 213-215 б.
Салимов Б.С., Даминов А.С. / Зоология. Тошкент-2012. 23-24 б.
Салимов Б.С., Даминов А.С. / Зоология. Тошкент-2018. 35-38 б.
Сафиуллин Р.Т., Горюнова Т.А., Забашта А.Л. Монлар 20%-ный при эймериозе цыплят //Ж. «Ветеринария». - №9. - 2001. - С. 27-30.
Сванбаев С.К. Кокцидиозы сельскохозяйственных животных, Алма-Ата: Издательство «Наука», 1977. - С. 139-154.
Сванбаев С.К. Рекомендации по борьбе с кокцидиозом овец, Алма- Ата, 1974.-22 с.
Сванбаев С.К., Горбунова З.И. К вопросу о биохимических и морфологических изменениях состава крови при экспериментальном кокцидиозе крупного рогатого скота. - «Известия АН КазССР. Серия биол.», 1968.-№3.-С. 38-41.
Сванбаев С.К., Горбунова З.И. Материалы по биохимическим и морфологическим изменениям крови при экспериментальном кокцидиозе овец //«Труды ин-та зоологии АН КазССР», 1967, т.28.
Сидоркин В. // Паразитарные болезни кроликов. Москва. Аквариум-2010. 7-13 б.
Сидоркин В.А. Справочник по диагностике и терапии гельминтозов животных и птиц. - М.: Аквариум ЛТД, 2001. - 356 с.
Согомонян А.С., Бояджян М.М., Абрамян Г.Э. Влияние гомогената тимуса на кроликов при спонтанном кокцидиозе //Зоол. Сб. - Ан Арм ССР. - Ереван. Институт зоологии. - 1987. - С. 153.
Соколов В.Д. Теория и практика использования иммуномодуляторов в ветеринарии //Тез. докл. 1-й межвуз. научно-практич. конф. «Новые фармакологические средства в ветеринарии». - Л. - 1989. - С. 43¬44.
Соколов В.Д., Андреева Н.Л., Соколов А.В. Иммуностимуляторы в ветеринарии //Ветеринария. - №7 - 1992. - С. 49-50.
Стрельчик В.А., Ушакова Е.Л. Видовой состав эймерий кроликов в некотрых регионах Западной Сибири и опыт химиотерапии //Материалы Международной научной конференции, посвящённой 125-летию академии- Казань, 1998. -Ч. 1.-С. 146-147.
Теретьева З.Х., Христианский П.И. Инвазионные болезни коз оренбургской пуховой породы //Пути увеличения производства и повышения качества сельскохозяйственной продукции. Тез. докл. X научно-практич. конф. молодых ученых и спец.: Оренбург, 1991. - С. 11.
Тимофеев Б.А. Профилактика протозойных заболеваний сельскохозяйственных животных. М.: «Россельхозиздат». - 1986. - С. 143.
Тимофеев Б.А., Коблова И.А. Шалова Л.М. Методы лабораторной диагностики кокцидиоза. М.: «Издательство стандартов». - 1982.- 7 с.
Тинаев Н.И. // Разведение кроликов. Москва Компания Дельта М-2004. 41-42 б.
Уткин Л.Г. // Кролиководство справочник. Москива во Агропромиздат-1987. 186-187 б.
Ушакова Е.Л., Стрельчик В.А. Эпизоотология эймериоза и эймериозно-гельминтозных инвазий овец Омской области //Мат. Межрегиональной научно-практической конференции, посвященной памяти проф. Волкова Ф.А. - Новосибирск, 2002. - С. 119-123.
Хабибулов М.А. Гигиена в промышленном кролиководстве. - М.: Росагропромиздат, 1989.-С. 154-159.
Хейсин Е.М. Развитие двух кишечных кокцидий кролика Е. piriformis и E. intestinalis //Учёные записки Карело-Финнского университета. - Вып.З.-Т.3.-1948.-356 с.
Хенниг А. / Минеральныевешества, витамины, биостимуляторы в кормлении сельско хозяйственных животных. Москва Колос-1976. 430-448 б.
Хованских А.Е., Илюшечкин Ю.П., Кириллов А.И. Кокцидиоз сельскохозяйственной птицы. - Л.: Агропромиздат. - 1990. - С. 152.
Ҳақбердиев П.С., Ибрагимов Ф.Б. // Ветеринария протозоологияси ва арахноэнтомологияси. Тошкент-2020. 94-99 б
Ҳақбердиев П.С., Қурбонов Ш.С. / Паразитология фанидан амалий ва лаборатория машғулотлари. Тошкент-2015. 149-152 б.
Черепанов А.А. Паразитарный комплекс - решение проблемы профилактики паразитозов //Ж. «Ветеринария». -№10. - М. - 2001. - С. 23-26.
Чернуха В.Н., Логвинов А.П. Испытание эффективности некоторых препаратов при кокцидиозе кроликов //Сб. научных трудов Харьковского СХИ. - Харьков. - 1979. - С.64-67.
Шакурова Ф.М., Корнишина М.Д., Васильева Д.В. Действие > электрохимически активированных растворов солей натрия и калия (ЭХАР) при эймериозе кроликов //Респуб. научно-производ. конф. «Актуальные вопросы ветеринарии и зоотехнии». - Казань. - 1994. - С. 40.
Шевченко А.А., Шевченко Л.В. Вирусные болезни кроликов. - М.: Аквариум ЛТД, 2000. - 125 с.
Шишков В.П., Бакулов Н.А. Большой энциклопедический словарь «Ветеринария». - М.: Издательство «Большая Российская энциклопедия». - 1998.-552 с.
Шополатов Ж.Ш., Эргашев Э.Ҳ. / Ветеринария справочниги. Тошкент-1989. 148-152 б.
Шопўлатов Ж.Ш. / Ветеринария асослари. Тошкент-1993. 610-612 б.
Элмуродов Б.А., Турдиев А.К., Набиева Н.А. // Қуёнчилик ўқув қўлланма. Самарқанд-2018. 72-73 б.
Эргашев Э.Ҳ., Шопўлатов Ж.Ш. // Ҳайвонларнинг арахно-энтомозлари билан протозоозлари. Тошкент-1973. 179-182 бет.
Эсубалеу К.Б. Кокцидиоз кроликов //Ж. «Кролиководство и звероводство». - №4. - М. - 2001. - С. 22.
Яблоновская О.Е., Антухаев И.К., Шабаев В.А., Нехуров Л.Б. Гематологические и биохимические показатели крови при паразитоценозе (эймерии+кишечные гельминты) у овец бурят-монгольской грубошерстной породы //Актуальные проблемы инфектологии и паразитологии: Мат. 1-ой междунар, юбилейной конф, посвящ. 110-летию со дня открытия проф. К.Н. Виноградовым сибирской двуустки у человека, 2-5 апреля 2001. - Томск, 2001. -С. 50-52.
Яблоновская О.Е., Антухаев И.К., Шабаев В.А., Нехуров Л.Б. Динамика морфологических и биохимических показателей крови при ассоциативной инвазии (эймерии+кишечные гельминты) у овец бурят- монгольской грубошерстной породы //Теоретические и практические аспекты ветеринарии и медицыны: Мат. межрегион. Науч, конф., посвящ. 60-летию образования кафедры гистологии и патанатомии и 75-летию со дня рождения Г.Ш. Жанчипова. - Улан-Удэ, 2001. - С. 134-135.
Ятусевич А.И. и др. / Руководство по ветеринарной паразитологии – Минск, ИВЦ Минфина, 2015. - 496 с.
Ятусевич А.И., Гиско В.Н. Профилактика и терапия эймериоза куриных птиц //Вестник ветеринарии. - №7. - Ч. 1. - 1998. - С. 71-73.
Ятусевич А.И., Медведская Т.В. //Учён, записки Витеб. гос. акад, вет. медицины. - Т.34. - 1998 - С. 191-192.
Ятусевич А.И., Никулин Т.Г., Стародубцева У.E., Мандрусов С.А., Никонов А.Р., Щемелев М.Г. Ассоциативное течение кокцидиоза и пастереллеза кроликов //Ж. «Кролиководство извероводство», №1. - 1982. - С. 32.
Abdurahmonov T., Jabborov A., Qo‘chqorov D. / Veterinariya parazitologiyasi. Toshkent-2005. 156-157 b.
Isakov. D.T., Shakarboyev E.B. / Parazitologiya. Toshkent-2004. 208-210 b.
Tadjiev O., Qulmirzayev S. va boshqalar. / Tomorqa daromad manbai. Toshkent-2018. 204-206 b.
Augustine P.,Danforth H.D., Me Andrew SJ. Monoclonal antibodies reveal antigenicdifferences in retractile bodies in avian Eimeria sporozoites //J. Parasitol. 1988.Vol. 74, №4 -P. 653-659.
Augustine Р., Vetterling J.M. Eimeria tenella. Effect of А-binding sites on invazion of cultured cell by . Eimeria tenella sporozoites //Proc. Helminthol. Soc. Wash. 1984.-Vol. 51.-№1-P. 171-172.
Bach M., Bach J. //Int. J. Immunopharmacol. - 1983. - №3. - P. 296¬274.
Cerna Z. The specificity of serum antibodies in coccidioses //Folia parasitol. 1970, Vol. 17, №2-P. 135-140.
Cerna Z., Zalmanova Z. An attempt to analies antigens from sexual and asexual stages of coccidia by the inderect fluorescense antibody reaction //Fol ia parasitol. 1972. Vol. 19, №2-P. 179-181.
Danforth H.D. Use of monoclonal antibodies directed against Eimeria tenella sporozoites to determine stage specificity and in vitro effect on parasite penetration and development //Amer. J. Vet. Res. 1983, Vol.44, №9, p.
Dasgurta A., SXikol B., Bandopadhyaya A. Assian congr. of parasit. Abstr. - Bobey, 23-26 Februfry, 1978. -P. 67.
Doran D.J. Cultivation of coccidia in avian embryos and celf culture > //The coccidia: Eimeria, Izospora, Toxoplasma, and related genera /Eds. D.M. Hammond, P.L. Long. Baltimore, 1973, p. 183-252.
Dougald D.S. Coccidiosis control with ionophorous antibiotics - Zootecn intemat., 1980, №3. - P. 31-34.
Dougald L.N. Anticoccidial efficacy of salinomycin (ahr-3096C) and compatability with roxarsone in fioor-pen expenments with broileers. - Poultry Sc., 1981, Vol. 60 - P. 2416-2422.
Drouet F.-Viard. 6 th world rabbit congress, Toulouse, 1996. - P. 15-19.
Gill B.S., Ray H.N. The coccidia of the domestic rabbit and the common field hare of India. - «Proc. Zool. Soc. Calcutta», 1960, p.13.
Gringoli G. Quessada A., Coppola C. Diffusione dei coccidi negli allevamenti cunicoli campani. - «Proc. Zool. Soc. Calcutta», 1987, p.16.
Haberkom A.S. Experimental chemotherapy of mammalian coccidiosis with Bay g. 7183 //Zbl. Bacteriol. I. Reihe A, 1981. - Vol. 250. - P. 260-267.
Hollands I., Sigarvoa A., Pimienta R. Variabilidad de la coccidiosis del conejo con relacion a periodos del climatodicas del c zno //Rev. cub. Cienc. Veter. 1988, Vol.19, №3-P. 193-197.
Huang Luyi, Chen Hua Inhibitory effect of chemicals on the development of rabbit coccidial oocysts //J. Fujian Agr. College, 1990, №19 - P. 71¬76.
John N.V., Zea M.E.R., Kawano T., Omata Y., Saito A., Toyda Y., Mikami T. Identification of carbohydrates on E.stiedae sporozoites and their role in the incasion of cultured cells in vitro //Veter. Parasitol. - 1999. - Vol. 81. - №2. - P. 99-105.
Kasim A.A., Shawa Y.R. Coccidia in rabbits (Qryctolagus cuniculus) in Saudi Arabia // Veter. Parasitol. - 1987. - Vol. 64. - №5. - P. 84-93.
Katiyar S.K., Gordon V.R., Me Laudhlin G.L., Edlind T.D. Fntiprotozoal activities of benzimidazoles and correlations with betatubulin sequence //Antinicrob. Agents chemother/ - 1994 - Vol. 38, №9. - P. 2086-2090.
Kintzel P., Hasslinger M.-A. Wirksamkeit und Verträglichkeit von Robenidine und Diclazuril bei der Bekämpfung der Kokzidien des kaninchheens //Prakt. Tierarrzt. 1995. - Jg. 76, №3. - P. 250-256.
Lajac A.M. The role of gastrointestinal immuniti in parasitic infections of small animals //Seminars in veter. Med. Surg. (small animal). - 1987, №2 - P. 4.
Lineburg A. Eimeria stiedae: Badania hematologiczne i diochemiczne w przebiegu doswiadczainej inwazji u krolikow //J. «Med. weter.». - 1987. - №9. - P. 564-567.
Lodge N.J. The safe ionophore anticococcidial //Feed Comrounder. 1985. - №5.-P. 20-25.
Long P.L., Jeffers T.K. Control of chicken coccidiosis //J. «Parasitol. Today». - 1986. - №2 - P. 9.
Meshkov S.N. Проучванне на кокцидиозата при домашните зайци //Veter. Sb. Bolgariy. - 1982. - Vol. 80. - №1. - P. 24-25.
Mestin G.M., Bellamy L.E. Immunogenicity of the different stages of Eimeria falciformis var. Pragensis //Vet. Parasitol. 1980.Vol.7, №2 - P. 87-93.
Muhammad A.Z., Ibrahim M.K. Granulyomatous hepatitis in balady rabbits associated with coccidial infection //Assiut veter. Med. J. 1989.Vol.21, №42 - P. 55¬59.
Nayak D.C., Rai P. Serum protein profiles in experimental coccidiosis in chicken //J. Indian veter - 1986, №2 . - P. 63.
Niedzwiadek S. Kokcydioza a zagospodarowania naworu kroliczego //Hodowca drobn. Inwent. — 1989, №37(7/8). - P. 17-18.
Nogradis S., Sinkovics G., Pascar J. Examinations of the effectiveness of salinomycin administering in different ways in rabbits. - Congr. Of the world rabbit science accoiatin. - Proc. Vol. 3, 1988, p. 481-491.
Padmavathi P., Muralidharam S.R.G., Krishnaswamy S. A study of the effect of immunosuppression with cyclophosphamide on experimental Eimeria tenella infection //Indian Vet. J. 1988.Vol. 65, №9 - P. 775-778.
Peeters S.E. et al. Efficacy of narasin against hepatic and intestinal coccidiosis in rabbits //J. Parasitology, 1981. - Vol. 83. - №2. - P. 293-301.
Peeters S.E., Geeroms R., Halen P.H. Epidemiology of coccidiosis in commercial rabbits (1982-1987) and resistance against robenidine. Congr. of the word rabbit science association //Budapest. - Proc. Vol. 3,1988. - P. 765-768.
Ramisz A. Profilaktyka i zwalczanie Kokcydiozy u zwierzat //Wiad. Parazytol., 1989, №34-P. 551-555.
Ray H.N., Banik D. C. On a new coccidium, Eimeria oryctolagi n. sp., from the domestic rabbit, Oryctolagus (Lepus) cuniculus. - «Ind. J. Anim. Health», 1965, p. 4.
Reduker D.W., Speer C.A. Antigens of in vitro-produced firstgeneration merozoites of Eimeria bovis (Apicomplexa) //J. Parasitol. 1986.Vol. 72, №5 - P. 782¬785.
Rose M.E. Immunity to coccidia //Zootecn. Intern. - 1985. - №3. - P. 53-54.
Rose M.E. Immunity to eimeria infections //J. «Veter. Immunol. Immunopathol.». - 1987. - №17 -P. 333-343.
Rose M.E. Infection with Eimeria maxima and E. acervulina in the fowl. Effect previous infection with the heterologous organism on oosyst production //Parasitology.1975.Vol. 70, №2-P. 263-271.
Sambeth W.H. Salinomycin for prevention of coccidiosis in rabbits. - Proc. 2d World’s Rabbit Congr. Barcelona, 1980, Vol. 2, p. 293-296.
San Martin-Nuner B.V., Ordonez-Escudero D.T., Alunda J.M. Preventive treeeatment of rabbit coccidiosis with (a)-difluoromethyloomithine //Veter. Parasitol. - 1988. - №30. - P. 1-10.
Tsunoda K. Eimeria masubayashii sp. Nov., a new species of rabbit coccidium. - «Exp. Rep. Govt. Exp. Anim. Hyg.». Tokyo, 1952, p. 25.
Wisher M.H. Indentification of the sporozoite antigens of Eimeria tenella//Mol. Biochem. Parasitol. 1986. Vol.21, №1 -P. 7-15