38
International scientific and practical conference "Current issues of fundamental medicine: today and in the future."
11/28/2024. TashPMI 100140 Uzbekistan Tashkent st. Bogishamol 223
ЯНГИ
ТУГИЛГАН
БОЛАЛАРДА
УЧРАЙДИГАН
МУКОВИСЦИДОЗНИНГ
ИЧАКШАКЛИНИ УЧРАШ ДАРАЖАСИ ВА ИММУНОГИСТОЛОГИК
ХУСУСИЯТЛАРИ
Баратаева Лола Алимовна.
2
Рахмонова Шахноз Каххоровна
1
Тошкент Педиатрия тиббиёт инстиути, Тошкент, Узбекистон
2
Тошкент давлат стоматология институти, Тошкент, Узбекистон
Муковисцидоз ёки кистозли фиброз ёки Ландштейнера- Фанкони касаллиги наслий системали
аутосом-рецессив типда ирсийланувчи экзокринопатия булиб, эрта нафас тракти, ошкозон ичак
системаси ва бошца аъзоларнинг манифестацияли клиник куриниши билан характерланувчи
касалликдир. Янги тугилган болаларда учрайдиган жами касалликларнинг орасида муковисцидоз
касаллиги х,ар 2 минг боланинг 1 тасида учрайди. Ушбу касалликнинг 3 тури: упка, ичак ва
аралаш турлари фарцланади. Тадкццотларга кура муковисцедознинг фацат ичак шакли жами
холатларнинг 5% ни ташкил этади. Бу генетик касаллик ирсийланади ва регионар тарцалиш
хусусиятига эга. Статистик маълумотларга кура, Европа давлатида муковисцидознинг ичак шакли
катталар ва болаларда ташхисланиб, бу давлатнинг ахолисининг 5% ген дефекти буйича ташувчи
хисобланади ва янги тугилган болаларда касаллик келиб чикцшига замин яратади.
Одам организмида юзага келувчи патологик узгаришларнинг сабаби экзокрин безлардаги
ишлаб чицарилган секретнинг куюклашгапидир. ВОЗ маълумотларига кура янги тугилган
болаларда касалликнинг таркдлиши 1:600 дан 1: 1200 курсаткични ташкил этади. Муковисцидоз
касаллигининг учровчи шакллари ушбу нисбатда учрайди:
ЕУпка шакли- 15-20% ( бошка аъзоларда клиник белгисиз)
2.
Аралаш шакли 35-40 % (упка ва бошка аъзоларнинг шикастланиши билан)
3.
Ичак шакли - 55%.
Муковисцидоз аутосом-рецессив типда ирсийланиб, ок танли ахолининг CFTR полипептид
гени мутацияси ва бу геннинг 7-хромосоманинг узун елкасида жойлашиши ва муковисцидозли
мембранаассоцияловчи оксил кодланиши билан характерланади.
Энг куп таркалган ген шакли F508del булиб, 85% аллел холида учрайди.
Муковисцидоз касаллигида сурункали яллигланиш жараёни про- ва яллигланишга Карши
цитокинларнинг дисбаланси хисобига ушлаб турилади. Буни болаларда утказилган текшириш
асосида исботлаш мумкин. Яъни болаларда кистоз фиброз касаллиги билан про- ва яллигланишга
карши цитокинларнинг орасидаги номутаносиблик кайд этилади: айникса кук йиринг таёкчали
инфекция Pseudomonas aeruginosa билан огриган болаларда ИЛ-10 и ИЛ-4ларнинг пасайиши
фонида ИЛ-ip ва ФНО-алар ошади. (ТНЦ СО РАМН Тиббий генетика илмий-тадкикот института
базы, Томск, Сибирь давлат тиббий университети Марказий гематологии, иммунологии и
морфология илмий тадцикот лаборатория булимида)
Хулоса: Ташхис натижаларига кура муковисцидознинг упка, ичак ва аралаш шакллари орасида
энг куп учраш тури ичак шакли эканлиги исботланди. Шу нарса курсатадики, бу болалар орасида
у
лим
холатини кучайтириб, жараённинг тез ривожланишига сабаб булади.
Адабиётлар рўйхати:
1.
Begmanov, S. A., Z. S. Shakhobutdinov, and G. A. Khakimova. "Morphological And Some
Functional Changes In Animals At Poisoning With Mouthroom." Turkish Online Journal of
Qualitative Inquiry 12.9 (2021).
2.
Begmanov, S., Zokirov, Y., Abidova, N., Khakimova, G., & Shakhobutdinov, Z. (2020). Age-Related
Features of Mast Cell Reactivity in Allergies. Indian Journal of Forensic Medicine &
Toxicology, 14(4
).
