Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
585
3. http //ru.unesso.org. 2019 // Dunyo tillari.
4. Saifnazarov I., Obidov A. Dinlararo hamjihatlik–ijtimoiy barqarorlik omili. –
Toshkent: Innovatsion rivojlanish nashriyot–matbaa uyi, 2019. – 244 b.
5. Otamurodov S. Globallashuv va milliy-ma’naviy xavfsizlik. –Toshkent:
O‘zbekiston, 2018. –B. 4-6.
6. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – Toshkent: O‘zbekiston, 2019. –
B. 12.
7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 17-noyabrdagi
№723 sonli «Millatlararo totuvlik, bag‘rikenglik va hamjihatlikni ta’minlash
bo‘yicha jamoatchilik kengashlari faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi Qarori //
Xalq so‘zi. №289 (4586) 2020-yil, 18-noyabr. – B.2-3.
YANGI O‘ZBEKISTONDA MILLATLARARO TOTUVLIK VA
DINLARARO BAG‘RIKENGLIKNI MUSTAHKAMLASHNING
HUQUQIY ASOSLARINI YARATILISHI
Bekmirzayev R.B.
FarDU, O‘zbekiston tarixi kafedrasi katta o‘qituvchisi
Annotatsiya: Ushbu maqolada O‘zbekistonda millatlararo totuvlik va dinlararo
bag‘rikenglikning mustahkamlash borasidagi islohotlarning huquqiy asoslarini yaratilishi bilan
bog‘liq bo‘lgan jarayonlar o‘rganib chiqilgan.
Kalit so‘z va iboralar: Millatlararo munosabatlar, millatlararo totuvlik, miliy-madaniy
markazlar, diniy bag‘rikenglik.
Аннотация: В данной статье исследуются процессы, связанные с созданием
правовой
базы
реформ
по
укреплению
межнационального
согласия
и
межконфессиональной толерантности в Узбекистане.
Ключевые слова и фразы: Межэтнические отношения, межнациональное согласие,
национально-культурные центры, межрелигиозная толерантность.
Annotation: This article examines the processes associated with the creation of a legal
framework for reforms to strengthen interethnic harmony and interfaith tolerance in Uzbekistan.
Key words and phrases: Interethnic relations, interethnic harmony, national cultural
centers, interreligious tolerance.
Tarixiy tajriba shuni ko‘rsatadiki, ko‘p millatli davlatlar har doim o‘z
hududida istiqomat qilayotgan turli xalq va millatlarning hamjihatligidan bevosita
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
586
manfaatdor bo‘ladilar. Zero, bu ko‘p millatli davlatning barqaror rivojlanishining
ta’minlovchi muhim omillardan biri hisoblanadi.
Turli xalqlar va millatlarning umumiy, mushtarak maqsadlar hamda
g’oyalargina birlashtira olishi mumkin. Shuning uchun, bugun millatlararo
totuvlikni jamiyat taraqqiyotini ta’minlovchi muhim omil sifatida ilmiy asosda
o‘rganishga ehtiyoj juda kattadir. Bu esa millatidan qat’i nazar har bir O‘zbekiston
fuqarosining maqsad va manfaatlarini ifoda etadigan, hamjihatlikka hamda shu
Vatan kelajagi uchun xizmat qilishga undaydigan g’oya bo‘lib namoyon bo‘luvchi
masalalarni chuqur o‘rganishni talab etmoqda. Bugun har bir o‘zbekistonlik o‘zaro
hamjihatlik katta kuchga egaligini yaxshi biladi. Demak, bugun ana shu
millatlararo hamjixatlikni, totuvlikni ta’minlovchi muhim omillarni ilmiy asosda
o‘rganish, xulosa va amaliy takliflar ishlab chiqish so‘zsiz dolzarb ahamiyatga
egadir.
Mustaqillik yillarida barcha millat va elatlarning farovon hayotini
ta’minlash,
o‘zaro
hurmat-ehtirom,
tinchlik-totuvlik,
millatlararo
va
konfessiyalararo hamjihatlikni mustahkamlash, barcha fuqarolarga millati va diniy
e’tiqodidan qat’iy nazar teng huquq va imkoniyatlar yaratish, yosh avlodni
vatanparvarlik, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat, Vatanga muhabbat,
istiqlol g‘oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash O‘zbekistondagi davlat siyosatining
asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘ldi.
Bugungi kunda mamlakatimizda faol “xalq diplomatiyasi” asosida xorijdagi
vatandoshlarimiz bilan muntazam va o‘zaro manfaatli aloqalar o‘rnatish, xorijiy
davlatlar bilan do‘stlik va madaniy-ma’rifiy aloqalarni mustahkamlash uchun
Respublika Baynalmilal madaniyat markazi, 138 ta milliy madaniyat markazlari,
O‘zbekiston bilan xorijiy davlatlar Doʻstlik va madaniy-maʼrifiy aloqalar
jamiyatlari kengashi, shuningdek, 34 doʻstlik jamiyatlari muvaffaqiyatli faoliyat
yuritmoqda.
Milliy madaniy markazlar faoliyati O‘zbekiston Respublikasining “Nodavlat
va notijorat tashkilotlari to‘g‘risida”gi qonuniga asoslagan bo’lib, “nodavlat
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
587
notijorat tashkiloti jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari va qonuniy
manfaatlarini, boshqa demokratik qadriyatlarni himoya qilish, ijtimoiy, madaniy va
ma’rifiy maqsadlarga erishish, ma’naviy va boshqa nomoddiy ehtiyojlarni
qondirish, xayriya faoliyatini amalga oshirish uchun hamda boshqa ijtimoiy foydali
maqsadlarda tuziladi.”
[1]
.
Milliy-madaniy markazlarning asosiy vazifalari uch yoʻnalishdan iborat:
1) Har bir millatning tili, madaniyati, urf-odat va anʼanalarini tiklash, tarixiy
vatani bilan aloqa va munosabatlarni tiklash, milliy tuygʻularning namoyon
boʻlishiga keng yoʻl ochish;
2) Mustaqil O‘zbekistonni o‘zining haqiqiy Vatani deb tan olish, unga
shukronalik va fidoyilik bilan xizmat qilish;
3) Vatan bilan birga yashash, uning madaniyati, tarixi va tilini o‘rganish,
mustaqil davlat nomi bilan atalgan millat bilan do‘stlik, hamkorlik va
hamjihatlikda yashash.
Bu uch yo‘nalishda amalga oshirilayotgan tadbirlar zamonaviylashgan
ijtimoiy hayot va millatlararo munosabatlarni rivojlantirish talablariga javob
beradi. Milliy-madaniy markazlarga tajribali, taniqli olimlar, ziyolilar, san’atkorlar
kela boshladi, ular qoshida kasbiy va havaskor badiiy uyushmalar tuzila boshlandi.
Xususan, rus, koreys, qrim-tatar, turk, qozoq, nemis, tojik, uyg‘ur guruhlari
faoliyati samarali bo‘lmoqda. Bunday markazlarda har bir millatning tili va
adabiyoti kurslari ochila boshlandi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi
va qonunlarida O‘zbekiston Respublikasining barcha fuqarolari, millati, tili va
dinidan qat’i nazar, teng huquq va erkinliklarga ega ekani, ularga o‘z milliy
madaniyati, an’analari va an’analarini asrab-avaylash va rivojlantirish uchun
barcha imkoniyatlar yaratilgani belgilab qo‘yilgan.
O‘zbekistonda yashovchi barcha millatlarning madaniy markazlarini tashkil
etish g‘oyasi shaxsan O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti
I.A.Karimov tomonidan ilgari surilgan. Bu ish 1989-yilda boshlanib, 1992-yilda
millatlararo madaniyat markaziga aylantirildi.
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
588
Bugungi kunda milliy-madaniy markazlar o’z faoliyatlarida O‘zbekistonda
istiqomat qilayotgan milliy guruhlarning madaniy ehtiyojlarini o‘rganib, davlat
organlari va jamoat tashkilotlariga milliy ehtiyojlarni qondirishga va madaniyat
markazlarga uslubiy yordam ko‘rsatish, ularning faoliyatini muvofiqlashtirish va
nazorat qilish, respublikada yashovchi xalqlar va milliy guruhlarning milliy
an’analari, urf-odatlari va urf-odatlari, madaniyati va ma’naviy qadriyatlarini
tiklash va rivojlantirishga, yaqin va uzoq xorijda milliy va xalqaro madaniy
tadbirlarni o‘tkazishga ko‘maklashish, markazlar bilan aloqa va hamkorlikni yo‘lga
qo‘yish va rivojlantirish, millat va elatlarni baynalmilal ruhda birlashtirish,
millatlararo munosabatlarni uyg‘unlashtirishga ko‘maklashmoqda
[2: 180]
.
Bugun O’zbekistonda millatlararo munosabatlar sohasida yaxlit, chuqur
o‘ylangan siyosat va uni amalga oshirishga qaratilgan amaliy chora-tadbirlar
hayotga tatbiq etilib, millatlararo va dinlararo totuvlikni qo‘llab-quvvatlashga
e’tibor qaratilmoqda. Bu mamlakatimizda millatlararo munosabatlarni va dinlararo
totuvlikni
rivojlantirishning
yangicha
bosqichi
boshlaganiga
ishoradir.
Mamlakatimizda so’ngi besh yil ichida millatlararo munosabatlar va din sohasida
50 dan ortiq qonun hujjatlari va 40 ga yaqin qarorlar qabul qilindi. Bu islohot va
o‘zgarishlarning negizida konstitutsion huquq va kafolatlar yotganini alohida qayd
etish lozim. Shundan kelib chiqib, bu borada quyidagi dalillarni keltirib o‘tish
zarur.
Jumladan, mazkur sohada O‘zbekiston Respublikasi davlat siyosatining
asosiy tamoyillari sirasiga fuqarolarning teng huquqliligi, ijtimoiy adolat, qonun
ustuvorligi, millat va elatlarning madaniy, til va diniy qadriyatlari, an’ana va urf-
odatlarini o‘zaro hurmat qilish kiradi. O‘zbekiston Respublikasining millatlararo
va konfessiyalararo totuvlikni o‘rnatish siyosati Inson huquqlari umumjahon
deklaratsiyasi va boshqa xalqaro huquqiy-me’yoriy hujjatlarga to‘la mos keladi.
Millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash O‘zbekistonning
zamonaviy davlat sifatida rivojlanish strategiyasining ajralmas qismi hisoblanadi.
Mamlakatimizda
2017–2021-yillarda
O‘zbekiston
Respublikasini
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
589
rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasiga
[3]
muvofiq, mazkur sohaga alohida e’tibor qaratilmoqda. Xususan, 2017–2021-
yillarda mamlakatimizni rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha
Harakatlar strategiyasining qabul qilinishi va unda ko‘zlangan vazifalarning
izchillik bilan amalga oshirilishi, biz yashayotgan bugungi yangi davrning o‘zi
davlatimiz mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash, mamlakat atrofida
xavfsizlik, barqarorlik, yaqin qo‘shnichilik muhitini yaratishni taqozo etmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil
19-maydagi «Millatlararo munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan do‘stlik
aloqalarini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi farmoni
[4]
jamiyatda barqarorlik, tinchlik va totuvlikni ta’minlash, fuqarolar ongida ko‘p
millatli yagona oilaga mansublik tuyg‘usini mustahkamlash, milliy madaniy
markazlar va do‘stlik jamiyatlari faoliyatini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash va
yanada rivojlantirishga qaratilgan o’zgarishlarning muhim huquqiy asoslaridan
biridir. Respublika Baynalmilal madaniyat markazi hamda O‘zbekiston xorijiy
mamlakatlar bilan do‘stlik va madaniy-ma’rifiy aloqalar jamiyatlari kengashi
negizida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Millatlararo
munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan do‘stlik aloqalari qo‘mitasining tashkil
etilishi bu boradagi ustuvor vazifalarni bugungi talablar darajasida amalga
oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
2019-yil
15-noyabrdagi
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
“Millatlararo munosabatlar sohasida O‘zbekiston Respublikasi davlat siyosati
konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi
PF-5876-sonli
farmonning imzolanishi bu
yo’ldagi katta qadamlardan biridir. Farmonga ko‘ra, quyidagilar millatlararo
munosabatlar sohasida O‘zbekiston Respublikasi davlat siyosatining asosiy
yo‘nalishlari etib belgilandi:
- millatlararo munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan do‘stlik aloqalarini
yanada rivojlantirish sohasida O‘zbekiston Respublikasining davlat siyosatini
amalga oshirish jarayonida davlat organlari va tashkilotlarining, mahalliy ijro
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
590
etuvchi hokimiyat organlarining fuqarolik jamiyati institutlari bilan, shu jumladan,
ommaviy
axborot
vositalari
bilan
o‘zaro hamkorligi mexanizmlarini
takomillashtirish;
- millatlararo munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan do‘stlik aloqalarini
yanada rivojlantirish, respublikamizda yashab turgan turli millat va elat
vakillarining tili, madaniyati, an'analari va urf-odatlarini saqlash va rivojlantirish
sohasida O‘zbekiston Respublikasining davlat siyosatini samarali amalga oshirish
uchun qo‘shimcha ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlar yaratish;
- jamiyatda ko‘p millatli katta oila his-tuyg‘usini, respublikamizda
yashayotgan turli millat va elat vakillari o‘rtasida do‘stlik va totuvlikni yanada
mustahkamlash, yosh avlodni Vatanga muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalash,
fuqarolarning teng huquqliligini ta'minlash, ularning konstitutsiyaviy huquq va
erkinliklari kamsitilishiga yo‘l qo‘ymaslik;
- millatlararo munosabatlarni mustahkamlash, mamlakat hududida va undan
tashqarida fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini himoya
qilish maqsadida xalqaro hamkorlikni va chet mamlakatlar bilan do‘stona
aloqalarni rivojlantirish, vatandoshlarni qo‘llab-quvvatlash va xorijdagi o‘zbek
diasporalari bilan yaqin hamkorlik qilish, O‘zbekistonning jahon maydonidagi
obro‘-e’tibori va imijini oshirish;
- O‘zbekiston Respublikasining davlat va jamiyatni rivojlantirishdagi
ustuvor maqsadlarni, ilg‘or xorijiy tajribani e'tiborga olgan holda millatlararo
munosabatlarning tashkiliy-huquqiy asoslarini takomillashtirish
[5]
.
Shuningdek ushbu farmonda, Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Millatlararo
munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan do‘stlik aloqalari qo‘mitasi tuzilmasida
ilmiy-amaliy tadqiqotlar, metodika va ekspertiza bo‘limi o‘rniga yuridik shaxs
tuzmasdan, shtatdagi xodimlar soni 4 nafardan iborat Millatlararo munosabatlar
bo‘yicha ilmiy-amaliy tadqiqotlar markazini tashkil etish to‘g‘risidagi taklifga
rozilik berildi. Quyidagilar tashkil etilayotgan Markazning asosiy vazifalari etib
belgilandi:
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
591
- millatlararo munosabatlar sohasida tizimli asosda ilmiy, shu jumladan,
ijtimoiy tadqiqotlar, shuningdek, mazkur yo‘nalishdagi jarayonlar rivojining
monitoringini olib borish;
- millatlararo munosabatlar sohasida ilmiy maqolalar, kitoblar, ilmiy-
tadqiqot materiallari, axborot-tahliliy sharhlar tayyorlash va e’lon qilish;
- yetakchi mahalliy va xorijiy olimlar, ekspertlar va mutaxassislar ishtirokida
millatlararo munosabatlar sohasida ilmiy-nazariy va ilmiy-amaliy konferensiyalar,
anjumanlar, seminarlar, davra suhbatlari, ma'ruzalar va boshqa tadbirlarni tashkil
etish va o‘tkazish;
- millatlararo munosabatlar sohasidagi muammolarni o‘rganish va ularni hal
etishda xorijiy tajribani tahlil qilish hamda O‘zbekiston sharoitida ana shu
tajribadan foydalanish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish;
- millatlararo totuvlikni mustahkamlash, jamiyatda millatchilik oqibatida
yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan mojaroli vaziyatlar va ixtiloflarning barvaqt oldini
olish va ularni profilaktika qilish, shuningdek, mazkur sohadagi xavfsizlikka
tahdid va xavf-xatarlarga qarshi kurashish bo‘yicha takliflar va tavsiyalar
tayyorlash
[5]
.
Xulosa o‘rnida ta’kidlash joizki, mamlakatimizda millatlararo totuvlik va
diniy bag‘rikenglik sohasida ijobiy va o‘zaro hurmatga asoslangan muhitni
mustahkamlash borasida olib borilayotgan islohotlar natijasida millatlararo va
dinlararo munosabatlarning yangi modeli yaratildi. Ushbu model turli millat va din
vakillari o‘rtasidagi millatlararo va dinlararo muloqot, konstruktiv yondashuv va
barcha fuqarolarning qonun oldida tengligiga asoslanadi. Shu ma’noda, so‘nggi
yillarda O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va din sohasida amalga
oshirilgan keng ko‘lamli islohotlar mamlakatda ushbu sohalarda yangicha
yondashuv va strategik maqsadni birlashtirgan tizim shakllanishiga xizmat
qilmoqda.
Foydalanilgan manba va adabiyotlar:
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
592
1. “Nodavlat notijorat tashkilotlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining
qonuni. 1999-yil 14-aprel,763-I-son//
2. Musayev O. O’zbekistonda millatlararo munosabatlarning rivojlanishi. –
Toshkent: Istiqlol nuri, 2016 - B.232
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “O‘zbekiston
Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi
4.
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“Миллатлараро
муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқаларини янада
такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”, 19.05.2017 йилдаги ПФ-
5046-сонли Фармони https://lex.uz/docs/3210345
5. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Millatlararo munosabatlar sohasida
O‘zbekiston Respublikasi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi
15.11.2019 yil PF-5876-sonli Farmoni //
6. Bekmirzayev, R. B. (2022). Socio-Economic Causes Of Ethnic Conflicts In
The Ferghana Valley. American Journal Of Social Sciences And Humanity
Research, 2(06), 135-138.
7. Bekmirzaev, R. B. (2022). Historical And Political Problems Of The
Ferghana Valley. Asian Journal Of Multidimensional Research, 11(6), 104-106.
8. Bekmirzaev, R. B. (2021). Factors affecting nation-building relationships in
Fergana Valley.
Asian Journal of Multidimensional Research
,
10
(11), 122-125.
9. Bekmirzaev, R. B. (2021). Traces Of Archaic Religions In The Modern Way
Of Life Of The Peoples Of The Ferghana Valley.
The American Journal of Social
Science and Education Innovations
,
3
(11), 41-46.
10. Bekmirzaev, R. B. (2022). Interpretation of inter-ethnic relations in the
Ferghana Valley from political aspects.
The Peerian Journal
,
12
, 31-34.
11. Begalievich, B. R. (2022). Inter-ethnic conflicts in the south of the Kyrgyz
Republic.
Eurasian Research Bulletin
,
14
, 51-56.
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
593
12. Bekmirzayev, R. B. (2022). Inter-ethnic relations and social problems in
Ferghana Valley. ResearchJet Journal of Analysis and Inventions, 11, 34-40.
13. Usmonov B. Inclusion Of The Fergana Valley Into The State Of Amir
Timur. History Research Journal.
Vol-5-Issue-5-September-October-2019 – P.
1154-1158.
14.
Musayev A. B. Political processes in the Fergana valley at the turn of the
XVI-XVII centuries //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). –
2020. – Т. 9. – №. 11. – С. 16-21.
15. Musaev A. THE FERGHANA VALLEY IN THE FIRST HALF OF THE
17TH CENTURY AS VIEWED BY RESEARCH HISTORIANS: https://doi.
org/10.47100/conferences. v1i1. 1234 //RESEARCH SUPPORT CENTER
CONFERENCES. – 2021. – №. 18.05.
FARG‘ONA VILOYATI SOG‘LIQNI SAQLASH TIZIMIDAGI
ISLOHOTLAR (1996–2015-yillar)
Ruziyeva O.S.
FarDU, tarix fakulteti II bosqich magistranti.
odinaxon614@gmail.com
Annotatsiya: Mazkur maqolada O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash tizimida
amalga oshirilib kelingan islohotlar. Shuningdek Farg‘ona viloyati sog‘liqni saqlash tizimida
1996-2015 yillar davomida amalga oshirilgan ishlar, ularning aholi salomatligini tiklashdagi
samarali natijalari haqidagi ma’lumotlar taxlil etilgan.
Kalit so‘z va iboralar: Sog‘liqni saqlash, tez tibbiy yordam, qishloq vrachlik punktlari,
reanimatsiya, jarrohlik, kol’poskopiya, gastroenterolog, endokrinolog, nevropatolog,
stomatolog.
Аннотация: В данной статье проведены реформы в системе здравоохранения
Республики Узбекистан. Также проанализирована информация о работах, проведенных в
системе здравоохранения Ферганской области за 1996-2015 годы и их эффективные
результаты по восстановлению здоровья населения.
Ключевые слова и фразы: Здравоохранение, скорая медицинская помощь, сельские
врачебные пункты, реанимация, хирургия, кольпоскопия, гастроэнтеролог, эндокринолог,
невропатолог, стоматолог.
Annotation: In this article, the reforms implemented in the health care system of the
Republic of Uzbekistan. Also, the information about the work carried out in the health care
system of Fergana region during 1996-2015 and their effective results in restoring the health of
the population was analyzed.
