Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
593
12. Bekmirzayev, R. B. (2022). Inter-ethnic relations and social problems in
Ferghana Valley. ResearchJet Journal of Analysis and Inventions, 11, 34-40.
13. Usmonov B. Inclusion Of The Fergana Valley Into The State Of Amir
Timur. History Research Journal.
Vol-5-Issue-5-September-October-2019 – P.
1154-1158.
14.
Musayev A. B. Political processes in the Fergana valley at the turn of the
XVI-XVII centuries //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). –
2020. – Т. 9. – №. 11. – С. 16-21.
15. Musaev A. THE FERGHANA VALLEY IN THE FIRST HALF OF THE
17TH CENTURY AS VIEWED BY RESEARCH HISTORIANS: https://doi.
org/10.47100/conferences. v1i1. 1234 //RESEARCH SUPPORT CENTER
CONFERENCES. – 2021. – №. 18.05.
FARG‘ONA VILOYATI SOG‘LIQNI SAQLASH TIZIMIDAGI
ISLOHOTLAR (1996–2015-yillar)
Ruziyeva O.S.
FarDU, tarix fakulteti II bosqich magistranti.
odinaxon614@gmail.com
Annotatsiya: Mazkur maqolada O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash tizimida
amalga oshirilib kelingan islohotlar. Shuningdek Farg‘ona viloyati sog‘liqni saqlash tizimida
1996-2015 yillar davomida amalga oshirilgan ishlar, ularning aholi salomatligini tiklashdagi
samarali natijalari haqidagi ma’lumotlar taxlil etilgan.
Kalit so‘z va iboralar: Sog‘liqni saqlash, tez tibbiy yordam, qishloq vrachlik punktlari,
reanimatsiya, jarrohlik, kol’poskopiya, gastroenterolog, endokrinolog, nevropatolog,
stomatolog.
Аннотация: В данной статье проведены реформы в системе здравоохранения
Республики Узбекистан. Также проанализирована информация о работах, проведенных в
системе здравоохранения Ферганской области за 1996-2015 годы и их эффективные
результаты по восстановлению здоровья населения.
Ключевые слова и фразы: Здравоохранение, скорая медицинская помощь, сельские
врачебные пункты, реанимация, хирургия, кольпоскопия, гастроэнтеролог, эндокринолог,
невропатолог, стоматолог.
Annotation: In this article, the reforms implemented in the health care system of the
Republic of Uzbekistan. Also, the information about the work carried out in the health care
system of Fergana region during 1996-2015 and their effective results in restoring the health of
the population was analyzed.
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
594
Key words and phrases: Health care, emergency medical care, rural medical centers,
resuscitation, surgery, colposcopy, gastroenterologist, endocrinologist, neuropathologist,
dentist.
Tibbiyot tizimidagi islohotlar Yangi O‘zbekiston siyosatining ustuvor
yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Chunki bugungi kunda har qaysi xalq, davlat va
jamiyatning rivojlanish omili inson, uning sog‘lig‘i va turmush darajasiga
berayotgan e’tibori, shu yo‘ldagi say-harakati bilan o‘lchanishi barchamizga ayon.
Bugungi kunda aholi salomatligini muhofaza qilish borasidagi ishlar
nechog‘liq muhum va dolzarb ekanligini amalga oshirilayotgan islohotlar natijasi
o‘laroq ko‘rishimiz mumkin. Zero “....Dunyoda sog‘liqni saqlash tizimida yuksak
samaradorlikka erishgan, aholini o‘rtacha umr ko‘rish darajasi yuqori bo‘lgan eng
ilg‘or mamlakatlar qatorida joy olish strategik vazifamizdir”.
Mustaqillikka erishganimizdan so‘ng respublikamizda siyosiy, iqtisodiy va
madaniy hayotning hamma sohalarida tiklanish davri boshlandi. Tibbiyot sohasida
ham yangi davrga qadam qo‘yildi. Xususan, sog‘liqni saqlash ishini tubdan
yaxshilashga qaratilgan chora tadbirlar amalga oshirila boshlandi. 1996-yil
26-avgustda “Fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash” to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasi
Qonuning qabul qilinish sog‘liqni saqlash tizimini yaxshilashga qaratilgan
dastlabki qadam bo‘ldi. Ushbu hujjatda davlat ahamiyatiga ega bo‘lgan quyidagi
uchta muhim masala qonunlashtirilgan edi:
1) fuqarolar sog‘lig‘ini saqlashga doir huquqlarning davlat tamonidan
kafolatlanishini ta’min etish;
2) fuqarolar sog‘lom turmush tarzini shakllantirish;
3) mamlakatdagi barcha davlat va jamoat tashkilotlarining fuqarolar
sog‘lig‘ini saqlash sohasidagi faoliyatini huquqiy jihatdan belgilab qo‘yish.
Shuningdek ushbu qonunda fuqarolar sog‘lig‘ini saqlashning asosiy
qoidalari belgilandi. Bu qoidalar quyidagilardan iborat:
1) sog‘liqni saqlash sohasida inson huquqlariga rioya qilinishi;
2) aholining barcha qatlamlari tibbiy yordamdan bahramand bo‘la olishi;
3) profilaktika chora tadbirlarining ustuvorligi;
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
595
4) sog‘lig‘ini yo‘qotgan fuqarolarni ijtimoiy jihatdan himoya qilinishi;
5) tibbiy fanlarning amaliyot bilan birligi «Qonunda» O‘zbekiston
Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligining tuzilib vakolatlari ham belgilandi.
Bundan
tashqari,
“Qonun” aholini sanitariya-epidemiologiya jihatidan
xavotirsizligini ta’min etishni ham aniqlab qo‘ydi. “Qonun”da har bir bemor
kishining sog‘liqni saqlash sohasidagi huquq va imtiyozlari ham ko‘rsatilgan.
O‘zbekiston mustaqillikga erishganidan so‘ng tibbiyot sohasida amalga
oshirilgan ikkinchi muhim tadbir sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish bo‘ldi. Bu
haqda mamlakat prezidentining maxsus farmon loyihasi ishlab chiqildi. Ushbu
farmonga muvofiq sog‘liqni saqlash tizimida xizmat qiluvchi mutaxassislar,
olimlar, huquqshunoslar va bu ishga mutasaddi tashkilotlar O‘zbekiston
Respublikasi Sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish dasturini ishlab chiqdilar. Bu
dastur Respublika Sog‘liqni saqlash vazirligining kollegiyasida va O‘zbekiston
Vazirlar Mahkamasida muhokama qilinib, sog‘liqni saqlash tizimini isloh
qilishning asosiy dasturi sifatida tavsiya etilganidan so‘ng 1998-yil 10-noyabrda
prezidentning farmoni bilan tasdiqlandi. Dasturda 1998-2005 yillarda sog‘liqni
saqlash tizimini isloh qilishning quyidagi konsepsiyasi belgilandi: bepul tibbiy
yordam ko‘rsatadigan va budjetdan moliyalanishi lozim bo‘lgan davolash-
profilaktika muassasalarining ro‘yxatini tuzish, qishloq vrachlik punktlarining
tarmog‘ini rivojlantirish, yuksak tajribali, shifokor kadrlar va o‘rta tibbiy hodimlar
tayyorlash, shu maqsadda tibbiy bilim yurtlarini kasb-hunar kollejlariga
aylantirish.
1998-2005 yillar davomida Respublika shoshilinch tibbiy yordam markazi
va uning joylardagi filiallari yuqori malakali mutaxassislar bilan to‘ldirilishini
ta’minlash maqsadida 1999-2000-o‘quv yilidan boshlab, tibbiyot oliy o‘quv
yurtlarining davolash fakultetlari huzurida o‘rta tibbiy ma’lumot negizida o‘qitish
muddati 3 yil bo‘lgan oliy malakali tibbiyot hamshiralari
(reanimatologlar,
anestezistlar, jarrohlik hamshiralari, tug‘uruqxona akusherkalari va boshqalar)
ni
tayyorlash bo‘limlari tashkil etildi. Shuningdek belgilangan dastur asosida
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
596
sog’liqni saqlash tizimini yanada rivojlantirish maqsadida xalqaro tashkilotlar,
xorijiy sarmoyadorlar, jamg‘armalar jamoat tashkilotlarining mablag‘larini
sog‘liqni saqlash tizimiga jalb etish uchun shart-sharoit yaratildi.
Mamlakat prezidentining 2009-yil 21-mayda qabul qilgan “Tez tibbiy
yordam ko‘rsatish tizimi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori asosida
Farg‘ona viloyatida bir qator ishlar amalga oshirildi. Eng muhimi, shoshilinch
tibbiy yordam xizmati muassasalarining moddiy-texnik bazasi, tizimning transport
parki mustahkamlandi. Tez tibbiy yordam mutaxassislarini malakasini oshirishga
doir chora tadbirlar amalga oshirildi, bu esa koplab insonlar hayotini saqlab qolish
imkonini berdi.
Markaz eng so‘nggi rusumdagi tibbiy asbob-uskunalar bilan jihozlanganini,
davolash-tashxis bo’limlari misolida ham ko’rish mumkin. Hozirgi kungacha
filialda reanimatsiya, jarrohlik, terapiya, pediatriya va boshqa yo‘nalishlar bo‘yicha
bemorlar zamonaviy uslublarda davolanamoqdalar.
Undan tashqari Quvasoy shahrining Arsif mahalla fuqarolar yig‘iniga
qarashli hududda 2010-yilda barpo etilgan qishloq vrachlik punkti Salomatlik-1,
Salomatlik-2 loyihalari asosida zamonaviy tibbiy asbob-uskunalar bilan to‘liq
jihozlandi va bu yerda tashxis qo‘yish, davolash uchun sharoitlar yaratildi. Muolaja
xonasi, tahlilxona, kunduzgi shifoxona, UZI tekshiruvlari, fizioterapiya, dorixona,
fitobar xizmatlari yo‘lga qo’yildi. Qishloq vrachlik punkti Arsif, Qalacha va
Yangiobod qishloqlaridagi 8 ming 166 nafar aholiga malakali tibbiy xizmat
ko‘rsatishga mo‘ljallangan. Muassasada ikkita umumiy amaliyot shifokori, 21
tibbiyot hamshirasi xizmat qilmoqda. Asosiy e’tibor kasalliklarni erta aniqlash va
oldini olishga qaratildi.
Shuningdek 2011-yil 28-noyabrdagi Sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilishni
yanada chuqurlashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi prezident Qarorida
belgilangan vazifalar bosqichma-bosqich amalga oshirilib, tibbiyotning zamonaviy
yutuqlari va davolashning ilg‘or usullari amaliyotda joriy etildi.
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
597
2013-yilda Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Farg‘ona
viloyati filiali rekonstruksiya qilinib, moddiy-texnik bazasi mustahkamlandi. Filial
155 turdagi zamonaviy tibbiy asbob-uskunalar bilan taminlandi. 355 o‘ringa
mo‘ljallangan muassasada bemorlarga tez tibbiy yordam ko‘rsatish, tashxis
qo‘yish, davolash va jarrohlik amaliyotlari yuqori malakali shifokarlar tomonida
amalga oshirilmoqda.
Farg‘onada tibbiyot sohasini modernizatsiyalashga qaratilgan doimiy e’tibor
tufayli davolash va diagnostika ishlari jahon andozalari darajasiga ko‘tarilishiga
imkoniyatlar yaratdi. Bu davrlarda dunyoning ko‘plab mamlakarlaridagi yetakchi
tibbiyot kompaniya va firmalar bilan shartnomalar tuzildi. Masalan, 2015-yilda
Farg‘ona shahrida tibbiy xizmat ko‘rsatuvchi O‘zbekiston – Janubiy Koreyaning
“Husn chiroyi” va Xitoy bilan hamkorlikda “Farg‘ona premium medical” xorijiy
kompaniyalari tashkil etildi.
“Farg‘ona premium medical” xorijiy korxonasi rahbari Ravshanbek
Yuldashevning ta’kidlashicha qo‘shma tibbiy klinikamizga xorijning yetuk
korxonalaridan ilg‘or va zamonaviy tibbiy texnologiyalar keltirilib, o‘rnatildi. Bu
yerda ultratovush diagnostika, kolposkopiya, EKG, EXOKG, EEG kabi tibbiy
jihozlar yordamida kardiolog, ginekolog, gastroenterolog, endokrinolog,
nevropatolog, terapevt, urolog, stomatolog kabi mutaxasislar aholi salomatligi
yo‘lida mehnat qilmoqdalar.
Sog‘liqni saqlash tizimida amalga oshirilayotgan izchil islohotlarning
natijasini, Farg‘ona viloyatining Furqat tumanida yangidan qurilib, foydalanishga
topshirilgan ko‘p tarmoqli markaziy poliklinika 90 mingdan ziyod aholiga sifatli
xizmat faoliyati misolida ko‘rishimiz mumkin. Ushbu poliklinika salomatlik
loyihalari doirasida FEK, EKG, avtoklav, srntrifuga va boshqa asbob-uskunalar
bilan jihozlangan. Zamonaviy tibbiy jihoz hamda uskunalar birinchi yordam,
tashxis, davolash ishlarini o‘z vaqtida va sifatli amalga oshirishda hozirgi kunda
ham muhim ahamiyat kasb etib kelmoqda.
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
598
Xulosa qilib aytish mumkinki, O‘zbekiston mustaqillikka erishgan yillardan
boshlab, mamlakat aholisini sog‘lig‘ini saqlash maqsadida soha tizimi tubdan isloh
etila boshlandi. Sog‘liqni saqlash tizimini isloh qilish va rivojlantirish yo‘lida
ko’plab qaror hamda farmonlar qabul qilindi. Qabul qilingan ushbu qaror va
farmonlar mamlakat aholisini salomatligini ta’minlash jarayonida katta ahamiyat
kasb etdi. Farg‘ona viloyati sog‘liqni saqlash tizimida 1996-2015 yillar davomida
amalga oshirilgan samarali ishlar mustaqillik yillarida ushbu sohada qabul qilingan
qaror va farmonlar natijasidir. Viloyatda bugungi kunda tibbiyot tizimi hamda
aholiga malakali tibbiy yordam ko‘rsatish ishlari jadal sur’atlar bilan rivojlandi.
1996-2015 yillar davomida sog‘liqni saqlash sohasidagi islohotlar Farg‘ona
viloyatida o‘z samarasi va natijasini berdi. Viloyatning chekka hududlarida tashkil
etilgan qishloq vrachlik punktlari va ularni zamonaviy tibbiyot jihozlari bilan
taminlanishi hamda aholiga samarali xizmat ko‘rsata boshladi. Farg‘ona viloyatida
Xitoy, Koreya davlatlari bilan ham tibbiyot sohasida hamkorlik qilish keng yo‘lga
qo‘yildi. Ushbu jarayon viloyat sog‘liqni saqlash tizimini yanada rivojlantirishga
keng yo‘l va imkoniyatlar yaratilishiga olib keldi.
Foydalanilgan manba va adabiyotlar:
1.
Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston Strategiyasi. Тoshkent. 2021. – B. 217
2.
Karimov I. Sifatli va zamonaviy tibbiy xizmat tizimida amalga
oshirilayotgan islohotlarning pirovard maqsadidir // Xalq so‘zi, 08.11.2013 № 219.
3.
O‘zbekiston Respublikasi “Fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash” to‘g‘risidagi
Qonuni. 265-I-son. 29.08.1996
4.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash tizimini tubdan isloh qilish
Davlat Dasturi” to‘g‘risidagi Farmon. PF-2107-son. 10.11.1998
5.
Malakali va tezkor xizmat. // Farg‘ona shifokori. 30.07.2014. № 14.
6.
Tibbiy xizmat sifati ortmoqda. // Farg‘ona shifokori. 28.11.2015№ 22.
7.
Qishloqda zamonaviy tibbiy xizmat. // Farg‘ona shifokori. 30.10.2015. №
20.
8.
Farg‘ona viloyati Sog‘liqni saqlash bashqarmasining arxiv ma’lumoti.