Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
728
6.
Botirov B.M, Mahmudov S.A. Oʻzbekiston – IHT: Barqaror rivojlanish va
taraqqiyot
yoʻlidagi
hamkorlik
“Bagʻrikenglik
–
oʻzaro
ishonchni
rivojlantirishning vositasi sifatida” xalqaro ilmiy anjuman. – T.:2018. – B,315-317
7.
Siddiqova
R.B.
Talaba
yoshlarda
bagʻrikenglikni
shakllantirish
“Bagʻrikenglik – oʻzaro ishonchni rivojlantirishning vositasi sifatida” xalqaro
ilmiy anjuman. – T.:2018. – B, 277-279.
8.
Radjabova M.Z. Islom dinining bagʻrikenglik tamoyillari
“Bagʻrikenglik –
oʻzaro ishonchni rivojlantirishning vositasi sifatida” xalqaro ilmiy anjuman. –
T.:2018. – B,167-170.
Internet manbalari:
1.
2.
3.
4.
FARG‘ONA VILOYATIDA MUSIQA MAKTABLARI QURILISHI VA
REKONSTRUKSIYA QILINISHI TARIXIDAN
Alimova N.O.
FDU, O‘zbekiston tarixi kafedrasi dotsenti, PhD
Akbarova N.A.
O‘zbekiston tarixi mutaxassisligi magistranti
Annotatsiya: Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Bolalar musiqa
va sanʼat maktablarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash va ularning faoliyatini yanada
yaxshilash bo‘yicha 2009-2014 yillarga mo‘ljallangan davlat dasturi to‘g‘risida”gi PQ-910-
sonli Qaror va “Bolalar musiqa va san’at maktablari faoliyatini yanada takomillashtirish
bo‘yicha 2016-2020-yillarga mo‘ljallangan davlat dasturi to‘g‘risida”gi PQ-2435-sonli
Qarorlar ijrosi yuzasidan Farg‘ona viloyati musiqa maktablarida amalga oshirilgan
bunyodkorlik va rekonstruktsiya ishlari va uning yo‘lga qo‘yilishiga oid ma’lumotlar yoritilgan.
Kalit so‘z va iboralar: ta’lim tizimi, musiqiy ta’lim, ruhan sog‘lom, milliy urf-odat,
umumbashariy qadriyatlar, musiqiy tarbiya, san’at tarbiyasi, bolalar musiqa va san’at
maktablari, rekonstruksiya, davlat dasturi, jamg‘arma.
Аннотация: В данной статье рассмотрены вопросы создания и реконструкции
музыкальных школ Ферганской области в рамках исполнения задач, определенных в
Постановлениях Президента республики Узбекистан № ПП-910 “О государственной
программе укрепления материально-технической базы и дальнейшего улучшения
деятельности детских школ музыки и искусства на 2009-2014 годы” и № ПП-2435 “О
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
729
государственной программе по дальнейшему совершенствованию деятельности детских
школ музыки и искусства на 2016-2020 годы”.
Ключевые слова и фразы: система образования, музыкальное образование,
психически здоровый, национальная традиция, общечеловеческие ценности, музыкальное
воспитание, художественное воспитание, детские музыкальные и художественные
школы, реконструкция, государственная программа, фонд.
Annotation: This article deals with the creation and reconstruction of music schools in
the Fergana region whithin the tasks defined in the Decrees of the President of the Republic of
Uzbekistan No. PP-910 “On the state program for strengthening the material and technical base
and further improving the activities of children's music and art schools for 2009-2014” and No.
PP-2435 “On the state program to further improve the activities of children's music and art
schools for 2016-2020”.
Key words and phrases: educational system, musical education, mentally healthy,
national tradition, universal values, musical education, art education, children's music and art
schools, reconstruction, state program, fund.
Bugungi kunda o‘sib kelayotgan yosh avlodni aqlan barkamol, ruhan va
jismonan sog‘lom qilib tarbiyalash insoniyatning barcha jamiyatlarida asosiy
vazifa hisoblanadi. Bu vazifani esa ta’lim tizimi orqali amalga oshirish eng maqbul
va samarali yo‘ldir. Bu borada inson ruhiyatiga bevosita ta’sir qilib, uning
ma’naviy va aqliy kamoloti uchun xizmat qiluvchi musiqa va san’at ta’limini
rivojlantirish, uning taraqqiyoti uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlash muhim
omildir. Prezident Sh.M.Mirziyoyev ta’kidlaganidek: “Musiqa sanʼati madaniy
fenomen sifatida yangi avlodni tarbiyalash va kamolga yetkazish borasida cheksiz
imkoniyatlarga egadir. Sanʼat bilan oshno boʻlgan yoshlarning hayotga
munosabati, milliy urf-odat va umumbashariy qadriyatlarga hurmati baland
boʻladi
” [1].
Mazkur maqolada beriladigan ma’lumotlar tarixiylik, xolislik, izchillik,
qiyosiy-mantiqiy asosidalik yoritildi. Mustaqil O’zbekistonda musiqa ta’limining
taraqqiyoti, musiqa maktablarining qurilishi va rekonstruksiya qilinishiga doir
ma’lumotlar ayrim viloyatlar misolida B.Irzayev
[5:
191-219]
va
S.Murtozovalarning
[6: 80-99]
tadqiqotlarida keltirib o’tilgan bo’lsa-da,
mustaqillik yillarida va aynan Farg’ona viloyati kesimida alohida tadqiq etilmagan.
Mustaqillikning dastlabki yillarida mamlakatimizning barcha jabhalari kabi
ta’lim tizimi, xususan, musiqiy ta’lim sohasida ham ahvol talab darajasida emas
edi. Shuning uchun davlatimiz va hukumatimiz tomonidan amalga oshirilgan
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
730
asosiy islohotlar malakali kadrlarni tayyorlab beruvchi ta’lim tizimini tubdan isloh
qilish, ta’lim sifatini yaxshilash, uning tarkibini sifat darajasini oshirish, ta’lim
muassasalarida o’quvchilar uchun zarur sharoitlarni yaratib berish kabi masalalarni
qamrab oldi. Ta’lim tizimining eng asosiy va ajralmas qismi hisoblangan musiqa
ta’limi, musiqa madaniyatini rivojlantirishga qaratilgan Qonun, qaror va
farmonlarnnig qabul qilinishi mazkur jarayonning huquqqiy asosini ta’minlab
berdi. Oʼzbekiston Respublikаsi birinchi prezidentining 2008-yil 8-iyuldagi
“Bolаlаr musiqа vа sаn’аt mаktаblаrining moddiy-texnik bаzаsini mustаhkаmlаsh
vа ulаrning fаoliyatini yanаdа yaxshilаsh boʼyichа 2009-2014 yillаrgа
moʼljаllаngаn dаvlаt dаsturi toʼgʼrisidа” gi PQ-910-sonli Qarori
[2],
O‘zbekiston
Respublikasi birinchi Prezidentining 2015-yil 20-noyabrdagi “Bolalar musiqa va
san’at maktablari faoliyatini yanada takomillashtirish bo‘yicha 2016-2020-yillarga
mo‘ljallangan davlat dasturi to‘g‘risida” gi PQ-2435-sonli Qarori
[3],
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi “Oʼzbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish boʼyicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-4947-sonli
Farmoni
[4]
shular jumlasidandir. Dastlab “unib-o‘sib kelayotgan yosh avlodning
isteʼdodini har tomonlama kamol toptirish va madaniy saviyasini yuksaltirish,
yoshlarimizning milliy va jahon musiqasi, tasviriy sanʼatining yuksak
namunalaridan keng bahramand bo‘lishi uchun zarur sharoitlar yaratish,
boshlangʼich musiqiy taʼlim tizimini tubdan takomillashtirish, bolalar musiqa va
sanʼat maktablarini rivojlantirish hamda zamonaviy moddiy-texnik bazasini
shakllantirish, ularni musiqiy madaniyat va sanʼat sohasidagi yuqori malakali
pedagog kadrlar va mutaxassislar bilan taʼminlash maqsadida” qabul qilingan PQ-
910-sonli Qarorga muvofiq respublikamizdagi mavjud musiqa maktablari
rekonstruksiya qilindi, bir nechta yangi maktablar qurildi. Ushbu dasturga ko‘ra,
viloyatda musiqa va san’at maktablarini qurish va rekonstruksiya qilish quyidagi
ko‘rsatkichda
amalga
oshirilishi
belgilab
qo‘yildi
[2].
Dastur bo‘yicha Farg‘ona viloyatida 2009-2014-yillarda keng qamrovli ishlar
bajarildi. Qarorning 4-ilovasiga muvofiq, viloyatda musiqa maktablari qurish va
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
731
ta’mirlash ishlariga Bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasi Farg‘ona viloyati
filiali boshchilik qildi.
Farg‘ona viloyatida 2008-
2014 yillarda
Jami
2009 2010 2011 2012 2013 2014
27
0
5
5
6
5
6
Shundan:
Yangi quriladiganlar
13
0
2
2
3
3
3
Kapital rekonstruksiya
qilinadiganlar
14
0
3
3
3
2
3
Loyihalar turlari bo‘yicha
jami
Shu jumladan turlar bo
‘
yicha
I-
тип
II-тип
Jami Farg‘ona viloyatida
27
12
15
Shundan:
Yangi quriladiganlar
13
1
12
Kapital rekonstruksiya
qilinadiganlar
14
11
3
Jamg‘arma arxividagi hisobotlarga ko‘ra, 2010-2013-yillarda viloyatda PQ-
910-sonli Qaror ijrosi bo‘yicha qurilish, ta’mirlash va rekonstruksiya ishlariga jami
36,2 mlrd. so‘m mablag‘ sarflangan
[8]
. Viloyat miqyosida 2010-yili 4 ta
(Quvasoy shahar 11-BMSM, Marg‘ilon shahar 9-BMSM, Qo‘qon shahar 6-
BMSM, Qo‘qon shahar 7-BMSM), 2011-yili 6 ta (Farg‘ona shahar 1-BMSM,
Farg‘ona shahar 3-BMSM, Farg‘ona shahar 4-BMSM, Rishton tumani 21-BMSM,
Toshloq tumani 22-BMSM, Uchko‘prik tumani 20-BMSM), 2012-yili (Qo‘shtepa
tumani 15-BMSM, Marg‘ilon shahar 10-BMSM, Bog‘dod tumani 16-BMSM,
Qo‘qon shahar 5-BMSM rekonstruksiya, O‘zbekiston tumani 23-BMSM
rekonstruksiya, Fargʼona tumani 26-BMSM rekonstruksiya), 2013-yili 5 ta (Furqat
tumani 29-BMSM, Yozyovon tumani 28-BMSM, Farg’ona tumani 25-BMSM,
Quva
tumani
13-BMSM
rekonstruksiya,
Dang’ara tumani 27-BMSM
rekonstruksiya) bolalar musiqa va san’at maktablari qurildi va qayta rekonstruksiya
qilindi
[8].
Joyi va qurilish turi
Jami
Shundan
2016-yil
2017-yil
2018-yil
2019-yil
2020-yil
Respublika bo‘yicha jami
98
18
20
20
20
20
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
732
Shundan
Yangi qurilish
40
7
8
8
9
8
Mukammal
rekonstruksiya
58
11
12
12
11
12
Farg‘ona viloyati
10
2
2
2
2
2
Shundan
Yangi qurilish
4
1
1
1
1
Mukammal
rekonstruksiya
6
1
1
1
1
2
Birgina 2013-yili viloyatda yangi bolalar musiqa va san’at maktablari qurish
uchun qariyb 6 mlrd 800 mln, qayta rekonstruksiya qilish uchun 3 mlrd 757 mln.
so‘m mablag‘ sarflangan.
№
Musiqa
maktabining
joylashadigan
manzili
Tuman
(shahar)
aholi soni
Maktab
joylashadig
an hudud
o‘quvchi-
lari soni
O‘quv-
chi o’rni
Shahar, tuman
hokimliklari
tomonidan
berilgan taklifga
asosan yangi
quriladigan va
rekonstruksiya
qilinadigan bino
turi
Dastur-
ga taklif
etilgan
yili
А
1
2
8
9
10
11
viloyat bo‘yicha
jami
1 912 526
61 342
1700
1
Beshariq tumani
Yakkatut QFY
208 177
8 250
150
Moslashtirilgan,
19-sonli maktab
binosi
rekonstruksiya
qilinadi
2020
2
Bag‘dod tumani
Chuvalangchi
MFY
194 000
9 039
200
Yangi qurilish
2016
3
Dang‘ara
tumani Oqjar
QFY
Taptiqsaroy
qishlog‘i
159 642
3 938
150
Moslashtirilgan, 9-
sonli maktab
binosi
rekonstruksiya
qilinadi
2016
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
733
4
Oltiariq tumani
Jo‘rak QFY
194 245
4 240
200
Yangi qurilish
2019
5
Qo‘shtepa
tumani
Qumtepa MFY
169 800
6 021
200
Yangi qurilish
2018
6
Rishton tumani
Tegirmonboshi
MFY
186 000
4 246
150
Mavjud bino xom
g‘ishtdan
2017
Bolalar musiqa va sanʼat maktablarini qurish va hududiy jihatdan maqbul
joylashtirish bo‘yicha boshlangan ishlarni mantiqiy davom ettirish, o‘sib
kelayotgan yosh avlodning umumiy o‘rta taʼlimi va ularni har tomonlama
maʼnaviy-axloqiy
tarbiyalashning
bir-biriga
bog‘langan
yaxlit
tizimini
shakllantirish, bolalarning ijodiy salohiyatini yanada keng ochib berish, musiqa va
sanʼatning boshqa turlarini chuqurroq tushunishi hamda ularga nisbatan mehr-
muhabbat uyg‘otish, musiqa va tasviriy sanʼat sohalarida jahon buyuk merosini
o‘rganib bilishlari uchun shart-sharoitlar yaratish maqsadida PQ-2435-sonli Qarori
qabul qilinishi yuqorida boshlangan ishlarning bevosita davomi edi. Mazkur
dasturga muvofiq Farg’ona viloyatida quyidagi ishlar amalga oshirilishi belgilab
berildi:
[3]
Ushbu dastur bo‘yicha Farg‘ona viloyatida quyidagicha qurilish va
rekonstruksiya ishlari amalga oshirildi:
[8]
Viloyatdagi musiqa va san’at maktablari soni 2009-yilda 15 tani taskil
qilgan bo’lsa, amalga oshirilgan ishlar natijasida 2014-yilda 26 taga, 2020-yili esa
30 taga yetdi. Mazkur musiqa va san’at maktablaridagi o‘quvchilar soni 2009-yilgi
3044 nafardan 2014-yili 5244 nafarga, 2020-yili 9021 nafarga; pedagog xodimlar
soni esa 2009-yilgi 419 nafardan 2014-yili 921 nafarga, 2020-yili esa 1584 nafarga
yetdi
[7].
Oxirgi
yillarda
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
2017-yil
7-fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi toʼgʼrisidagi” PF-4947-sonli Farmoni to’rtinchi yo‘nalish – ijtimoiy
sohani rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari to‘rtinchi bandi – ta’lim va fan
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
734
sohasini rivojlantirish bo’yicha bolalarni sport bilan ommaviy tarzda
shug‘ullanishga, ularni musiqa hamda san’at dunyosiga jalb qilish maqsadida
yangi bolalar sporti ob’yektlarini, bolalar musiqa va san’at maktablarini qurish,
mavjudlarini rekonstruksiya qilish ishlari davom ettirilmoqda
[4].
Viloyatimizda davlat dasturlarini ijrosini to‘liq amalga oshirilishi natijasida
bugungi kunda musiqa va san’at maktablari zamonaviy ko‘rinishda, jahon
standartlari asosida qurilib, jihozlandi. Umumiy o‘rta ta’lim tizimidagi
o‘quvchilarni musiqa va san’at maktablariga qamrov darajasi keskin oshdi.
Bolalarning iqtidorlarini yuzaga chiqarib, ularning ijod qilishi uchun yaratilgan
sharoitlar iste’dodli yoshlarimiz tomonidan o‘zbek musiqasini jahon musiqiy
maydoniga olib chiqishlari uchun zamin bo‘lib xizmat qildi. Eng muhimi musiqa
va san’at maktablari soni hamda sifatining ortishi kelajak avlodni har tomonlama
yetuk qilib tarbiyalash uchun xizmat qilmoqda.
Foydalanilgan manba va adabiyotlar:
1.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning “Sharq taronalari” oʻn ikkinchi xalqaro
musiqa festivalining ochilishiga bagʻishlangan tantanali marosimdagi tabrik so‘zi //
Xalq so’zi. 2019-yil 27-avgust.
2.
Bolalar musiqa va sanʼat maktablarining moddiy-texnik bazasini
mustahkamlash va ularning faoliyatini yanada yaxshilash bo‘yicha 2009-2014
yillarga mo‘ljallangan davlat dasturi to‘g‘risida. PQ-910-son. Toshkent, 2008-yil
8-iyul
3.
Bolalar musiqa va san’at maktablari faoliyatini yanada takomillashtirish
bo‘yicha 2016-2020-yillarga mo‘ljallangan davlat dasturi to‘g‘risida, PQ-2435-
son. Toshkent, 2015-yil 20-noyabr.
4.
O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi to‘g‘risida, PF-4947-sonli Farmon. Toshkent, 2017-yil 17-fevral.
5.
Irzayev B. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda musiqa madaniyatining
rivojlanishi. – Тоshkent: Yangi asr avlodi, 2015.
Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана
735
6.
Murtozova S. XIX asr oxiri- XX asrning 80-yillarida O‘zbekiston musiqa
madaniyatidagi transformatsiya jarayonlari. Toshkent: «Voris-nashriyot», 2019.
7.
Davlat statistika qo‘mitasi Farg’ona viloyati statistika boshqarmasi
ma’lumoti. 2008-2020-yillar.
8.
O‘zbekiston Respublikasi bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasi
Farg‘ona viloyati filiali hisoboti. 2013, 2017-yil.
ГЛОБОЛЛАШУВ ШАРОИТИДА МИЛЛИЙ САЙТЛАРНИНГ
РИВОЖЛАНИШ ДАВРИ ВА МУАММОЛАРИ
Бурханов Х.М.
ЎзМУ мустақил изланувчиси с.ф.ф.д.
Аннотация: Ушбу мақолада
глобаллашув шароитида Ўзбекистонда жаҳон
интернет тармоғидан самарали фойдаланиш имкониятлари ўрганилган. Шунингдек, 2010
– 2020 йилларда янги ривожланиш босқичида глобал интернет тармоғида миллий
сайтлар инновацион тараққиёт талабларидан ортда қолганлиги таҳлил қилинган. Бундай
жараён интернет тармоғида ахборот хавфсизлигини таъминлашга салбий таъсир
кўрсатиши ва мамлакат миллий сайтларини сон ва сифат жиҳатдан бошқа
давлатлардан ортда қолишига олиб келиши хулоса қилинган.
Калит сўз ва иборалар: глоболлашув, интернет, сегмент, ахборот хавфсизлиги,
рақамли жамият, трансформация.
Аннотация: В статье рассматриваются возможности эффективного
использования всемирной паутины в Узбекистане в условиях глобализации. А также
проанализировано, что на новом этапе развития в 2010-2020 годах национальные сайты
в глобальной сети отстают от требований инновационного развития. Сделан вывод,
что такой прогресс отрицательно влияет на защиты информационной безопасности в
сети Интернет и ос- таюшейся национальные сайты страны от других стран по
количеству и по качеству.
Ключевые слова и фразы: глобализация, интернет, сегмент, информационная
безопасность, цифровое общество, трансформация.
Annotation: The article discusses the possibilities of effective use of the world wide web
in Uzbekistan in the context of globalization. It is also analyzes that at the new stage of
development in 2010-2020, national sites in the global Internet lag behind the requirements of
innovative development. It was concluded that such process would have a negative impact on the
information security on the Internet and would leave the country's national web sites behind in
terms of number and quality.
Key words and phrases: globalization, internet, segment, information security, digital
society, transformation.
