Международные отношения на новом этапе развития

CC BY f
579-585
5
2
Поделиться
Иминов, Б. (2023). Международные отношения на новом этапе развития. Актуальные проблемы истории Узбекистана, 1(1), 579–585. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/history-of-uzbekistan/article/view/16543
Б Иминов, Ферганский государственный университет

Старший преподаватель кафедры истории Узбекистана, кандидат исторических наук

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье рассматривается социально-философский фактор общегосударственных отношений на новом этапе развития. Через косиологический купов был проведен научный анализ отношения рекпондентлапа к межнациональному согласию и добрососедству.

Похожие статьи


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

579

2. Нодир Жўрабеков. “Заповедники Узбекистана: сохранение лесов и

биоразнообразия”. – Тошкент, Табиат ва инсон. №8, 2006.-37 б

3.

http://orol.zn.uz/46

4. Asia Khamzina, Nodir Djanibekov, John P.A.Lamers. “How attractive are

short-term CDM forestations in arid regions? The case of irrigated croplands in

Uzbekistan”. – Washington, Forest Policy and Economics. №13, 2012.-39 p

5.

Хамзина А., Ламерс Дж.П.А., Влек П.Л.Г “Орол денгизи ҳавзасидаги

Амударё қуйи оқимида деградацияга учраган қишлоқ хўжалиги ерларида

камайтирилган меъёрлар билан суғориш шароитларида дарахтларнинг илдиз

отиши” – Тошкент, Ўрмон экологияси ва бошқаруви. №10, 2005 -178 б.

6 «Государственный контроль за охраной животного и растительного

мира Республики Узбекистан» – Тошкент, Экологический вестник. №6, 2008,

стр 49

7. Шегай О. “ПРООН способствует восстановлению лесов и улучшению

жизни сельчан” – Тошкент, Экология хабарномаси. №9, 2011, 36-37 б.

YANGI TARAQQIYOT BOSQICHIDA MILLATLARARO

MUNOSABATLAR

Iminov B.B.

FarDU, O‘zbekiston tarixi kafedrasi

katta o‘qituvchisi, PhD

iminovbegzod7@gmail.com

Annotatsiya:

Ushbu

maqolada

yangi

taraqqiyot

bosqichida

millatlararo

munosabatlarning tarixiy omili yoritilgan

.

Sotsiologik so‘rov orqali

respondentlarning

millatlararo totuvlik va ahil qo‘shnichilikka bo‘lgan munosabatlari ilmiy tahlil qilingan.

Kalit so‘z va iboralar: strategiya, xalqlar do‘stligi, til, madaniy aloqalar, ahil

qo‘shnichilik, tolerantlik, respondent, millat, xalq, tarixiy tahlil.

Аннотация: в статье рассматривается социально-философский фактор

общегосударственных отношений на новом этапе развития. Через косиологический купов
был проведен научный анализ отношения рекпондентлапа к межнациональному согласию
и добрососедству.

Ключевые слова и фразы: стратегия, дружба народов, язык, культурные

отношения, добрососедские отношения, толерантност, респондент, нация, народ,
социальный анализ.


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

580

Annotation:The article discusses the socio-philosophical factor of intercultural elations

in the new stage of development. The attitude of the respondents to intercultural harmony and
amicable neighborliness are scientifically analyzed through sociological research

Key words and phrases: strategy, friendship of peoples, language, cultural ties, amicable

neighborliness, tolerance, respondent, nation, people, social analysis.

Jahonda bo‘layotgan global o‘zgarishlar jamiyatda millatlararo totuvlik, ahil

qo‘shnichilik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash masalasi davlatlarning barqaror

rivojlanishida muhim omil ekanini belgilamoqda. Innovatsion taraqqiyot

millatlararo munosabatlarda murakkab ijtimoiy jarayon ekanligini ko‘rsatmoqda.

Ushbu jarayon shaxslararo munosabatlarning o‘zgarishiga, xalqlar madaniyati

integratsiyasi ta’sirini takomillashtirishga xizmat qilmoqda. Ayni paytda

jamiyatning etnomadaniy turli-tumanligi sharoitida do‘stlik aloqalarini yanada

rivojlantirish, bag‘rikenglik, millatlararo totuvlikni mustahkamlash, hamjihatlik va

ijtimoiy-madaniy hamkorlikni ta’minlashning yangi qirralarini o‘rganish dolzarb

ahamiyat kasb etmoqda.

Dunyoning yetakchi ilmiy tadqiqot institut va markazlarida millatlararo

munosabatlardagi nizo va mojarolarning oldini olish, milliy g‘oyaga doir Yevropa

ilmiy tadqiqotlari Danubius universitetida faol amalga oshirilmoqda. Shu bilan

birga, keyingi yillarda global migratsiya munosabati bilan BMT rahnamoligida

millatlararo kommunikatsiya muammolari «

Global Trends 2030: Alternative

World

» dasturi bo‘yicha xalqaro tizimni aniqlashtirish, voqealarning rivojlanish

tendentsiyalari, inqiroz va muammolarni o‘z vaqtida yechimiga javob topish kabi

sohalarda istiqbolli ilmiy tadqiqotlar bajarilmoqda. Inson taraqqiyotida milliy

madaniy munosabatlarga innovatsion ijtimoiy-ma’naviy tizimini davlatlararo

aloqalarning tamoyili sifatida taklif va tashabbuslar ustida tadqiqotlar amalga

oshirilmoqda.

Yangilanayotgan O‘zbekistonda ijtimoiy-madaniy barqarorlikning asosi

bo‘lgan millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash davlat

siyosatining ustuvor yo‘nalishlarini belgilaydi. «Jamiyatda millatlararo totuvlik va

bag‘rikenglik muhitini mustahkamlashga qaratilgan ishlarni sifat jihatdan yangi

bosqichga olib chiqish»

[1: 3]

bilan bevosita bog‘liq. Shu ma’noda madaniy


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

581

munosabatlarga

innovatsion

yondashuv

asosida

milliy-diniy

niqobdagi

tahdidlarning oldini olish, yoshlarni millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglik

ruhida tarbiyalash Taraqqiyot stretagiyasining yo‘l xaritasiga kiritilgan.

Mavzuni o‘rganish va tadqiq qilish davomida «Taraqqiyot strategiyasi»da

millatlararo totuvlikning ijtimoiy-falsafiy jihatarini o‘rganish omili sifatida oliy

ta’lim tizimida faoliyat yuritayotgan professor-o‘qituvchilar va talabalar o‘rtasida

olib borilgan sotsiologik so‘rovnomada millatlararo munosabatlarning falsafiy-

ilmiy kontseptsiyalariga asoslangan savollar berdik. «Millatning shakllanishi va

rivojlanishiga qaysi omil asosiy kuch?» degan savolga respondentlarning 42,3 foizi

hudud, 29,5 foizi til, 14,6 foizi iqtisodiy birlashish, 11,3 foizi ma’naviy-ruhiy omil,

8,7 foizi qadriyatlar birligi va 6,4 foizi hech qaysi omil millatning shakllanishiga

ta’sir o‘tkazmaydi, degan javobni bildirishdi. Sotsiologik so‘rov natijalarini tahlil

qilar ekanmiz, fuqarolarning deyarli yarmi millatning shakllanishi va ravnaqiga

jug‘rofiy, ya’ni makon omilini birlamchi deb bilishadi. Insonda doimiy yashash

uchun ma’lum hudud bo‘lsa, u millat sifatida shakllanadi degan qarash vujudga

keladi. Ammo dunyoda o‘zining betakror madaniyati va ma’naviyatiga ega bo‘lgan

1600 dan ortiq etnik guruhlar yashayotgan bo‘lsa-da, etnoslarning ko‘pchiligi o‘z

hududiga va milliy davlatchiligiga ega emasb

[2: 42].

Respondentlarning 30 foiziga yaqini millatning shakllanishida til omilining

muhimligini aytadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti o‘tgan asrda rasman 2976 tilni

qayd etgan bo‘lsa-da, sohaning yetakchi mutaxassislari hozirgi paytda 7 mingga

yaqin til mavjud ekanligini ta’kidlashmoqda. YUNESKO tomonidan 2005-yilda

tuzilgan ro‘yxatda 6912 ta qayd etilgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, 200 ta tilning har

birida bir milliondan ortiq, 70 ta tilning har birida 5 milliondan ortiq, faqat 13 ta

tilning har birida 50 milliondan ortiq kishi muloqot qiladi. Til insonning ijtimoiy-

ruhiy aloqa vositasi. Uni boyitish va ma’naviy merosni saqlash har bir millat va

elatning asosiy vazifasidir. Dunyoda 7 mingga yaqin til bo‘lsa, asr oxiriga kelib

ularning 95 foizi o‘lik tilga aylanadi. YUNESKOning

[3]

2017-yil iyundagi

ma’lumotiga ko‘ra, o‘lim yoqasida turgan 2,5 mingta tilning 15 tasi O‘rta Osiyo


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

582

xalqlariga to‘g‘ri keladi. Agar til jamiyatda yo‘qolish xavfida bo‘lsa, bu albatta,

millat va xalqning inqiroziga olib kelishi mumkin. Shunga ko‘ra, millatning

shakllanishida ham tilning o‘rni beqiyos ekanligi fikrimizga dalildir.

Sotsiologik so‘rov jarayonida talaba yoshlarning millatning shakllanishiga

ma’naviy-ruhiy omil ta’sir ko‘rsatadi degan qarash juda kam ko‘rsatkichni

ko‘rsatdi. Globallashuvning salbiy jihatlari millatning milliy qadriyatlarining

yemirilishi, milliy g‘oya va o‘zlikni anglash, ommaviy madaniyat ta’siriga tushish

natijasida ko‘pmillatli tarkibga ega aholi o‘rtasida milliy, diniy, g‘oyaviy negizda

qarama-qarshiliklarni yuzaga keltiradi. «Shuning uchun millatni asrash uchun

milliy ma’naviyatni asrash globallashuvning avj olishi sharoitidagi o‘ta muhim

milliy manfaatlarga molik vazifaga aylanib bormoqda

» [4: 4-6].

So‘nggi yillarda jahonda ro‘y berayotgan o‘zgarishlarning asosi

millatlarning

va

xalqlarning

mentalitetiga

qaratilgan.

Milliy-madaniy

qadriyatlarning yemirilishi, milliy tilga nisbatan hurmatsizlik, ajdodlardan qolgan

milliy urf-odatlar, an’analarga g‘arbning ta’siri, shaxslar o‘rtasida milliy

vatanparvarlik g‘oyasiga zarar etish, millatchilik kayfiyatini vujudga kelishi kabi

omillarga duch kelishimiz mumkin. Shuning uchun millatni millat bo‘lib

shakllanishiga va ravnaq topishiga ma’naviy omil juda katta ta’sir o‘tkazadi

[5:

28].

«Sizningcha, jamiyatda millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglik sohasida

olib borilayotgan islohotlarning samaradorligiga nima salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda?»

deb nomlangan savolga respondentlar quyidagicha javob berdi. So‘rovnomada

ishtirok etgan respondentlarning 18 foizi fuqarolarning bilimsizligi va jamiyatning

umumiy dunyoqarashining pastligi deb javob berishdi. Jamiyat va millatni

rivojlantirishda fuqarolarning huquqiy savodxonligi, ilmiy va siyosiy bilimlari,

qonunlarni bilish va ularni hurmat qilishi o‘ta muhim. Millat o‘z haq-huquqlarini

bilishi va unga munosabat bildirishi lozim. O‘zbekiston Respublikasi

Konstitutsiyasining 18-moddasida

[6: 12]

«jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy

kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeyidan qat’i nazar, qonun oldida


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

583

tengdir», – deb belgilab qo‘yilgan. Millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglik

sohasida

olib

borilayotgan

islohotlarning

samaradorligiga

fuqarolarning

bilimsizligi va savodxonligi u darajada katta salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi.

Respondentlarning 11 foizi rahbarlarda islohotlarni amalga oshirishga bilim

va ko‘nikmalarning yetishmasligi deb javob berishgan. Vazirlar Mahkamasining

2020-yil 17-noyabrdagi «Millatlararo totuvlik, bag‘rikenglik va hamjihatlikni

ta’minlash bo‘yicha jamoatchilik kengashlari faoliyatini tashkil etish»

[7]

to‘g‘risidagi Qarori asosida turli millat vakillari yashayotgan hududlar aholisining

ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini har chorakda muhokama qilish va hamkorlikni

yo‘lga qo‘yish choralari belgilangan. Qarorga ko‘ra, Qoraqalpog‘iston

Respublikasi, viloyatlar, tumanlar va shahar hokimliklari huzurida jamoatchilik

nazorati kengashlari tuzildi. Jamoatchilik kengashining yana bir muhim vazifasi

joylarda etnoturizmni shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan.

Respondentlarning 61 foizi davlatda millatlararo totuvlikni ta’minlash

sohasida olib borilayotgan islohotlarga fuqarolarning korrupsiyaga moyilligi

sababini ko‘rsatishgan. Korrupsiya va unga qarshi kurash masalasi bugungi

kunning eng dolzarb vazifalaridan biridir. Bu illatning yoyilishi o‘ta salbiy

oqibatlarga olib keladi. Korrupsiya, xususan, jamiyatda amalga oshirilayotgan

islohotlarning amalga oshishiga to‘sqinlik qiladi, iqtisodiy rivojlanishning

sekinlashishi, kadrlar sifatining pasayishi va oqibatda barcha sohalarda uyushgan

jinoyatchilikning ildiz otishiga, hukumatga bo‘lgan ishonch yo‘qolishi va ijtimoiy-

siyosiy beqarorlikka sabab bo‘ladi. Respondentlarning bu darajada yuqori foizda

baho berishi juda salbiydir. Mamlakat korrupsiya botqog‘iga botsa, davlatda

millatlararo munosabatlar va diniy bag‘rikenglikka putur yetishi aniqdir.

Respondentlarning 10 foizi yuqorida keltirilgan omillarning hech qaysi biri

mamlakatda millatlararo totuvlikka rahna solmaydi, – deb javob berishdi.

Xulosa

qilib

aytganda,

millatlararo

totuvlik

kontseptsiyasining

fenomenologik holatida millatning takomillashuviga, ijtimoiy hayotdagi o‘rni, turli

millatlar ongida yagona fuqarolik tushunchasini shakllantirish tuyg‘usi


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

584

o‘rganilayotgan masalaning ijtimoiy-falsafiy mohiyatini ochib beradi. Millatlararo

totuvlikni ta’minlashda «Taraqqiyot strategiyasi»ni o‘rganish jarayonida quyidagi

xulosalar ishlab chiqildi:

birinchidan,

globallashuv

sharoitida

millatlarning

integratsiya

va

differentsiatsiya holatlarining tezlashayotganini ko‘rish mumkin. Bu sharoitda

millatning etnogenezini saqlab qolish eng katta muammoga aylanmoqda.

Jarayonlarga xos tendentsiyalarni o‘z vaqtida aniqlash va ularga tavsiyalar ishlab

chiqish hamda amaliyotga tatbiq qilish orqali salbiy oqibatlarning oldini olish

mumkin;

ikkinchidan, Taraqqiyot strategiyasini o‘rganish tufayli yoshlar ongida

mamlakatimizda hukmronlik qilayotgan tinchlik, osoyishtalik va yaratuvchilik

kayfiyati, bevosita fuqarolik jamiyati rivojlanishi va insonning yaratuvchilik

faoliyati, madaniy munosabatlarni yanada kengaytirish zaruriyati bilan

bog‘liqligiga amin bo‘ladi. Bo‘lajak mutaxassislarga ijtimoiy fanlar doirasida

millatlararo totuvlik, madaniy aloqalardagi hamfikrlilik, yaxshi qo‘shnichilik,

xalqaro savdo munosabatlaridagi uyg‘unlikni ta’minlash samaradorligini

tushuntirib borish ularda vatan taqdiriga daxldorlikni kuchaytiradi;

uchinchidan, fuqarolar orasida tolerantlik, qardosh xalqlar madaniyatiga

muhabbat, ularning madaniyati, tili, urf-odati, tarixiga chuqur hurmatni

shakllantirish, axloqiy, ma’naviy madaniyatini yuksaltirishda ijtimoiy-gumanitar

fanlarning yuqori malakali professor-o‘qituvchilar tomonidan o‘tkazilishi ham

muhim omillardan biri hisoblanadi.

Foydalanilgan manba va adabiyotlar:

1. Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston demokratik o‘zgarishlar, keng

imkoniyatlar va amaliy ishlar mamlakatiga aylanmoqda // Yangi O‘zbekiston

gazetasi. – 2021,17-avgust.

2. Nazarov N.A. Markaziy Osiyo polietnik sotsiumida millatlararo munosabatlar

takomillashuvining falsafiy-funktsional tadqiqoti. Falsafa fan.....doktori (DSc) diss.

avtoreferati. – Toshkent, 2019. – 42 b.


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

585

3. http //ru.unesso.org. 2019 // Dunyo tillari.

4. Saifnazarov I., Obidov A. Dinlararo hamjihatlik–ijtimoiy barqarorlik omili. –

Toshkent: Innovatsion rivojlanish nashriyot–matbaa uyi, 2019. – 244 b.

5. Otamurodov S. Globallashuv va milliy-ma’naviy xavfsizlik. –Toshkent:

O‘zbekiston, 2018. –B. 4-6.

6. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – Toshkent: O‘zbekiston, 2019. –

B. 12.

7. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 17-noyabrdagi

№723 sonli «Millatlararo totuvlik, bag‘rikenglik va hamjihatlikni ta’minlash

bo‘yicha jamoatchilik kengashlari faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi Qarori //

Xalq so‘zi. №289 (4586) 2020-yil, 18-noyabr. – B.2-3.

YANGI O‘ZBEKISTONDA MILLATLARARO TOTUVLIK VA

DINLARARO BAG‘RIKENGLIKNI MUSTAHKAMLASHNING

HUQUQIY ASOSLARINI YARATILISHI

Bekmirzayev R.B.

FarDU, O‘zbekiston tarixi kafedrasi katta o‘qituvchisi

freedomsayts@mail.ru

Annotatsiya: Ushbu maqolada O‘zbekistonda millatlararo totuvlik va dinlararo

bag‘rikenglikning mustahkamlash borasidagi islohotlarning huquqiy asoslarini yaratilishi bilan
bog‘liq bo‘lgan jarayonlar o‘rganib chiqilgan.

Kalit so‘z va iboralar: Millatlararo munosabatlar, millatlararo totuvlik, miliy-madaniy

markazlar, diniy bag‘rikenglik.

Аннотация: В данной статье исследуются процессы, связанные с созданием

правовой

базы

реформ

по

укреплению

межнационального

согласия

и

межконфессиональной толерантности в Узбекистане.

Ключевые слова и фразы: Межэтнические отношения, межнациональное согласие,

национально-культурные центры, межрелигиозная толерантность.

Annotation: This article examines the processes associated with the creation of a legal

framework for reforms to strengthen interethnic harmony and interfaith tolerance in Uzbekistan.

Key words and phrases: Interethnic relations, interethnic harmony, national cultural

centers, interreligious tolerance.

Tarixiy tajriba shuni ko‘rsatadiki, ko‘p millatli davlatlar har doim o‘z

hududida istiqomat qilayotgan turli xalq va millatlarning hamjihatligidan bevosita

Библиографические ссылки

Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston demokratik o‘zgarishlar, keng imkoniyatlar va amaliy ishlar mamlakatiga aylanmoqda // Yangi O‘zbekiston gazetasi. – 2021,17-avgust.

Nazarov N.A. Markaziy Osiyo polietnik sotsiumida millatlararo munosabatlar takomillashuvining falsafiy-funktsional tadqiqoti. Falsafa fan.....doktori (DSc) diss. avtoreferati. – Toshkent, 2019. – 42 b.

http //ru.unesso.org. 2019 // Dunyo tillari.

Saifnazarov I., Obidov A. Dinlararo hamjihatlik–ijtimoiy barqarorlik omili. – Toshkent: Innovatsion rivojlanish nashriyot–matbaa uyi, 2019. – 244 b.

Otamurodov S. Globallashuv va milliy-ma’naviy xavfsizlik. –Toshkent: O‘zbekiston, 2018. –B. 4-6.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – Toshkent: O‘zbekiston, 2019. – B. 12.

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 17-noyabrdagi №723 sonli «Millatlararo totuvlik, bag‘rikenglik va hamjihatlikni ta’minlash bo‘yicha jamoatchilik kengashlari faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi Qarori // Xalq so‘zi. №289 (4586) 2020-yil, 18-noyabr. – B.2-3.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов