Архивное дело и его изучение в Хивинском ханстве до XIX-первой четверти XX века

CC BY f
350-356
8
5
Поделиться
Хусанов, С. (2023). Архивное дело и его изучение в Хивинском ханстве до XIX-первой четверти XX века. Актуальные проблемы истории Узбекистана, 1(1), 350–356. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/history-of-uzbekistan/article/view/16514
С Хусанов, Ферганский государственный университет

Преподаватель кафедры истории Узбекистана

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В данной статье проводится анализ внедрения делопроизводства управлении государственные службы и архивные дело Хивы в XIX – начале ХХ веках Стратегии действий, реформирование процессов управления в ханстве.

Похожие статьи


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

350

10. Шерали Қолдошев, Қўқон, хонлиги ва Хитой (Чинг империяси)

ўртасидаги дипломатик муносабатлар, Тошкент, 2019. – Б. 81-84.

11. Adeeb Khalid, Central Asia, Prinston, «Princeton University Press», 2021, –

P. 62-64

12. Peter B. Golden, Central Asia in World History, New York, «Oxford», – P.

134

13. S.Frederick Starr, Ferghana Valley, New York, 2011, p. 32

14. Scott C. Levi, The rise and fall of Khoqand 1709–1876, Pittsburgh,

University of Pittsburgh Press, 2017. – P.41

XIVA XONLIGIDA XIX-XX ASRNING BIRINCHI CHORAGIGA QADAR

ARXIV ISHI VA UNING O‘RGANILISHI

Xusanov S.X.

FarDU, O‘zbekiston tarixi kafedrasi o‘qituvchisi

said0757@mail.ru

Annotatsiya: Ushbu risolada Xiva xonligining amalda bo‘lgan ish yuritish tizimi va arxiv

ishi holati boshqaruv hujjatchiligi jarayonlariga bevosita ta’sir etuvchi XIX – ХХ аsr boshlarida
Xiva xonlida ish yuritish va arxiv ishi tizimi tadqiq etiladi.

Kalit so‘z va iboralar: Xiva xonligi, arxiv, ish yuritish tizimi, hujjat, amal va mansablar.
Аннотация: В данной статье проводится анализ внедрения делопроизводства

управлении государственные службы и архивные дело Хивы в XIX – начале ХХ веках
Стратегии действий, реформирование процессов управления в ханстве.

Ключевые слова и фразы: Хивинская ханства, Стратегия действий,

делопроизводства, архив.

Annotation: This article examines the system of office management of the Khiva Khanate

in the XIX-early XXcenturies. The questions of historiography and the problems of archival
affairs are also explained.

Key words and phrases: Khiva Khanate, Archive, Archival Business, Record Keeping

System.

Xiva xonligi arxivi va uning o‘rganilishi.

Xiva xonligi o‘zbek davlatchiligi

tarixida muhim o‘rin egallagan davlatlardan biri hisoblanadi. Xiva xonligining

siyosiy hayoti, uning ma’muriy boshqaruv tartibi, amalda bo‘lgan ish yuritish

tizimi va arxivlarning vazifalari muhim ilmiy tadqiqot ob’ekti bo‘la oladi. Маzkur

muammolar turli davrlarda olim va tadqiqotchilar tomonidan o‘rganilgan.

Jumladan, N.Muravyov, M.Ivanin, L.Sobolev, L.Kostenko, A.Kun, N.Vselovskiy,


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

351

G.Danilevskiy, D.Gladishev, X.Vamberi, V.Velyamonov-Zernov

[1: 2].

Biroq

yo‘nalishda jumboqlar va muammolar ko‘p

[1: 3

]

.

O‘rta Osiyo mintaqasida mavjud bo‘lgan Qo‘qon va Xiva xonliklari va

Buxoro amirligida o‘ziga xos tarzda ish yuritish, hujjatchilik shu bilan birgalikda

arxiv tizimi xususida XX asrning birinchi choragiga qadar aniq ma’lumotlar yo‘q

edi. XX asrning 30-yillarida O‘rta Osiyo xonliklarida arxivlar bo‘lganligi o‘z

tasdig‘ini topdi. Bular Qo‘qon va Xiva xonlari, Buxoro amirligi Qo‘shbegi

arxivlari bo‘lib, ularda XVIII-XIX asrga oid hujjatlarning ma’lum qismi saqlanib

qolgan.

Ma’lumki, Rossiya imperiyasining O‘rta Osiyoni bosib olishning uchinchi

bosqichi Xiva xonligiga yo‘naltirilgan edi. Dungan qo‘zg‘oloni Xinjanggacha

cho‘zilgan bir paytda Rossiya 1871 yili o‘z e’tiborini Kuljaga qaratishdan

to‘xtatib, balki Markaziy Osiyoning boshqa bir tomonida buysunmas geografik joy

hisoblangan Xiva xonligiga qaratdi. Yozma kelishuv rasman tan olingan bo‘lishiga

qaramasdan Britaniya Afg‘onistonga o‘z ta’sirini o‘tkazish (Badaxshon) va

Xuroson (Xorazm) ga tasir o‘tkazmaslikka kelishildi. Rossiya 1873 yili General

fon Kaufman boshchiligida Xiva xonligiga qarshi hujumini boshladi.

1873-yil 29-mayda ruslar Xiva xonligining poytaxti Xiva shahrini bosib

olgandan so‘ng, xon saroyini talan-taroj qildilar. Moddiy boyliklar bilan bir

qatorda qo‘lyozma asarlar va arxiv hujjatlari Turkiston general – gubernatori K.P.

Kaufmanning topshirig‘iga asosan sharqshunos olim Aleksandr Kun tomonidan

Toshkentga olib kelindi. Arxiv va qo‘lyozmalarning tarkibi va mazmunini o‘rganib

chiqqan Xiva ekspeditsiyasida bevosita qatnashgan A.L. Kun general-gubernatorga

hisobot taqdim etadi. Unda olim mazkur hujjatlarni ikki guruhga bo‘lgan edi

[2:

41].

Birinchi guruhga xonlikning daromadlari va xarajatlariga doir daftarlari

hamda bir qancha vaqf mulki hujjatlarini, ikkinchisiga xatlar, arizalar, shuningdek,

diplomatic yozishmalarni kiritgan. Umuman olganda, Xiva xoni saroyidan Sharq

qo‘lyozmalaridan iborat 300 ga yaqin kitob, 129 nomda 140 jild tarixiy asarlar, 20


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

352

nafar shoirlarning 30 jildli asarlari, 50 jildli 40 ta huquqiy-diniy asar, bundan

tashqari 18 ta Qur’on va 50 ta darslik kitoblari to‘planganini ma’lum qiladi. A.Kun

Xiva xonligi hujjatlari asosidagi dalolatnomasida quyidagicha fikr bildirgan. “Xon

saroyi musodara qilinganida, qo’lyozmalar bilan birgalikda hujjatlar ham to’plandi

[2: 63].

Bu hujjatlarni ikki guruhga bo’lish mumkin: birinchi guruhga xonlikning

daromadlari va xarajatlariga doir daftarlar hamda bir qancha vaqf va mulk

hujjatlarini, ikkinchi guruhga xatlar va diplomatik yozishmalarni kiritish mumkin.

Daftarlar orasida pul soliqlariga doir yozuvlar (solg’ut), zakot daftarlari va

Matmurod devonbegining xon xarajatlari to

g

risidagi hisobotlari bor. So’ngra shu

hujjatlar orasida Buxoroda, G

azalida, Istanbulda va boshqa joylarda savdo-sotiq

ishlari bilan yashab turgan Xivaliklarning Xonga yuborgan iltimosnomalari,

nizolarini hal qilib berish to

g

risida yozilgan imkoniyatnomalar, biror mansab

berish to

g

risidagi iltimosnomalar va shu kabilar bor. Diplomatik hujjatlar orasida

Ost- Indiya general gubernatorlari Narsbrukning xati, Turkiya sultonining xatlari

va farmonlari, rus elchisi podpolkovnik Danilevskiy bilan Xiva xoni o’rtasida

tuzilgan ahdnoma hamda Turkiston general gubernatori tomonidan xonga

yuborilgan bir nechta maktub mavjud”.

Ushbu noyob hujjatlarning bir qismi fon Kaufman tomonidan 1874-yil 28-

martda Peterburg Fanlar Akademiyasi Osiyo muzeyi (hozirgi Sankt-Peterburgdagi

Rossiya Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik instituti kutubxonasi)ga, qolgani esa

Peterburgdagi Imperator xalq kutubxonasi (Sankt-Peterburgdagi Rossiya Milliy

kutubxonasi)ga yuborilgan. Uzoq muddat hujjatlar ilmiy muomalaga kiritilmasdan,

tadqiqotchilar uchun noma’lum bo‘lib qolgan. Xiva xonlari arxivini birinchi bo‘lib,

1936-yili sharqshunos olim P.P.Ivanov tomonidan tasodifan topib olinishi va

o‘rganib chiqilishi tarix fani sohasida katta yutuq bo‘ldi. Mudomki, ushbu davrga

qadar o‘zbek xonliklari tarixi mahalliy tarixnavislar asarlari yoki yevropalik

sayyohlar esdaliklari asosida yoritilar edi. Xiva xonligi arxivi hujjatlari

mazmunining sharqshunos P.Ivanov tomonidan tadqiq etilishi Xiva xonligi tarixini

ma’lumotlar bilan boyitishga xizmat qildi. P.Ivanov Saltikov-Shchedrin nomli xalq


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

353

kutubxonasidan hujjatlar topib, Xiva tarixiga oid tadqiqotlarini doirasini

kengaytishga muvaffaq bo‘ladi. Xiva xonlari arxivi hujjatlarini tizimli o‘rganish

natijasida P.P. Ivanov “XIX asrdagi Xiva xonlari arxivi” asarini nashr etgan.

Biroq, olim arxivning Sharqshunoslik institutida saqlanib qolgan ikkinchi qismidan

bexabar edi. Keyinchalik, mazkur hujjatlar 1951-1956 yillar Sharqshunoslik

institutida katta ilmiy xodim lavozimida ishlagan, 1953 yil “Xiva xonligida feodal

yer egaligi va davlat tuzilishi” mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan

M. Yo‘ldoshev tomonidan ilmiy muomalaga kiritilgan. M. Yo‘ldoshev mazkur

arxiv hujjatlari asosida Xiva xonligidagi yer egaligining qanday tarkib topganligi

va yerdan kimlar foydalanganligini aniqlashga muvaffaq bo‘lgan hamda butun

mamlakatdagi yerlarning 9/10 katta yer egalari qo‘lida bo‘lganligini isbotlagan.

Olim haqiqiy hujjatlarga tayanib, tarix fanida birinchi marta XIX asrda Xivadagi

yer-suv munosabatlarni, keng xalq ommasining hayotini, Xiva qishloqlaridagi

murakkab ijtimoiy vaziyat va dehqonlar tabaqasi haqida to‘liq malumot beradi. M.

Yo‘ldoshev O‘rta Osiyo xonliklari xo‘jaligida chorikorlik, yerni ijaraga olib

ishlash shaklining keng tarqalmaganligi to‘g‘risidagi masalani yoritgan. Xiva

xonligida soliq va majburiy ishlar haqida, soliq mahkamalarining tuzilishi, soliq

to‘lovchilar toifalari va ularning miqdori hamda yig‘ilgan soliqlarning hajmi

to‘g‘risida aniq malumotlar keltirib o‘tilgan. Tadqiqotchi tomonidan o‘rganilgan

hujjatlar Xiva xonlari ma‘muriy tuzilishiga doir boy materiallarni ham o‘z ichiga

oladi. Shuningdek, saroy ayonlari, ma’mury, harbiy, sud va diniy mansablar

to

g

risida mukammal ro

yxat keltiriladi hamda ularning mansab darajalari va

vazifalari aniq ko’rsatiladi.

Xiva xonligiga oid arxiv daftarlarining o

qib chiqishning qiyinchiligi va bu

sohada tadqiqotchining qilgan katta ishini alohida ta’kidlab o

tish kerak. Arxiv ilk

marta topilgan davlat hujjatlari to

plami shaklida emas, balki tarqoq holda yotgan

tasodifiy

qog

ozlar

yig‘ma jildidan

iborat

edi.

1962-yil O‘zbekiston

arxivshunoslari tashabbusi bilan Respublika hukumatining talabi asosida hozirgi

Sankt-Peterburgdagi Rossiya Milliy kutubxonasi (Leningraddagi) Saltikov-


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

354

Shchedrin nomidagi Davlat xalq kutubxonasidan 10 158 varaqda Xiva xonlari

hujjatlari yurtimizga keltirildi. Hozirda ushbu noyob arxiv hujjatlari O‘zbekiston

Respublikasi Milliy davlat arxivida saqlanmoqda.

Xiva xonlari arxivlarini chuqur o‘rgangan olim M.Yo‘ldoshev arxiv

daftarlari orasida saroy harajatlarini ko‘rsatuvchi juda ko‘p hujjatlar borligini

aniqladi. Hujjatlar xon xazinasi qanday sarflanganligini aniq qilib ko‘rsatadi. Bu

hol hujjatlarning ilmiy qimmatini oshirish bilan birga, ularni muhim tarixiy

manbaga aylantiradi. Mazkur arxiv hujjatlarining o‘rganilayotgan davrda tartib

bilan yozib borilishi, to‘planishi va saqlanishi ham O‘rta Osiyo xonliklaridagi

yuksak madaniyat va taraqqiyotdan dalolat beruvchi muhim omillardan biri

hisoblanadi. Daftarlardan Xiva xonligida taqdirlanish, mukofot tariqasida (orden,

yorliq va medallar yo‘qligi) pul, yer-suv, chorva yoki qimmatbaho buyumlar

berilganligini bilib olishimiz mumkin

[4

: 59]

.

Taqdirlash, turli jun mato va choponlar bilan mukofotlash usuli ham keng

tarqalganligini ko‘rishimiz mumkin. Ayrim hollarda mukofot tariqasida pichoqlar

ham berilgan. Xivada harbiy yurishlar vaqtida askarlarda davlat tomonidan tibbiy

yordam ko‘rsatilmas edi. Yaralangan askarlar o‘z hisobidan davolanishi kerak

bo‘lgan.

O‘zbekiston Respublikasi Milliy Davlat Arxivi 125-raqam tarix fondi “Xiva

xonlari devonxonasi” va “Xiva xonlari arxivi” deb atalgan birinchi va ikkinchi

tavsiflari “Iqtisod” va “Qozi vasiqlari” bo‘limida, hamda 323-fond birinchi

tavsifida saqlanayotgan vaqfnomalarda Xiva madrasalari va ularning iqtisodiy

manbalari to‘g‘risida noyob hujjatlar mavjud.

“Xiva xonlari arxivi” fondida “Yasovulboshining vaqf masalalari bo‘yicha

xon saroyiga chaqirilishi” deb nomlangan hujjatlar jamg‘armasi saqlanadi. Mazkur

hujjatlarni tadqiq etilishi ikki jihati bilan muhim bo‘lib, birinchidan, sud-huquq,

fiqh tizimida yasovulboshi institutining tutgan o‘rni, uning funksiyalari haqida,

ikkinchidan, vaqf ma’muriyati faoliyatiga oid qimmatli ma’lumotlarni beradi.

Yasovulboshining davlat boshqaruvi va sud-huquq, mirshablik tizimida tutgan


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

355

o‘rni masalasi atroflicha o‘rganilgan bo‘lib, mazkur tadqiqotda asosiy e’tibor Xiva

xonligida vaqf ma’muriyatining amaliy faoliyatiga qaratiladi.

Foydalanilgan manba va adabiyotlar:

1.

Historiography of the problem of record keeping and archival affairs of the

Khiva khanate in the XIX-early XX centuries. S.Xusanov.

2.

. Муравьёв Н.Н. Путешествие В Туркмению И Хиву В 1818-1820 Гг.

Гвардейского генерального штаба капитана Н. Муравьева посланного в сию

страну для переговоров. .1-2-. – Москва, 1822; Иванин М.И. Описание

зимнего похода в Хиву В 1839-1840 Гг. – Спб. 1874; Соболев Л. Обзор

доступов в Хивинское ханство и короткие сведения о нем. // Вс., 1873;

Костенко Л.Ф. Хива В 1873 Г. – Спб. 1874; Кун А.Л. Доходы Хивинского

ханства // Тв. 1873; Веселовский Н.И. Очерк историкогеографических

сведений о Хивинском ханств от древнейшего времени до настоящего. – Спб.

1875; Данилевский Г. Описание Хивинского ханства // Зрго, 1851; Гладышев

Д. Муравьин. Поездка из Орска в Хиву и обратно совершенная в 1740- 1741

Гг. Поручиком Оренбург. Драгуном. Полна Д. Гладышевым И Геодезистом

Муравьиным. – Спб,1851; Вамбери Х. Путешествие по Средней Азии. –

Москва. А. И. Мамонтов, 1867; Вельяминов. Зернов В.В. архивные монеты

Бухарские и Хивинские // Творао, 1889; Каульбарс А.В. Материалы для

разрешение вопроса о повороте Аму Дарьи В Каспийское море. – Тифлис,

1887; Шим А. Хива и хивинцы и покорение Хивы. Очерк. – Москва, 1914;

Желябужский Е. Очерки Завоевание Хивы. – Москва, 1875; Самойлович А.Н.

К изучению Хивы и Хивинского ханства, сост. Капитаном Ген Штаба

Гримфельдом, перераб. Генерал Майором Галкиным. Ч. 1-2-.-Ташкент, 1902-

1908;

3.

Йулдашев М.Й. XIX аср Хива давлат ҳужжатлари, ЎзССР ФА Т.1960.

Болтаев А. Хоразм тарихига оид ҳужжатлар // Қўлёзма. ЎЗРФАШИ. - №9320;

Хива ҳақида эсдаликлар // Қўлёзма ЎЗРФАШИ. - №11645;


background image

Actual problems of the history of Uzbekistan / Актуальные проблемы истории Узбекистана

356

4.

Вохидов Ш. Холиқова Р. Марказий Осиё давлатлари бошқарув

тарихидан. – Тошкент. Янги аср авлоди, 2006; яна қаранг. Вохидов Ш.

Сабурова Чс. Хива хонлигида унвон, мансаблар ва улар эгаларининг

вазифалари.

QO‘QON XONLIGINING YER-SUV MUNOSABATLARI TARIXIDAN

Mamurov M.M.

QDPI, Tarix kafedrasi katta o

qituvchisi

m.mamurov-74@yandex.ru

Annotatsiya. Ushbu maqolada Qo‘qon xonligida amalga oshirilgan suv inshootlari qurilishining

ba’zi bir jihatlari tahlil etilib, XVIII- XIX asrlarda xonlik xududida barpo etilgan suv inshootlari, ulardan

foydalanish, dehqonchilik madaniyati, suvni taqsimlash va boshqarish huquqlari haqida so‘z boradi.

Qo‘qon xonlari Erdonabiy, Norbo‘tabiy, Olimxon, Umarxon, Muhammad Alixonlarning agrar

masalalarga oid chora-tadbirlari haqida so`z ketadi.

Kalit soz va iboralar:Qo‘qon xonligi, suv inshootlari, dehqonchilik madaniyati, suvni

taqsimlash, boshqarish huquqlari, kanal, ariq, Yangi ariq,Ulug‘nor.

Аннотация. В данной статье анализируются некоторые аспекты строительства

водных сооружений в Коканском ханстве, водные сооружения, построенные на территории

ханства в XVIII-XIX веках, их использование, культура земледелия, водораспределение и права

управления. И рассматривались вопросы правителей Кокандских ханов Ердонабий, Норбутабий,

Олимхан, Умархан, Мухаммад Алихану по аграрным вопросам.

Ключевые слова и фразы: Коканское ханство, водное хозяйство, культура земледелия,

водораспределение, право управления, канал,арик, Янги арик, Улугнор.

Annotation. ‘This article analyzes some aspects of the construction of water facilities in the

Kokan Khanate, water facilities built in the territory of the Khanate in the 18th and 19th centuries, their

use, farming culture, water distribution and management rights. The measures of Erdonabi, Norbotabi,

Olimkhan, Umarkhan, Muhammad Alikhan’s regarding agrarian issues are discussed.

Keywords and phrases: Kokand khanate, water facilities, farming culture, water distribution,

management rights, canal, ditch,Yangi ditch, Ulug‘nor.

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarning bosh maqsadi –

xalqimizga har tamonlama qulay sharoitlar yaratishdan iborat. O‘zbekiston

Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev mamlakatimizni 2016-yilda ijtimoiy-

iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017-yilga mo‘ljallangan iqtisodiy

dasturning

eng

muhim

ustivor

yo‘nalishlariga

bag‘ishlangan

Vazirlar

Библиографические ссылки

Historiography of the problem of record keeping and archival affairs of the Khiva khanate in the XIX-early XX centuries. S.Xusanov.

Муравьёв Н.Н. Путешествие В Туркмению И Хиву В 1818-1820 Гг. Гвардейского генерального штаба капитана Н. Муравьева посланного в сию страну для переговоров. .1-2-. – Москва, 1822; Иванин М.И. Описание зимнего похода в Хиву В 1839-1840 Гг. – Спб. 1874; Соболев Л. Обзор доступов в Хивинское ханство и короткие сведения о нем. // Вс., 1873; Костенко Л.Ф. Хива В 1873 Г. – Спб. 1874; Кун А.Л. Доходы Хивинского ханства // Тв. 1873; Веселовский Н.И. Очерк историкогеографических сведений о Хивинском ханств от древнейшего времени до настоящего. – Спб. 1875; Данилевский Г. Описание Хивинского ханства // Зрго, 1851; Гладышев Д. Муравьин. Поездка из Орска в Хиву и обратно совершенная в 1740- 1741 Гг. Поручиком Оренбург. Драгуном. Полна Д. Гладышевым И Геодезистом Муравьиным. – Спб,1851; Вамбери Х. Путешествие по Средней Азии. – Москва. А. И. Мамонтов, 1867; Вельяминов. Зернов В.В. архивные монеты Бухарские и Хивинские // Творао, 1889; Каульбарс А.В. Материалы для разрешение вопроса о повороте Аму Дарьи В Каспийское море. – Тифлис, 1887; Шим А. Хива и хивинцы и покорение Хивы. Очерк. – Москва, 1914; Желябужский Е. Очерки Завоевание Хивы. – Москва, 1875; Самойлович А.Н. К изучению Хивы и Хивинского ханства, сост. Капитаном Ген Штаба Гримфельдом, перераб. Генерал Майором Галкиным. Ч. 1-2-.-Ташкент, 1902- 1908;

Йулдашев М.Й. XIX аср Хива давлат ҳужжатлари, ЎзССР ФА Т.1960. Болтаев А. Хоразм тарихига оид ҳужжатлар // Қўлёзма. ЎЗРФАШИ. - №9320; Хива ҳақида эсдаликлар // Қўлёзма ЎЗРФАШИ. - №11645;

Вохидов Ш. Холиқова Р. Марказий Осиё давлатлари бошқарув тарихидан. – Тошкент. Янги аср авлоди, 2006; яна қаранг. Вохидов Ш. Сабурова Чс. Хива хонлигида унвон, мансаблар ва улар эгаларининг вазифалари.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов