ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
256
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
Abdullayeva Simela Xristoforovna
Dotsent TATU
Annotatsiya:
Ushbu maqolada axborot texnologiyalarining rivojlanishi, ularning jamiyatdagi
o‘rni va roli tahlil qilinadi. Maqola axborot texnologiyalarining iqtisodiyot, ta’lim, sog‘liqni
saqlash, va kundalik hayotdagi ta’sirini o‘rganadi. Shuningdek, axborot texnologiyalarining
tarixi, asosiy vositalari va ularning zamonaviy jamiyatdagi o‘zgarishlarga qanday
moslashayotganligi haqida ma’lumotlar taqdim etiladi. Maqolada, axborot texnologiyalari orqali
yasalgan yangi imkoniyatlar va ular bilan bog‘liq xavf-xatarlar hamda xavfsizlik masalalariga
alohida e’tibor qaratiladi.
Kalit so‘zlar:
Axborot texnologiyalari, internet, kompyuterlar, mobil qurilmalar, sun’iy intellekt,
iqtisodiyot, ta’lim, xavfsizlik, ma’lumotlar, elektron savdo.
Kirish
Axborot texnologiyalari so‘nggi o‘n yilliklarda jahonda juda katta rivojlanish jarayonini boshdan
kechirmoqda. Axborot texnologiyalarining taraqqiyoti, nafaqat ilm-fan va texnika sohasidagi
yutuqlarni, balki jamiyatning turli jabhalariga ta’sir ko‘rsatmoqda. Kompyuterlar, internet, mobil
qurilmalar, sun’iy intellekt kabi innovatsiyalar nafaqat ish yuritish, balki odamlar o‘rtasidagi
aloqa va axborot almashish usullarini tubdan o‘zgartirdi.
Bugungi kunda axborot texnologiyalari hayotimizning ajralmas qismiga aylangan. Har bir
sohada, jumladan, iqtisodiyot, ta’lim, sog‘liqni saqlash va hatto davlat boshqaruvi sohalarida
ham axborot texnologiyalari o‘z o‘rnini topgan. Axborot texnologiyalarining yuqori rivojlanishi
nafaqat samaradorlikni oshirishga, balki yangi muammolar va xavflarni ham keltirib
chiqarmoqda. Bu maqolada axborot texnologiyalarining jamiyatdagi roli va ularning rivojlanish
istiqbollari haqida so‘z yuritiladi.
Asosiy qism
Axborot texnologiyalarining tarixi va rivojlanishi
Axborot texnologiyalarining tarixi uzoq yillarga borib taqaladi. Ularning rivojlanishining
boshlanishi 20-asrning o‘rtalariga to‘g‘ri keladi, ayniqsa kompyuter texnikasining o‘zgarishlari
axborot texnologiyalarining yangi bosqichga ko‘tarilishiga olib keldi. Birinchi kompyuterlarning
yaratilishi va keyinchalik internetning paydo bo‘lishi axborot texnologiyalarining tez
rivojlanishiga sabab bo‘ldi. Kompyuterlar va tarmoqlar orqali axborot almashishning tezlashuvi
axborot texnologiyalarining jadal taraqqiyotini ta’minladi.
Axborot texnologiyalarining asosiy vositalari
Axborot texnologiyalarining asosiy vositalari kompyuterlar, mobil telefonlar, internet va sun’iy
intellekt kabi texnologiyalarni o‘z ichiga oladi. Kompyuterlar zamonaviy axborot
texnologiyalarining asosiy qurilmalaridan biridir. Ular yordamida katta hajmdagi axborotlarni
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
257
saqlash, qayta ishlash va uzatish mumkin bo‘ladi. Internet, o‘z navbatida, global axborot
tarmog‘i sifatida, odamlar o‘rtasida axborot almashishning asosiy vositasi bo‘lib xizmat qiladi.
Mobil telefonlar va smartfonlar esa har bir insonning qo‘lida mavjud bo‘lib, ulardan foydalanish
orqali axborotga kirishning yangi imkoniyatlari yaratilgan. Bu qurilmalar internetga ulanish,
elektron pochta, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa xizmatlardan foydalanishga imkon beradi. Sun’iy
intellekt, shuningdek, axborot texnologiyalarining yangi avlodini tashkil etadi. Ularning
yordamida mashina o‘z-o‘zini o‘rgana oladi, ko‘plab vazifalarni avtomatlashtirish va analiz
qilish mumkin bo‘ladi.
Axborot texnologiyalarining jamiyatdagi roli
Axborot texnologiyalarining jamiyatdagi o‘rni juda katta. Ularning iqtisodiyotga ta’siri asosan
ish samaradorligini oshirish, yangi ish o‘rinlarini yaratish va raqobatbardoshlikni kuchaytirishga
qaratilgan. Axborot texnologiyalari yordamida korxonalar o‘z ishlarini optimallashtirib, qisqa
vaqt ichida katta hajmdagi axborotni qayta ishlash imkoniyatiga ega bo‘lishdi. Shuningdek, e-
commerce (onlayn savdo) rivojlanishi ham axborot texnologiyalarining ijobiy ta’sirlaridan biridir.
Ta’lim sohasida axborot texnologiyalarining roli ham katta. Ular yordamida masofaviy ta’lim
tizimlari rivojlandi, talabalar o‘z vaqtida va kerakli ma’lumotlarga kirish imkoniyatiga ega
bo‘ldilar.
Bu esa, ta’limni yanada sifatli va samarali qilishga yordam berdi. Shuningdek, sog‘liqni saqlash
sohasida ham axborot texnologiyalari muhim o‘rin tutadi. Elektron tibbiy kartalar, telemeditsina
tizimlari va tibbiy ma’lumotlarni tahlil qilish orqali shifokorlar tezroq va aniqroq qarorlar qabul
qilishadi.
Axborot texnologiyalarining xavflari va xavfsizlik masalalari
Axborot texnologiyalarining rivojlanishi bilan birga yangi xavf-xatarlar ham yuzaga keldi.
Axborot xavfsizligi masalalari har qachongidan ko‘ra dolzarb bo‘lib qolmoqda. Axborotlar va
ma’lumotlar o‘g‘riligi, kiberhujumlar, viruslar va boshqa zararli dasturlar internet va tarmoqlar
orqali keng tarqalmoqda. Bu holatlar axborot texnologiyalaridan foydalanishda katta
ehtiyotkorlikni talab etadi.
Axborot texnologiyalarini samarali va xavfsiz ishlatish uchun zamonaviy xavfsizlik tizimlari va
texnikalarini joriy etish zarur. Xavfsizligini ta’minlash uchun maxfiylik siyosati, shifrlash
tizimlari va foydalanuvchi identifikatsiyasi kabi vositalardan foydalanish kerak.
Xulosa
Axborot texnologiyalari jamiyatning har bir jabhasida muhim rol o‘ynaydi va uning rivojlanishi
nafaqat ilmiy va texnologik yutuqlarni, balki iqtisodiyot, ta’lim, sog‘liqni saqlash va boshqa
sohalarda yangi imkoniyatlar yaratadi. Biroq, axborot texnologiyalarining tez rivojlanishi bilan
birga, xavf-xatarlar ham mavjud bo‘lib, ularni bartaraf etish uchun zamonaviy xavfsizlik
choralari ishlab chiqilishi kerak. Shu bois, axborot texnologiyalarini rivojlantirishda ularning
xavfsizligi va barqarorligi muhim o‘rin tutadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
258
1.Pirov, F. “Axborot texnologiyalari va ularning jamiyatdagi o‘rni.” – Toshkent, 2015.
2.Abdullayev, S. “Axborot texnologiyalarining xavfsizligi.” – Toshkent, 2018.
3.Karimov, I. “Axborot va kommunikatsiya texnologiyalarining iqtisodiyotga ta’siri.” –
Toshkent, 2017.
4.Yunusov, N. “Kompyuter texnologiyalari va ma’lumotlar xavfsizligi.” – Toshkent, 2014.
5.Shukurov, A. “Sun’iy intellekt va uning imkoniyatlari.” – Toshkent, 2016.
6.Mirzayev, R. “Axborot texnologiyalari va ta’lim tizimi.” – Toshkent, 2019.
