№ 1 (2025) PEDAGOGIK ISLOHOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI

Maqolalar

• 

  СТРАТЕГИЧЕСКОЕ УПРАВЛЕНИЕ РАЗВИТИЕМ КОНКУРЕНТНЫХ ПРЕИМУЩЕСТВ ВУЗОВ В УСЛОВИЯХ РЕФОРМИРОВАНИЯ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН (НА ПРИМЕРЕ ФЕРГАНСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА И ФЕРГАНСКОГО ПОЛИТЕХНИЧЕСКОГО ИНСТИТУТА) В условиях модернизации экономики и интенсификации интеграционных процессов стратегическое управление развитием конкурентных преимуществ высших образовательных учреждений становится ключевым направлением государственной политики в Узбекистане. Согласно Стратегии развития «Новый Узбекистан» на 2022–2026 годы [1], одной из приоритетных задач является создание конкурентоспособной национальной системы образования, способной обеспечить подготовку высококвалифицированных кадров.

  наргизахон Ходжаева

  89-92

    

  • Batafsil o'qish
• 

  BUTUN ZANJIR UCHUN OM QONUNI. ZANJIRDAN AJRALAYOTGAN ENERGIYA Ushbu ilmiy maqola elektr zanjirlaridagi asosiy qonunlardan biri - butun zanjir uchun Om qonunini chuqur tahlil qilishga bag‘ishlangan. Elektr toki, kuchlanish va qarshilik o‘rtasidagi bog‘liqliklar matematik asosda yoritiladi. Ayniqsa, elektr yurituvchi kuch, ichki va tashqi qarshilik, tok kuchi tushunchalari to‘liq yoritilib, ular orasidagi funksional munosabatlar formulalar orqali tushuntiriladi. Zanjirdan ajralayotgan energiyaning issiqlik ko‘rinishida qanday tarqalishi, foydali va yo‘qotilgan energiya nisbatlari, Joul-Lens qonuni asosida ifodalanadi. Bu maqola o‘rta maktab o‘quvchilari, abituriyentlar hamda fizika fanidan chuqur bilim olishni istovchilar uchun foydali bo‘lib xizmat qiladi.

  Dilora Tilavova , firuza Nabiyeva

  93-96

    

  • Batafsil o'qish
• 

  UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA MUSIQA TO‘GARAKLARI TASHKIL ETISH USULLARI Ushbu maqolada umumiy o‘rta ta’lim maktablarida darsdan tashqari musiqa to‘garaklarini tashkil etish faoliyati, metodikasi, ish olib uslublari haqida tavsiya va tushunchalar bayon etilgan. Shuningdek, musiqa to‘garaklari orqali o‘quvchilarda san’at, xalq ijodiyoti, ma’naviyat, madaniyatga muhabbat hissini uyg’otish mumkinligi bayon etilgan.

  Anvar Abdusamatov

  97-99

    

  • Batafsil o'qish
• 

  ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARINI MODELLASHTIRISHNING KOʻP MASHTABLI VA KOʻP SHAKLLI TABIATI Ushbu maqolada ishlab chiqarish jarayonlarini modellashtirishda koʻp mashtabli (multi-scale) va koʻp shaklli (multi-form) yondashuvlarning mohiyati yoritiladi. Modellashtirish jarayonida tizimning har xil darajadagi komponentlari birgalikda ko‘rib chiqiladi: texnologik, texnik, axborot va boshqaruv komponentlari. Maqolada ishlab chiqarish tizimlarining tarkibiy elementlari orasidagi murakkab bogʻlanishlar va ular orasidagi aloqalarni aniqlash, modellashtirish vositalari va algoritmlarini qo‘llashning dolzarbligi asoslab beriladi. Mazkur yondashuv raqamli egizaklar (Digital Twin) va sanoat 4.0 texnologiyalari bilan bogʻliq holda tahlil qilinadi.

  Zilola Rakhimberdiyeva

  100-102

    

  • Batafsil o'qish
• 

  TAYMERLAR Maqolada taymerlarning turlari, ishlash prinsipi va zamonaviy texnologiyalardagi qo‘llanilishi tahlil qilinadi. Kelajakdagi istiqbollar va sun’iy intellekt bilan integratsiyasi ko‘rib chiqiladi.

  Zilola Rakhimberdiyeva

  103-105

    

  • Batafsil o'qish
• 

  ОСОБЕННОСТИ СВЯЗЕЙ МЕЖДУ ЛЕКСИЧЕСКИМИ ЕДИНИЦАМИ В МЕНТАЛЬНОМ ЛЕКСИКОНЕ В статье рассматриваются особенности связей между лексическими единицами в ментальном лексиконе, отражающие когнитивные механизмы хранения, организации и актуализации языковой информации. Анализируются различные типы связей, а также их роль в формировании внутренней структуры лексикона. Полученные результаты способствуют углублённому пониманию ментальной репрезентации лексических единиц и имеют прикладное значение для когнитивной лингвистики, лексикографии и языкового обучения.

  Камила Жумаева

  106-108

    

  • Batafsil o'qish
• 

  TA`LIM MUASSASALARI XODIMLARI IMIDJINING TA`LIM MUHITIGA TA`SIRI Ta’lim muassasalarida xodimlarning imidji nafaqat tashqi ko’rinish bilan cheklanib qolmay, balki ularning xulq-atvori, kommunikatsiya uslubi, professionallik darajasi va muassasa qadriyatlarini aks ettirish qobiliyatini ham o’z ichiga oladi. Ayniqsa (yapon komikslari) uslubidagi ta’lim muassasalarida bu omillar o’ziga xos ahamiyatga ega. Chunki o’ziga xos vizual madaniyat va qadriyatlarni mujassam etadi. Bunday muassasalarda xodimlarning imidji ta’lim muhitiga bevosita ta’sir ko’rsatadi, o’quvchilarning motivatsiyasi, qiziqishi va muassasaga bo’lgan ishonchini shakllantiradi.

  Kamola Raxmatova

  109-112

    

  • Batafsil o'qish
• 

  TAHLIL KOMPONENTI Mazkur tezisda tahlil qilish orqali so‘zlarning qismlarini ajratish va ma’nolarini aniq tushunish mumkin bo‘ladi va komponent tahlil qaysi tahlillar bilan o‘xshashi,farq qilinishi aniqlanadi. Komponent tahlili tilshunoslikda: tilning muhim birliklarining mazmun rejasini o‘rganish usuli, uning maqsadi ma'noni minimal semantik komponentlarga ajratish sifatida qaraladi. Har qanday til birligining ma’nosi semantik komponentlardan (semalardan) iborat degan gipotezaga asoslanib, tilning lug‘at tarkibini cheklangan (nisbatan kichik) semantik xususiyatlar yordamida tavsiflash mumkin.

  Nargiza Kodirova

  113-116

    

  • Batafsil o'qish
• 

  GOMEOSTAZ MEXANIZMLARI VA ULARNING FIZIOLOGIK AHAMIYATI Ushbu maqolada gomeostaz tushunchasi, uning fiziologik asoslari va organizmdagi barqaror ichki muhitni ta'minlovchi asosiy regulyator mexanizmlar keng yoritilgan. Gomeostaz asosan asab va endokrin tizimlar orqali amalga oshiriladi, bu tizimlar organizmda harorat, glyukoza darajasi, qon bosimi, pH, suyuqlik va elektrolit muvozanatini qat'iy nazorat ostida ushlab turadi. Teskari aloqa mexanizmi gomeostazning markaziy tamoyili sifatida ko‘rsatilgan bo‘lib, har qanday fiziologik ko‘rsatkichning og‘ishi javoban regulyator tizimlar tomonidan tuzatilib, holat me'yorga keltiriladi. Termoregulyatsiya, osmoregulyatsiya, glikemik nazorat, kislota-ishqor muvozanati va qon bosimi regulyatsiyasi gomeostaz mexanizmlarining asosiy yo‘nalishlari sifatida ko‘rib chiqilgan. Maqolada, shuningdek, bu mexanizmlarning buzilishi bilan bog‘liq bo‘lgan patologik holatlar ham ilmiy tahlil etilgan. Gomeostaz mexanizmlarining izchil va muvozanatli ishlashi organizmning salomatligi va hayotiy faoliyati uchun muhim asos hisoblanadi.

  Marjona Ma'murova

  117-118

    

  • Batafsil o'qish
• 

  AYOLLAR VA YOSHLARGA OID MEHNAT MUHOFAZASI CHORALARINING HUQUQIY ASOSLARI Mazkur maqolada ayollar va yoshlarning mehnat muhofazasi bilan bog‘liq huquqlari, qonunchilikdagi kafolatlar va ishlab chiqarish jarayonida ularga yaratiladigan xavfsiz mehnat sharoitlarining ahamiyati tahlil qilinadi. Xalqaro tajribalar, O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi hamda boshqa normativ hujjatlar asosida ayollar va yoshlar uchun belgilangan imtiyozlar, cheklovlar va ijtimoiy himoya choralarining amaliyotga tatbiqi ko‘rib chiqiladi.

  muyassar Jumadullayeva

  119-121

    

  • Batafsil o'qish
• 

  GENDER EQUALITY IN ENVIRONMENTAL LAW: THE ROLE AND PARTICIPATION OF WOMEN This paper explores the intersection of gender equality and environmental law, with a particular focus on the role and participation of women in environmental decision-making, policy development, and legal frameworks. It highlights how environmental degradation disproportionately affects women, especially in developing countries, and how their underrepresentation in legal and institutional structures can limit sustainable environmental outcomes. Drawing on international frameworks such as CEDAW and the Rio Declaration, as well as national case studies, the article advocates for a gender-sensitive approach in environmental governance.

  Nodirabonu Abdurofiyeva

  122-124

    

  • Batafsil o'qish
• 

  HALOL TURIZM – MUSULMON SAYYOHARI UCHUN QULAY MUHIT YARATISH Ushbu maqolada halol turizmning shakllanishi, asosiy tamoyillari, global turizm industriyasidagi o‘rni hamda O‘zbekistonda uni joriy etish istiqbollari IMRAD uslubida tahlil qilingan. Tadqiqot davomida halol xizmatlarga bo‘lgan talab, musulmon sayyohlarning afzalliklari, mavjud infratuzilmaviy muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, halol turizm orqali iqtisodiy o‘sish, madaniy merosni targ‘ib qilish va xalqaro hamkorlikni kuchaytirish masalalari yoritiladi.

  Saodatkhon Abdullayeva

  125-127

    

  • Batafsil o'qish
• 

  YOSHLARNI HUQUQIY MADANIYATINI OSHIRISHDA TA’LIMNING ROLI Mazkur maqolada yosh avlodning huquqiy madaniyatini shakllantirish va uni rivojlantirishda ta’lim tizimining o‘rni, usullari va samaradorligi tahlil etiladi. Shu bilan birga, huquqiy ong, huquqiy savodxonlik, fuqarolik pozitsiyasi kabi tushunchalarning mazmun-mohiyati ochib beriladi. Ilmiy adabiyotlar tahlili orqali huquqiy tarbiyaning zamonaviy yondashuvlari ko‘rib chiqiladi hamda O’zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan huquqiy-ma’rifiy islohotlarning yoshlar ongiga ta’siri o‘rganiladi.

  Izzatbek Habibjonov

  128-130

    

  • Batafsil o'qish
• 

  O’QUVCHI YOSHLARNING IJODIY QOBILIYATLARINI SHAKLLANTIRISH (ONA TILI DARSLARI MISOLIDA) Ushbu maqolada boshlang’ich sinf o’quvchilarini intilishlari va ijodiy qobiliyatini rivojlantirish bóyicha ma’lumotlar berilgan. Bunda asosan maqsadga erishishda samarali bo’lgan asosiy metodik yondashuvlar keltirilgan.

  Gulchiroy Sharopova

  131-133

    

  • Batafsil o'qish
• 

  OLIY TА’LIMDА KREDIT-MODUL TIZIMI VА KOMMUNIKАTIV KOMPETENSIYАNING INTEGRАTSIYАSI: NАZАRIYА VА АMАLIYOT Mаzkur mаqolаdа oliy tа’lim tizimidа joriy etilgаn kredit-modul tizimi hаmdа tаlаbаlаrning kommunikаtiv kompetensiyаsini shаkllаntirish jаrаyoni o‘rtаsidаgi uzviy bog‘liqlik tаhlil qilinаdi. Kredit-modul tizimining tаlаbаlаrning mustаqil tа’limgа yo‘nаltirilgаnligi, o‘z fikrini erkin vа rаvon ifodа etish ko‘nikmаlаrini rivojlаntirishdаgi roli ochib berilаdi. Shuningdek, kommunikаtiv kompetensiyаning mаzmuni, tuzilmаsi vа uni shаkllаntirishning pedаgogik shаrt-shаroitlаri ko‘rib chiqilаdi. Xorijiy tаjribа misolidа kredit-modul tizimi orqаli sаmаrаli kommunikаtiv muhit yаrаtish yo‘llаri tаhlil qilinib, аmаliy tаvsiyаlаr berilаdi. Ushbu mаqolа nаzаriy аsoslаr bilаn bir qаtordа, аmаliy jihаtdаn hаm muhim аhаmiyаtgа egа bo‘lib, zаmonаviy tа’lim jаrаyonidа o‘qituvchi vа tаlаbа o‘rtаsidаgi sаmаrаli muloqotni yo‘lgа qo‘yishgа xizmаt qilаdi.

  Аlpomish Khusаnov

  134-138

    

  • Batafsil o'qish
• 

  YOSHLARNI TA’LIM OLISHGA QIZIQTIRISH: MUAMMOLAR, IMKONIYATLAR VA SAMARALI STRATEGIYALAR Bugungi kunda yoshlarni ta’limga jalb etish va ularda bilim olishga bo‘lgan ichki motivatsiyani shakllantirish muhim ijtimoiy vazifalardan biridir. Maqolada yoshlarning ta’limga qiziqishini oshirishga ta’sir etuvchi omillar, mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari tahlil qilinadi. Oila, maktab, o‘qituvchilar, jamiyat va ommaviy axborot vositalarining ta’siri alohida ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, zamonaviy texnologiyalar, raqamli platformalar, interaktiv ta’lim uslublari yosh avlodni rag‘batlantirishda qanday rol o‘ynashi bayon etiladi. Tadqiqotda so‘rovnomalar, kuzatuvlar va mavjud ilmiy adabiyotlar asosida yondashuvlar ishlab chiqilgan. Natijalar yoshlarning ta’limga bo‘lgan qiziqishini shakllantirishda ko‘p omilli yondashuv zarurligini ko‘rsatadi. Maqola ta’lim tizimi ishtirokchilariga, xususan, o‘qituvchilar, ota-onalar va ta’lim siyosatini ishlab chiquvchilar uchun foydali tavsiyalar beradi. Umuman olganda, yoshlarni ta’limga qiziqtirish faqat bilim berish emas, balki ularning hayotiy maqsadlarini shakllantirishda muhim omil ekani isbotlanadi.

  Madina Rafikova , umida Ko’shakova

  139-142

    

  • Batafsil o'qish
• 

  MAKROIQTISODIYOTNING ZAMONAVIY STRATEGIK YO‘NALISHLARI Mazkur maqolada makroiqtisodiyotning zamonaviy sharoitdagi asosiy strategik yo‘nalishlari yoritilgan. Xususan, iqtisodiy o‘sish, bandlik, inflyatsiyani boshqarish, tashqi iqtisodiy muvozanat, fiskal va monetar siyosat, innovatsion rivojlanish yo‘nalishlari chuqur tahlil qilingan. Shuningdek, O‘zbekiston misolida strategik ustuvorliklar ko‘rib chiqilgan.

  R Xidoyatov, U Kholmurzayev

  143-144

    

  • Batafsil o'qish
• 

  MAMLAKATIMIZDA ELEKTRON TIJORATNI RIVOJLANTIRISHNING AHAMIYATI Ushbu maqolada O‘zbekistonda elektron tijoratning hozirgi rivojlanish holati, uni takomillashtirish zarurati va iqtisodiyotdagi roli tahlil qilinadi. E-tijoratning iqtisodiy samaradorligi, raqamli infratuzilmaning rivojlanishi, tadbirkorlikni kengaytirishdagi o‘rni va aholining istifodasi asoslab beriladi.

  M Obilov

  145-146

    

  • Batafsil o'qish
• 

  KONSTITUTSIYAVIY QADRIYATLAR VA MILLIY G‘OYA: UYG‘UNLIKDA BARQAROR JAMIYAT ASOSLARI Ushbu maqolada konstitutsiyaviy qadriyatlar va milliy g‘oya o‘rtasidagi falsafiy-ijtimoiy uyg‘unlikning barqaror jamiyat qurilishidagi nazariy va amaliy ahamiyati tahlil qilinadi. Muallif tomonidan qadriyatlarning huquqiy me'yorlar tizimidagi ontologik asoslari, ularning tarixiy shakllanish bosqichlari va milliy g‘oyaning jamiyat ijtimoiy ongiga singdirilish mexanizmlari tahlil etilgan. Konstitutsiyaviy qadriyatlar davlat va jamiyat o‘rtasidagi o‘zaro ijtimoiy shartnoma sifatida qaralib, ular orqali milliy g‘oyaning huquqiy asosda mustahkamlanishi va shaxsni ijtimoiylashuvga yo‘naltirish mexanizmi o‘rganiladi. Shuningdek, maqolada O‘zbekiston Respublikasining konstitutsiyasi va unga kiritilgan so‘nggi o‘zgartishlar kontekstida milliy g‘oyaning asosiy qadriyatlar bilan uyg‘unlashgan modeli falsafiy nuqtai nazardan tahlil etilgan. Tahlil davomida konstitutsiyaviy qadriyatlarning fuqarolik jamiyati, huquqiy ong va milliy birlikni mustahkamlovchi determinanta sifatidagi ahamiyati asoslab beriladi. Tadqiqotda Sharq falsafasi, zamonaviy siyosiy-normativ yondashuvlar va konstitutsiyaviy demokratik tizimlar tajribasi solishtirma tahlil vositasida ilmiy asosda yoritilgan.

  izzatbek Habibjonov

  147-152

    

  • Batafsil o'qish
• 

  MILLIY XAVFSIZLIK TIZIMIDA MILLIY GVARDIYANING IQTISODIY BARQARORLIKNI TAʼMINLASHDAGI ROLI Mazkur tezisda Milliy xavfsizlik tizimida Milliy gvardiyaning iqtisodiy barqarorlikni taʼminlashdagi o‘rni va ahamiyati tahlil qilinadi. Milliy gvardiyaning mamlakat ichki xavfsizligini mustahkamlash, ijtimoiy-iqtisodiy muhitni barqaror saqlash hamda strategik obyektlarni himoya qilishdagi faoliyati ochib beriladi. Iqtisodiy barqarorlikka tahdid soluvchi omillar va ularga qarshi kurashishda Milliy gvardiyaning tashkiliy, huquqiy hamda amaliy choralari ilmiy jihatdan asoslanadi. Tadqiqotda zamonaviy xavfsizlik yondashuvlari va global xavf-xatarlar sharoitida Milliy gvardiyaning funksional roli chuqur o‘rganiladi.

  alisher Burkhonov

  153-155

    

  • Batafsil o'qish
• 

  PIRLS MEZONLARI ASOSIDA O‘QUVCHILARNING MATNNI TUSHUNISH DARAJASINI BAHOLASH USULLARI VA METODIKASI Ushbu maqolada PIRLS baholash tizimi mezonlari asosida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining matnni tushunish darajasini aniqlash usullari yoritiladi. Maqolada matnni tushunishga oid ko‘nikmalar: asosiy fikrni aniqlash, tafsilotlarni ajratish, sabab-oqibatni anglash, xulosa chiqarish va matnga baho berish kabilar baholashda qanday mezonlar asosida mavzu chuqur yoritilib boradi.

  Iroda Akramova

  156-158

    

  • Batafsil o'qish
• 

  ROBERT KIYOSAKINING “BOY OTA, KAMBAG‘AL OTA” ASARIDA MOLIYAVIY SAVODXONLIK SABOQLARI Ushbu maqolada Robert Kiyosakining mashhur “Boy ota, kambag‘al ota” asaridagi asosiy g‘oyalar – moliyaviy savodxonlik, iqtisodiy mustaqillik va an’anaviy ta’lim tizimiga tanqidiy yondashuv tahlil qilinadi. Asar zamonaviy yoshlar hayotida diplomdan ko‘ra ko‘nikma muhimroq ekanligini ko‘rsatadi. Maqola orqali Kiyosakining ikki xil ota modeli orqali ilgari surgan moliyaviy tafakkur g‘oyalari, ularning O‘zbekiston jamiyati uchun dolzarbligi yoritiladi. Hayot saboqlari orqali shakllangan real iqtisodiy bilimlar va ularning yoshlar muvaffaqiyatidagi o‘rni alohida ta’kidlanadi.

  Xayrullo Temirov

  159-161

    

  • Batafsil o'qish
• 

  VLADIMIR NABOKOV IJODIDDA RUS TILI BADIIY TAFFAKKUR MANBAI Ushbu maqolada Vladimir Nabokov ijodida rus tilining estetik va madaniy o‘rni tahlil qilinadi. Adibning ko‘p tilli muhitda shakllangan badiiy tafakkuri, rus tilini kech o‘zlashtirishi va Dahl lug‘ati orqali uni chuqur o‘rganishi shuningdek, Berlin davridagi muhojirlik muhiti uning nasrida rus tilining poetik qudratini oshirganligi yoritiladi. “Mashenka” (1926), “Korol, dama, valet” (1928), “Lujin himoyasi” (“Защита Лужина”,1930), “Jasorat” (“Подвиг”, 1931) kabi asarlardagi nostalgiya va milliy o‘zlik motivlari rus tilidagi obrazlar orqali ifodalanadi. Shuningdek, Vladimir Nabokovning tarjimonlik mahorati va ikki tilli ijodiy uslubi rus tilining nafosati va tarovati bilan bevosita bog‘lanadi. Maqola adib nasrida badiiy tafakkur manbai sifatida qanday qo‘llanganini ko‘rsatishga qaratilgan.

  Sabina Pulatova

  162-164

    

  • Batafsil o'qish
• 

  SANOAT CHIQINDILARINI KAMAYTIRISH VA AYLANMA IQTISODIYOT TAMOYILLARINI TATBIQ ETISHNING EKOLOGIK SAMARADORLIGI Ushbu maqolada sanoat chiqindilarini kamaytirish va aylanma iqtisodiyot tamoyillarini tatbiq etishning ekologik samaradorligi tahlil qilinadi. Aylana iqtisodiyot modelining chiqindilarni qisqartirish, energiya va resurslarni tejash, shuningdek, ifloslanishni kamaytirishga ta’siri o‘rganiladi. Xitoy kabi mamlakatlardagi amaliy misollar asosida, ushbu yondashuvning ekologik va iqtisodiy foydalari ko‘rsatib o‘tiladi. Shuningdek, aylanma iqtisodiyotga o‘tishda duch kelinadigan texnologik, iqtisodiy va me’yoriy to‘siqlar hamda ularni yengish imkoniyatlari muhokama qilinadi. Maqola yakunida davlat, xususiy sektor va jamoatchilikning ekologik barqarorlikka erishishdagi roli bo‘yicha tavsiyalar berilgan.

  Khuryona Zulunova

  165-169

    

  • Batafsil o'qish
• 

  THE ROLE OF FAMILY ENVIRONMENT IN ADOLESCENT PSYCHOLOGICAL DEVELOPMENT The psychological development of adolescents is deeply influenced by the environment in which they are raised, with the family playing a central role. This article explores how various aspects of the family environment — including parenting styles, communication practices, emotional support, and conflict resolution — impact adolescent mental health and emotional growth. Drawing upon both classical psychological theories and contemporary empirical research, the study highlights the importance of secure attachment, open dialogue, and cultural sensitivity within family dynamics. The findings underscore that a supportive and emotionally responsive family context fosters resilience, identity formation, and healthy behavior among adolescents. The article concludes with recommendations for parents, educators, and mental health professionals to strengthen family-based psychological support systems in the modern era.

  nigora Oripova, hayrikhon Rahmatova

  170-172

    

  • Batafsil o'qish