JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Buronova Dilnoza
Samarqand davlat chet tillari instituti
YASHIL SIYOSAT VA ADABIYOT: YOVVOYI TABIATNI ASRASH G‘OYASINI
YOSHLAR ONGIDA SHAKLLANTIRISH
Annotatsiya:
Maqola, ekologik ongni shakllantirishda adabiyotning o‘rni va yosh avlodda
tabiatni asrash g‘oyasini rivojlantirishda Ernest Seton-Tompsonning asarlarining rolini ko‘rib
chiqadi. Seton-Tompsonning yovvoyi tabiatni himoya qilishga bo‘lgan chaqiriqlari, adabiyotning
ekologik masalalar bilan bog‘liq o‘rni, yoshlar orasida tabiatni sevish va unga bo‘lgan
mas’uliyatni shakllantirishda samarali vosita bo‘lishi mumkinligi ko‘rib chiqadi.
Kalit so‘zlar:
ekologiya, yashil siyosat, tabiatni asrash, adabiyot, yosh avlod, ekologik ong,
yashil iqtisodiyot.
Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan 2025-yilni “Atrof-muhitni asrash va yashil
iqtisodiyot yili” deb e’lon qilindi. Bu tashabbus ekologik ongni rivojlantirish va yashil
iqtisodiyotga o‘tish uchun davlat tomonidan qilingan muhim qadam hisoblanadi. Yashil siyosat
va ekologik muammolarni hal qilish, tabiatni asrashga bo‘lgan mas’uliyatni jamiyatda keng
yoyish zarurati mavjud. Bunday masalalarda adabiyotning roli juda katta, chunki u nafaqat
o‘quvchilarni ekologik ongga ega qilish, balki ularda tabiatga bo‘lgan mehr va ehtiromni
shakllantirishga yordam beradi.
Adabiyot orqali yoshlar ongida tabiatni asrash g‘oyasini rivojlantirish imkoniyatlarini
o‘rganish, ayniqsa Ernest Seton-Tompson kabi yozuvchilarning asarlari asosida tahlil qilish
muhimdir. Seton-Tompson, o‘zining yovvoyi hayvonlar va tabiatni himoya qilishga bo‘lgan
chaqiriqlari orqali, yoshlarni ekologik ongni rivojlantirishga undaydi.
Muhtaram prezidentimiz yilni “Atrof-muhitni asrash va yashil iqtisodiyot yili” deb e’lon qilish
tashabbusi, butun jamiyatni ekologik ongni rivojlantirishga chaqiradi. Yashil siyosatni amalga
oshirishda atrof-muhitni saqlash va unga bo‘lgan mas’uliyatni shakllantirish juda muhimdir. Bu
borada adabiyotning roli alohida ahamiyatga ega, chunki u tabiatni sevishni, uning go‘zalligini
qadrlashni o‘rgatadi va yoshlarni tabiatni asrashga undaydi.
Ernest Seton-Tompsonning asarlari, ayniqsa “Lobo” va “Yovvoyi yo‘rg‘a”, tabiatni asrashga
bo‘lgan qiziqishni rivojlantirishda samarali vosita bo‘lishi mumkin. Seton-Tompson o‘z
asarlarida yovvoyi hayvonlarning erkinligini himoya qilishni, ular uchun kurashni va insonning
tabiatga ta’sirini tasvirlagan. Bularning barchasi ekologik ongni shakllantirishda va yoshlarni
tabiatga bo‘lgan ehtiromni rivojlantirishda muhim o‘rin tutadi.
Seton-Tompson yovvoyi hayvonlarning erkinligini saqlash va tabiatni himoya qilish g‘oyasini
o‘zining hikoyalarida aks ettirgan. Uning asarlari, ayniqsa yoshlar uchun, tabiatni sevish, unga
zarar yetkazmaslik va yovvoyi hayvonlarni himoya qilish zarurligini anglashga yordam beradi.
Seton-Tompsonning asarlarida tabiatga bo‘lgan mehr-muhabbatni shakllantirish, uning o‘zida
ekologik siyosatni amalga oshirishga bo‘lgan ehtiyojni anglatadi.
Seton-Tompsonning “Lobo” asarida, Lobo va uning oilasining insonlar tomonidan izlanishi va
qirg‘in qilinishi tasvirlanadi. Bu asar, hayvonlarning erkinligini himoya qilish va tabiatga
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
bo‘lgan hurmatni targ‘ib qiladi. Boshqa bir asarida, “Yovvoyi yo‘rg‘a”, Seton-Tompson yovvoyi
otlarni tasvirlaydi va ularning erkinligini saqlab qolish zaruriyatini ta’kidlaydi.
“Lobo butun dunyo bo‘ylab erkin yurishga va o‘zining oilasi uchun jang qilishga haqli edi.
Ammo insonlar, uning erkinligini butunlay o‘rab, uni yo‘q qilishga harakat qilishdi. Tabiatning
himoyasi bo‘lgan bu kurash, bir necha yillar davomida o‘zining asl maqsadini yo‘qotdi.” (Seton-
Tompson, 1898)
Huddi shunday chaqiriq Yovvoyi yoʻrgʻa asarida ham aytib oʻtilgan:
“Yovvoyi otlar erkin yurishga haqli. Ularning kuchi, go‘zalligi va erkinligi tabiatning eng
yaxshi asaridir. Lekin odamlar, bu otlarni qul qilishga intilishmoqda, ular hayvonlarning haq-
huquqlarini inobatga olishmaydi.” (Seton-Tompson, 1905)
Bu misollar, Seton-Tompsonning asarlarida tabiatni himoya qilishning ahamiyatini va ekologik
ongni rivojlantirishda qanday muhim o‘rin tutishini ko‘rsatadi.
Seton-Tompsonning asarlari, yoshlarni tabiatni sevishga va uni himoya qilishga undaydi.
Ushbu asarlar, ekologik siyosat va yashil iqtisodiyotni rivojlantirishda adabiyotning o‘rni qanday
katta ekanligini ko‘rsatadi. Adabiyot orqali yoshlar tabiatning muhimligini anglashadi, yovvoyi
hayvonlarning erkinligini qadrlashadi va tabiatni himoya qilishga bo‘lgan mas’uliyatni his
qilishadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Mirziyoyev, Sh. (2024). Nutq, 2025-yilni “Atrof-muhitni asrash va yashil iqtisodiyot yili”
deb e’lon qilish. President.uz.
2. Seton-Tompson, E. (1898). Lobo, the King of Currumpaw. New York: Charles Scribner’s
Sons.
3. Seton-Tompson, E. (1905). The Pacing Mustang. New York: Charles Scribner’s Sons.
4. Buronova, D. (2024). Yovvoyi tabiatning tiklanishi: Ernest Seton-Tompsonning “Lobo” va
“Yovvoyi yo‘rg‘a” asarlari tahlili. Conference Proceedings: Fostering Your Research Spirit, 101-
102.
