JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Oypopukxon Uralova Ulug‘bek qizi,
Ergasheva Shohista Anvar qizi
Termiz davlat pedagogika instituti
1-bosqich magistranti
Uralovaoypopuk@gmail.com
MANAVIY TARAQQIYOTNI TAMINLASH VA SOHANI YANGI BOSQICHGA OLIB
CHIQISH
Annotatsiya:
Ushbu maqolada ma’naviy taraqqiyotning jamiyat rivojlanishidagi o‘rni va uni yangi
bosqichga olib chiqish yo‘llari tahlil qilinadi. Ma’naviyat – inson tafakkuri va ijtimoiy ongning
shakllanishiga ta’sir qiluvchi muhim omil bo‘lib, uni rivojlantirish orqali jamiyatda barqaror
taraqqiyotga erishish mumkin. Tadqiqotda innovatsion yondashuvlar, ta’lim va tarbiyaning
ahamiyati hamda milliy qadriyatlarni asrab-avaylash orqali ma’naviy taraqqiyotga erishish yo‘llari
yoritiladi. Mazkur yondashuvlar sohani yangi bosqichga olib chiqishda muhim omil sifatida
qaraladi.
Kalt so‘zlar:
Ma’naviy taraqqiyot, jamiyat rivojlanishi, innovatsion yondashuvlar, ta’lim va tarbiya,
milliy qadriyatlar, ijtimoiy ong, barqaror taraqqiyot.
Абстрактный:
В статье рассматривается роль духовного развития в обществе и пути его
вывода на новый уровень. Духовность является важным фактором формирования
мышления человека и общественного сознания, и её развитие способствует устойчивому
прогрессу. В исследовании освещены инновационные подходы, значение образования и
воспитания, а также сохранение национальных ценностей как ключевые аспекты
достижения духовного прогресса. Эти подходы рассматриваются как важные элементы
для вывода данной сферы на новый этап развития.
Ключевые слова:
духовное развитие, развитие общества, инновационные подходы,
образование и воспитание, национальные ценности, общественное сознание, устойчивое
развитие.
Annotation:
The article examines the role of spiritual development in society and ways to
elevate it to a new level. Spirituality is a crucial factor in shaping human thinking and social
consciousness, and its advancement contributes to sustainable progress. The study highlights
innovative approaches, the importance of education and upbringing, and the preservation of
national values as key aspects of achieving spiritual progress. These approaches are considered
essential elements for taking this field to a new stage of development
Keywords:
Spiritual development, social progress, innovative approaches, education and
upbringing, national values, social consciousness, sustainable development.
Kirish
Ma’naviy taraqqiyot – har qanday jamiyatning ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy
rivojlanishining asosi bo‘lib, insonning axloqiy qarashlari, bilim saviyasi va milliy qadriyatlarni
anglash darajasiga bevosita bog‘liq. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida ma’naviy
yuksalish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida belgilangan bo‘lib, bu borada
qator huquqiy asoslar yaratilgan. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
moddasi mamlakatda davlat tili va milliy qadriyatlarni asrab-avaylashni kafolatlaydi, 17-moddasi
esa davlatning yoshlar tarbiyasi va ma’naviy yuksalishiga alohida e’tibor qaratishini belgilaydi.
Bundan tashqari, “Ma’naviy-ma’rifiy ishlar samaradorligini oshirish tizimini yanada
takomillashtirish to‘g‘risida” Prezident qarori (PQ–5040, 2021-yil 26-iyun), “Yoshlarni
ma’naviy-axloqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash va ularning ijodiy imkoniyatlarini kengaytirish
to‘g‘risida”gi qaror (PQ–6097, 2020-yil 19-oktyabr) kabi hujjatlar ma’naviy rivojlanishning
davlat siyosati darajasida qo‘llab-quvvatlanayotganidan dalolat beradi.
Jamiyatning barqaror taraqqiy etishi uchun aholining, ayniqsa, yosh avlodning ma’naviy
va madaniy saviyasini oshirish, milliy an’ana va urf-odatlarni zamonaviy tafakkur bilan
uyg‘unlashtirish muhim ahamiyatga ega. Ma’naviy yuksalish faqat axborot olish yoki ta’lim
jarayoni bilan cheklanmay, balki shaxsiy kamolot va ijtimoiy mas’uliyat hissining ortishi orqali
ro‘yobga chiqadi.
Ushbu tadqiqotda ma’naviy taraqqiyotning jamiyat rivojlanishidagi roli, uni yangi
bosqichga olib chiqish yo‘llari hamda bu boradagi innovatsion yondashuvlar ko‘rib chiqiladi.
Shuningdek, mamlakatimizda qabul qilingan normativ-huquqiy hujjatlar asosida ma’naviyat
sohasida olib borilayotgan islohotlarning samaradorligi tahlil qilinadi.
Assosiy qism
Ma’naviy taraqqiyot – har qanday jamiyatning ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy rivojlanishining
asosi bo‘lib, insonning axloqiy qarashlari, bilim saviyasi va milliy qadriyatlarni anglash
darajasiga bevosita bog‘liq. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida ma’naviy yuksalish
davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida belgilangan bo‘lib, bu borada qator
huquqiy asoslar yaratilgan. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasi
mamlakatda davlat tili va milliy qadriyatlarni asrab-avaylashni kafolatlaydi, 17-moddasi esa
davlatning yoshlar tarbiyasi va ma’naviy yuksalishiga alohida e’tibor qaratishini belgilaydi.
Bundan tashqari, “Ma’naviy-ma’rifiy ishlar samaradorligini oshirish tizimini yanada
takomillashtirish to‘g‘risida” Prezident qarori (PQ–5040, 2021-yil 26-iyun), “Yoshlarni
ma’naviy-axloqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash va ularning ijodiy imkoniyatlarini kengaytirish
to‘g‘risida”gi qaror (PQ–6097, 2020-yil 19-oktyabr) kabi hujjatlar ma’naviy rivojlanishning
davlat siyosati darajasida qo‘llab-quvvatlanayotganidan dalolat beradi.
Jamiyatning barqaror taraqqiy etishi uchun aholining, ayniqsa, yosh avlodning ma’naviy va
madaniy saviyasini oshirish, milliy an’ana va urf-odatlarni zamonaviy tafakkur bilan
uyg‘unlashtirish muhim ahamiyatga ega. Ma’naviy yuksalish faqat axborot olish yoki ta’lim
jarayoni bilan cheklanmay, balki shaxsiy kamolot va ijtimoiy mas’uliyat hissining ortishi orqali
ro‘yobga chiqadi.
Ma’naviy taraqqiyot – insonning ma’naviy dunyosini boyitish, milliy va umumbashariy
qadriyatlarni anglash, axloqiy va madaniy saviyani oshirish jarayoni hisoblanadi. Bu jarayon
jamiyat taraqqiyotining ajralmas qismi bo‘lib, u iqtisodiy va siyosiy barqarorlikka ham bevosita
ta’sir ko‘rsatadi. O‘zbekiston Respublikasi “Ma’naviyat va ma’rifat” markazi, “Yuksalish”
umummilliy harakati, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik islohotlar
agentligi kabi muassasalar aynan jamiyatning ma’naviy rivojlanishiga hissa qo‘shish maqsadida
tashkil etilgan. Shuningdek, ma’naviy yuksalish yosh avlod tarbiyasida ham muhim o‘rin tutadi.
Shu boisdan “Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida”gi qonun hamda 2022-2026-yillarga
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasida yoshlarning ma’naviy va axloqiy
kamolotini ta’minlash davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishi sifatida qayd etilgan.
Ma’naviy taraqqiyotni ta’minlash va uni yangi bosqichga olib chiqish ta’lim tizimida ma’naviy
yuksalishni rivojlantirish, innovatsion texnologiyalar va raqamli ma’naviyatni ommalashtirish
hamda milliy qadriyatlarni asrab-avaylash orqali amalga oshiriladi. Ta’lim jarayonida
ma’naviyatga alohida e’tibor qaratish yosh avlodning intellektual va axloqiy rivojlanishida
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
muhim rol o‘ynaydi. Shu maqsadda, O‘zbekistonda “Ma’naviyat darslari”, “Axborot va
ma’naviyat soatlari” yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, bu darslar orqali o‘quvchilar va talabalar milliy
qadriyatlar, tarixiy meros va zamonaviy tafakkur asosida tarbiyalanadi. Oliy ta’lim
muassasalarida “Ma’naviyat va ma’rifat” bo‘limlari tashkil etilgan bo‘lib, ular yoshlarning
ma’naviy-axloqiy tarbiyasini yanada kuchaytirishga xizmat qiladi.
Bugungi raqamli asrda ma’naviy rivojlanishning yangi yo‘nalishlari shakllanmoqda. Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari, internet va ijtimoiy tarmoqlar ma’naviy qadriyatlarni targ‘ib
qilishning samarali vositalaridan biriga aylandi. Shu boisdan, davlat tomonidan “Raqamli
O‘zbekiston – 2030” dasturi doirasida ta’lim, madaniyat va ma’naviyat sohalarida zamonaviy
texnologiyalarni keng qo‘llashga alohida e’tibor qaratilmoqda. Ma’naviyatni ommalashtirish
yo‘lida “Ziyonet” ta’lim portali, “Ma’naviyat.uz” veb-sayti, ijtimoiy tarmoqlarda rasmiy
sahifalar va boshqa internet platformalar faoliyat yuritmoqda. Ushbu resurslar orqali aholiga
milliy va umumbashariy qadriyatlar targ‘ib qilinib, yoshlarning ma’naviy savodxonligi
oshirilmoqda.
Ma’naviy taraqqiyotning muhim omillaridan biri bu milliy qadriyatlarni saqlash va avlodlarga
yetkazishdir. O‘zbekistonda milliy madaniyat va an’analarni targ‘ib qilish maqsadida “Buyuk
allomalar merosi” loyihasi, “Madaniy meros haftaligi” va “Ma’rifat targ‘iboti” tadbirlari hamda
teatr va san’at orqali ma’naviyatni targ‘ib qilish ishlari amalga oshirilmoqda.
O‘zbekistonda olib borilayotgan ma’naviy islohotlar natijasida yoshlarning ma’naviy saviyasi
oshdi, milliy qadriyatlar tiklanmoqda, axborot makonida ma’naviy targ‘ibot kuchaymoqda va
ma’naviy yetakchilar faoliyati faollashdi. Kelgusida esa raqamli ma’naviyatni kengaytirish,
zamonaviy madaniy-ma’rifiy dasturlar yaratish va xalqaro madaniy aloqalarni rivojlantirish
dolzarb vazifa sifatida belgilangan. Shunday qilib, ma’naviy taraqqiyotga innovatsion
yondashuvlar, ta’lim tizimidagi islohotlar va milliy qadriyatlarning ommalashtirilishi orqali
erishish mumkin. Ma’naviyatni rivojlantirish nafaqat ijtimoiy muhitga, balki mamlakatning
kelajakdagi barqaror taraqqiyotiga ham xizmat qiladi.
Natijalar va ularning muxokamasi
Umuman olganda, O‘zbekistonda ma’naviy taraqqiyotni ta’minlash yo‘lida sezilarli o‘zgarishlar
amalga oshirilmoqda. Yoshlarning ma’naviy savodxonligi oshib, milliy qadriyatlarga qiziqish
ortmoqda. Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish va ijtimoiy tarmoqlar orqali targ‘ibot
ishlari olib borilishi bu jarayonni yanada samarali qilishga xizmat qilmoqda. Biroq, ma’naviy
islohotlarning yanada chuqurlashtirilishi, yosh avlodning raqamli axborot makonidagi
yo‘nalishini to‘g‘ri shakllantirish, milliy qadriyatlar va zamonaviy hayotni uyg‘unlashtirish
dolzarb masalalar bo‘lib qolmoqda. Shunday ekan, ma’naviyat sohasidagi islohotlarni izchil
davom ettirish, ularning natijalarini tahlil qilish va takomillashtirish muhim ahamiyat kasb etadi.
Ta’limning samaradorligi oshishi
Ma’naviy taraqqiyotni ta’minlash va ta’lim samaradorligini oshirish o‘rtasida mustahkam
bog‘liqlik mavjud. Ta’lim jarayonida ma’naviy qadriyatlarni o‘rgatish, o‘quvchilarning axloqiy
va ijtimoiy mas’uliyatini oshiradi. Raqamli texnologiyalar va innovatsion pedagogik usullar
yordamida ta’limni interfaol va shaxsiylashtirilgan qilish, o‘quvchilarga bilimlarni samarali
o‘zlashtirish imkonini beradi. O‘qituvchilarning ma’naviy tarbiya bo‘yicha malakalarini oshirish,
ta’lim tizimining sifatini yaxshilaydi. Shu tarzda, ta’lim sohasi ma’naviyat asosida yangi
bosqichga ko‘tariladi, bu jamiyatni ijtimoiy, madaniy va axloqiy jihatdan rivojlantiradi.
O‘quvchilarning motivatsiyasi va qiziqishi ortishi
Ma’naviy taraqqiyot va ta’lim samaradorligini oshirishda o‘quvchilarning motivatsiyasi va
qiziqishi muhim omildir. Ma’naviy qadriyatlarni o‘rganish va zamonaviy ta’lim
texnologiyalaridan foydalanish o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi.
Shaxsiylashtirilgan ta’lim yondashuvi va o‘qituvchilarning motivatsion roli bu jarayonni yanada
samarali qiladi. Natijada, bu o‘quvchilarning ma’naviy va intellektual rivojlanishiga, sohaga
yangi bosqichga o‘tishga yordam beradi.
O‘qituvchilarning raqamli kompetentsiyasining oshishi
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
O‘qituvchilarning raqamli kompetentsiyasini oshirish ta’lim jarayonini samarali amalga
oshirishga yordam beradi va sohaga yangi bosqichga o‘tish imkonini yaratadi. Raqamli
texnologiyalarni ta’lim jarayoniga joriy etish o‘qituvchilarga o‘quvchilarga bilim berishda
samarali yondashuvlar qo‘llash imkonini beradi, shu bilan birga, ma’naviy qadriyatlarni
o‘rganish va ularga jamiyatda o‘z o‘rnini topish bo‘yicha yordam beradi. Natijada,
o‘qituvchilarning raqamli kompetentsiyasi o‘quvchilarning bilim olish va ma’naviy rivojlanish
jarayonini yaxshilaydi.
Muxokama
Ma’naviy taraqqiyotni ta’minlash va sohaga yangi bosqichga o‘tish jarayoni ta’lim tizimining
rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Ta’lim faqat bilim olishni emas, balki o‘quvchilarni
ma’naviy va axloqiy qadriyatlar bilan tarbiyalashni ham o‘z ichiga oladi. Zamonaviy
texnologiyalarni ta’limga integratsiya qilish, o‘qituvchilarni raqamli kompetentsiyalar bilan
ta’minlash, ta’limning samaradorligini oshiradi va o‘quvchilarga ma’naviy qadriyatlarni
o‘rgatishda yordam beradi. Raqamli texnologiyalar orqali o‘quvchilar ilmiy bilimlarni o‘rganish
bilan birga, axloqiy me’yorlarga rioya qilishni ham o‘rganadilar. O‘qituvchilarning raqamli
kompetentsiyasining oshishi ta’lim sifatini yangi bosqichga olib chiqadi va jamiyatda adolat va
tinchlikni ta’minlashga xizmat qiladi. Shunday qilib, ma’naviy taraqqiyot va ta’limdagi
innovatsiyalar jamiyatni rivojlantirishga katta hissa qo‘shadi.
Xulosa
Ma’naviy taraqqiyotni ta’minlash va sohaga yangi bosqichga o‘tish jarayoni ta’lim tizimining
rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Bu jarayon, o‘quvchilarning nafaqat ilmiy bilimlarini, balki
axloqiy va ma’naviy qadriyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Zamonaviy ta’limda ma’naviy
qadriyatlarni integratsiya qilish, o‘quvchilarda to‘g‘ri ijtimoiy mas’uliyat, adolat, hurmat va
boshqa axloqiy fazilatlarni shakllantirishga yordam beradi. Bu esa o‘quvchilarning bilim olish
jarayoniga faol ishtirok etishiga turtki beradi. Shunday qilib, ma’naviy taraqqiyot va ta’limdagi
innovatsiyalarni amalga oshirish, ta’lim tizimini yangi bosqichga olib chiqishga imkon yaratadi.
Bu esa jamiyatda ijtimoiy mas’uliyat, tinchlik va barqarorlikni ta’minlashga yordam beradi,
ta’limning sifatini yaxshilaydi va jamiyatni rivojlantirishga katta hissa qo‘shadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI
1.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – Toshkent: O‘zbekiston, 2023.
2.
O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni. – Toshkent, 2020.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi PF-4947-sonli “Harakatlar
strategiyasi” farmoni.
4.
Karimov I.A. “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch.” – Toshkent: Ma’naviyat, 2008.
5.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 8-oktabrdagi PQ-5847-sonli “Raqamli
O‘zbekiston – 2030” strategiyasi.
6.
Mirziyoyev Sh.M. “Yangi O‘zbekiston strategiyasi.” – Toshkent: Ma’naviyat, 2021
7.
Hasanboyeva O., Jo‘raev R. “Pedagogikaning nazariy asoslari va innovatsion
texnologiyalar.” – Toshkent: O‘zbekiston, 2019.
8.
Xodjayev N. “Axborot texnologiyalari va ta’lim tizimida innovatsion yondashuvlar.” –
Toshkent: Fan va texnologiya, 2021.
9.
UNESCO. “Digital Technologies in Education: Challenges and Perspectives.” – Paris, 2020.
