Cistanches Herba – ушбу доривор ўсимликдан Хитой
анъанавий тиббиётида буйрак етишмовчилиги, импотенция, аёллар
бепуштлиги, патологик ажралма ва оғриқли ҳайз, кексаларда қабзиятни
даволашда кенг фойдаланиб келинади. Мазкур доривор ўсимликнинг
фармакологик таъсирлари кенг қамровли бўлиб, Цистанхе доривор ўтининг
табобатда кенг қўлланилишига қарамасдан унинг таркибидаги қатор
эхинакозид, актеозид ва полиумозид каби фаол ингридиентлари алоҳида ҳар
томонлама тизимли ўрганилмаган. Хитой фармакологиясига киритилган
Cistanche deserticola и Cistanche tubulosa доривор ўсимликларининг сувли экстрактлари устида солиштирма тадқиқотлар олиб борилмаганлиги туфайли мазкур доривор Cistanches Herba ўсимлигининг фармакотерапевтик эффектларидан янада кенгроқ фойдаланиш имкониятини чегаралайди.
Статья посвящена исследованию наименований лекарственных растений в уйгурском языке и вопроса лексико-семантических отношений в них. Исследование исторических фитономико-лингвистико-семантических аспектов и свойств названий лекарственных растений предоставляет новую информацию для языкознания в этимологическом, грамматическом и лексическом аспектах. В статье автор отмечает научный интерес к изучению названий лекарственных растений, подчеркивая при этом историчность данного процесса, а также особую важность изучения названий лекарственных растений в современных условиях пандемии. Автор кратко излагает суть исследований, проводимых в этом направлении как на мировом уровне, так и в нашей республике, даёт характеристику источникам, из которых взяты наименования лекарственных растений на уйгурском языке. В статье даётся интерпретация наименований лекарственных растений, образованных на основе одного или нескольких компонентов и проводится анализ лексико-семантических особенностей таких словосочетаний.
Шарқда минг йиллардан буён одамларни табиблар халқ табобати асосида даволаб келишади. Олимларнинг таъкидлашларича, халқ табобатида доривор ўсимликлар 70-80 фоизни ташкил этган бўлса, қолгани ҳайвонлар ва уларнинг маҳсулотлари, озгина қисми эса табиий маъданлардан иборат бўлган [1]
Соғлиқни сақлаш вазири ўринбосари Элмира Боситхонованинг таькидлашича, Ўзбекистонда дори-дормон таьминотини янада яхшилаш ва фармацевтика саноатини ривожлантиришга алоҳида эьтибор қаратиб келинмоқда. Президентимиз Шавкат Мирзизиёйевнинг 2019 йил 10 апрелдаги “2019-2021 йилларда республиканинг фармацевтика тармоғини янада жадал ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” ги фармони сохадаги ислохатларнинг изчил ривожланишида муҳим ахамият касб этмоқда. Фармацевтика тармоғини ривожлантириш агентлиги доривор ўсимликлар бўлими бошлиғи Шерзод Абзалов такидлашларича мамлакатимиз флораси 4,5 минг турдаги ўсимликлардан иборат бўлиб, 577 турдаги дорибор ўсимликлардан 100 тури тиббиёт фанида қўлланилади
Охирги бир неча ўн йилликларда, ўсимталар диагностикасининг янги усулларини ишлаб чиқиш ва шишларга таъсир қилиш, клиник онкологиянинг асосий йўналишларидан бири бўлиб келмоқда. Шундай усуллардан бири фотодинамик терапия (ФДТ) усули ҳисобланади. ФДТ усули фотосенсибилизаторларнинг (ФС) ўсимта тўқимасида селектив тўпланиши хамда уларни нур таъсирида парчалашга асосланган. Жахон амалиёти шуни кўрсатадики, ФДТ учун юқори самарали доривор препаратларини яратишда порфирин табиатли ФС лар мухим ахамиятга эга
Хозирги замон тиббиётида табиий манбалардан олинаётган препаратларга бўлган эхтиёж тобора ортиб бормоқда. Мана шундай доривор ўсимлик хисобланган қизилмия ўсимлиги, нафас йўллари касалликларида, балғам кўчирувчи, йўтални юмшатувчи, яллиғланишни камайтирувчи дори сифатида тиббиётва халқ табобатида қўлланилади.Илдизидантайёрланган куйуқ ва қуруқ экстрактлари хамда шарбати нафас йўллари касалланганда балғам кўчирувчи, кўкрак оғриғи, нафас қисиши, томоқ қуриши, кўкйўтал, сийдик хайдовчи, сурункали қабзиятда эса енгил сурги дори сифатида қўлланилади. Абу Али Ибн Сино бу ўсимликнинг илдизи билан бўйрак, қовуқ ва меьда яллиғланиши хамда истма, ўпка касалликларини даволаган. Илдиз препаратларидан глисирам - астма, экзема, аллергик дерматит ва бошка касалликларни, ликвиритин, ликурозид ва флакарбон яллиғланишига ва спазмга қарши таьсирга эга бўлганлиги учун меьда ва ўн икки бармоқли ичак яраси хамда яллиғланиш касалликларини даволаш учун ишлатилади.Қизилмия илдизининг порошоги, қирқилган илдизи қуйуқ ва қуруқ экстрактлари хамда шарбати фармацевтика амалиётида хапдори тайёрлашда қўлланилади.
Rhaponticum integrifolium C. Winkl is a plant species in the family Asteraceae that is widely used in traditional medicine in Central Asia. R. integrifolium is now of economic importance and some have been introduced into cultivation as medicinal plants. Species of practical interest include Rhaponticum integrifolium [1, 2].
Халқимизнинг этник таркиби назар ташлайдиган бўлсак, ўзбекларнинг 92 уруғдан иборат экани тўғрисидаги фикрлар қадимдан сақланиб келмоқда. Юз уруғидан етишиб чиққан истеъдодли шоир Турди Фароғийнинг қуйидаги мисрлалари ҳам буни тасдиқлайди: Тор кўнгуллук беклар, ман-ман деманг, кенглик қилинг, Тўқсон икки бовли (бори) ўзбек юртидур тенглик қилинг. Дўрмон ана шундай 92 та ўзбек қавмларидан бири сифатида Ўзбекистон, Тожикистон ва Афғонистон ҳудудларига Дашти Қипчоқдан XVI-VII асрларда келиб ўрнашган. Дўрмон лар Бухоро амирлигининг сиёсий ҳаётида фаол қатнашиб келган. Тожикистон аҳолисини рўйхатга олиш маълумотларига кўра дўрмонларнинг сони 2000 йилда 3502, 2010 йилда эса 7608 кишини ташкил этган
Тадқиқотлар натижасига кўра Айдар –Арнасой ҳудудининг ўсимликлари ва уларнинг ҳусусиятлари ҳақида маълумотлар келтирилиб, ҳудуддда тарқалган шўрадаошлар оиласига мансуб хушбўй шўра (Chenopodium botrys L) ўсимлигининг биоэкологик ва дориворлик жиҳатлари ҳақида илмий асосланган манбалар берилган. Шунингдек, Chenopodium L туркумнинг дунё мамлакатларидаги сони, тарқалиши ва ишлатилиши бўйича маълумотлар келтирилган.
Долзараблиги: Организмларни хар хил экстремал омиллар, шу жумладан ионлантирувчи нурлар таъсиридан сақлаш хозирги замон тиббиётининг энг долзарб муаммоларидан бири хисобланади. Бу сохада организмларни нурларнинг зарарли таъсиридан химоя қилувчи куплаб химиявий бирикмалар - радиопротекторлар, доривор моддалар яратилмоқда. Лекин халигача самарали, оптимал таъсир қилувчи моддалар яратилиши хал қилинган деб булмайди. Уларнинг купчилиги нурлар таъсиридан яхши сақлагани билан, организмнинг бошқа функцияларига зарар етказиш мумкин.