159
2.
Centre for Teaching Excellence, University of Waterloo “Gamification and Game-Based
Learning”
3.
C. Plump and L. Julia, “Using Kahoot! in the classroom to foster engagement and active
learning: A game-based technology solution for E-learning beginners,” SAGE Journals, pp. 2–9,
2017.
4.
Evans, C. (2011, July 31). Game designer Jane McGonigal interviewed by Cameron Evans,
U.S.
Education
CTO,
Microsoft.
(J.
McGonigal,
Interviewer)
Retrieved
from
http://www.youtube.com/watch?v=5-mc9Rr
5.
Huang Hsin Yuan, W. and Somon, D. (2013). A Practitioner’s Guide to Gamification of
Education. Research Report Series: Behavioral Economics in Action. University of Toronto –
Rotman School of Management.
6.
Huei-Tse Hou “Diverse Development and Future Challenges of Game-Based Learning and
Gamified Teaching Research”
7.
Jorge Francisco, Figueroa Flores “Using Gamification to Enhance Second Language
Learning” digital EDUCATION Review Number 27 June 2015
8.
K. Kapp, The Gamification of Learning and Instruction: Game-Based, One Montgomery
Street: Pfeiffer, 2018.
9.
Nazokat Fayzullayevna Khaitova “History of Gamification and Its Role in the Educational
Process” Journal “International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding” May
2021
10.
Savickas, M.L. Career Construction Theory and Practice. In Career Development and
Counseling: Putting Theory and Research to Work; Brown, S.D., Lent, R.W., Eds.; John Wiley &
Sons: Hoboken, NJ, USA, 2013; pp. 147–183
11.
Sailer, M., Hense, J.,Mandl, H.,Klevers, M. (2013). Phsycological Perspectives on
Motivation through Gamification. Interaction Design and Architecture(s) Journal - IxD&A, N.19,
pp. 28-37
12.
Vandercruysse, S., Vandewaetere, M., & Clarebout, G. (2012). Game-based learning: A
review on the effectiveness of educational games
13.
Wendy Hsin-Yuan Huang and Dilip Soman.” A Practitioner’s Guide To Gamification Of
Education” 2013
EFEMIZM TERMININIŃ ÚYRENILIW TÁRIYXI
Babaniyazova Nursulıw Konısbayevna
Ájiniyaz atındaǵı NMPI tayanısh doktorantı
Annotaciya
: Bul maqalada efemizm termininiń úyreniliw táriyxı hám olardı kimler úyrengenligi
haqqında maǵlıwmatlar keltirilgen. Házirgi rawajlanip baratirǵan dáwirde efemizmlerdi tilde
ádep-ikramlılıq normaların saqlawǵa, til iliminde "efemizm" túsiniginiń áhimiyeti, efemizmniń
xalqtiń sotsiallıq turmısı hám mentalitet penen baylanıslı halda payda bolıwı haqqındaǵı pikirler
bildiriledi.
Tayanısh sózler:
efemizm túsinigi, sóylew mádeniyatı, efemizmlerdiń qollanılıw sebepleri.
Insanlar kóbinese unamsız kóringen temalardı tuwrıdan tuwrı talqılawdı qolaylı dep bilmeydi.
Olar ádep-ikramlılıqtı saqlawdı qálegenligi sebepli, aqiretlew sózlerdiń ornın ádebiy hám
160
jámiyettegi sóylew til normalarina say tárizde qollanılatuǵın sózler menen almastıradı.
Efemizmlerdi isletiwdiń tiykarǵı maqseti, tińlawshiǵa aqiretli sózlerdiń unamsız tásir etpewi
ushın, qolaysız sózlerdi qollanıwdıń aldın alıw bolıp esaplanadı. Britaniyaliq akademik Dennis
Joseph Enrighttiń pikirine kóre, efemizm sózi grek tilinen kelip shıqqan bolıp, "jaqsı sóylew"
degen mánini ańlatadı [2.45]. Negizinde, aldın efemizm tek ǵana tabu sózlerdiń jumsaq forması
sıpatında isletilgen bolıp, keyinirek efemizmlerdiń qollanılıwı hár qanday qolaysız, aqıretli,
ashshı, uyatlı yáki basqa unamsız sózlar ushın keńeytirilgen. Insanlardı efemizmdi isletiwge
májbúr qılǵan eń áyyemgi jámiyettegi tabu sózler diniy yáki ólimge baylanıslı bolǵan qorqıw hám
húrmetke tiykarlanǵan edi. Enrighttıń pikirine qarsi Alkire [12] efemizmlerdiń latın tiline tiyisli
ekenligin aytıp ótedi. Latın tilinen kelip shıqqan kóplegen efemikalıq sózler, ásirese 1066-jılda
Normanlardıń basqınshılıqları waqıtında, latın tiliniń joqarǵı klass tili sıpatında isletilgenligi
sebepli payda bolǵan.
Efemizmge tiyisli berilgen táriyipler bir-birinen onsha úlken parıq qılmaydı. Efemizmler
sózlerdiń jumsaǵıraq yáki ápiwayılastırılǵan kórinisi bolıp, olar orınsız sózlerdi almastırıw ushın
qollanıladı. Holderdiń [3.56] pikirinshe, efemizm bul jumsaq yáki anıq emes sóz bolıp, ol orınsız
yáki qopal kórinistiń ornın basıw ushın paydalanıladı. Horny [4.14] efemizmlerdi, ádetde aqıretli,
ashshı yamasa uyatlı máselelerde qolaylı tárizde muráját etiwshi sózler dep táriyip beredi, bul
bolsa olardı qabıl etiwdi ańsatlastıradı. Longman sózliginde [13] efemizmdi tińlawshınıń bar
ekenligin esapqa alǵan halda tariyiplenedi. Oǵan kóre, efemizm – bul sóylewshi tárepinen
tıńlawshını hayran qaldırmaw hám olardı uyatqa salmaw ushın qollanılatuǵın sózlerdiń kórinisi
bolıp tabıladı.
Efemizmdi almastırıwdıń sebebi tekǵana qopal sózlerdi jumsartıwdan ǵana ibarat emes.
Alkirenıń kózqarası boyınsha [12] efemizmler sóylewdi hám tekstti de ele de kórkem etip
súwretlep beriw ushında qollanılıwı múmkinligin aytıp ótken. Ol “advokat” sózin misal retinde
keltirip, bul sóz “yurist” sózine qaraǵanda kóbirek názikirek hám kórkemlew túyiledi degen
pikirdi aytadı. Katamba [5.129] da bul pikirge qosılıp, efemizmlerdi tekǵana insanlardıń kewil
keypiyatın túsirmew ushin paydalanıw tiykarǵı sebebi emes ekenligin aytqan. Onıń pikirinshe
adamlar efemizmlerdi hár bir mádeniyatqa sáykes tárizde jámiyetdegi ushırasatuǵın tabu sózlerdiń
ornına isletiledi degen pikirdi alǵa súredi. Al Holder bolsa, efemizmlerdi semantikaliq jaqtan ashıp
berdi. Onıń oylawınsha efemizmler ózleriniń dáslepki payda bolǵan mánilerine iye bolıp,
máselen, ólimge tiyisli metaforalar - "máńgilik uyqı", "jasıl topıraqqa kiriw", "watandı taslap
ketiw" sıyaqlı sózler menen almastırıladı deydi. Efemizmler insan ómiriniń áhmiyetli hádiyselerin
óz ishine aladı. Bul pikirge Alego [1.214] efemizmler kóbinese insan ómiriniń qayǵılı
jaǵdaylarına, máselen, ólim hám kesellikler sıyaqlı kontekstlerde kóbirek ushırasıwın aytıp ótedi,
biraq kerisinshe olar sonıń menen birqatarda , júdá emotsionallıq hádiyselerde, máselen, dúnyaǵa
keliw, tuwılıw kórinisin bildiriwde de paydalanıladı.
XX ásirge kelip tek ǵana adam aǵzaları, haywanlar hám jánlikler, kesellikler, nárseler hám
hádiyseler atların efemiylestiriw háwij ala basladı. Sebebi jáhán urısı dáwirinde adam sawdası,
jetimlilik kóbeyip barǵan sayın efemikalıq birlikler hám argotizmler de kóbeyip bardı. Olardıń
ruwxıy ózine tán ózgeshelikleri zaman hám mákánda, adamzattıń is háreketleri hám jaǵdayı menen
baylanıslı halda en jaya basladı.
Házirgi zamanagóy lingvistikada efemizmlerdi izertlew jumısları tek ǵana leksikografiyada
ǵana emes lingvistikalıq jaqtan da keńnen izzertlew alıp barıldı. Efemizmlerdi úyreniw barısında
olardı toparlarǵa bóledi máselen, efemizmlerdiń siyasatqa, diniy, medicina tarawlarına baylanıslı
161
ekenligi aytıp ótilgen. Ulıwma til iliminde lingvistler tárepinen taraw menen baylanıslı
ádebiyatlarda aytıp ótilgen bolıp, olardıń pikirleri efemizm mazmunınıń rawajlanıwında úlken
áhimiyetke iye. Rus ilimpazlarınıń efemizimdi úyreniwge bolǵan qızıǵıwshılıqları XX asirdiń
ortalarında 1961 jılda baslanǵan.
B.A.Larin [9.101] efemizm haqqındaǵı pikirlerin óziniń “efemizmler haqqında” atlı
miynetinde aytip ótken. O.N.Turbachev [11.12] belgili bir mentalitet ishinde bul til hádiysesin
izzertledi. V.P.Moskvin [10.264] “Эвфемизмы в лексической системе современного русского
языка” atlı miynetinde efemizmlerdiń kategorıyalıq maqamı, efemizaciya usulınıń qollanılıw
sferası, sondayaq efemizmlerdiń qatar kelgen hádiyseler menen óz ara múnasebetin úyrendi.
XXI ásirde bir ǵana rus izleniwshileri tárepinen efemizm temasına 15 ge jaqın dissertaciya
jumısları jaqlanǵanlıǵı bul hádiyseni úyreniw jańadan kúsh alıp atırǵanınan belgi beredi.
H.Shamsiddinov [8.22] efemikalıq funkcional-semantikalıq sinonim sózler haqqında,
A.E.Mamatov [6.56] óziniń ilimiy jumısında efemizm hám de disfemizmlerdiń frazeologiyalıq
forması haqqında aytıp ótken. Ózbek lingvisti M.Mirtojievtiń [7.119] “Ózbek tiliniń
semasiologiyası” atlı miynetinde efemizmlerge óz aldına orın ajıratılǵan.
Qaraqalpaq tilinde morfologiyaliq, leksika-semantikalıq, sintaksislik qurallar hám olardıń
stillik ózgeshelikleri, sıpayılıqtı bildiriwshi verbal emes qurallar, olardiń semantikalıq-stilistikalıq,
funcionallıq ózgeshelikleri , til biliminde sıpayılıq bildiriwshi qural sıpatinda tastiyiqlanbaǵan .
Sintaksislik qurallar qaratpa aǵza, kiris konstrukciyalar, naqıl-maqallardıń semantikalıq,
strukturalıq tárepleri sıpayılıqtı bildiriwdegi ornı sıpatlap berilgen.
Milliy ózgeshelikke iye sıpayılıq máni bildiriwshi sózler toplanıp, olardı milliy ádebiy tilde,
ádebiy sóylew tilinde orınlı, logikaǵa sáykes túrde paydalanıw boyınsha usınıslar islep shıǵılǵan.
Izertlew materiallarınan qaraqalpaq tili grammatikası, leksikalogiyasi hám stilistika máselelerin
jaratıwda, ulıwma milliy ana tildi úyretiwde, orta arnawlı, joqarı bilimlendiriwde keń kólemde
paydalanıw múmkin.
Juwmaqlap aytqanda dúnya til biliminde efemizm túsinigi tikkeley insan faktorı menen
baylanıslı halda, sociallıq múnásebetler, sóylew háreketi, qarım-qatnas jaǵdayı, milliy hám
mádeniy qádiriyatlarǵа sáykes ráwishte úyrenilgen. Efemizmlerdiń tilde qalay rawajlanıwı,
kommunikativlik múnásebet penen baylanıslılıǵı, ádebiy sóylew tilinde orınlı hám logikaǵa sáykes
tu
́ rde paydalanıw, kóriniw ózgesheliklerine iye ekenligi bul termindi ele de keńirek úyreniwdi
talap etedi.
Paydalangan ádebiyatlar:
1.
Alego, John. 2005. The Origins and Development of the English Language. Boston:
Wadsworth. p.214
2.
Enright, Dominique. 2004. In Other Words. London: Michael O´Mara Books Limited. p.45
3.
Holder, Bob. 2008. Dictionary of Euphemisms. New York: Oxford University Press. pp 56-
58
4.
Hornby, Albert, Sydney. 2005. Oxford Advanced Learner´s Dictionary of Current English.
New York: Cambridge University Press. p14
5.
Katamba, Francis. 2005. English words: structure, history, usage. New York: Routledge.
p.129
6.
Mamatov A.E. O’zbek tili frazeologizmlarining shakllanishi masalalari: Filol.
Toshkent,1999.-56 b
162
7.
Mirtojiyev M. O’zbek tili semasiologiyasi. – Toshkent: Mumtoz so’z, 2010. – B. 119-127.
Fanlari doktori diss. – Toshkent, 1999.
8.
Shamsiddinov H. So’zlarning evfemik funktsional-semantik sinonimlari // O’zbek tili va
adabiyoti. – Toshkent, 1997. -№ 6. – B. 22.
9.
Ларин Б. А. Об эвфемизмах //Ученые записки ЛГУ-Л, 1961. С.101-114.
10.
Москвин В. П. Эвфемизмы в лексической системе современного русского языка. М.:
ЛЕНАНД, 2010. 264 с.
11.
Турбачев О.Н. Из истории табуистических названий // Вопросы славянского
языкознания. Вып.3. – М., 1958. – С.12.
Online Sources
:
12.
Alkire, Scott. 2002. “Introducing Euphemisms to Language Learners”. The Internet TESL
http://iteslj.org/Lessons/Alkire-Euphemisms.html
13.
Longman Dictionary of Contemporary English. 2009. Harlow: Pearson/Longman.
THE COMPARISON OF SENTENCE STRUCTURE IN ENGLISH AND
GERMAN LANGUAGES
Bakbergenov Aybek Esbergenovich,
Student of KSU
Abstract.
The study of sentence structure in different languages provides valuable insights into
linguistic diversity and grammatical organization. This article compares the sentence structures
of English and German, both belonging to the Germanic language family, yet exhibiting significant
syntactic differences. The analysis focuses on word order, verb placement, sentence types, and
complex sentence formation. While English follows a relatively fixed Subject-Verb-Object (SVO)
order, German demonstrates greater flexibility due to its case system, allowing Subject-Object-
Verb (SOV) structures in subordinate clauses. The study also explores the positioning of verbs,
interrogative and imperative constructions, and the role of conjunctions in complex sentences.
Understanding these differences is essential for language learners and translators, as sentence
structure impacts meaning and comprehension.
Keywords:
Sentence structure, English, German, word order, syntax, verb placement, subordinate
clauses, interrogative sentences, case system, complex sentences.
Sentence structure plays a fundamental role in the grammatical organization of languages,
influencing meaning, clarity, and comprehension. English and German, both belonging to the
Germanic language family, share certain syntactic characteristics but also exhibit notable
differences in word order, verb placement, and sentence construction. While English follows a
relatively fixed Subject-Verb-Object (SVO) structure, German allows for more flexibility due to
its case system and distinct verb positioning rules, particularly in subordinate clauses. This article
aims to compare the sentence structures of English and German, highlighting key differences and
similarities in their grammatical frameworks. The analysis will cover basic sentence structure,
sentence types, and complex sentence formation, providing insights into how each language
organizes information. Understanding these structural variations is essential for language learners,
translators, and linguists, as it enhances both linguistic competence and cross-linguistic analysis.
