JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Yuldashev Jasur Baxtiyorovich
Osiyo xalqaro universiteti magistri
TARBIYA FANLARINI O‘QITISHDA INNOVATSION METODLARDAN
FOYDALANISH METODIKASI
Annotatsiya:
Ushbu maqolada tarbiya fanlarini o‘qitishda innovatsion metodlardan foydalanish
metodikasining nazariy va amaliy asoslari yoritilgan. An’anaviy o‘qitish usullarining
cheklovlarini bartaraf etish, o‘quvchilarda tanqidiy va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini
rivojlantirish maqsadida interaktiv, loyiha asosida o‘qitish, gamifikatsiya, refleksiya va raqamli
texnologiyalar asosida ta’lim jarayonini tashkil etish usullari tahlil qilingan. Maqolada
innovatsion metodlarning samaradorligi, ularni amaliyotga tatbiq etish bosqichlari va
o‘qituvchilar malakasini oshirish masalalariga ham alohida e’tibor qaratilgan.
Kalit so‘zlar:
tarbiya fanlari, innovatsion metodlar, tanqidiy fikrlash, ijodiy fikrlash, interaktiv
ta’lim, loyiha asosida o‘qitish, gamifikatsiya, raqamli texnologiyalar, refleksiya, pedagogik
metodika.
Zamonaviy ta’lim tizimida tarbiya fanlarini o‘qitish jarayoni o‘quvchilarning shaxsiy, axloqiy va
ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Biroq, an’anaviy o‘qitish uslublari — faqat
ma’ruza, yodlash va takrorlashga asoslangan yondashuvlar — bugungi kun talablariga to‘liq
javob bera olmaydi. Shu sababli, tarbiya fanlarini o‘qitishda innovatsion metodlarni joriy etish,
o‘quvchilarni faol va mustaqil fikrlashga undash, ularning tanqidiy va ijodiy tafakkurini
rivojlantirish uchun zaruriy shart hisoblanadi.
Innovatsion metodlar interaktiv, talaba markazlashgan va texnologiyalar asosidagi
yondashuvlarni qamrab oladi. Bular orqali o‘quvchilar nafaqat bilim oladi, balki mustaqil
fikrlash, axloqiy qadriyatlarni anglash va ijtimoiy mas’uliyatni his qilish ko‘nikmalarini ham
rivojlantiradilar. Xususan, loyiha asosida o‘qitish (Project-Based Learning — PBL) metodikasi
tarbiya fanlarini o‘qitishda o‘zini samarali deb ko‘rsatmoqda. O‘quvchilar axloqiy va ijtimoiy
mavzularga oid haqiqiy hayotga yaqin loyihalarda qatnashib, izlanish olib boradilar, yechim
topadilar va natijalarni taqdim etadilar. Tadqiqotlarga ko‘ra, loyiha asosida o‘qitilayotgan
o‘quvchilar motivatsiyasi yuqori bo‘lib, ularning axloqiy masalalarni tushunish darajasi
chuqurlashadi (Thomas, 2000; Blumenfeld va boshq., 1991). Shuningdek, interaktiv munozara
va bahs-munozara usullari orqali o‘quvchilar o‘z fikrlarini erkin ifoda etish, axloqiy masalalarni
tahlil qilish va baholash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Bu usul orqali tanqidiy fikrlash va
empatiya shakllanadi. Brookfield (2012) ta’kidlashicha, tanqidiy tafakkurni rivojlantirish uchun
strukturalashtirilgan muloqot va savollar berish muhim bo‘lib, bu jarayonlar aynan tarbiya fanlari
darslarida samarali qo‘llanilishi mumkin.
Gamifikatsiya va raqamli texnologiyalar ham tarbiya fanlarida innovatsion metod sifatida keng
qo‘llanilmoqda. Testlar, onlayn viktorinalar, interaktiv simulyatsiyalar orqali darslar jonli va
qiziqarli tus oladi. Hamari va boshqalar (2014) tadqiqotida gamifikatsiya o‘quvchilar ishtirokini
va o‘qish samaradorligini oshirishi qayd etilgan. Shu bilan birga, raqamli hikoya yaratish
vositalari (digital storytelling) yordamida o‘quvchilar axloqiy qadriyatlarni aks ettiruvchi
hikoyalar yaratadilar va bu orqali o‘z ijodiy salohiyatlarini namoyon qiladilar. Ijodiy yozuv va
refleksiya mashqlari ham o‘quvchilarning tanqidiy va ijodiy tafakkurini rivojlantirishda muhim
o‘rin tutadi. Insho, kundalik, ertak va hikoya yozish topshiriqlari orqali o‘quvchilar o‘z fikrlarini
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
aniq ifodalash, turli nuqtai nazarlarni o‘rganish va axloqiy tushunchalarni mustaqil tahlil qilish
ko‘nikmalariga ega bo‘ladilar. Vygotskiy (1978) nazariyasiga ko‘ra, yuqori psixologik
funksiyalar rivojida madaniy vositalar va ijodiy faoliyat muhim ahamiyatga ega.
Ushbu metodlarni muvaffaqiyatli qo‘llash uchun o‘qituvchilar yetarli darajada metodik
tayyorgarlikka ega bo‘lishlari va zamonaviy texnologiyalardan foydalanish imkoniyatiga ega
bo‘lishlari lozim. Shu bilan birga, tarbiya fanlari o‘quv dasturlarini innovatsion metodlar asosida
qayta ishlab chiqish ham muhim sanaladi. Baholash jarayoni ham faqat bilimni emas, balki
axloqiy qaror qabul qilish, muammoni hal etish va ijodiy yondashuv ko‘nikmalarini ham qamrab
olishi kerak. Bugungi kunda tarbiya fanlari nafaqat axloqiy qadriyatlarni o‘rgatish, balki
o‘quvchilarning shaxsiy sifatlarini, ijtimoiy mas’uliyatini va mustaqil fikrlash qobiliyatini
shakllantirishda ham muhim o‘rin egallaydi. Shu sababli, ta’lim jarayonida innovatsion metodlar
qo‘llash faqat bilim berish bilan cheklanmay, balki ularni real hayotda qo‘llash ko‘nikmalarini
rivojlantirishga ham xizmat qiladi.
Masalan, tarbiya fanlari darslarida quyidagi innovatsion metodlar qo‘llanilishi mumkin:
1. Case-study (holat tahlili) usuli: O‘quvchilarga real yoki shartli ijtimoiy va axloqiy
muammolar beriladi, ular esa jamoada yoki yakka tartibda tahlil qiladi va yechim variantlarini
taklif etadi.
2. Brainstorming (fikr bo‘roni): Muayyan axloqiy masala yuzasidan o‘quvchilar erkin
fikrlarini bildiradilar, bu jarayonda ijodiy yondashuv va keng fikrlashga erishiladi.
3. Flipped classroom (teskari sinf) modeli: Tarbiya fanlari bo‘yicha nazariy materiallarni
o‘quvchilar mustaqil o‘rganib kelib, dars davomida faqat muhokama va amaliy topshiriqlar
bajariladi. Bu usul o‘quvchilar mustaqil o‘rganish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
4. Interactive platforms: Padlet, Mentimeter, Kahoot kabi raqamli platformalar yordamida
o‘quvchilar fikr bildirishi, so‘rovnomalarda qatnashishi va testlarni bajarishi mumkin. Bu esa
dars jarayonini jonlantiradi va qiziqarli qiladi.
Yana bir muhim jihat shuki, tarbiya fanlarini o‘qitishda innovatsion metodlardan foydalanish,
faqat dars uslubini yangilash emas, balki pedagog va o‘quvchi o‘rtasidagi muloqotni
mustahkamlash, ishonch va hamkorlik muhitini yaratish uchun ham xizmat qiladi. Shu bilan
birga, o‘quvchilarda shaxsiy mas’uliyat va o‘z fikrini asoslash, dalillash ko‘nikmalari shakllanadi.
O‘qituvchining roli ham innovatsion metodlar sharoitida o‘zgaradi: u bilim manbai emas, balki
yo‘naltiruvchi, fasilitator va motivator sifatida namoyon bo‘ladi. Buning uchun esa o‘qituvchilar
zamonaviy pedagogik texnologiyalar va raqamli vositalardan foydalanish ko‘nikmalarini doimiy
ravishda rivojlantirib borishlari kerak.
Xulosa qilib aytganda, tarbiya fanlarini o‘qitishda innovatsion metodlardan foydalanish
metodikasi zamonaviy ta’lim jarayonining ajralmas qismiga aylanmoqda. Interaktiv, loyiha
asosida, gamifikatsiyalashgan va refleksiya asosidagi yondashuvlarni joriy etish orqali
o‘quvchilar nafaqat bilim oladilar, balki mustaqil, mas’uliyatli va ijodkor shaxs sifatida
shakllanadilar.
Adabiyotlar:
1. S.A.Toshtemirova, G.G. Gaffarova, N.M. Koshanova. Tarbiya fanlarini o'qitish metodikasi:
darslik / Toshkent: "Olmaliq kitob business". 2024.388 b.
2. T.G’offorova
.”BOSHLANG’ICH
TA’LIMDA
ZAMONAVIY
PEDAGOGIK
TEXNOLOGIYALAR” “Tafakkur nashriyoti”- 2011.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
3. Варегина Ф.В. Дидактические условия формирования учебных навыков у младших
школьников: Автореф. дис. .канд. пед. наук. Л., 1980.
4. Петровский А.В. Возрастная и педагогическая психология. –М.: Просвещение – 1973.
– 288 с.
