JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Xafizov Xikmatillo Usmonovich
Osiyo xalqaro universiteti magistri
TA’LIM JARAYONIDA FAOLIYATLI YONDASHUV ASOSIDA HAMKORLIK
STRATEGIYALARINI SHAKLLANTIRISH VA ULARNI AMALIYOTGA TADBIQ
ETISH METODIKASI
Annotatsiya:
Ushbu maqolada ta’lim jarayonida faoliyatli yondashuv asosida hamkorlik
strategiyalarini shakllantirish va ularni amaliyotga tadbiq etish metodikasi tahlil qilinadi.
Faoliyatli yondashuv ta’limda bilimlarni faqat tayyor shaklda emas, balki o‘quvchilarning
mustaqil va jamoaviy faoliyati jarayonida egallashini nazarda tutadi. Mazkur maqolada
hamkorlik strategiyalarining mohiyati, ularni shakllantirish bosqichlari va metodlari hamda
ta’lim jarayonida qo‘llashning amaliy natijalari yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
faoliyatli yondashuv, hamkorlik strategiyalari, ta’lim jarayoni, metodika,
jamoaviy ish, interaktiv usullar.
Zamonaviy ta’lim tizimida bilimlarni mustahkamlash va o‘quvchilarning mustaqil fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantirishda faoliyatli yondashuv alohida ahamiyat kasb etadi. Faoliyatli
yondashuv mohiyatan o‘quvchilarning o‘z bilimlarini mustaqil va hamkorlikda shakllantirishini,
bilimlarni amaliyotga tatbiq etish malakasini rivojlantirishni taqozo etadi. Shu nuqtai nazardan,
hamkorlik strategiyalari — bu o‘quvchilar o‘rtasida o‘zaro fikr almashish, muammolarni
birgalikda hal qilish va jamoaviy faoliyatga jalb qilish metodlarining majmuasidir.
Hamkorlik strategiyalarini shakllantirishda birinchi navbatda, o‘quvchilarning psixologik
xususiyatlari, yosh davri va ta’lim mazmuni hisobga olinishi lozim. Hamkorlikning asosiy turlari
sifatida juftlikda ish, kichik guruhlar faoliyati, rolli o‘yinlar va muammoli vaziyatlarni yechish
metodlari keltiriladi. Har bir strategiya o‘zining maqsad va vazifalariga ega bo‘lib, ular
o‘qituvchi tomonidan aniq reja asosida tashkil etiladi. Hamkorlik strategiyalarini ta’lim
jarayoniga tatbiq etish quyidagi metodik bosqichlardan iborat:
1. O‘quvchilarda hamkorlik faoliyatiga tayyorgarlik ko‘nikmalarini shakllantirish;
2. Hamkorlik strategiyasining turini aniqlash va uni mos metodlar orqali amalga oshirish;
3. O‘quvchilarning faoliyatini monitoring qilish va baholash;
4. Yakuniy natijalarni tahlil qilish va strategiyani takomillashtirish.
Masalan, kichik guruhlar metodidan foydalanilganda, o‘qituvchi dastlab guruhlarni tashkil qiladi,
har bir guruhga aniq topshiriqlar beradi va ularning mustaqil ishlash jarayonini boshqaradi. Shu
bilan birga, rolli o‘yinlar metodida o‘quvchilar ma’lum ijtimoiy rollarni bajarish orqali bilimlarni
amaliyotga tatbiq etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Amaliy tajriba natijalari shuni ko‘rsatadiki,
faoliyatli yondashuv asosida tashkil etilgan hamkorlik strategiyalari o‘quvchilarning o‘zaro
muloqot madaniyatini, mas’uliyat hissini va liderlik qobiliyatlarini rivojlantiradi. Shuningdek,
bunday yondashuv ta’lim mazmunini yanada qiziqarli va samarali qilishga xizmat qiladi.
Faoliyatli yondashuvga asoslangan hamkorlik strategiyalarining nazariy asoslari V.V. Davydov,
L.S. Vygotskiy va P.Y. Galperin kabi psixolog va pedagog olimlarning asarlarida o‘z aksini
topgan. Xususan, L.S. Vygotskiyning “yaqin rivojlanish zonasi” nazariyasi hamkorlik
strategiyalarining pedagogik asoslarini belgilaydi. Bu nazariyaga ko‘ra, o‘quvchi mustaqil bajara
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
olmaydigan vazifalarni boshqalar yordamida, ya’ni hamkorlik jarayonida muvaffaqiyatli bajara
oladi.
Hamkorlik strategiyalarini shakllantirishda quyidagi metodlar keng qo‘llaniladi:
— Kichik guruhlarda loyihaviy ishlarni tashkil etish (Project-Based Learning);
— Muammoli ta’lim usuli (Problem-Based Learning);
— Klaster va intellektual xaritalar tuzish (Mind Mapping);
— Debatlar va munozaralar tashkil etish;
— “Akvarium” metodidan foydalanish (Fishbowl Technique);
— Kooperativ o‘qitish metodlari (Cooperative Learning Models)
— Jigsaw, Think-Pair-Share, Team-Based Learning va boshqalar.
Amaliyotda hamkorlik strategiyalari orqali o‘quvchilarning quyidagi kompetensiyalari
rivojlanadi:
Kompaniyalik va kommunikativ kompetensiya;
Tanqidiy va ijodiy fikrlash;
Qaror qabul qilish va muammoni hal etish ko‘nikmalari;
Liderlik va mas’uliyat hissi;
O‘z-o‘zini nazorat qilish va baholash.
Bundan tashqari, faoliyatli yondashuv asosida tashkil etilgan hamkorlik strategiyalari inkluziv
ta’lim muhitida ham samarali hisoblanadi. Ya’ni, turli imkoniyatlarga ega bo‘lgan o‘quvchilar
birgalikda ishlash orqali o‘zaro yordam va ijtimoiylashuv ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Shuni
ta’kidlash joizki, ta’lim jarayonida bunday metodlarni joriy etish uchun o‘qituvchilarning
pedagogik mahoratini doimiy rivojlantirish, metodik qo‘llanmalar yaratish va ta’lim dasturlarini
yangilash zarur. Shu asosda faoliyatli yondashuv va hamkorlik strategiyalari zamonaviy ta’lim
tizimida muvaffaqiyatli tatbiq etilishi va natijadorlikni oshirishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, ta’lim jarayonida faoliyatli yondashuv asosida hamkorlik strategiyalarini
shakllantirish va ularni amaliyotga tadbiq etish o‘quvchilar bilim, ko‘nikma va malakalarini
yanada chuqurlashtirish, shaxsiy va ijtimoiy faolligini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Bunday metodik yondashuv zamonaviy ta’limning asosiy yo‘nalishlaridan biri sifatida e’tirof
etilishi mumkin.
Adabiyotlar:
1. Hojiyeva Zulfiya O‘ktamovna BOʻLAJAK OʻQITUVCHILARNI SAMARALI
HAMKORLIKDAGI FAOLIYATGA TAYYORLASHNING SHART- SHAROITLARI Ta’lim
va innovatsion tadqiqotlar (2024 йил № 6)
2. O‘quvchilarda darsga ijobiy m unosabatni shakllantirishga konstruktiv ta’sir etish
texnologiyalari : monografiya / N .l.Taylaqov [va boshq ] -Toshkent: T.N.Qori Niyoziy nomidagi
O‘zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instiluti, 2016. - 120 b.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
3. Akbarovna, I. S., & Lola, I. (2025). IJTIMOIY PEDAGOGIK FAOLIYATDA
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI. ZAMONAVIY TA’LIM
TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G’OYALAR,
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR, 7(75), 201-204.
4.
Akbarovna, I. S. (2023). GENERAL SIGNS OF A TEENAGER’S ORIENTATION
TOWARD DESTRUCTIVE BEHAVIOR. International scientific review, (XCI), 19-20.
5.
Akbarovna, I. S. (2025). YOSH DAVRLARIDA SHAXSIY O'ZIGA XOSLIKNING
SHAKLLANISHI. PEDAGOGIK TADQIQOTLAR JURNALI, 3(1), 316-321.
6. Икромова, С. А. (2024). ЭТАПЫ РАЗВИТИЯ ПСИХОЛОГИИ В ЖИЗНИ
ЧЕЛОВЕКА. Introduction of new innovative technologies in education of pedagogy and
psychology, 1(3), 26-31.
