ПРОБЛЕМНЫЕ СТАТЬИ ИОБЗОРЫ
УДК: 616.28.002.155-072.1 /.073.43
СУРУНКАЛИ ЭКССУДАТИВ ОТИТДА эндоскопия
ВА АУДИОМЕТРИЯ ТЕКШИРИШ УСУЛЛАРИНИНГ
САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ
Н.Х. Вохидов, Н.К. Хайдаров, У.Н. Вохидов, Ж.А. Шодиев
Ташкент давлат стоматология институты
Бухоро давлат тиббиёт институты
Сўнгги йилларда болалар орасида ўрта қулоқнинг
йирингли бўлмаган касалликларига чалиниш ҳолат-
лари сезиларли кўпаймокда, хусусан, экссудатив отит
шаклланиши болалар орасида биринчи ўринлардан
бирини эгаллайди [2, 3, 6, 10].
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) маъ-
лумотларига кўра, 2017 йилда дунё аҳолисининг 5
фоизи - 360 миллион киши, шундан 32 миллион
бола эшитиш қобилиятининг пасайиши ва кейин-
чалик йўқолиши туфайли ногирон бўлиб қолмокда
[9]. Эшитиш қобилиятини йўқотиш глобал муаммо
бўлиб, ҳар йили 750 миллиард доллар сарфлашни
талаб қилмокда, қолаверса, эшитиш қобилияти
бузилган болаларнинг 60%ида даволаш мумкин
бўлган сабаблар орқали юзага келгани исботланган
[7]. Экссудатив ўрта отитнинг ўз вақтида ташхис-
ланмаслиги ва адекват даво чораларини қўлланил-
маслиги кўпинча эшитишнинг турғун заифлашу-
вига олиб келади. Ҳатто енгил даражадаги эшитиш
заифлиги х,ам нутқ шаклланишининг бузилишига,
бола ақлий ривожланишининг секинлашувига са-
баб бўлади. Жаҳон тиббиётида болалардаги экссу
датив ўрта отитни комплекс ташхислаш ва самара-
ли даволашни такомиллаштиришга йўналтирилган
тадқиқотлар амалга оширилмокда [4]. Болаларда
экссудатив ўрта отитни бурун, бурунҳалқум эндо-
скопияси ва отоэндоскопияси ёрдамида ташхис
лаш, ноғора бўшлиғи ажралмаларининг иммуно
логик кўрсаткичлари, қон зардобидаги А, М, G
иммуноглобулинларнинг миқдори ва хасталикнинг
сурункали шакли асоратларида антрум шиллиқ қа-
ватидаги морфологик ўзгаришларини асослаш за-
рурати мавжуд. Болаларда экссудатив ўрта отитни
консерватив ва хирургик даволаш, касалликнинг
олдини олишга қаратилган профилактик тадбирлар
механизмини яратиш, касаллик асоратларини ка-
майтириш ва бартараф этувчи замонавий усуллар-
ни ишлаб чиқиш мухцм аҳамият касб этади [1, 5].
Урта қулокдаги йирингли бўлмаган касалликлар-
нинг кўпайишига қатор омиллар сабаб бўлиши мум
кин: оториноларингологларнинг ўткир ўрта отитни
даволашда етарлича фаол бўлмаган ёндашуви, иммун
ва гормонал алмашувини бузилиши, етарли самара-
дор бўлмаган антибактериал терапия, эшитиш найи
фаолиятининг бузилиши, юқори нафас йўлларининг
аллергик касалликлари сабаб бўлади [8, 9].
Ушбу тадқиқотнинг мақсади
экссудатив отит би-
лан касалланган болаларни ташхислашда эндоскопия
ва аудмометрия текшириш усулларининг самарадор-
лигини баҳолаш хисобланади.
Тадқиқот материаллари.
Илмий тадқиқот иши
2018-2020 йилларда 3 ёшдан 18 ёшгача бўлган экс
судатив отит билан касалланган 56 нафар болаларни
клиник кузатиш ва даволаш натижаларига асослан-
ган. Бухоро вилояти болалар кўп тармоқли тиббиёт
марказида болаларнинг клиник текшируви қуйидаги-
ларни ўз ичига о лгал: шикоятларни аниқлаштириш,
анамнез, риноскопия, фарингоскопия, отоскопия,
бурунҳалқумни рентгенологик латерал проекцияси
текшируви, бурун бўшлиғи ва бурунҳалқумни эндо-
скопик усул ёрдамида текширишлар ўтказилди.
Натижалар ва уларнинг муҳокама.
2018 йилдан
2020 йилгача бўлган даврда экссудатив отит билан
касалланган 3 ёшдан 14 ёшгача бўлган 56 нафар бо
лалар текширилди. 18 нафар беморда (32,2%) бир то-
монлама экссудатив отит, 38 нафар беморда (67,8%)
икки томонлама экссудатив отит ташхиси қўйилган.
Экссудатив отит бўлган болаларда ўтказилган
отоскопия натижаларига кўра, ногора нарда ранги,
шаффофлиги, ичкарига торги лиши ёки бўртиб ке-
тиши, унинг ёруглик конусининг ҳолати баҳоланди;
ногора бўшлигида суюқлик, чандиқлар ва экссудат
борлиги ёки йўқлиги; ретракцион чўнтакларнинг
мавжудлиги; бурун бўшлиғи ва бурунҳалқумни эн-
доскопик текшируви бурун шиллиқ қавати, бурун
тўсиғининг ҳолатини батафсил баҳолашга имкон
берди; бурунхдлқум лимфоид тузилмаларининг хо
латный текшириб, уларнинг бир-бирига нисбатан
аниқ жойлашишини аниқлаш, Тойнби ва Валсальва-
нинг функционал синовларини ўтказишда эшитиш
найчасининг халқумга очилиши ҳолатини баҳолаш
ўтказилди. Бу эшитиш найчасининг бурунхалқум те-
шиги функциясининг бузилишини 3 та асосий тури
инобатга олинди: 1) обструктив, 2)
рефлюкс - дисфункция, 3) очиқ эшитиш найчаси,
тонал бўсаға эшиги аудиометрияси ва акустик импе-
дансометрия текширувлари орқали эшитиш найчаси
нинг функциясини аниқлаш.
Шуни таъкидлаш керакки, биз шикоятлар, анамнез
ва текширувлар асосида 27 болада (48%) экссудатив
отит касаллигини аниқладик. Ушбу гуруҳ беморлари-
ни эшитиш функцияси биз билан богланишдан олдин
73
ПРОБЛЕМНЫЕ СТАТЬИ ИОБЗОРЫ
амалга оширилмаган. Клиникамизга ётқизилган 21
беморда (37%) сурункали экссудатив отит ташхиси
қўйилди, бу эса касалликнинг узоқ вақт давом этган-
лигини ва экссудатив отит касаллигини консерватив
ёки илгари ўтказилган жарроҳлик даволаш усуллари-
нинг самарадорлиги пастлигини тасдиқлайди. Ушбу
болаларнинг барчасида тонал бўсаға аудиометрия
текшируви I-II даражали ўтказувчан эшитиш қоби-
лиятини пасайганлигини кўрсатди ва акустик импе-
дансометрияда 8 ёки L типли тимпанограмма
аниқланди. Аденотомиядан сўнг
21 нафар беморда эшитиш функцияси пастлиги
сақланди. Бундан ташқари, 8 нафар беморга (19%)
илгари тефлон ва керамика ғалтак ўрнатилди, аммо
ғалтак чиқарилгандан сўнг аудиологик текширув
пайтида тешик ёпилгандан сўнг, I-даражадаги кон-
дуктив эшитиш пастлиги сақланиб қолди.
Каттароқ болалар эшитиш қобилиятини йўқотиш,
ҳар хил табиатдаги шовқин ва қулоқларда тиқилиб
қолиш хцссидан шикоят қилдилар. Ёшроқ гурухдаги
беморларнинг ота-оналари ҳам болаларда эшитиш
қобилиятини пастлиги, боланинг эътиборсизлиги-
дан ва тез-тез қайта сўрашларидан шикоят қилдилар.
Анамнездан маълум бўлишича, болалар кўпинча ўт-
кир аденоидит, риносинусит, ўткир катарал отит ва
чўзилувчан ёки қайталанувчи тенденцияга эга бўлган
йирингли отит кассаликларидан азият чекишган. Бар-
ча ёш гуруҳларидаги асосий отоскопик белги ноғора
бўшлиғида экссудатни аниқлаш, шунингдек ноғора
парданинг ботиши бўлиб, ноғора бўшликда босим-
нинг пасайиши, унинг контурларининг силлиқлаши,
ранг ўзгариши ва ёруғлик конусининг деформацияси
кузатилди. Кейинчалик ноғора бўшликда экссудат-
нинг кўпайиши сабабли ноғора парданинг бўртиб
чиқиши қайд этилган. Бир вақтнинг ўзида эндоот
оскопия ва трансназал эндоскопик назорат остида
эшитиш найчаларини Политцер усулида пуфлаш
усуллари орқали ноғора пардани ўзгаришларни ба-
тафсил аниқлашга имкон берди, бу орқали унинг
ҳаракатчанлиги чекланганлигини аниқланди, бу эса
тимпаник бўшликдаги адгезив жараёнлар бошлан-
ганлигидан далолат беради. Аудиометрик кўрсат-
кичларда биз текширган барча беморларда эшитиш
қобилияти пасайганлигини аниқланди.
Тонал бўсағали аудиометрияни ўтказишда бола
ларнинг 3 ёшдан 7 ёшгача бўлган гурухцдаги кўп-
чиликда I-II даражали кондуктив эшитиш қобили-
ятининг пасайганлиги аниқланди. III даражадаги
кондуктив эшитиш қобилияти псайганлиги анча кам
аниқланди ва асосан болаларни 7 ёшдан 12 ёшгача
бўлганларида учради.
Акустик импеданометрия усули орқали тимпаник
бўшликда экссудат мавжудлигини аниқлашга имкон
берди.
Аксарият болаларда (50 та қулоқ) акустик импе-
дансометрияда тимпанограммалар ( турига тўғри
келди (46%). 3 ёшдан 7 ёшгача бўлган болаларнинг
асосий қисми В типидаги тимпанограммалар (6 қу-
лоқ) кузатилди. Агар беморларнинг ёш таркибини
кузатиб борадиган бўлсак, унда патологик тимпа
нограммалар сони ёшга қараб камайиб борди, аммо
доимий консерватив даволашга қарамай 12 ёшдан 14
ёшгача бўлган ёш гу рухида В' (22,8%) ва L аку
стик рефлексли (23%) тимпанограммалар аниқлан-
ди. Текширувимиз давомида 92 та қулокда (38%) В
типидаги тимпанограмма, 74 та қулоқ (31%) - аку
стик рефлексли С типли тимпанограмма, 36 та қулоқ
(15%) - С типли тимпанограмма аниқланди. акустик
рефлекс ва 38 та қулоқ (16%) - меъёрга, яъни тимпа-
нограмманинг “А” тури тўғри келди.
Барча беморлар эшитиш найчасининг функци-
ясини ўрганилди, унта кўра эшитиш найчасининг
ўтказувчанлигининг йўқлиги В типидаги тимпано
грамма билан огриган барча беморларда (4 киши) ва
акустик рефлексии ёзмасдан С типидаги тимпано
грамма билан огриган 18 беморда аниқланди.
Бурунҳалқумни эндоскопик текширувига кўра, 12
ёшдан 14 ёшгача бўлган 7 нафар беморда (8%) I да
ражали аденоидлар бўлган. Бурунҳалқумни визуал
текшириш пайтида 3 ёшдан 13 ёшгача бўлган 42 бо-
лада (47%) 26 (29%) эшитиш найчаларининг халқум
тешикларини II даражали аденоид вегетацияси билан
тўсиб қўйишнинг энг кенг тарқалган турлари ва 16
кишида (18%) II даражали аденоидлар асосан гори
зонтам ўсишга эга бўлиб, эшитиш найчаларининг
огзини қопламаган, аммо тубал тизмаларига маркам
ўрнашганлиги аникланди. Най муртаклар гипертро-
фияси 7 нафар болада топилган. III даражадаги аде
ноид вегетацияси 3 ёшдан 12 ёшгача бўлган 40 нафар
беморда (45%) кузатилган бўлса, 33 кишида (37%)
улар эшитиш найчасининг халқумга очилишидаги
тешигини беркитганлиги кузатилди. 12 ёшдан 14 ёш
гача аденоид вегетацияси нисбий катталашганлиги
кузатилди ва баъзи ҳолларда уларнинг мавжудлиги
касалликнинг қайталаниши билан боғлиқ бўлди.
Эксудата в отит бўлган болаларда эшитув найи
дисфункцияси кузатилди. I-II даражали аденоид ве
гетацияси бўлган болаларда бурунхалкумни эндо
скопик текшириш натижаларига кўра, халкум бодом-
симон муртагининг горизонтал ўсиши устун бўлиб,
эшитиш найчаларининг халқум тешиклари ёпилиши-
га сабаб бўлганлиги аниқланди. Бундай беморларда
бурун орқали нафас олиш бироз қийинлашганлиги
кузатилди. Болаларда III даражали аденоидлар бу-
рунхалкумнинг деярли бутуй ҳажмини эгаллаши,
эшитиш найчаларининг халқум тешикларини ёпиши,
буруннинг орқа қисмларига тушиб, шу билан бурун-
дан нафас олишни сезиларли даражада қийинлашти-
риши кузатилди.
Диққат билан тўпланган анамнез ва биз ўрган-
ган болалар гуруҳидаги бурун бўшлиғи ва бурун-
халқумни эндоскопик текшируви натижалари асо-
сида 3 ёшдан 12 ёшгача бўлган болаларда эссудатив
отит касаллигида эшитиш найчасининг халқум
74
MEDICINE AND INNOVATIONS |
№1, 2021
ПРОБЛЕМНЫЕ СТАТЬИ ИОБЗОРЫ
тешиги бекилишига асосий ўринни аденоид веге
тация лар, эшитув найи гипертрофияси, суру икал и
аденоидит, шунингдек ўтказилган ўткир ўрта отит
сабаб бўлди. 12 ёшдан 14 ёшгача бўлган болалар-
да экссудатив отит кассалиги ривожланишидаги
асосий этиологик омиллар кўпинча ўткир рино-
синусит ва бурун тўсиғини қийшиқлиги бўлиб, бу
секреция ажралишининг бузилишига олиб келди,
бурундаги балғамнинг ҳаракатини ўзгариши ва
эшитиш найчалари ичига секрецияларни қайти-
ши учуй зарур шарт-шароит яратиши аниқланди.
Бизнинг маълумотларимизга кўра, экссудатив отит
воситаларининг сабаби сифатида эшитиш найчаси-
нинг халқумга очилиши соҳасидаги чандиқли ўзга-
ришлар бўлиши мумкинлиги, уларнинг катта қисми
7 ёшдан 12 ёшгача (12 бола) содир бўлганлиги, бе-
морларнинг ушбу гуруҳи эндоскопик назоратисиз
аденотомия билан қайта- қайта ўтказилганлиги деб
ҳисобладик.
Шундай қилиб,
хулоса
қилиб айтиш мумкинки,
экссудатив отит бўлган беморларни ташхислашда,
яъни отоскопия, риноскопия ва фарингоскопия тек-
ширувлари ўрнида ЛОР- аъзоларини эндоскопик тек-
шириш самаралироқ ҳисобланиб, аниқ ташхис қўй-
иш ва даволаш тактикасини тўғри танлашга имкон
яратади.
ЛИТЕРАТУРА/REFERENCES
1.
Карпова Е.
77.,
Бурлакова К Ю. Возможности
лечения детей с хроническим аденоидитом и экс
судативным средним отитом //Вестник отори
ноларингологии. - 2018. - Т. 83. -№.
6. -
С. 40-43.
2.
Кузнецова Т. Б. и др. Эпидемиология экссудатив
ного среднего отита у детей Медицинская на
ука и образование Урала. - 2020. -Т. 21. - №. 3.
- С. 65-67.
3.
Новожилов А. А. и др. Обзор современных мето
дов диагностики экссудативного среднего оти-
та//Вестник оториноларингологии. - 2020. - Т.
85. -№. 3. - С. 68-74.
4.
Савенко И. В., БобошкоМ. Ю., Гарбарук Е. С. Экс
судативный средний отит у детей, родившихся
недоношенными: этиопатогенез, характер те
чения и исходы //Folia Otorhinolaryngologiae et
Pathologiae Respiratoriae. - 2018. -T. 24. - №. 4.
C.27-37.
5.
Khilnani A. K. Prajapati V. Study of clinical and de
mographic profile of patients diagnosed with secre
tory> otitis media //International Journal of Otorhino
laryngology and Head and Neck Surgery - 2017. T.
3-№. 3. C. 715.
6.
Krueger A. et al. Relationship of the middle ear ef
fusion microbiome to secretory> mucin production in
pediatric patients with chronic otitis media //The Pe
diatric infectious disease journal. - 2017. - T 36 -
№. 7. - C. 635-640.
7.
Li Y. et al. Effect of balloon dilation eustachian
tuboplasty> combined with tympanic tube insertion
in the treatment of chronic recurrent secretory>
otitis media //European Archives of Oto-Rhino-
Larvngology. - 2019.- T. 276. - №. 10. - C. 2715-
2720.
8.
Pang K. et al. Can Reflux Symptom Index and Reflux
Finding Score Be Used to Guide the Treatment of Se
cretory: Otitis Media in Adults? //ORE. - 2020. - T.
82. -№. 3. - C. 130-138.
9.
Steele D. W. et al. Effectiveness of tympanostomy
tubes for otitis media: a meta-analvsis //Pediatrics. -
201
7,-
T. 139. -№. 6. - C. e20170125.
10. Yunwen W. U. et al. Effect of adenoidectomy on treat
ment of pediatric secretory: otitis media //Chinese
Archives of Otolarvngology-Head and Neck Surgery
- 2017. - T. 24. - №. 10.-C. 512-514.
УДК: 725.51:616.314-647.258
РОЛЬ МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЁР
В СТОМАТОЛОГИЧЕСКОЙ ПОЛИКЛИНИКЕ
С.Ю. Рузиева
Ташкентский государственный стоматологический институт
В данное время в Узбекистане функциями меди
цинской сестры стоматологического кабинета вы
полняют выпускницы направления сестринское дело
медицинских колледжей со средним медицинским
образованием.
Медсестра стоматологического кабинета осущест
вляет множество функций.
Функции медсестры в стоматологии заключается в
следующем:
• контроль исправности аппаратуры;
• утренняя влажная обработка кабинета с дезинфи
цирующими растворами;
• качественная дезинфекция и стерилизация ин
струментов;
• после каждого пациента плевательницы обраба
тываются 0,5%-ным дезинфицирующим раство
ром в течении 30 минут;
75