|
№1 | 2020
68
Xushvakova Nilufar Jurakulovna,
Ochilov Toir Murodovich,
Xamrakulova Nargiza Orzuevna
Samarqand davlat tibbiyot instituti. O’zbekiston
SURUNKALI ODONTOGEN GAYMORIT BILAN KASALLANGAN BEMORLARNI DAVOLASH
NATIJALARINI QIYOSIY BAHOLASH
http://dx.doi.org/10.26739/
2181-0966-2020-1-16
ANNOTATSIYA
Odontogenik sinusit (OG) - bu yuqori jag'ning tishlarining patologiyasi yoki tish aralashuvining asoratlari tufayli maxillarar sinus
(shilliq qavat) shilliq qavatining yallig'lanishi bilan tavsiflangan kasallik. Maksiller sinus ko'plab muhim anatomik sohalar bilan
chegaradosh bo'lib, bu og'ir asoratlar, jumladan pansinusit, periostit, yuqori jag'ning osteomielit va teri oqmalari rivojlanishiga olib
keladi. Ko'z rozetkasi xo'ppozi yoki flegmonasi, meningoensefalit, miya xo'ppozi, yuz tomirlari va dura materining sinuslari, rinogen
sepsisning rivojlanishi mumkin.
So'nggi yillarda
odontogen
gaymorit
bilan
kasallangan
bemorlarni
davolash
natijalarini
tahlilqilish,
kasallikning
zamonaviy
tashxisini
aniqlash, tuzilishini
va
xususiyatlarini
aniqlash, jarrohlik
yo’li
bilan
davolashda
tanlangan
yondoshuvlar
samaradorligini
baholash
va
kasallikning
shakliga
qarab
bemorlarni
davolashni
maqbul, patogenetik
asosli
usullarini
belgilash
imkonini
berdi
Kalit so'zlar:
odontogen gaymorit, oroantral perforatsiya, endoskopik davo, mikro-gaymorotomiya, operatsiyadan keyingi
asoratlarni oldini olish, gaymor bo’shlig’ini tabiy chiqqarish kanali.
Хушвакова Нилуфар Жўракуловна,
Очилов Тоир Муродович,
Хамракулова Наргиза Орзуевна
Самаркандский государственный медицинский институт, Узбекистан
СРАВНИТЕЛЬНАЯ ОЦЕНКА РЕЗУЛЬТАТОВ ЛЕЧЕНИЯ БОЛЬНЫХ С ХРОНИЧЕСКИМ ОДОНТОГЕННЫМ
ВЕРХНЕЧЕЛЮСТНЫМ СИНУСИТОМ
АННОТАЦИЯ
Одонтогенный гайморит (ОГ) - заболевание, характеризующееся воспалением слизистой оболочки
верхнечелюстной пазухи (ВЧП) вследствие патологии зубов верхней челюсти или осложнений стоматологических
вмешательств. Верхнечелюстной синус граничит со многими важнейшими анатомическими областями, что обусловливает
развитие тяжелых осложнений, включая пансинусит, периостит, остеомиелит верхней челюсти, кожные свищи. Возможно
также развитие абсцесса или флегмоны глазницы, менингоэнцефалита, абсцесса мозга, тромбофлебита вен лица и синусов
твердой мозговой оболочки, риногенного сепсиса. Произведенный анализ результатов лечения больных с одонтогенными
верхнечелюстными синуситами за последний период позволил определить частоту, структуру, особенности современной
диагностики заболевания, оценить эффективность выбранных подходов в оперативном лечении и установить оптимальную,
патогенетически обоснованную тактику ведения больных в зависимости от формы заболевания.
Ключевые слова:
одонтогенный верхнечелюстной синусит, ороантральная перфорация, эндоскопическая лечение,
микрогайморотомия, профилактика послеоперационных осложнений, естественное соустье верхнечелюстной пазухи.
Khushvakova Nilufar Jurakulovna,
Ochilov Toir Murodovich,
Khamrakulova Nargiza Orzuevna
Samarqand state medical institute, Uzbekistan
|
№1 | 2020
69
COMPARATIVE EVALUATION OF RESULTS OF TREATMENT OF PATIENTS WITH CHRONIC
ODONTOGENEOUS MAXILLARY SINUSITIS
ANNOTATION
Odontogenic sinusitis (OG) is a disease characterized by inflammation of the mucous membrane of the maxillary sinus (ICP) due to
pathology of the teeth of the upper jaw or complications of dental interventions. The maxillary sinus borders on many important
anatomical areas, which leads to the development of severe complications, including pansinusitis, periostitis, osteomyelitis of the
upper jaw, and skin fistulas. It is also possible the development of an abscess or phlegmon of the eye socket, meningoencephalitis,
brain abscess, thrombophlebitis of the veins of the face and sinuses of the dura mater, rhinogenic sepsis.There was made analysis of
medical treatment of patients with odontic maxillitis for the last periods, therefore frequency, structure and peculiarity of modern
diagnosis was defined, efficacy of surgical treatment methods was estimated and most advantageous approach of treatment in
dependence of disease form was prepared.
Key words:
odontic maxillitis, causative tooth, orosinus perforation, endoscopic treatment, micromaxillotomy, prophylaxis of
postoperative complications, own ostium of maxillary sinus.
Hozirgi vaqtda surunkali odontogen gaymorit(SOG) -
bu
yuz-jag’
sohasining
keng
tarqalgan
yallig'lanish
kasalliklaridan biri bo'lib, jiddiy umumiy tibbiy va iqtisodiy
muammodir, chunki bemorlarning asosiy qismi yosh va o'rta
yoshdagi odamlar, ya'ni mehnatga layoqatli aholi hisoblanadi
[4].Yuqori jag’ bo’shlig’ining anatomik va topografik joylashuvi
ulardagi yallig'lanish jarayonlari va yuzaga kelishi mumkin
bo'lgan asoratlari qanday bo’lishini belgilab beradi [6].
Surunkali yuqori jag’ bo’shlig’i patologiyalarni
o'rganishga qiziqish bugungi kunda kupaymoqda, bu esa bizning
mamlakatimizda ham, chet elda ham ko'plab ilmiy ishlar
qilinyotganidan
dalolat
beradi.Sinusitlar
muammosini
o'rganishning dolzarbligi, bu bugungi kunda mikro-endoskopik
jarrohlik aralashuvlarni amalga oshirishga imkon beradigan
tobora rivojlanib borayotgan uskunalarning paydo bo'lishi bilan
bog'liq.Yangi uskunalarning paydo bo'lishi jarrohlik yuli bilan
davolashning ilg'or usullarini ishlab chiqishni o'z ichiga oladi, bu
esa operatsiyadan keying davrda erta hamda kechki
asoratlarpaydo bo’lishi foizini kamaytirishga imkon beradi [5].
Yuqori jag’ bo’shlig’i yallig’lanishida odontogen shakli
alohida o'rin tutadi, uning uchrashi 13-40% ni tashkil qiladi (2,
3, 8).Yangi dori-darmonlar, tibbiy va diagnostika uskunalari
paydo bo'lishiga qaramay, surunkali odontogen sinusitning
tarqalishi yallig'lanish kasalliklari orasida 70-yillardagi 4-4,2 %
90-yillarda 7,6 % o'sdi [1,4,7].Surunkali odontogen gaymorit
bilan kasallan barcha bemorlarning ixtisoslashgan yordamga
murojaat qilganlarining aksariyati (41-89,7%) yuqori jag'ning
tishlarini ekstraktsiya qilish paytida doimiy oro-antral aloqani
hosil qilganidan keyin yallig'lanish jarayoni paydo bo'lgan yoki
yomonlashgan odamlardir.[5].
Natijalarning yaxshi natija bermaganligi va ora-antral
aloqa bo'lgan yoki bo'lmagan hollarda surunkali odontogen
gaymoritni jarrohlik yo’li bilan davolashda ishonchli va
fiziologik usullarni izlash tufayli, so'nggi o'n yillikda yuqori jag’
bo’shlig’inidavolash va og'iz bo'shlig'ini sinus bilan aloqasini
bartaraf qilishga qaratilgan juda ko'p miqdordagi jarrohlik
amaliyotlari taklif qilingan,[3, 4, 6, 8].Ammo shuni ta'kidlash
kerakki, jarrohlik usullari yordamida davolashning taklif
etilayotgan ko'plab usullariga qaramay, bunday bemorlarni
davolash usullarini tanlash adabiyotlarda hali ham etarli darajada
yoritilmagan, bu esa endoskopik diagnostika usullari va jarrohlik
yuli bilan davolanish natijalarini tahlil qilish kerak ekanligini
bildiradi.Zamonaviy sharoitlarda odontogen gaymorit bilan
kasallangan bemorlarga diagnostik yondashuv usullarini va
jarrohlik yuli bilan davolash usulini tanlash zarurati ushbu
tadqiqotlarning dolzarbligini belgilab beradi.
Tadqiqot maqsadi
Zamonaviy sharoitlarda davolanish natijalarini har
tomonlama tahlil qilish asosida konservativ va jarrohlik yuli
bilan davolashning zaruriy mezonlari, ko'rsatkichlari va mos
yondashuvlarini aniqlash orqali odontogenik genezli yuqori jag’
bo’shlig’i shilliq qavati yallig'langan bemorlarni diagnostika va
davolash sifati va samaradorligini oshirish.
Tekshirish usullariva materiallari
SamMI №1 klinikasiningLOR bo'limida vaSamarqand
shahar shifoxonasining yuz-jag’ jarrohligi bo'limida davolangan
surunkali odontogen gaymorit bilan og'rigan bemorlarning 32 ta
holati 2018 yildan 2019 yilgacha bo'lgan davrda tahlil
qilindi.Surunkali odontogen gaymorit bilan kasallangan
bemorlarning tarqalishi yillar davomida yuz-jag’sohasining
barcha yallig'lanish kasalliklari orasida ko'paygan.Tatqiqotlar
natijasi kasallangan erkaklar ulushi 62,5% (20 kishi),
kasallangan ayollar 37,5% (12 kishi) ekanligini kursatdi.
Shikoyatlar, anamnez va ob'ektiv ma'lumotlar,
qo'shimcha tadqiqotlar natijalari va konservativ va jarrohlik
davolash usullari barcha tanlangan kasallik tarixlari bo'yicha
tahlil qilindi, natijada bemorlarning aksariyatiog'riqni bir
tomonlama yuqori jag’ bo’shlig’ing sohasida bo’lishidan
shikoyat qilgan (48%).Bemor zararlanishidayuqori jag’
sinusidasohasida og'riq hissi va burun oqishi mavjudligi - 14
holat (43,7%), og'iz bo'shlig'i va burun bo'shlig'i o'rtasida aloqa
yulimavjudligi (65,1%), burun bitishi (32,9%) kabi muhim
tashxisiy malumotlar aniqlandi. Orqa fonda esa tish og'rig'i
(19,5%), bosh og'rig'i (25,6%) va 4 bemorda subfebril tana
haroratining mavjudligi(12,5%) kabi shikoyatlar qayd etildi.
Yuqori jag’ bo’shlig’i sohasida aniqlangan og'riq va
og'irlik hissi ko'pincha shilliq qavatning shishishi, tabiiy
chiqarish kanalining yopilishi, ikkilamchi trigeminal nevralgiya
va buzilgan sinus barofunksiyasi bilan bog'liq.
Bemorlar anamnezidan shuni ta'kidlash kerakki,
ko'pchilik bemorlarda kasallik birinchi marta (64%) yuzaga
kelgan, 8 kishi (25%) surunkali odontogen gaymorit bilan bir
yilda bir marta kasallangan, 7 ta bemorda (21.9%) yiliga ikki
yoki undan ortiq darajada surunkali odontogen gaymorit qayd
etilgan.Faqat 26 kishi (81%) kasallikning boshlanishini avval
o’tkazgan terapevtik yoki jarrohlik stomatologik davo natijasi
bilan bog'lashdi, bu esaodontogen gaymorit ustida chuqur
etiologik qidiruv olib borish va rinogen yuqori jag’ bo’shlig’i
yallig’lanishi bilan differentsial diagnostikaqilishkerakligini
anglatadi.Shuni ham ta'kidlash kerakki, 4kishi (12,5%)
kasalxonaga yotqizilishidan oldin, ambulator yoki statsionar
sharoitda LOR shifokorida davolanishda bo'lgan va kasallikning
odontogen xususiyatini tasdiqlaganidan keyin ixtisoslashtirilgan
tibbiy
muassasaga
yuborilgan.Bu
haqiqatdan
hamLOR
mutaxassisi surunkali odontogen gaymoritga tez-tez duch
kelishini ko'rsatadi.
Ob'ektiv ma'lumotlarga ko'ra, 9 ta bemorda og'iz
bo'shlig'i shilliq qavatining yallig'lanishli osteoplaziyasi
|
№1 | 2020
70
kuzatilgan (29%),6 ta odamda (19%) yuqori jag’ bo’shlig’i
sohasida yumshoq to'qima shishi tufayli yuz assimetriyasi,tish
karieslari asoratlari va radikulyar kistalar mos ravishda 4 (12%)
va 7 (22%) bemorlarda topilgan va oroantral oqma 14ta holatda
qayt etilib, 44% ni tashkil etgan.
Qo'zg'atuvchisi tish kasalliklari ekanligi barcha
bemorlarda aniqlangan, boshqa hollarda ilgari mavjud bo'lgan
yoki oldin olib tashlangan birinchi molyar tishlar ko'pincha 22
bemorda (69%), ikkinchi molyar tishlar ikkinchi o'rinni
egallagan holda, 11 ta holatda (34%) qo'zg'atuvchi ekanligi
aniqlangan.
Olib borilgan tekshiruvlarga ko'ra, 19 bemorga
surunkali odontogen gaymorit tashxisi qo'yilgan, boshqa
hollarda bemorning ahvoli o'tkir yokisurunkali jarayonning
og'irlashishi sifatida baxolangan.Sinusitning chap tomonlama
lokalizatsiyasi ko'pincha o'ng tomonga qaraganda ko’proq
uchraydi va mos ravishda –10ta (31%) 7 ta (22%) ni tashkil
qilgan.
Asosan
burun
yondosh
bo’shliqlari
ortopantomografiyasi va rentgenografiyasini o'z ichiga olgan
qo'shimcha tadqiqotlar jarayoni natijasida kasallikning aniq
shakli aniqlangan.
Yuqoridagi
ma'lumotlardan
ko'rinib
turibdiki,
odontogen gaymoritda parietal giperplastik, yiringli va kistoz
shikastlanish shakllari ustunlik qiladi.
Surunkali odontogen gaymoritda davolash taktikasi
kasallikning klinik ko'rinishiga qarab aniqlandi.Surunkali
gaymoritningqaytalangan ekssudativ shakllari (kataral, seroz,
yiringli), qoida ko’ra konservativ usulda davolandi.Bunday
holda, o'tkir sinusitni davolashda ishlatiladigan bazi bir vositalar
va
davolash
usullari
qo'llaniladi.Surunkali
odontogen
gaymoritningbazi shakllari (polipli, kistozli va boshqalar)
operativ usulda samarali davolandi.Odontogen sinusitni
jarrohlik yuli orqali davolashning asosiy maqsadi shikastlangan
tishlarni olib tashlash va zararlanganyuqori jag’ bo’shlig’ining
normal funksiyasini tiklashdan iboratdir.Shilliq qavatining
funksional ahamiyati (hilpillovchi epiteliyning transport
funksiyasi) haqidagi zamonaviy g'oyalar to'qimalarning
maksimal darajada saqlanishini aniqlshga yordam beradi.Shu
sababli bilan, ba'zi mualliflar surunkali sinusitlarni operatsiya
paytida sinus shilliq qavatini qirib olinishi bronxitda bronx
shilliq qavatni olib tashlash bilan teng deb baxolashadi.
1-rasm.O'rganilayotgan anatomik soha belgilangan burun
bo'shlig'ining kompyuter tomografiyasi.
A – kanalis nasalacrimalis ni distal uchi; B –yuqori jag'
suyagining crista conchalis si; C - burunning teshigi suyak
qirrasi; D - burun bo'shlig'ining pastki qismi.
Vazifalarni izchil hal etish uchun barcha bemorlar 2 guruhga
bo'lindi:
- 1-guruh (burun strukturasini buzilishi bilan) burun
va burun yondosh bo’shliqlari patologiyasini aniqlashtirish
uchun LOR bo’limida va yuz-jag' jarrohligi bo'limida KT
tekshiruvidan o'tgan 20 bemorni o'z ichiga oldi. Ushbu guruhga
rengenalogik tekshiruvda gaymor bo’shlig’ida yallig’lanish
belgilari bor hamda burun tusig’i qiyshayeshi va pastki burun
chig’anog’i gipertrofiyasi bo’lgan bemorlar kiritildi.
- 2-guruhga (burun strukturasini buzilishi yuq) LOR
bo'limida va yuz-jag'jarrohligida bo’limida yotqizilgan, gaymor
bo’shlig’ida retinsion kistasi bo’lgan 12 nafar bemor
kiritildi.Ushbu
guruhga
qo'shilishning
asosiy
mezoni
sifatidagaymor bo’shlig’ining bir tomonlama retinsion kistasi
bo'lgan, u burun to’sig’i to’g’ri va burun chig’anoqlarida
uzgarishlar yuq bo’lgan bemorlar kiritildi.
1-asosiy guruhdagi bemorlarda burun bo'shlig'i va
burun yondosh bo’shliqlari KT da anatomiyasining vektorli
tahlilini o'tkazish bilan biz ko’z yosh kanalining distal uchining
pastki burun chig’anog’i va burun bo'shlig'ining pastki qismiga
nisbatan sintopiyasini o'rganib chiqdik;Pastki burun chig’anog’i
burchagi (crista conchalis) ning yuqori jag’ bo’shlig’i va ko’z
yosh kanalining distal uchi darajasiga nisbatan topografik nisbati
(1-rasm)
ko’rsatilgan.Keyinchalik
olingan
ma'lumotlar
mutaxasislar tomonidan 2-(nazorat) guruhdagi bemorlarni
jarrohlik usuli yordamida davolashda burun bo’shlig’idanpastki
chig’anoq qirrasi orqali gaymor bo’shlig’iga endonazal
kirishning asl texnikasini ishlab chiqishda ishlatilgan.
2-(nazorat) guruhidagi bemorlarda ishlab chiqilgan
endonazal
goymorotomiya
usulining
samaradorligi
va
xavfsizligini baholash uchun biz operatsiyadan oldin va
operatsiyadan
keyingi
3-kun
davomidaburun
yondosh
bo’shliqlari KT dan foydalandik.Shunita'kidlash kerakki,
kompyuter
tomografiyasini
tekshirish
paytida
biz
antrostomiyaning vektor yo'nalishini, uning diametri va ko’z
yosh kanalining distal uchiga nisbatan aniqladik.
Natijalarmuhokamaqilish
Olingan natijalar shuni ko'rsatadiki, ekstranazal-
endonazal usul yordamida operatsiyadankeyin 7 kun o'tgach,
burun bo'shlig'i va yuqorijag' bo'shlig'i shilliq qavatitiklanishi 90
foizga sezilarli darajada yaxshilanadi.
Shunday qilib, bizning fikrimizcha, jarrohlik
davolashning tavsiya etilgan usuli - bu avaylovchi jarrohlik
aralashuv bo'lib, uning davomidazararlanganburunbushliqlarini
tubdan sonatsiylash, suyak skeletini tiklash amalga oshiriladi,
ular birgalikda operatsiyadan keyingi davrga ijobiy ta'sir
ko'rsatadi va jarrohlik davolash natijalariga ijobiy ta'sir
ko'rsatadi.
Adabyotlar
1.
Азимов М., Ермакова Ф. Б. Роль очаговой одонтогенной инфекции в патогенезе гайморита // Стоматология. -2012.
– т. 57, № 1. – 11-14.
2.
Бернадский Ю. И., Заславский Н. И. Одонтогенные гаймориты. – М.: Медицина, 2014.-85с.
3.
Богатов А. И. Профилактика одонтогенного гайморита. Актуальн. вопр. стоматологии: сб. научн. тр. – Самара,
2016. – С. 34-36.
4.
Богатов А. И. Особенности диагностики, лечения и профилактики одонтогенного верхнечелюстного синусита в
условиях стоматологической поликлиники. – Самара, 2015. – 22 с.
|
№1 | 2020
71
5.
Козлов В. А. Кочубей Н.М. Некачалов В. В. Динамика морфологических изменений тканей верхнечелюстной
пазухи при экспериментальном синусите// Стоматология т.61.-№1. – С.49-52.
6.
Хушвакова Н.Ж., Болтаев А.И. Жалолова Ш.С. Насретдинова М.Т. Современный взгляд консервативное лечение
риносинуситов. Проблема биологии и медицины №4 (71)2012 стр.25-27.
7.
Хамракулова Ф.Г., Хушвакова Н.Ж., Сафарова Н.И. Комплексное лечение больных с полипозным этмоидитом.
Проблема биологии и медицины №1.(77) 2014.стр.59-62
8.
Хушвакова Н.Ж.,Истамова Н.О. Клинико-иммунологические аспекты течения хронических гнойных синуситов у
детей сахарным диабетом 1 тип. Российская оториноларингология. № 1 (69) 2014. стр. 104-106.
9.
Хаитов А.А., Хушвакова Н. Ж., Салимова Ш.С. Клинико-иммунологические особенности и комбинированная
антимикотическая терапия хронических синуситов, осложненных кандидозной инфекцией. Интер-медикал
№18(98) 2015 г. С. 66-70.
10.
Исхакова Ф.Ш., Хамракулова Н.О.,Хушвакова Н.Ж. Оценка эффективности лечения бактериального
рецидивирующего синусита. Прорывные научные исследования как двигатель науки, Сборник статей,Часть 2.
Тюмень, Россия, 2018г.199-202стр.
11.
Давронова Г.Б., Давронов У. Ф., Хушвакова Н.Ж. Усовершенствование методов лечение хронических ринитов и
синуситов у больных с дакриоциститом. Общество науки и творчества январь 2019 г. Казань стр. 43-47.
12.
Хамракулова Н.О., Очилов Т., Хушвакова Н.Ж. Анализ результатов лечения больных с хроническим
одонтогенным верхнечелюстными синуситами. Научный обозреватель. Научно-аналитический журнал 8(104) -
2019,33-36.
13.
Хушвакова Н.Ж., Хайитов А.А., Исломов И.К. Комбинированная противогрибковая терапия хронических
экссудативных синуситов. Биология ва тиббиёт муаммолари Самарканд, Узбекистан №3.1 (112) 2019г.90-стр.
