Noyabr, 2025-Yil
80
O‘ZBEKISTON SUD-HUQUQ TIZIMIDA ODIL SUDLOVNI TA’MINLASH:
MUAMMOLAR VA YECHIMLAR
To‘lanboyev Islombek Ilhomjon o‘g‘li
Farg‘ona Yuridik texnikumi
II bosqich Sud huquqiy faoliyat yo‘nalishi 43-24-guruh o‘quvchisi.
tolanboyevislombek026@gmail.com
Odilova Bahora Muzaffarjon qizi
Farg'ona Yuridik texnikumi
II bosqich Sud huquqiy faoliyat yo‘nalishi 43-24-guruh o‘quvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17570267
Annotatsiya.
Ushbu maqolada O‘zbekiston sud-huquq tizimida odil sudlovni ta’minlash
masalalari, xususan, sudlar mustaqilligi, adolatli qarorlar qabul qilinishini kafolatlash,
advokatura institutining roli va sudya etikasining ahamiyati keng tahlil qilinadi. Tadqiqot
davomida huquqiy tahlil, taqqoslash va sotsiologik yondashuv metodlaridan foydalanilgan.
Natijalar shuni ko‘rsatadiki, sudlarning amaldagi mustaqilligi hali to‘liq ta’minlanmagan,
advokatlarning jarayondagi o‘rni zaif, sudya etikasiga rioya etish darajasi esa har doim ham
yetarli emas. Shu sababli, sud-huquq tizimini yanada takomillashtirish uchun sudlar faoliyatini
tashqi bosimlardan himoya qilish, advokatlar institutini kuchaytirish, sudyalarning kasbiy
malakasi va etik madaniyatini oshirish zarurligi asoslab berilgan. Maqola yakunida odil sudlovni
amalda ta’minlash bo‘yicha aniq taklif va tavsiyalar ilgari surilgan.
Kalit so‘zlar:
sud mustaqilligi, odil sudlov, advokatura, sudya etikasi, huquqiy islohotlar,
adolat, inson huquqlari.
Аннотация
. В данной статье рассматриваются вопросы обеспечения
справедливого правосудия в судебно-правовой системе Узбекистана, в частности,
независимость судов, гарантии принятия справедливых решений, роль института
адвокатуры и значение судебной этики. В ходе исследования использованы методы
правового анализа, сравнительного и социологического подходов. Результаты
показывают, что фактическая независимость судов пока не обеспечена в полной мере,
роль адвокатов в процессе остается слабой, а соблюдение норм судебной этики не всегда
находится на должном уровне. В связи с этим обоснована необходимость дальнейшего
совершенствования судебно-правовой системы: защиты деятельности судов от внешнего
давления, укрепления института адвокатуры, повышения профессиональной квалификации
и этической культуры судей. В заключении статьи представлены конкретные
предложения и рекомендации по обеспечению справедливого правосудия на практике.
Ключевые слова:
независимость судов, справедливое правосудие, адвокатура,
судебная этика, правовые реформы, справедливость, права человека.
Annotation
. This article analyzes the issues of ensuring fair justice within the judicial and
legal system of Uzbekistan, particularly focusing on judicial independence, guarantees of fair
decision-making, the role of the advocacy institution, and the importance of judicial ethics. The
research employs methods of legal analysis, comparative study, and sociological approach.
Noyabr, 2025-Yil
81
The findings indicate that the actual independence of courts has not yet been fully
achieved, the role of lawyers in the process remains weak, and compliance with judicial ethics is
not always sufficient. Therefore, it is substantiated that improving the judicial and legal system
requires protecting courts from external pressure, strengthening the advocacy institution, and
enhancing judges’ professional competence and ethical culture.
Keywords:
judicial independence, fair justice, advocacy, judicial ethics, legal reforms,
justice, human rights.
Kirish
Har qanday demokratik jamiyatning asosi — qonun ustuvorligi va odil sudlovning to‘liq
ta’minlanishidir. O‘zbekiston Respublikasida so‘nggi yillarda sud-huquq tizimida chuqur
islohotlar amalga oshirilmoqda. Bu islohotlarning bosh maqsadi — inson huquq va erkinliklarini
ishonchli himoya qilish, sudlarning mustaqilligini ta’minlash, sud qarorlarining xolis va adolatli
bo‘lishiga erishishdir.
Shu bilan birga, mavjud yutuqlarga qaramay, sud-huquq tizimida hali ham bir qator
muammolar saqlanib qolmoqda. Xususan, sud mustaqilligi amalda to‘liq ta’minlanmagan holatlar,
advokatlarning jarayondagi o‘rni yetarlicha kuchli emasligi, sudya etikasi va mas’uliyatiga doir
masalalar dolzarbligicha qolmoqda. Ushbu maqolada O‘zbekiston sud-huquq tizimida odil
sudlovni ta’minlashda uchrayotgan asosiy muammolar va ularning yechimlari tahlil qilinadi.
Kalit so‘zlar:
sud mustaqilligi, odil sudlov, advokatura, sudya etikasi, huquqiy islohotlar,
adolat, inson huquqlari.
Metodlar
Tadqiqot davomida quyidagi metodlardan foydalanildi:
Huquqiy tahlil metodi:
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, “Sudlar
to‘g‘risida”gi Qonun, “Advokatura to‘g‘risida”gi Qonun, shuningdek, xalqaro huquqiy normalar
o‘rganildi.
Taqqoslash metodi:
Xorijiy davlatlar - Germaniya, AQSh, Janubiy Koreya kabi
mamlakatlarning sud tizimi bilan O‘zbekiston tajribasi solishtirildi.
Empirik kuzatuv:
OAVda e’lon qilingan sud ishlari, sudyalar faoliyati va advokatlar
ishtiroki bo‘yicha ochiq manbalar tahlil qilindi.
Sotsiologik yondashuv:
Jamiyatdagi huquqiy ong, fuqarolarning sudlarga bo‘lgan
ishonchi va ularning adolat haqidagi tasavvurlari o‘rganildi.
Bu metodlar orqali odil sudlov tizimini rivojlantirishga to‘sqinlik qilayotgan omillar
aniqlanib, ularni bartaraf etish yo‘llari ishlab chiqildi.
1
Natijalar
Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, O‘zbekiston sud-huquq tizimida quyidagi asosiy muammolar
mavjud:
1.Sudlar mustaqilligining to‘liq ta’minlanmagani.
Ba’zi hollarda sudyalar ma’muriy yoki yuqori turuvchi organlarning bosimiga uchraydi.
Bu esa sud qarorlarining xolis va adolatli chiqishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Sud
mustaqilligi nafaqat qonun darajasida, balki amaliyotda ham kafolatlanishi zarur.
1
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – Toshkent: O‘zbekiston, 2023.
Noyabr, 2025-Yil
82
2.Advokatura institutining sustligi.
Advokatlarning sud jarayonlaridagi roli va vakolati ko‘p hollarda cheklangan. Ayrim
hollarda advokatlarga zarur hujjatlarga kirish imkoni berilmaydi yoki ularning fikrlari yetarlicha
inobatga olinmaydi.
3.Sudya etikasining buzilishi.
Sudyalar faoliyatida betaraflik, odob va adolat prinsiplariga to‘liq rioya qilinmaydigan
holatlar uchraydi. Bu esa sud tizimiga bo‘lgan ishonchni pasaytiradi.
4.Fuqarolarning sudlarga ishonch darajasining pastligi.
Sotsiologik so‘rovlar ko‘rsatishicha, fuqarolarning bir qismi sud qarorlarini adolatli deb
hisoblamaydi. Bu holat, o‘z navbatida, huquqiy madaniyat va sud tizimi nufuziga salbiy ta’sir
qiladi.
5.Kadrlar tayyorlash muammosi.
Sudyalar va advokatlarning malakasi doimiy ravishda oshirib borilishi zarur. Amaliyotda
esa ko‘p hollarda tajriba va malaka yetishmasligi kuzatiladi.
2
Muhokama
Sud mustaqilligi – odil sudlovning eng asosiy sharti. Agar sud siyosiy, ma’muriy yoki
iqtisodiy ta’sirlardan xoli bo‘lmasa, adolatli qaror qabul qilish imkoni yo‘qoladi. Shu bois sud
organlari ustidan nazorat, faqat qonuniy tartibda, ularning mustaqilligiga putur yetkazmasdan
amalga oshirilishi lozim.
Advokatura institutini kuchaytirish ham muhim ahamiyatga ega. Advokatlar nafaqat
himoyachi, balki jamiyatda adolat timsoli bo‘lishi kerak. Ularning faoliyatini qo‘llab-quvvatlash,
kasbiy huquqlarini kengaytirish va himoya mexanizmlarini kuchaytirish zarur.
3
Sudya etikasiga doir muammolarni hal qilish uchun, muntazam etik treninglar, ichki
nazorat tizimlari va jamoatchilik ishtirokidagi monitoring mexanizmlari joriy etilishi lozim. Sudya
har bir so‘zida, harakatida va qarorida betaraflikni saqlashi kerak.
Shuningdek, fuqarolarning huquqiy ongini oshirish, sud tizimiga bo‘lgan ishonchni tiklash
uchun ochiqlik siyosatini kengaytirish muhim. Sud majlislari ochiqligini ta’minlash, sud
qarorlarini e’lon qilish, matbuot bilan hamkorlik qilish orqali jamoatchilikka adolatli sudlovning
real misollarini ko‘rsatish zarur.
4
Kadrlar tayyorlash tizimini zamonaviylashtirish ham dolzarb masala. Sudyalar va
advokatlar uchun muntazam malaka oshirish dasturlari, xalqaro tajribalar asosida treninglar tashkil
etish zarur.
5
Xulosa
O‘zbekiston sud-huquq tizimida odil sudlovni ta’minlash yo‘lida jiddiy islohotlar amalga
oshirilmoqda. Biroq, bu sohada natijadorlikka erishish uchun quyidagi chora-tadbirlar zarur:
1.Sudlar mustaqilligini amalda ta’minlash va har qanday tashqi bosimlardan himoya qilish;
2.Advokatura institutini kuchaytirish, advokatlarning jarayonlardagi rolini kengaytirish;
2
“Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni. – Toshkent: Adolat, 2020.
3
Karimov A. “O‘zbekiston sud-huquq tizimida sud mustaqilligi va adolat tamoyili”. -Toshkent: Huquq, 2021.-212 b.
4
Islomov B. “Sud etikasi va odil sudlov tamoyillarining amaliy tatbiqi”. // “Yuridik fanlar axborotnomasi”, №4, 2023.
– B. 45–58.
5
Raxmonov D. “Advokatura faoliyatining huquqiy asoslari va jamiyatdagi o‘rni”. – Toshkent: Yuridik fanlar
akademiyasi nashriyoti, 2022.
Noyabr, 2025-Yil
83
3.Sudya etikasiga qat’iy rioya qilishni ta’minlash, intizomiy javobgarlik tizimini
kuchaytirish;
4.Sudlar faoliyati ustidan ochiq jamoatchilik nazoratini yo‘lga qo‘yish;
5.Kadrlar tayyorlash va malakasini oshirish tizimini xalqaro standartlarga moslashtirish.
Agar ushbu yo‘nalishlarda tizimli ishlar olib borilsa, O‘zbekistonda haqiqiy odil sudlov va
qonun ustuvorligi prinsipi amalda to‘liq qaror topadi. Bu esa jamiyatda adolat, ishonch va
barqarorlikning mustahkam poydevorini yaratadi.
Adabiyotlar ro‘yxati
1.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – Toshkent: O‘zbekiston, 2023.
2.
“Sudlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni. – Toshkent: Adolat, 2020.
3.
Karimov A. “O‘zbekiston sud-huquq tizimida sud mustaqilligi va adolat tamoyili”. –
Toshkent: Huquq, 2021. – 212 b.
4.
Raxmonov D. “Advokatura faoliyatining huquqiy asoslari va jamiyatdagi o‘rni”. –
Toshkent: Yuridik fanlar akademiyasi nashriyoti, 2022. – 185 b.
5.
Islomov B. “Sud etikasi va odil sudlov tamoyillarining amaliy tatbiqi”. // “Yuridik fanlar
axborotnomasi”, №4, 2023. – B. 45–58.
