Dekabr, 2024-Yil
702
YOSHLARNING INTERNET SAYTLARIGA BERILIB KETISHI SABABLARI,
MUAMMOLAR VA YECHIMLARI
Abyirov Xayrulla Alijon o`g`li
O‘zbekiston Milliy universiteti
Ijtimoiy fanlar fakulteti Sotsiologiya yo‘nalishi 1-kurs talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14476810
Annotatsiya.
Ushbu tezis yoshlarning internet tarmoqlariga haddan tashqari berilib
ketishining sabablarini, oqibatlarini va bu muammoning yechimlarini tahlil qilishga qaratilgan.
Asosiy diqqat ijtimoiy tarmoqlar va texnologiyalarning yoshlarning sog‘lig‘i, ta’lim
jarayoni va ijtimoiy hayotiga ta’siriga qaratilgan. Tadqiqot natijalariga asoslanib, muammo
psixologik, ijtimoiy va texnologik omillar bilan bog‘liqligi ko‘rsatiladi. Ijtimoiy tarmoqlarning
yoshlar ongiga salbiy ta’siri bilan bog‘liq muammolar kabi oqibatlar batafsil yoritilgan. Yechim
sifatida ota-onalar nazorati, ma’rifiy dasturlar, internetdan samarali foydalanish strategiyalari
va psixologik yordam choralari tavsiya etilgan. Mazmun yoshlar uchun aktual bo‘lgan
muammolarni hal etishda ilmiy asoslangan va amaliy yondashuvni taqdim etadi. Tezis yosh
avlodni sog‘lom rivojlantirish va internetdan oqilona foydalanish madaniyatini shakllantirishga
ko‘maklashadi.
Kalit so‘zlar:
internet, psixologik omillar, ijtimoiy tarmoq, vertual dunyo, alternativ
imkoniyatlar va oilaviy nazorat.
REASONS, PROBLEMS AND SOLUTIONS OF YOUNG PEOPLE'S ADDICTION TO
INTERNET SITES
Abstract.
This thesis aims to analyze the causes, consequences and solutions to the problem
of excessive Internet addiction in young people. The focus is on the impact of social networks and
technology on the health, learning process and social life of young people. Based on the results of
the study, it is indicated that the problem is related to psychological, social, and technological
factors. The consequences are covered in detail, such as problems with the negative impact of
social media on the minds of young people. Parental supervision, educational programs, strategies
for effective use of the Internet, and psychological support measures are recommended as
solutions. The content presents a science-based and practical approach to solving problems
relevant to young people. The thesis will contribute to the healthy development of the younger
generation and the formation of a culture of rational use of the Internet.
Dekabr, 2024-Yil
703
Keywords:
internet, psychological factors, social networking, alternative opportunities,
and family control.
ПРИЧИНЫ, ПРОБЛЕМЫ И ПУТИ РЕШЕНИЯ ЗАВИСИМОСТИ МОЛОДЕЖИ ОТ
ИНТЕРНЕТ-САЙТОВ
Аннотация.
Целью данной диссертации является анализ причин, последствий и
решений проблемы чрезмерной интернет-зависимости у молодежи. Основное внимание
уделяется влиянию социальных сетей и технологий на здоровье, процесс обучения и
социальную жизнь молодых людей. По результатам исследования указано, что проблема
связана с психологическими, социальными и технологическими факторами. Подробно
освещаются последствия, такие как проблемы с негативным влиянием социальных сетей
на умы молодых людей. В качестве решений рекомендуются родительский контроль,
образовательные программы, стратегии эффективного использования Интернета, меры
психологической поддержки. В содержании представлен научно обоснованный и
практический подход к решению актуальных для молодежи проблем. Диссертация будет
способствовать здоровому развитию подрастающего поколения и формированию
культуры рационального использования интернета.
Ключевые слова:
Интернет, психологические факторы, социальные сети,
альтернативные возможности, семейный контроль.
Hozirgi globallashuv davrida internet hayotning ajralmas qismiga aylangan. Yoshlarning
internet saytlariga haddan tashqari berilib ketishi ijtimoiy, ma'naviy va ta'lim jarayonlariga salbiy
ta'sir ko'rsatmoqda. Ushbu muammo zamonaviy jamiyatning eng dolzarb masalalaridan biri bo'lib,
unga chuqur tahlil va samarali yondashuv zarur. Darvoqe, bugungi kun hayotini internetsiz
tasavvur qilish qiyin.
Yoshlarning internet tarmoqlariga berilib ketishiga bir qancha sabablar keltirishim
mumkin:
1
.
Texnologik rivojlanish:
Yoshlar uchun internet qulaylik va tezkorlikni ta'minlaydi, bu
esa ularni ko'proq virtual muhitga tortadi.
2.
Ijtimoiy tarmoqning ta'siri:
Ijtimoiy tarmoqlar (Instagram, TikTok, Telegram,
WhatsApp va hakazo) yoshlarni virtual muloqot va ma'lumot almashishga jalb qiladi.
3
. Ota-onalar nazoratining yetishmasligi:
Oilaviy e'tiborsizlik va farzandlar faoliyatiga
yetarli darajada aralashmaslik yoshlarning cheksiz internetdan foydalanishiga olib keladi.
Dekabr, 2024-Yil
704
4.
Psixologik omillar:
Yolg'izlik hissi, o'zini jamiyatda ko'rsata olmaslik va virtual dunyo
orqali o'zini ifodalash istagi.
Bu kabi sabablarni yuzlab, minglab keltirishimiz mumkin shu sababli ham bu narsa dolzarb
mavzulardan biriga aylanib ulgurgan.
Yoshlar orasida internet va ijtimoiy tarmoqlarga bogʻlanishning keng tarqalgani haqidagi
statistik maʼlumotlar keltiraman:
1.
Internetga bogʻliqlik:
Dunyo boʻyicha 210 million odam internet va ijtimoiy
tarmoqlarga qaramlikka duchor boʻlgan deb baholanmoqda. AQShda bu ko'rsatkich taxminan
10%, ya'ni 33 million kishini tashkil etadi. Yoshlar orasida esa 18–22 yoshdagi foydalanuvchilar
ijtimoiy tarmoqlarga qaramlarning 40% ni tashkil etadi.[1]
2.
Kunlik ekran vaqti:
13–17 yoshdagi o'smirlar kuniga o'rtacha 7 soat 22 daqiqa ekran
oldida vaqt o'tkazadilar. 8–12 yoshli bolalarda bu ko'rsatkich 4 soat 44 daqiqani tashkil qiladi.
Bu esa ularning o'qish, ijtimoiy muloqot va boshqa faoliyatlariga salbiy taʼsir
ko'rsatmoqda.
3.
Ijtimoiy tarmoqlarning salbiy taʼsiri:
70% yosh foydalanuvchilar ijtimoiy
tarmoqlarda oʻzlarini chetda qolgandek his qilishgan.
43% ijtimoiy tarmoqlarda kam layk yoki izohlar tufayli oʻzlarini yomon his qilgan.
35% kiberbulling qurboni boʻlgan.
4.
Mental salomatlikka taʼsir:
Oʻsmirlar orasida ijtimoiy tarmoqlarni 5 soatdan ortiq vaqt
davomida ishlatganlarning 70% oʻz joniga qasd qilish xavfi ostida bo‘lishadi. Bundan tashqari,
qaramlik depressiya, uyqu buzilishi va ijtimoiy izolyatsiyaga olib keladi.[2]
Bu raqamlar internet va ijtimoiy tarmoqlarning yoshlar salomatligi va ijtimoiy hayotiga
sezilarli taʼsirini ko'rsatadi. Shunday qilib, muammoni hal qilish uchun raqamli detoks, ota-onalar
nazorati va o'z-o'zini boshqarish bo'yicha ta'lim kabi choralar zarur. Kundan kunga ushbu mavzu
dolzarblashib bormoqda va bir qancha salbiy oqibatlarga olib kelmoqda:
Masalan:
1
. Sog'liqka ta'siri:
Ko'zning tez charchashi, uyqu buzilishlari va jismoniy harakatsizlikka
olib keladi.
2.
O'qish va ta'limga e'tiborsizlik:
O'quvchilarning darsga diqqatini yo'qotishi va bilim
darajasining pasayishi kuzatiladi.
3
. Ma'naviy inqiroz:
Virtual dunyodagi salbiy ta'sirlar (noto'g'ri axborot, zararli kontent)
yoshlar ma'naviyatini pasaytiradi.
Dekabr, 2024-Yil
705
4.
Ijtimoiy aloqalarning zaiflashuvi:
Real hayotda muloqot qilish qobiliyatining
sustlashuviga olib keladi. Yoshlar orasida ijtimoiy tarmoqlarga qaramlik depressiya va o‘z joniga
qasd qilish xavfini ya`ni depressiya va xavotirni oshiradi.[3]
Bugungi kunda bu masalalar boyicha qator yechimlar o‘rganilib chiqilib, keng
qo`llanilmoqda.
Masalan:
1.
Ma'lumotli yondashuv:
Yoshlar orasida internetdan samarali foydalanish bo'yicha
trening va seminarlar tashkil etilmoqda.
2.
Oilaviy nazorat va qo'llab-quvvatlash:
Ota-onalarga bolalarini nazorat qilishda
texnologik vositalar (masalan, "parental control") haqida bilim berish.
3.
Ta'lim tizimini modernizatsiya qilish:
Onlayn ta'lim imkoniyatlarini kengaytirish va
o'quvchilarni foydali internet resurslarga yo'naltirish.
4.
Alternativ imkoniyatlar yaratish:
Yoshlarni real hayotdagi qiziqish va ko'nikmalarni
rivojlantiruvchi tadbirlarga jalb qilish (sport, san'at, ilmiy to'garaklar va hakazo).
5.
Internet kontentni tartibga solish:
Zararli saytlarga cheklovlar qo'yish va foydali
resurslarni ommalashtirish.
6.
Yoshlar psixologiyasiga e'tibor qaratish:
Psixologik yordam markazlari orqali
ularning muammolarini o'rganish va yechim topish.[4]
Xulosa qilib aytganda yoshlarning internet saytlariga haddan tashqari berilib ketishi
zamonaviy jamiyat uchun jiddiy muammo hisoblanadi. Uni hal qilishda oilaviy, ijtimoiy va ta'lim
muassasalarining hamkorligi muhim. Internet yoshlarning rivojlanishi uchun kuchli vosita bo'lishi
mumkin, ammo undan oqilona foydalanish madaniyatini shakllantirish barcha uchun dolzarb
vazifadir.
REFERENCES
1.
Social
Media
Addiction
Statistics:
https://www.addictionhelp.com/social-media-
2.
World Health Organization: “Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti”(WHO) -(25.09.2024)
https://www.who.int/europe/news/item/25-09-2024-teens--screens-and-mental-health
3.
Struggling with Screen Time: A Look at Internet Use Disorders. March 01, 2024
Addiction, Patients and Families: “American Psychiatric Associantion”(APA)
https://www.psychiatry.org/News-room/APA-Blogs/A-Look-at-Internet-Use-Disorders
Dekabr, 2024-Yil
706
4.
The Best Internet Addiction Books of All Time. “Internet Addiction in
Adolescents”
https://bookauthority.org/books/best-internet-addiction-books
5.
NURQULOV B. YOSHLARNING IJTIMOIY-SIYOSIY FAOLLIGINI OSHIRISH
OMILLARI //UzMU xabarlari. – 2024. – Т. 1. – №. 1.3. 1. – С. 190-193.
6.
Nurqulоv B. G. THE MAIN THEORETICAL APPROACHES TO THE CONCEPT OF
POLITICAL SOCIALIZATION //Academic research in educational sciences. – 2024. –
№. 3. – С. 426-431.
7.
Nurqulov B. G. SAYLOV VA UNING YOSHLAR FAOLIYATIDA TUTGAN OʻRNI
//Academic research in educational sciences. – 2024. – №. 3. – С. 432-436.
8.
Нуркулов
Б.,
Равшанова
О.
JORJ
GERBERT
MIDNING
RAMZIY
INTERAKSIONIZM NAZARIYASI //NRJ. – 2024. – Т. 1. – №. 3. – С. 402-405.
9.
Nurqulov B. et al. PITRIM SOROKINNING “SOTSIAL VA MADANIY DINAMIKA”
ASARI //NRJ. – 2024. – Т. 1. – №. 3. – С. 289-291.
10.
Panjiyeva Z. et al. RAZMIY INTERAKTSIONIZM TAMOYILLARI //NRJ. – 2024. – Т.
1. – №. 3. – С. 292-295.
11.
A’ZAMXONOV S. OLIY TA’LIM TIZIMIDA TALABALARNING MUSTAQIL
TA’LIM OLISHLARNI TASHKIL ETISH //News of UzMU journal. – 2024. – Т. 1. – №.
1.1. 1. – С. 63-66
12.
Saidabzalkhan A. MODERN CONCEPTS OF HUMAN CAPITA MEASUREMENT
https://farspublishers.
org/index.
php/ijessh/article/view/1527
https://zenodo.
org/records/8003552#. – 2023.
13.
A‘zamxonov S. X. Ta’lim jarayonida o ‘qituvchi faoliyatining o ‘ziga xos xususiyatlari
//IJODKOR O'QITUVCHI. – 2022. – Т. 2. – №. 22. – С. 381-386.
14.
Аъзамхонов С. TALABALAR MUSTAQIL TA’LIM OLISHINI OSHIRISHNING
NAZARIY ASOSLARI //ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2024. – №.
SI-1.
15.
Azamkhanov S. SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF MODERN FORMS OF
ORGANIZING STUDENTS'INDEPENDENT WORK //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 5.
16.
Ilxomov,
Umrbek,
and
Parizod
Nasirdinova.
"IRVING
GOFFMANNING
DRAMATURGIYASI." NRJ 1.3 (2024): 239-245.
Dekabr, 2024-Yil
707
17.
ILXOMOV,
Umrbek.
"SOTSIAL
MOBILLIK
YOSHLAR
INTELLEKTUAL
SALOHIYATNING OMILI SIFATIDA." News of UzMU journal 1.1.2. 1 (2024): 110-
114.
18.
Ilxomov, U. U., and P. Sh Nasirdinova. "UMUMIY-O „RTA TA „LIM
MUASSASALARIDA O „QITISH METODI VA BITIRUVCHI YOSHLARNI KASBGA
YO „NALTIRILGANLIGI DOLZARB MASALA." Academic research in educational
sciences 3 (2024): 252-256.
19.
Ilxomov U. U. YOSHLARDA DEVIANT XULQ-ATVOR MUAMMOLARINING
INDEKATORI //Academic research in educational sciences. – 2024. – №. 3. – С. 263-268.
20.
Ilxomov U. U. YOSHLAR ISHSIZLIGI IJTIMOIY MUAMMO SIFATIDA //Academic
research in educational sciences. – 2024. – №. 3. – С. 257-262
