Yanvar, 2025-Yil
275
ATMOSFERANI IFLOSLANTIRUVCHI MANBALAR VA IFLOSLANTIRUVCHI
MODDALARNING XUSUSIYATLARI
Muradov Sirojiddin Husan o‘g‘li
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi kafedrasi
o‘qituvchisi.
O‘zbekiston. Qarshi.
KIRISH. Atmosfera - bu azot (78,08% hajm), kislorod (20,95%), argon (0,93%) va
karbonat angidrid (0,03%) (qolgan gazlar taxminan 0,01%)dan iborat bo‘lib, Yerni o‘rab turgan
gazsimon qobiqdir. Atmosferaning ahamiyati juda katta: u hayotni qo‘llab-quvvatlovchi vosita
bo‘lib xizmat qiladi, Yer yuzasi haroratini tartibga soladi, Yer yuzasini zararli kosmik va
ultrabinafsha nurlanishdan himoya qiladi.
Atmosferaning ifloslanishi deganda uning tarkibi va xossalarining inson va hayvonlar
salomatligiga, oʻsimliklar holatiga, ekotizimlarga salbiy taʼsir koʻrsatadigan har qanday oʻzgarishi
tushuniladi. Atmosferani ifloslantiruvchi manbalar turli mezonlarga ko‘ra tasniflanadi (2.1-rasmga
qarang).
1) Maqsad bo‘yicha:
a) texnologik - tozalash moslamalari, havo ventilyatorlari va boshqalar uchun qurilmalarda
tutilgandan so‘ng tutun gazlarini o‘z ichiga oladi (chiqindilar zararli moddalarning yuqori
konsentratsiyasi va juda kichik hajmdagi chiqarilgan havo bilan tavsiflanadi);
b) ventilyatsiya chiqindilari - asbob-uskunalardan mahalliy assimilyatsiya qilish va
umumiy chiqindi chiqarish.
2) Joylashuvi bo‘yicha:
a) ochiq yoki baland - deformatsiyalanmagan shamol oqimi zonasida joylashgan (baland
quvurlar, binoning balandligidan 2,5 baravar yuqori ifloslanishni olib tashlaydigan nuqta
manbalari);
b) yopiq yoki past - bino balandligidan 2,5 baravar kam balandlikda joylashgan;
v) yer usti - yer yuzasiga yaqin joylashgan (ochiq joylashgan texnologik uskunalar, sanoat
kanalizatsiya quduqlari, to‘kilgan zaharli moddalar, sochilgan sanoat chiqindilari).
3) Geometrik shakl bo‘yicha:
a) nuqta (quvurlar, shaxtalar, tom ventilyatorlari);
b) chiziqli (shamollatish chiroqlari, ochiq derazalar, yaqin joylashgan so‘ruvchi shaxtalar
va mash’allar).
4) Ishlash rejimi bo‘yicha:
doimiy va davriy harakat, birvarakayiga va lahzali.
Birvarakayiga tashlamasi bo‘lsa, qisqa vaqt ichida havoga ko‘p miqdorda zararli moddalar
kiradi; ular baxtsiz hodisalar yoki tez yonuvchi ishlab chiqarish chiqindilarini maxsus utilizatsiya
qilish joylarida yoqish paytida sodir bo‘lishi mumkin. Bir lahzali chiqindilar bilan ifloslantiruvchi
moddalar bir necha soniya ichida, ba'zan esa sezilarli balandliklarga tarqaladi. Ular portlovchi
operatsiyalar va favqulodda vaziyatlarda sodir bo‘ladi.
5) Tarqalish diapazoni bo‘yicha:
Yanvar, 2025-Yil
276
a) joylarda, atmosferaga chiqariladigan ifloslanish faqat sanoat hududida yuqori
konsentratsiyalarni hosil qilganda va turar-joylarda sezilarli ifloslanish kuzatilmasa (bunday
chiqindilar uchun yetarli darajada sanitariya muhofazasi zonasi ta’minlanadi);
b) obyektdan tashqarida, agar chiqayotgan ifloslanish turar-joy hududida yuqori
konsentratsiyalarda bo‘lsa.
6) Tashlama tabiati bo‘yicha:
a) uyushgan chiqindilarga ega manbalar (tutun va ventilyatsiya quvurlari; ventilyatsiya
shaxtalari; aeratsiya lampalari; deflektorlar);
b) tashkillashtirilmagan chiqindilarga ega manbalarga uskunaning nosozliklari kiradi;
yuklash va tushirish operatsiyalari; xom ashyo, materiallar va chiqindilarni ochiq saqlash;
uskunalar va texnologik jarayonlar shamollatish tizimlari bo‘lmagan ishlab chiqarish
maydonlarida ham, tashqarida ham (masalan, ko‘chma payvandlash stantsiyalari, neft saqlash
tanklari va boshqalar); cho‘kma havzalari va suv omborlari, neft tuzoqlari, shlaklar va qoldiqlar,
ochiq bug‘lanish sirtlari va boshqalar; portlovchi ishlar; transport vositalari uchun ochiq to‘xtash
joylari; ishlab chiqarish hududida ishlaydigan mobil manbalar (avtomobillar, lokomotivlar, yo‘l
va qurilish texnikasi, daryo kemalari va boshqalar).
2.1-rasm. Atmosferaning ifloslanish manbalari
So‘nggi bir necha yil davomida O‘zbekistonda turg‘un manbalardan atmos-feraga zararli
moddalar tashlamalari barqaror darajada saqlanib qolmoqda, lekin ko‘chma manbalardan
ifloslanish, shu jumladan, qattiq zarrachalar va azot oksidlarining tashlamalari ortib bormoqda.
Yanvar, 2025-Yil
277
Havoning ifloslanishiga turg‘un havo, haroratning o‘zgarishi, chang bo‘ronlari kabi tabiiy
omillar ham ta’sir qiladi. Eng ko‘p tashlamalar tog‘-kon boyitish va qayta ishlash korxonalari,
elektr stansiyalari, neft-kimyo zavodlari joylashgan Toshkent, Qashqadaryo, Sirdaryo va
Samarqand viloyatlarida kuzatilmoqda. Turg‘un manbalardan chiqadigan tashlamalar yiliga 874
ming tonnani tashkil etmoqda.
O‘zbekistonda 4 mln. avtomobil yiliga 1,3 mln. tonna zararli moddalar tashlamalarini
chiqaradi, ularning eng ko‘pi Toshkent shahri va Toshkent viloyatiga to‘g‘ri keladi. Avtomobillar
soni kun sayin ortib bormoqda. Atmosfera havosi sifati monitoringi O‘zbekistonning 26 shahrida
66 postda amalga oshirilmoqda. Mamlakatdagi 800 dan ziyod korxonada ifloslantiruvchi moddalar
tashlamalari davlat nazoratidadir.
2.2-rasm. Atmosfera havosining sifati va tashlamalarga ta’sir qiluvchi omillar
(O‘zb. Res. Atrof-muhit holati to‘g‘risida Milliy ma’ruza, 2023 yil)
Atmosfera havosining ifloslanishini kamaytirish maqsadida korxonalar va transport
vositalari zararli moddalarni ushlaydigan qurilmalar bilan jihozlangan, shaharlardagi yashil
hududlar kengaymoqda.
O‘zbekistondagi mavjud transportning katta qismi atmosfera havosiga chiqarilishi past
bo‘lgan tabiiy gazda ishlaydi. Elektromobillarni import qilish va ulardan foydalanish ortib
Yanvar, 2025-Yil
278
bormoqda. Jamoatchilikda monitoring.meteo.uz portali va AirUz ilovasi orqali havo sifati
haqidagi ma’lumotlarga ega bo‘lish imkoniyati paydo bo‘ldi.
Atmosferani ifloslantiruvchi moddalar -
atmosferada mavjud bo‘lib, atrof-muhit va inson
salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan moddalardir. Atmosfera havosidagi moddalarning sifat
va miqdoriy tarkibi antropogen va tabiiy omillarga bog‘liq.
Havo tarkibiga taʼsir etuvchi tabiiy omillar qatoriga birinchi navbatda meteorologik sharoit
va hududning relyefi (shamol yoʻnalishi va tezligi, harorat inversiyasi, barometrik bosim, havo
namligi, relyefi kabi) kiradi. Atmosfera havosining tarkibini belgilovchi antropogen omillarga
quyidagilar kiradi:
➢
Sanoat korxonalari chiqindilarining tarkibi va hajmi.
➢
Chiqaradigan moddalarning toksikligi.
➢
Ifloslanish manbasidan masofa (ular tarqaladigan makon hajmi) va uning balandligi.
➢
Atmosferani ifloslantiruvchi moddalar va havodagi boshqa moddalar o‘rtasidagi o‘zaro
ta’sirning ta’siri (sinergik ta’sir va antagonistik ta’sir).
Toksiklik deganda
moddalarning organizmning fiziologik funktsiyalarini buzish qobiliyati
tushuniladi, bu esa o‘z navbatida kasalliklarga (intoksikatsiya, zaharlanish) yoki og‘ir holatlarda
o‘limga olib kelishi mumkin. Moddalarning toksiklik darajasi toksik dozaning kattaligi (o‘ziga xos
toksik ta’sirni keltirib chiqaradigan moddaning miqdori) bilan tavsiflanadi. Toksik doza qancha
past bo‘lsa, toksiklik shunchalik yuqori bo‘ladi. Turli xil dozalar ajratiladi, jumladan o‘rtacha
o‘ldiradigan dozalar (LD
50
), mutlaq o‘ldiradigan dozalar (LD
100
), minimal o‘ldiradigan dozalar
(LD
0-10
) va boshqalar (indeks qiymati o‘ziga xos toksik ta’sirning paydo bo‘lish ehtimolini (%)
aks ettiradi).
Sinergetik ta’sir deganda
ta’sirni kuchaytiruvchi omillarning birgalikdagi ta’siri
tushuniladi (ya’ni, ularning birgalikdagi ta’sirining har bir mustaqil ta’sir qiluvchi omil ta’sirining
oddiy yig‘indisidan kattaroqdir) (nikel mis qoldiqlari borligida uning toksikligini 10 marta
oshiradi; alkogol anilin bilan zaharlanish xavfini sezilarli darajada oshiradi).
Antagonistik ta’sir deganda
ta’sirni susaytiradigan omillarning birgalikdagi ta’siri
tushuniladi (ya’ni, ularning birgalikdagi ta’siri har bir omil ta’sirining oddiy yig‘indisidan kamroq)
(etil spirtining yuqori konsentratsiyasi metil spirtining toksik ta’sirini sezilarli darajada
kamaytiradi, chunki bu spirtlarning organizmdagi metabolizmi paytida raqobatlashadi).
Atmosferada ifloslantiruvchi moddalar tabiiy va antropogen omillar hamda oʻzaro taʼsir
natijasida fizik-kimyoviy oʻzgarishlarga uchraydi. Bu jarayonlar atrof-muhitning ikkilamchi
ifloslanishining asosiy sababidir (masalan, kislotali yomg‘ir hosil bo‘lishi). Ifloslantiruvchi
moddalarning zaharliligi va potentsial xavfi, ularning tarqalishi va tashlama manbalarini hisobga
olgan holda, ular shartli ravishda bir necha guruhlarga bo‘linadi:
1.
Atmosferaning asosiy (mezonlari) ifloslantiruvchi moddalari (uglerod oksidi, oltingugurt
dioksidi, azot oksidi, uglevodorodlar, zarrachalar va fotokimyoviy oksidlovchilar). Ushbu
guruhdagi moddalar asosiy ifloslantiruvchi moddalardir;
2.
Politsiklik aromatik uglevodorodlar;
3.
Mikroelementlar (asosan metallar va ularning oksidlari);
4.
Turg‘un gazlar (karbonat angidrid, ftorli uglevodorodlar va boshqalar) ;
5.
Pestitsidlar;
6.
Abraziv qattiq zarralar (kvars, asbest va boshqalar);
Yanvar, 2025-Yil
279
7.
Organizmlarga ko‘p qirrali ta’sir ko‘rsatadigan turli ifloslantiruvchi moddalar (nitrozalar,
ozon, polixlorli bifenillar, sulfatlar, nitratlar, aldegidlar, ketonlar va boshqalar).
Xavflilik darajasiga ko‘ra, barcha ifloslantiruvchi moddalar to‘rtta xavfli sinfga bo‘linadi:
I sinf – o‘ta xavfli moddalar (benz(a)piren, ozon, tetraetil qo‘rg‘oshin, qo‘rg‘oshin oksidi,
eruvchan qo‘rg‘oshin tuzlari, poloniy va boshqalar);
II sinf – o‘ta xavfli moddalar (bor, kadmiy, qo‘rg‘oshin, vodorod sulfidi, mishyak, nitritlar
(NO
2
sifatida), formaldegid, xlor va boshqalar);
III sinf – o‘rtacha xavfli moddalar (alyuminiy, bor, temir, marganets, mis, nikel, nitratlar
(NO
3
sifatida), fosfatlar (PO
4
), xrom (VI), rux (II) va boshqalar);
IV sinf - ozgina xavfli moddalar (simazin (girbitsid), sulfatlar, xloridlar).
Xavf sinfini aniqlash uchun foydalaniladigan ko‘rsatkichlar 2.1-jadvalda keltirilgan.
Zararli moddalarni xavfli sinfga kiritish uchun ko‘rsatkichlar
2.1-jadval
Ko‘rsatkich nomi
Xavf sinfi uchun standart
1-chi
2-chi
3-chi
4-chi
Ishlaydigan hudud havosidagi zararli
moddalarning
maksimal
konsentratsiyasi (REK), mg/m
3
< 0,1
0,1-1,0
1,1-10,0
> 10,0
O‘rtacha o‘lim dozasi, mg/kg:
- oshqozonga kiritilganda
< 15
15-150
151-5 000
> 5 000
- teriga surtilganda
< 100
100-500
501-2 500
> 2 500
Havodagi
o‘rtacha
o‘lim
kontsentratsiyasi, mg/m
3
< 500
500-5 000
5 001-50 000
> 50 000
Nafas olish bilan zaharlanish ehtimoli
koeffitsienti
< 300
300-30
29-3
< 3
O‘tkir zona
< 6,0
6,0-18,0
18,1-54,0
> 54,0
Surunkali zona
> 10,0
10,0-5,0
4,9-2,5
< 2,5
Atmosferaga ifloslantiruvchi moddalarning chiqarilishi ularning manbalari, agregat holati,
kimyoviy tarkibi, zarrachalarining o‘lchami va chiqarilgan moddaning massa oqimi bilan
tavsiflanadi. Tabiiy manbalar turli xil aralashmalarni chiqaradi, jumladan: o‘simlik changlari,
vulqon va kosmik kelib chiqishi, tuproq eroziyasi mahsulotlari, dengiz tuzining zarralari, o‘rmon
va dasht yong‘inlaridan kelib chiqqan tuman, tutun va gazlar, vulqon gazlari, o‘simlik, hayvon va
bakterial mahsulotlar.
Kioto protokoli asosida tuzilgan kimyoviy kelib chiqadigan asosiy ifloslantiruvchi
moddalar ro‘yxati 2.2-jadvalda keltirilgan.
Gazsimon sanoat chiqindilaridagi zararli aralashmalarni ikki guruhga bo‘lish mumkin:
1)
Qattiq moddalarning (chang, tutun) va suyuqliklarning (tuman) muallaq zarralari
(aerozollari);
2)
Gazsimon va bug‘li moddalar.
Yanvar, 2025-Yil
280
Birinchi guruh, aerozollar, noorganik va organik kelib chiqadigan to‘xtatilgan qattiq
zarralar, shuningdek, to‘xtatilgan suyuqlik zarralari (tuman) ni o‘z ichiga oladi.
Chang -
bu tutun va tumandan (d
o‘rt
= 0,005 mm; d
max
= 0,1 mm) ko‘ra kattaroq
zarrachalarni o‘z ichiga olgan dispers, beqaror tizim.
Belgilangan asosiy ifloslantiruvchi moddalarning maksimal ruxsat etilgan ta’sir
qilish darajasi ro‘yxati
2.2-jadval
B.1 Atmosfera
B.2 Suv muhiti
B.1.1 Oltingugurt
dioksidi
va boshqa
oltingugurt birikmalari.
B.1.2 Azot oksidi va boshqa azot birikmalari.
B.1.3 Uglerod oksidi.
B.1.4 Uchuvchi organik birikmalar.
B.1.5 Metallar va ularning birikmalari.
B.1.6 Chang.
B.1.7 Asbest (to‘xtatilgan zarralar, tolalar).
B.1.8 Xlor va uning birikmalari.
B.1.9 Ftor va uning birikmalari.
B.1.10 Mishyak va uning birikmalari.
B.1.11 Sianidlar.
B.1.12 Kantserogen yoki mutagen xususiyatga
ega
ekanligi
isbotlangan
yoki
havoga
chiqarilsa, ko‘payish jarayoniga ta’sir qilishi
mumkin bo‘lgan xususiyatlarga ega bo‘lgan
moddalar va preparatlar.
B.1.13
Polixlorli
dibenzodioksinlar
va
polixlorli dibenzofuranlar.
B.2.1 Organogalogen birikmalar va suv
muhitida bunday birikmalar hosil qila oladigan
moddalar.
B.2.2 Fosfororganik birikmalar.
B.2.3 Organotin birikmalari.
B.2.4 Kantserogen yoki mutagen xususiyatga
ega ekanligi isbotlangan yoki suv muhiti
ta’sirida ko‘payishga ta’sir qilishi mumkin
bo‘lgan xususiyatlarga ega bo‘lgan moddalar
va preparatlar.
B.2.5 Turg‘un uglevodorodlar va turg‘un
bioakkumulyator organik zaharli moddalar.
B.2.6 Sianidlar.
B.2.7 Metallar va ularning birikmalari.
B.2.8 Mishyak va uning birikmalari.
B.2.9 Biotsidlar va o‘simliklarni himoya qilish
vositalari.
B.2.10 Suspenziya holatidagi mate-riallar.
B.2.11 Evtrofikatsiyaga hissa qo‘shadi-gan
moddalar (xususan, nitratlar va fosfatlar).
B.2.12 Kislorod balansiga salbiy ta'sir
ko'rsatadigan moddalar (KBBE, KBKE va
boshqalar
kabi
parametrlar
yordamida
o‘lchash mumkin).
XULOSA.
Tabiiy kelib chiqadigan changga quyidagilar kiradi: tuproq eroziyasi natijasida hosil
bo‘lgan chang, tog‘ jinslarining parchalanishi natijasida paydo bo‘ladigan chang va kosmik kelib
chiqadigan chang. Hajmi 5 mikron va undan kichik bo‘lgan chang zarralari o‘pkaga,
alveolalargacha chuqur kirib borishi mumkin. 5-10 mkm hajmdagi chang zarralari asosan yuqori
nafas yo‘llarida saqlanadi, deyarli o‘pkaga kirmaydi. Sanoat changlari ishlab chiqarish jarayonida
yuzaga keladi va materiallarni qayta ishlash (kesish, maydalash va boshqalar), ularni saralash va
tashish (yuklash, tushirish va boshqalar) jarayonida hosil bo‘ladi. Sanoat gazlari chiqindilaridagi
noorganik chang konlarni qazib olish, rudalarni, metallarni, mineral tuzlarni va o‘g‘itlarni, qurilish
Yanvar, 2025-Yil
281
va boshqa materiallarni qayta ishlash jarayonida hosil bo‘ladi. Organik kelib chiqadigan sanoat
changiga ko‘mir, yog‘och, torf, kuyik va boshqalar kiradi.
Tutun tortishish kuchi ta’sirida cho‘kish tezligi past bo‘lgan aerozol tizimlaridan iborat
(o‘lchami 5 mkm dan 0,1 mkm gacha). Yoqilg‘i yonishi va kimyoviy reaktsiyalar natijasida uni
halokatli qayta ishlash jarayonida tutun hosil bo‘ladi.
Tumanlar bug‘ kondensatsiyasi yoki suyuqlik atomizatsiyasi natijasida hosil bo‘lgan
suyuqlik tomchilaridan iborat. Sanoat chiqindilarida tumanlar asosan sulfat, fosfor va boshqa
kislotalardan hosil bo‘ladi.
Ikkinchi guruh, gazsimon va bug‘li moddalarga gazsimon oksidlar, aldegidlar, ketonlar,
spirtlar, uglevodorodlar, kislotalar, galogenlar, galogen hosilalari va sanoat chiqindilarining
boshqa tarkibiy qismlari kiradi.
Tashlamadagi zararli moddalarning umumiy holati bo‘yicha:
✓
Gazsimon va bug‘(SO
2
, CO, NO
x
, uglevodorodlar va boshqalar);
✓
Suyuqlik (kislotalar, ishqorlar, tuz eritmalari, organik birikmalar);
✓
Qattiq (kanserogen moddalar, qo‘rg‘oshin va uning birikmalari, organik va noorganik
chang, kuyikish, smolali moddalar va boshqalar).
Ommaviy tashlama darajasi bo‘yicha (kuniga tonna): 0,01 dan kam; 0,01 dan 0,1 gacha;
0,1 dan 1 gacha; 1 dan 10 gacha; 10 dan 100 gacha; 100 dan ortiq.
REFERENCES
1.
Эшмухамедов Л. М. МЕРОПРИЯТИЯ ПО ОБЕСПЕЧЕНИЮ БЕЗОПАСНОСТИ
ГИДРОТЕХНИЧЕСКИХ СООРУЖЕНИЙ //Проблемы науки. – 2023. – №. 1 (75). –
С. 18-27.
2.
Eshmukhamedov L. M. IMPROVING THE SYSTEM OF PUBLIC ADMINISTRATION
IN THE FIELD OF PREVENTION AND LIMITATION OF EMERGENCY
SITUATIONS //International journal of advanced research in education, technology and
management. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
3.
Maxmayusufovich E. L. ORGANIZE LABOR PROTECTION IN ENTERPRISES
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2023. – Т. 2. – №. 11.
4.
Maxmayusufovich E. L., Farxodovich S. S. MUHITNING PSIXOLOGIK OMILLARI VA
BAXTSIZ HODISALARNING ASOSIY PSIXOLOGIK SABABLARI //PEDAGOGS. –
2023. – Т. 46. – №. 1. – С. 32-36.
5.
Eshmuhamedov L. M. KTZM BILAN ISHLAYDIGAN SANOAT TARMOQLARIDA
AVARIYA OQIBATLARI TAXLILI //GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С.
221-229.
6.
Эшмухамедов Л. ҲАЁТ ФАОЛИЯТ ХАВФСИЗЛИГИ ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИ
БЎЙИЧА ОЛИЙ МАЛАКАЛИ КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ МОДЕЛИ
//Interpretation and researches. – 2024.
7.
Эшмухамедов Л. М. ВЕСТНИК НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ //ВЕСТНИК НАУКИ И
ОБРАЗОВАНИЯ Учредители: Олимп. – С. 24-27.
8.
Эшмухамидов Л. М. ТЕХНОСФЕРНАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ ЧЕЛОВЕКА В
СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ //International journal of advanced research in
education, technology and management. – 2023. – Т. 2. – №. 6.
Yanvar, 2025-Yil
282
9.
Eshmuhamedov L. M. 21-ASR PEDAGOGIKASI: O ‘QITISHNING INNOVATSION
USULLARI //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14
SPECIAL. – С. 372-376.
10.
Эшмухамедов Л. М. Совершенствование системы государственного управления в
области предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций //Вестник науки и
образования. – 2022. – №. 6-2 (126). – С. 24-27.
11.
Эшмухамедов Л. М. Охрана труда на предприятии //МОЛОДЕЖЬ. НАУКА.
БУДУЩЕЕ. – 2022. – С. 160-164.
12.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М. ЧЕТ ЭЛ ОЛИЙ ЎҚУВ ЮРТЛАРИДА ТАЪЛИМ
СИФАТИНИ БАҲОЛАШ //INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND
TEACHING. – 2022. – Т. 1. – №. 6. – С. 68-76.
13.
Maxmayusufovich E. L. PRIMARY CONCEPTS ABOUT EARTHQUAKES AND
THEM ENSURING THE SAFETY OF THE PUBLIC WHEN IT HAPPENS
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2023. – Т. 2. – №. 10.
14.
Muradov S., Xujaqulov A., Eshmuxamedov L. ORGANIZING TRAINING ON THE
CAUSES OF EMERGENCY SITUATIONS, CHARACTERISTICS AND ACTION AT
THE FOCUS OF INJURY //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С.
247-264.
15.
Eshmuxamedov L. M. et al. LABOR PROTECTION IMPROVE WORKING
CONDITIONS, INCREASE EMPLOYEES’PRODUCTIVITY, IMPLEMENTATION
OF REST REGIME //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3
SPECIAL. – С. 1161-1166.
16.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М., Ашурова Л. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ
РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ:
Рахимов Октябр Дусткабилович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти
“Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси профессори Эшмухамедов Латиф
Маҳмаюсуфович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат
муҳофазаси” кафедраси ассистенти Ашурова Лайло, Қарши муҳандислик-
иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси ассистенти
//Образование
и инновационные исследования международный научно-
методический журнал. – 2022. – №. 6.
17.
Otabek M. et al. Dynamics And Stability Of A Composite Feed Cylinder In The Feeding
Area Of Rotor Spinning Machines //Journal of Pharmaceutical Negative Results. – 2023.
– С. 1152-1157.
18.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
19.
Авезова Г. С. Алкоголга қарамлик ва унинг профилактикасига тизимли ёндашув
//Тиббиётда янги кун-Илмий рефератив, маънавий–маърифий журнал.–2020. – 2020.
– Т. 4. – №. 32. – С. 69-72.
20.
Авезова Г. Уч ёшгача болалар саломатлиги шаклланишининг тиббий–ижтимоий
қирралари. – 2012.
21.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
Yanvar, 2025-Yil
283
22.
Kh S. B. et al. Assessment of the quality of life of patients with type 2 diabetes mellitus
with diabetic foot syndrome after reconstructive surgery //Texas Journal of Medical
Science. – 2022. – Т. 15. – С. 6-8.
23.
Авезова Г. С. Анализ причин смертности детей раннего возраста в Ташкенте
//Международный журнал научной педиатрии. – 2022. – №. 6. – С. 26-33.
24.
Ибрагимов А., Авезова Г. С. Медицинская и социальная значимость проблемы
поясничного остеохондроза //Young scientists' and mentors' non-standart congress. –
2017. – С. 151-153.
25.
Авезова Г. С., Исраилова Х. Ю. Особенности заболеваемости детей первого года
жизни в городе Ташкенте //European research. – 2017. – №. 2 (25). – С. 101-102.
26.
Авезова Г. С., Хайдарова З. Т. Анализ результатов медицинского осмотра лиц,
вступающих в брак //Молодой ученый. – 2015. – №. 22. – С. 233-235.
27.
Авезова Г. С. Особенности заболеваемости детей первых трех лет жизни в г.
Ташкент //Врач-аспирант. – 2011. – Т. 44. – №. 1.1. – С. 187-191.
28.
Seidalieva L. D., Avezova G. S. Comparative assessment of div indicators for highly
qualified athletes specializing in cyclic sports //Texas Journal of Medical Science. – 2024.
– Т. 29. – С. 39-42.
29.
Азизова Ф. Л., Авезова Г. С. Особенности динамики заболеваемости детей
воспитывающихся в специализированных школах–интернатах //Academic research in
educational sciences. – 2023. – №. 1. – С. 237-243.
30.
Маматкулов Б., Абдурахимов Б. А. A SYSTEMATIC APPROACH TO MANAGING
THE HEALTH AND RISK FACTORS OF MINING INDUSTRY WORKERS //Новый
день в медицине. – 2020. – №. 4. – С. 211-213.
31.
Маматкулов Б. и др. THE IMPACT OF FACTORS OF PRODUCTION ON THE
HEALTH OF WORKERS IN THE MINING INDUSTRY //Новый день в медицине. –
2019. – №. 4. – С. 191-194.
32.
Маматкулов Б., Авезова Г. С., Адылов Ш. К. Врожденные пороки развития у детей
и основные пути их профилактики //Современная медицина: новые подходы и
актуальные исследования. – 2017. – С. 75-78.
33.
Каримова Б. Н., Отажонов И. О., Авезова Г. С. УРАТЛИ НЕФРОПАТИЯСИ БОР
ТЕЗ-ТЕЗ КАСАЛЛАНУВЧИ БОЛАЛАР ВА УЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ
ХАРАКТЕРИСТИКАСИ. – 2024.
34.
Anikeeva N. A. et al. DILATED CARDIOMYOPATHY AGAINST THE
BACKGROUND OF CENTRONUCLEAR MYOPATHY TYPE 5 IN AN 8-YEAR-OLD
CHILD: A CLINICAL CASE. – 2024.
35.
Ганиев А. Г., Авезова Г. С., Хабибуллоева Б. Р. КАЧЕСТВЕННОЕ
ИССЛЕДОВАНИЕ МАТЕРЕЙ ДЕТЕЙ С АТОПИЧЕСКИМ ДЕРМАТИТОМ:
ЭМОЦИОНАЛЬНЫЕ И СОЦИАЛЬНЫЕ ПОСЛЕДСТВИЯ. – 2024.
36.
Bobomuratov T. A., Davletova F. O., Avezova G. S. BOLALARDA O ‘TKIR
BRONXIOLITNING DIFFERENSIAL-DIAGNOSTIK MEZONLARI. – 2024.
37.
Bobomuratov T. A., Davletova F. O., Avezova G. S. KO ‘KRAK YOSHDAGI
BOLALARDA O ‘TKIR BRONXIOLIT RIVOJLANISHINING ETIOPATOGENEZI,
KLINIKASI VA DAVOSINI O ‘RGANISHGA ZAMONAVIY YONDOSHUVLAR. –
2024.
Yanvar, 2025-Yil
284
38.
Авезова Г. С. и др. ЭФФЕКТИВНОСТЬ «АДАПТИВНОЙ ФИЗКУЛЬТУРЫ» В
ЛЕЧЕНИИ ДЕТЕЙ С ХРОНИЧЕСКОЙ ПАТОЛОГИЕЙ ОРГАНОВ ДЫХАНИЯ. –
2024.
39.
Расулова Л. Т. и др. ОЦЕНКА ЦИТОХИМИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ У
НОВОРОЖДЕННЫХ ДЕТЕЙ. – 2024.
40.
Маллаев Ш. Ш., Авезова Г. С., Султанова Н. С. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ
ДИАГНОСТИКИ И ЛЕЧЕНИЯ ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО
АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
41.
Бобомуратов
Т.
А.
и
др.
ОЗИҚЛАНТИРИШ
ТУРЛАРИ
БИЛАН
ФАРҚЛАНАДИГАН БОЛАЛАРНИНГ ПСИХОФИЗИОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИ
ВА УЛАРНИНГ ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ. – 2024.
42.
Бобомуратов Т. А. и др. ПОКАЗАТЕЛИ ФИЗИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ДЕТЕЙ ПРИ
РАЗЛИЧНЫХ ВИДАХ ВСКАРМЛИВАНИЯ. – 2024.
43.
Бобомуратов Т. А. и др. КЛИНИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ И СОПУТСТВУЮЩАЯ
ПАТОЛОГИЯ
ПРИ
ГЕМОРРАГИЧЕСКИХ
ВАСКУЛИТАХ
У
ДЕТЕЙ.
РЕТРОСПЕКТИВНЫЙ АНАЛИЗ. – 2024.
44.
Azizova F. L. et al. INNOVATSION PEDAGOGIK USULLARNI JORIY ETISH
ORQALI TALABALAR BILIM, MALAKA, KO ‘NIKMALARINI OSHIRISH. – 2024.
45.
Сагдуллаева М. А., Исламов С. И., Авезова Г. С. МУДДАТИДАН ЎТГАН
ҲОМИЛАДОРЛИК: ТАРҚАЛГАНЛИГИ, ЭТИОЛОГИЯСИ ВА ПАТОГЕНЕЗИ. –
2024.
46.
Авезова Г. С. и др. ГЕМОРРАГИЧЕСКИЙ ВАСКУЛИТ У ДЕТЕЙ. – 2024.
47.
Авезова Г. С. ГЕМОРРАГИК ВАСКУЛИТЛИ БОЛАЛАРДА ГЕМОСТАЗ
ТИЗИМИНИНГ ЎЗГАРИШИ. – 2023.
48.
Shagazatova B. X. et al. Rekonstruktiv jarrohlik aralashuvlardan so'ng diabetik tovon
sindromi bo'lgan 2-tur diabet bilan og'rigan bemorlarning hayot sifatini baholash. – 2023.
49.
Шагазатова Б. Х. и др. Патофизиология гипоталамо-гипофизарной системы после
облучения краниальной области. – 2023.
50.
Маллаев Ш. Ш., Алимов А. В., Авезова Г. С. Ювенильный идиопатический артрит у
детей: клиника, диагностика, тактика лечения. – 2023.
51.
Хайдарова М. Х., Авезова Г. С. Adolescent health and factors lifestyle Khaydarova M.,
Avezova G. 2 (Republic of Uzbekistan) Здоровье подростков и факторы образа жизни
//Главный редактор научно-исследовательского журнала «International scientific
review», Вальцев СВ. – С. 106.
52.
Ahmedov M. et al. Addressing the challenges of improving the quality of primary care for
Chronic Heart Failure in Uzbekistan: a qualitative study.
53.
Маматкуло Б., Авезова Г. Бир ёшгача бўлган болалар ўлимининг хавф омиллари
//Журнал проблемы биологии и медицины. – 2011. – №. 3 (66). – С. 96-99.
54.
Авезова Г. С., Азимов Р. И., Гуломова Н. Р. ЗАБОЛЕВАЕМОСТЬ И ОБРАЗ ЖИЗНИ
УЧАЩИХСЯ КОЛЛЕДЖЕЙ (по материалам г. Ташкента) //Университетская наука:
взгляд в будущее. – 2016. – С. 111.
55.
Abdullaeva M. New mechanisms for regulating external labor migration in Uzbekistan
[Электронный ресурс].
56.
Abdullaeva M. Urban development in sustainable future concept //Sustainable Future &
Good Governance: Conceptual Approaches. – 2019. – С. 3.
Yanvar, 2025-Yil
285
57.
Абдуллаева М. Приоритеты Внешней Политики Узбекистана: Сотрудничество С
Арабскими Монархиями Залива //Central Asian Journal of Social Sciences and History.
– 2023. – Т. 4. – №. 9. – С. 6-10.
58.
Абдуллаева
М.
ОСОБЕННОСТИ
НАЦИОНАЛЬНЫХ
МОДЕЛЕЙ
МОДЕРНИЗАЦИИ В АРАБСКИХ МОНАРХИЯХ ЗАЛИВА //Gospodarka i
Innowacje. – 2023. – Т. 38. – С. 78-84.
59.
Abdullaeva M. Specific characteristics of world globalization //Humanities and Social
Sciences in Europe: Achievements and Perspectives, 1st International symposium. – 2013.
– С. 338-342.
60.
Rakhimov O. et al. Analysis of developmental education models in the ecological
education system in Uzbekistan //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т.
458. – С. 06020.
61.
Astanakulov K. et al. Mini crusher-shredder for farms //E3S Web of Conferences. – EDP
Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 04038.
62.
Мamatov F. et al. Potato digger with a digging workpart of the" Paraplaw" type //E3S Web
of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 365. – С. 04021.
63.
Azizov S. A. LOGISTIKANING RIVOJLANISH BOSQICHLARI //Educational
Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 504-509.
64.
Azizov
S.
A.
et
al.
LOGISTIK
TIZIMLAR
FAOLIYATINI
MUVOFIQLASHTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3 SPECIAL. – С. 1194-1197.
65.
Azizov S. A. et al. MOTOR MOYLARI–AVTOTRANSPORT VOSITALARIGA QO
‘YILADIGAN TALABLARNI TA’MINLASHDA ENG MUHIM OMIL //Educational
Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 1133-1136.
66.
Kichkinayev M., Azizov S. A. AVTOMOBILLAR EKSPLUATATSIYASIDA MOTOR
MOYLARINING AHAMIYATI VA ULARNI TANLASH //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 614-617.
67.
Azizov S. A. METHOD OF CREATING A STUDENT PORTFOLIO IN THE HIGHER
EDUCATION SYSTEM AND POSSIBILITIES OF PRACTICAL APPLICATION
//GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С. 85-91.
68.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISHLAB CHIQARISHDA XAVFLI VA ZARARLI
OMILLAR //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1030-1043.
69.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MAMLAKAT BARQAROR RIVOJLANISHIDA
SANOAT XAVFSIZLIGI AHAMIYATI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3.
– №. 12. – С. 972-984.
70.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ZAMONAVIY SANOATDA TEXNOGEN
XAVFLARNI MODELLASHTIRISH //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. –
№. 12. – С. 1059-1072.
71.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MEHNAT UNUMDORLIGINI BAHOLASH
METODIKASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1073-1085.
72.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. XAVFLARNI BARTARAF ETISHDA ASOSIY
VOSITASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1044-1058.
73.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOT OBYEKTLARIDA XAVFSIZLIK
MODELI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 944-956.
Yanvar, 2025-Yil
286
74.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOAT OBYEKTLARIDA XAVFSIZLIKNI
TA’MINLASHGA QARATIGAN NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLAR MAZMUN
VA MOHIYATI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1000-1014.
75.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOAT OBYEKTLARIDA MEHNAT
MUHOFAZASINI TASHKIL ETISH VA BOSHQARISH ASOSLARI //Modern Science
and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1015-1029.
76.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. XAVFSIZ TEXNOLOGIYALAR VA ISHLAB
CHIQARISH VOSITALARINI YARATISHDA OBYEKTLARNING IQTISODIY
MANFAATDORLIGI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 985-
999.
77.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MEHNATNI MUHOFAZA QILISHDA
IQTISODIY SAMARADORLIGINI BAHOLASH METODIKASI //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1086-1100.
78.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TAVAKKAL NAZARIYASINING ASOSIY
QOIDALARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 957-971.
79.
Azizov S. A. METHOD OF CREATING A STUDENT PORTFOLIO IN THE HIGHER
EDUCATION SYSTEM AND POSSIBILITIES OF PRACTICAL APPLICATION
//GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С. 85-91.
80.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. Noan’anaviy va qayta tiklanuvchi energiya
manbalari //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 30-43.
81.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TOG ‘KON SANOATINING ATROF-MUHITGA
TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 146-162.
82.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. O ‘ZBEKISTONNING XOM ASHYO BA’ZASI
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 132-145.
83.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. YER OSTI BOYLIKLARIDAN OQILONA
FOYDALANISH VA YAROQSIZ YERLARNI QAYTA TIKLASH //Modern Science
and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 163-177.
84.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORTNING INSONLARGA VA
ATROF MUHITGA TA’SIRI. AVTOTRANSPORTDA QO ‘LLANILADIGAN
ZAHARLI UGLEROD TARKIBLI YOQILG ‘ILARNING QISQARTIRILISHI //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 89-102.
85.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MASHINASOZLIK SANOATI VA UNING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 194-209.
86.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. DENGIZ TRANSPORTLARI VA AVIATSIYA
TRANSPORTLARINING ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research.
– 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 117-131.
87.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORTLAR UCHUN MUQOBIL
YOQILG ‘ILAR //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 103-116.
88.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. BIOSFERA BARQARORLIGI, UNING
IFLOSLANISH SABABLARI VA CHEGARALARI //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 241-255.
89.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MUHANDISLIK EKOLOGIYASI FANINING
MAQSADI VA VAZIFASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С.
226-240.
Yanvar, 2025-Yil
287
90.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISSIQLIQ ENERGETIKASI VA UNING ATROF-
MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 317-
330.
91.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISSIQLIK ELEKTR STANSIYALARIDAN
CHIQAYOTGAN
OQOVA
SUVLAR
TA’SIRIDA
SUV
HAVZALARINI
IFLOSLANISHINI OLDINI OLISH CHORA TADBIRLARI //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1-15.
92.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. KARBONAT ANGIDRID CHIQINDILARINING
KAMAYISHI TADBIRLARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 302-316.
93.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. QURILISH MATERIALLARI VA ULARNING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 210-225.
94.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ENERGETIKA SOHASINING EKOLOGIK
MUAMMOLARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 286-305.
95.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ATROF-MUHITGA ANTROPOGEN
TA’SIRLARINING GLOBAL OQIBATLARI //Modern Science and Research. – 2024. –
Т. 3. – №. 12. – С. 270-285.
96.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORT VOSITALARINING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 59-73.
97.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ATMOSFERA HAVOSINING ANTROPOGEN
IFLOSLANISHINING ASOSIY MANBALARI //Modern Science and Research. – 2024.
– Т. 3. – №. 12. – С. 256-269.
98.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. GIDROENERGETIKA VA UNING ATROF-
MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 16-29.
99.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TRANSPORT KOMMUNIKASIYALARINING
ATOROF MUHITGA VA INSONLARGA TA’SIRI //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 74-88.
100.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. KIMYO VA NEFT KIMYO SANOATI VA
ULARNING ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т.
3. – №. 12. – С. 178-193.
101.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. OKEAN VA DENGIZDAN OLINADIGAIN
ENERGIYA, GEOTERMAL ENERGIYALAR, SHAMOL BIOENERGIYA VA
VODOROD ENERGIYASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С.
44-58.
102.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Роль исключительного грудного
вскармливания в становлении познавательного развития и психосоциальной
адаптации детей в обществе //Молодой ученый. – 2014. – №. 18. – С. 149-153.
103.
Sultanova N. S. Dynamics of indices of physical development of children with different
kinds of rearing //Europaische Fachhochschule. – 2014. – №. 6. – С. 20-21.
104.
Мухамедова Х. Т., Султанова Н. С. Роль исключительного грудного вскармливания
в развитии познавательных способностей детей //Медицинские новости. – 2015. – №.
11 (254). – С. 72-74.
Yanvar, 2025-Yil
288
105.
Sobirovna S. N. Some peculiarities of physical development of children depending on
applied care methodology //European science review. – 2015. – №. 7-8. – С. 102-104.
106.
Sultanova N. Aggregate subgradient smoothing methods for large scale nonsmooth
nonconvex optimisation and applications //Bulletin of the Australian Mathematical
Society. – 2015. – Т. 91. – №. 3. – С. 523-524.
107.
Султанова
Н.
С.,
Камалов
З.
С.
АНАЛИЗ
ПОКАЗАТЕЛЕЙ
ИММУНОЛОГИЧЕСКОГО СТАТУСА ДЕТЕЙ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ВИДА
ВСКАРМЛИВАНИЯ И ПРИНЦИПОВ УХОДА В ДИНАМИКЕ //Журнал
теоретической и клинической медицины. – 2016. – №. 3. – С. 81-83.
108.
Alikulova D. et al. Factors Contributing to the Development of Bronchial Asthma //Young
Scientist USA. – 2016. – С. 113-116.
109.
Avezova G., Agataeva K. ANALYSIS OF RESULTS MEDICAL EXAMINATION OF
PERSONS ENTERING IN TO MARRIAGE //Интернаука. – 2019. – №. 45-2. – С. 61-
62.
110.
Kuliev O. A., Bobomuratov T. A. EPIDEMIOLOGY OF HELMINTHOSIS IN
CHILDREN WITH ANEMIA //Toshkent tibbiyot akademiyasi axborotnomasi. – 2019. –
№. 1. – С. 144-146.
111.
Султанова Н. С. МЕТАБОЛИЧЕСКИЕ НАРУШЕНИЯ РАЗЛИЧНЫХ ВИДОВ
ВСКАРМЛИВАНИЯ
В
ПОДРОСТКОВОМ
ПЕРИОДЕ
//ЖУРНАЛ
РЕПРОДУКТИВНОГО
ЗДОРОВЬЯ
И
УРО-НЕФРОЛОГИЧЕСКИХ
ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2020. – Т. 1. – №. 3.
112.
Kasimova D. A. et al. Medical-social aspects of child disability //International Journal of
Psychosocial Rehabilitation. – 2020. – Т. 24. – №. 4. – С. 2116-2121.
113.
Tuychev L. N. et al. DEVELOPMENT OF TECHNOLOGY FOR THE FORMATION
AND ASSESSMENT OF PERSONAL CHARACTERISTICS AND EDUCATIONAL
MORAL
EDUCATION
OF
STUDENTS
OF
HIGHER
EDUCATIONAL
INSTITUTIONS //Toshkent tibbiyot akademiyasi axborotnomasi. – 2020. – №. 1. – С. 13-
16.
114.
СУЛТАНОВА Н. С., БАКИРОВА М. А., САМАДОВ А. БОБОМУРАТОВ ТА
//ПЕРИОДИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ НАУЧНЫХ ТРУДОВ 2021. – 2021. – С. 37.
115.
Бобомуратов Т. А., Сабировна C. Н. Effects of Long Term Breastfeeding on
Development and Health of Children. – 2021.
116.
Бобомуратов Т., Шарипова Д., Султанова Н. Особенности реабилитации детей С
COVID-19 //Медицина и инновации. – 2022. – Т. 2. – №. 1.
117.
Маллаев Ш. Ш. и др. Особенности клинического течения ювенильного
ревматоидного
артрита
у
детей
//ЖУРНАЛ
ГЕПАТО-
ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-2.
118.
Маллаев Ш. Ш. и др. Лечение ювенильного ревматоидного артрита методом
хронотерапии ингибиторами ЦОГ-2. – 2022.
119.
Султанова Н. С. и др. Влияние вида вскармливания на соматический статус детей :
дис. – Ўзбекистон, Тошкент, 2022.
120.
Mamatqulov B. M., Avezova G. S. Методы, средства и формы личностно-
ориентированного образования в высшей школе. – 2022.
Yanvar, 2025-Yil
289
121.
Султанова Н. С. О размерности полной группы движений кокасательного
расслоения со связностью горизонтального лифта //Дифференциальная геометрия
многообразий фигур. – 2002. – №. 33. – С. 104-107.
122.
Мухамадиева С. М., Султанова Н. С., Ходжимурадова Д. А. Особенности
клинических
проявлений
климактерического
синдрома
у
женщин
с
йоддефицитными состояниями //Доклады Академии наук Республики Таджикистан.
– 2007. – Т. 50. – №. 7. – С. 639-643.
123.
Султанова Н. С., Пулатова А. П., Рустамова М. С. Гормональный статус женщин с
климактерическим синдромом в сочетании с йоддефицитными заболеваниями
//Здравоохранение Таджикистана. – 2009. – №. 3. – С. 40-44.
124.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Влияние исключительного
грудного вскармливания и применения эффективных технологий ухода на
соматический статус детей раннего возраста //Вестник Уральской медицинской
академической науки. – 2011. – №. 1. – С. 41-43.
125.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Влияние исключительного
грудного вскармливания и применения эффективных технологий ухода на
соматический статус детей раннего возраста //Вестник Уральской медицинской
академической науки. – 2011. – №. 1. – С. 41-43.
126.
Султанова Н. С. Обоснование необходимости исключительного грудного
вскармливания в развитии познавательных способностей детей //Молодой ученый.
– 2014. – №. 10. – С. 87-90.
127.
Султанова Н. С., Бобомуратов Т. А., Камалов З. С. Сравнительный анализ
иммунологических показателей у детей в разные периоды жизни. – 2021.
128.
Файзиев Н. Н. и др. Изменения в системе гемостаза у детей с пневмонией и
оптимизация их лечения //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. –
С. 180-187.
129.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
130.
Sh M. S. Genetic Aspects of Juvenile Rheumatoid Arthritis. ISSN (E): 2795–7624
VOLUME 10| JULY 2022. 1-5. 7. Sh. Sh Mallaev, TA Bobomuratov, NS Sultanova, GA
Yusupova, AA Hoshimov //Сlinical characteristics and prediction of the outcome of
juvenile rheumatoid arthritis in chronotherapy//Chin J Ind Hyg Occup Dis. – Т. 39. – №.
7. – С. 135-140.
131.
Sultanova N. S. Some peculiarities of physical development of children depending on
applied care methodology //European Science Review. – 2015. – №. 7-8. – С. 102-104.
132.
Султанова Н. С. Влияние вида вскармливания на иммунологический статус детей
//Рос. аллергол. журн. – 2016. – Т. 2. – №. 3. – С. 37-38.
133.
Bobomuratov T. A. et al. Brestfeeding and Genetic. – 2022.
134.
Султанова Н. С. и др. Современный взгляд на грудное вскармливание и его. – 2022.
135.
Султанова Н. С. Анализ пищевого поведения у детей школьного возраста в
зависимости от вида вскармливания и принципов ухода (с применением методики
DEBQ) //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. – С. 165-170.
136.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
Yanvar, 2025-Yil
290
137.
Faiziev N. N. et al. Changes in the hemostasis system in children with pneumonia and
optimization of their treatment //Academic Research in Educational Sciences. – 2023. – Т.
4. – С. 2181-1385.
138.
Султанова Н. С., Камалов З. С. Частота аллергических заболеваний у детей в
зависимости от видов вскармливания и принципов ухода //Российский
аллергологический журнал. – 2016. – №. 3. – С. 38-39.
139.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
140.
Бобомуратов Т. А. и др. РОЛЬ ГЕНЕТИЧЕСКОГО ПОЛИМОРФИЗМА PAI-1 В
ТЯЖЕЛОМ ТЕЧЕНИИ ВНЕБОЛЬНИЧНОЙ ПНЕВМОНИИ. – 2024.
141.
Бобомуратов Т. и др. КЛИНИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ЮВЕНИЛЬНОГО
ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
142.
Бобомуратов Т. А. и др. ПОКАЗАТЕЛИ ФИЗИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ДЕТЕЙ ПРИ
РАЗЛИЧНЫХ ВИДАХ ВСКАРМЛИВАНИЯ. – 2024.
143.
Маллаев Ш. Ш., Авезова Г. С., Султанова Н. С. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ
ДИАГНОСТИКИ И ЛЕЧЕНИЯ ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО
АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
144.
Маллаев Ш. Ш., Файзиев Н. Н., Мухторов М. Г. ОПТИМИЗАЦИЯ ЛЕЧЕНИЯ
ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА БИОЛОГИЧЕСКИМИ
ПРЕПАРАТАМИ. – 2024.
145.
Бобомуратов Т. А., Маллаев Ш. Ш., Эгамбердиев С. Б. ЭФФЕКТИВНОСТЬ
ИММУНОДЕПРЕССАНТОВ
В
ЛЕЧЕНИИ
ЮВЕНИЛЬНОГО
ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
146.
Маллаев Ш. Ш. Эффективность хронотерапии нимесулидом в лечении ювенильного
ревматоидного артрита //Врач-аспирант. – 2011. – Т. 46. – №. 3.4. – С. 593-597.
147.
Шомурадова Ш. Ш., Алимов А. В. Лекарственное поражение печени при
ювенильном ревматоидном артрите //Экспериментальная и клиническая
гастроэнтерология. – 2016. – №. 7 (131). – С. 38-42.
148.
Бобомуротов Т. А., Каримова Н. А., Турсунбаев А. К. Течение коронавирусной
инфекции у детей. – 2022.
149.
Каримжанов И. А., Мадаминова М. Ш., Динмухаммадиева Д. Р. Клинико-
лабораторные особенности течения ювенильного идиопатического артрита у детей :
дис. – Ўзбекистон, Тошкент, 2022.
150.
Сагдуллаева М. А., Маллаев Ш. Ш. МУДДАТДАН ЎТИБ ТУҒИЛИШ
МУАММОСИГА
ЗАМОНАВИЙ
ҚАРАШ
//ЖУРНАЛ
ГЕПАТО-
ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-3.
151.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
152.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
Yanvar, 2025-Yil
291
153.
Юсупова Г. А. и др. Дисбиоз кишечника в генезе иммунной недостаточности у детей,
больных рецидивирующим бронхитом //Academic research in educational sciences. –
2023. – №. 1. – С. 151-159.
154.
Файзиев Н. Н. и др. Изменения в системе гемостаза у детей с пневмонией и
оптимизация их лечения //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. –
С. 180-187.
155.
Sh M. S. Genetic Aspects of Juvenile Rheumatoid Arthritis. ISSN (E): 2795–7624
VOLUME 10| JULY 2022. 1-5. 7. Sh. Sh Mallaev, TA Bobomuratov, NS Sultanova, GA
Yusupova, AA Hoshimov //Сlinical characteristics and prediction of the outcome of
juvenile rheumatoid arthritis in chronotherapy//Chin J Ind Hyg Occup Dis. – Т. 39. – №.
7. – С. 135-140.
156.
Алимов А. В., Маллаев Ш. Ш. Clinic-laboratory manifestation of juvenile rheumatoid
arthritis //Евраазийский вестник педиатрии. – Т. 3.
157.
Mallaev S. S., Alimov A. V. Clinical course of juvenile rheumatoid arthritis and its
optimization of treatment //Journal" Pediatrics. – №. 2. – С. 200-203.
158.
Султанова Н. С. и др. Современный взгляд на грудное вскармливание и его. – 2022.
159.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
160.
Маллаев Ш. Ш. и др. Особенности клинического течения коронавирусной инфекции
у детей (обзор литературы) //ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ
ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-2.
161.
Faiziev N. N. et al. Changes in the hemostasis system in children with pneumonia and
optimization of their treatment //Academic Research in Educational Sciences. – 2023. – Т.
4. – С. 2181-1385.
162.
Matlubov M. M. et al. Optimization of anesthesiological assistance in women with arterial
hypertension in hysterectomy //Достижения науки и образования. – 2020. – №. 5. – С.
82-86.
163.
Sh M. S., Alimov A. V. The functional state of the adrenal glands in children with juvenile
rheumatoid arthritis //Collection of articles based on the materials of the XXXI
International Scientific and Practical Conference. – №. 1. – С. 28.
164.
Sh M. S., Alimov A. V. New approaches to the treatment of juvenile rheumatoid arthritis
//Collection of articles based on the materials of the XXXI International Scientific and
Practical Conference. – №. 2. – С. 62.
165.
Mallaev S. S. AV Alimov Comparative efficacy of traditional therapy and chronotherapy
in the treatment of juvenile rheumatoid arthritis //New day in medicine. – 2020. – Т. 1. –
№. 1-S. – С. 258-262.
166.
Sh M. S. Modern features of the course of clinical variants of juvenile rheumatoid arthritis
//Interuniversity Scientific Congress" Higher School: Scientific Research" Moscow. –
2020. – С. 64-65.
167.
Sh M. S. Substantiation of the chronopharmacological approach to the treatment of diffuse
connective tissue diseases in children //Interuniversity Scientific Congress" Higher School:
Scientific Research" Moscow. – 2020. – С. 66-67.
168.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
Yanvar, 2025-Yil
292
169.
Маллаев Ш. Ш., Алимов А. В. Новые подходы к лечению ювенильного
ревматоидного артрита //ИННОВАЦИОННЫЕ ПОДХОДЫ В СОВРЕМЕННОЙ
НАУКЕ. – 2020. – С. 18-22.
