Yanvar, 2025-Yil
324
ATMOSFERAGA IFLOSLANTIRUVCHI MODDALARNING CHIQARILISHINI
STANDARTLASHTIRISH
Muradov Sirojiddin Husan o‘g‘li
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti Mehnat muhofazasi va
texnika xavfsizligi kafedrasi o‘qituvchisi.
O‘zbekiston. Qarshi.
KIRISH.
Atrofdagi tabiiy muhitning sifati uning ekologik tizimlari tabiat va odamlar o‘rtasida
doimiy va izchil ravishda materiya, energiya va axborot almashinuvini ta’minlab hayotning
barqarorligini ta’minlasa, tegishli darajada hisoblanadi. Sifatni tartibga solish, birinchi navbatda,
atrof-muhitga ruxsat etilgan maksimal ta’sir me’yorlarini (ko‘rsatkichlarini) belgilashni o‘z ichiga
oladi. Atrof-muhitni tartibga solish iqtisodiy va boshqa faoliyatning atrof-muhitga ta’sirini tartibga
solish, qulay muhitni saqlashni kafolatlash va ekologik xavfsizlikni ta’minlashga qaratilgan. Sifat
standartlarini belgilashda hududlar va suv obyektlarining tabiiy xususiyatlari, tabiiy va tabiiy-
antropogen obyektlarning, alohida muhofaza etiladigan hududlarning, alohida ekologik
ahamiyatga ega tabiiy landshaftlarning maqsadi hisobga olinadi.
Atrof-muhit sifati standartlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1) atrof-muhit holatining kimyoviy ko‘rsatkichlariga muvofiq belgilangan standartlar, shu
jumladan kimyoviy moddalarning, shu jumladan radioaktiv moddalarning ruxsat etilgan maksimal
kontsentratsiyasi uchun standartlar;
2) atrof-muhit holatining fizik ko‘rsatkichlariga, shu jumladan radioaktivlik va issiqlik
darajasining ko‘rsatkichlariga muvofiq belgilangan standartlar;
3) biologik ko‘rsatkichlarga muvofiq belgilangan standartlar, shu jumladan atrof-muhit
sifati ko‘rsatkichlari sifatida foydalaniladigan o‘simliklar, hayvonlar va boshqa organizmlarning
turlari va guruhlari, shuningdek mikroorganizmlarning ruxsat etilgan maksimal kontsentratsiyasi
standartlari;
4) atrof-muhit sifatining boshqa standartlari.
Atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalarning chiqarilishini tartibga solish
atmosferani ifloslantirishning statsionar va mobil manbalariga ega bo‘lgan har bir obyekt (mavjud,
rekonstruksiya qilinayotgan, qurilayotgan yoki rejalashtirilgan) uchun amalga oshiriladi.
Atmosfera havosi sifati standartlari sanoat zonalarida (sanoat korxonalari, tajriba-ishlab
chiqarish obyektlari, ilmiy-tadqiqot institutlari va boshqalarni joylashtirish uchun mo‘ljallangan)
ham, turar-joylarda ham (uy-joy, jamoat binolari va inshootlari uchun mo‘ljallangan) zararli
moddalar miqdori uchun ruxsat etilgan chegaralarni belgilaydi. Mavjud talablarga ko‘ra, ishlab
chiqarish jarayonlarida ishtirok etadigan yoki ularning jarayonida hosil bo‘lgan barcha moddalar
tartibga solinishi kerak. Tartibga solinadigan ustuvor ifloslantiruvchi moddalarga uglerod oksidi,
oltingugurt dioksidi, azot oksidi, troposfera ozon, qo‘rg‘oshin va zarrachalar kiradi (PM10 - 10
mikrondan kichik zarralar; PM2.5 - 2,5 mikrondan kichik zarralar).
Belgilangan havo sifati standartlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi (2.4, 2.5-jadvallar):
Yanvar, 2025-Yil
325
1) ish joyi havosidagi zararli moddaning ruxsat etilgan maksimal kontsentratsiyasi
(REM
ish.zon
) - bu kunlik (dam olish kunlaridan tashqari) ish paytida 8 soat yoki boshqa vaqt
davomida, lekin haftasiga 40 soatdan ko‘p bo‘lmagan kontsentratsiya. Bu ish jarayonida xodimga
va uning keyingi avlodlariga kasalliklar yoki sog‘liqdagi og‘ishlarga olib kelmasligi kerak;
2) ruxsat etilgan maksimal yagona kontsentratsiya (REM
mak
) - 20 daqiqa davomida nafas
olish paytida inson organizmida refleks (shu jumladan subsensor) reaktsiyalarni keltirib
chiqarmaydigan aholi punktlari havosidagi zararli moddaning kontsentratsiyasi;
3) ruxsat etilgan maksimal o‘rtacha sutkalik kontsentratsiya (REM
o‘r.sut
) - aholi punktlari
havosidagi zararli moddaning kontsentratsiyasi, bu odamga cheksiz uzoq (yillar) nafas olish orqali
bevosita yoki bilvosita ta’sir ko‘rsatmasligi kerak (1-ilova);
4) vaqtinchalik ruxsat etilgan kontsentratsiya (VREM) - hisoblash yo‘li bilan olingan
qiymat. Sichqonlar va kalamushlar uchun zararli moddalarning o‘ldiradigan dozalari (LD
50
),
sichqonlar va kalamushlar uchun o‘ldiradigan kontsentratsiyalar (LC
50
), bir daqiqalik ta’sir
qilishdan keyin odamlarda subyektiv noqulaylik tug‘diradigan chegara konsentratsiyasi, kimyoviy
bog‘lanishlarning biologik faolligi va boshqalar bilan baholanadi. Alohida moddalar uchun
ularning amal qilish muddatlarini belgilagan holda indikativ xavfsiz ta’sir qilish darajalaridan
foydalanishga ruxsat beriladi;
5) ifloslantiruvchi moddalarning ruxsat etilgan maksimal tashlamasi (RET (ПДВ), kg/kun,
g/soat yoki mg/sek) - bu ko‘rsatkich tarqalish uchun eng noqulay meteorologik sharoitlarda aholi
punktlari havosida sanitariya-gigiyena me’yorlariga muvofiqligini ta’minlashi kerak. U 5 yil
uchun hisob-kitob bilan aniqlanadi;
6) vaqtincha kelishilgan tashlama (VKT, kg/kun yoki g/soat) - agar obyektiv sabablarga
ko‘ra ma’lum bir hududda tashlama manbai uchun ruxsat etilgan maksimal chegarani aniqlashning
iloji bo‘lmasa, belgilanadi;
7) yondirilgan yoqilg‘ining ruxsat etilgan maksimal miqdori (YYREMM (ПДТ), t/soat) -
bu ko‘rsatkich tarqalish uchun noqulay bo‘lgan meteorologik sharoitlarda aholi punktlari havosida
yoqilg‘ining yonish mahsulotlari uchun sanitariya-gigiyena me’yorlariga muvofiqligini
ta’minlashi kerak. YYREMM (ПДТ) 5 yildan ortiq bo‘lmagan muddatga hisoblash yo‘li bilan
belgilanadi.
Havodagi ba’zi umumiy zararli moddalar * uchun ruxsat etilgan maksimal
kontsentratsiya standartlari (GN2.1.6.1338-03 va GN2.2.5.1314-03 ga muvofiq)
2.4-jadval
Modda
REK
ish.zona
mg/m
3
REK
mak.
mg/m
3
REK
o‘rt.sut
mg/m
3
Uglerod oksidi
20**
5
3
To‘xtatilgan
qattiq
moddalar***
-
15
0,5
Oltingugurt dioksidi
10
0,5
0,05
Azot dioksidi
2
0,2***
0,04
Ozon
0,1
0,16
0,03
Formaldegid
0,5
0,035
0,003
Benz(a)piren
0,00015
-
0,000001(0,1ng/m
3
)
Yanvar, 2025-Yil
326
Eslatmalar:
*Moddalarning REK (maksimal ruxsat etilgan kontsentratsiyasi) qiymatlarini
GN 2.1.6.695-98 da topish mumkin.
**Atmosferada CO ni o‘z ichiga olgan qisqa muddatli faoliyat davomida REMni oshirish
mumkin: 1 soat - 50 mg/m
3
gacha, 30 daqiqa - 100 mg/m
3
gacha, 15 daqiqa - 200 mg/m
3
gacha.
Takroriy ishni 2 soatdan kechiktirmasdan bajarish mumkin.
***Ushbu standartlar tegishli REM
o‘r.sut
va REM
max
o‘rnatilgan organik va noorganik
birikmalar (metallar, ularning tuzlari, plastmassalar, biologik preparatlar, dorilar va boshqalar)
aerozollariga taalluqli emas.
****Standart 2006 yilda 0,2 mg/m
3
(ilgari - 0,085 mg/m
3
) darajasida tashkil etilgan.
Kimyoviy birikmalarning toksiklik xususiyatlariga qarab xavf sinflari (GOST 12.1.007-
76 bo‘yicha)
2.5-jadval
Ko‘rsatkichlar
Sinf
I
II
III
IV
REK
ish.zona
mg/m
3
0,1 dan kam
0,1-1,0
1-10
10 dan ortiq
LD
50
, oshqozonga
kiritilganda, mg/kg tana
og‘irligi
15 dan kam
15-150
150-5000
5000 dan ortiq
Maksimal ruxsat etilgan tashlamalar (RET(VKT) ПДВ(ВСВ)) standartlari atmosfera
ifloslanishining har bir aniq statsionar manbasi va umuman obyekt uchun (shuningdek, uning
alohida funktsional qismlari, agar ular bir-biridan uzoqroq masofada joylashgan bo‘lsa)
o‘rnatiladi. Obyektning RET((VKT) ПДВ(ВСВ)) buzilgan hisoblanadi, agar:
➢
obyekt bo‘yicha umumiy tashlamaning haqiqiy qiymati (tonna/yil) ushbu yilda belgilangan
RET((VKT) ПДВ(ВСВ)) qiymatidan (tonna/yil) oshib ketgan;
➢
har qanday manbadan maksimal yagona tashlamaning haqiqiy qiymati (g/s) jami
belgilangan RET((VKT) ПДВ(ВСВ)) qiymatlaridan (g/s) oshganda;
➢
obyekt yoki umuman obyektning havo ifloslanishi indeksi (HII (ИЗА)) chiqindilarining
boshqa standartlashtirilgan parametrlarining qiymati bo‘yicha normativ sifatida belgilangan
cheklovlar bajarilmasa.
Atmosfera havosiga chiqindilarni shunday cheklash kerakki, iflosliklarning tarqalishini
hisobga olgan holda, atmosfera havosining yer osti qatlamidagi har bir zararli moddaning
kontsentratsiyasi sanitariya me’yoridan oshmaydi:
➢
korxona hududida - REM
ish.zona
ning 30%;
➢
aholi punktlari uchun - REM
max
qiymatlari - C
m
≤ REM
max
(bu yerda C
m
- moddaning
maksimal sirt konsentratsiyasi);
➢
kurortlarning sanitariya muhofazasi zonalari, yirik sanatoriylar va dam olish uylari
joylashgan joylar, shaharlarning dam olish maskanlari, aholisi 200 ming kishidan ortiq bo‘lgan
shaharlar, shuningdek, atmosfera havosini muhofaza qilish talablari kuchaytirilgan boshqa
hududlar uchun - C
m
≤ 80% REM
max
.
Yanvar, 2025-Yil
327
Atmosfera havosida bir vaqtning o‘zida to‘plangan zararli ta’sirga ega bo‘lgan bir nechta
(n) moddalar mavjud bo‘lganda, bir tomonlama zararli ta’sirga ega bo‘lgan ushbu moddalarning
har bir guruhi uchun o‘lchovsiz umumiy kontsentratsiya (q) yoki n ta zararli moddalarning
konsentratsiya qiymati kumulyativ zararli ta’sirlar hisoblab chiqiladi, shartli ravishda ulardan
birining kontsentratsiya qiymatiga aylantiriladi.
O‘lchovsiz konsentratsiya (q) quyidagi formula bilan aniqlanadi
q =
C
1
REK
1
+
C
2
REK
2
+ ⋯
, (2.2)
bu yerda C
1
, C
2
- hududning bir xil nuqtasida atmosfera havosidagi zararli moddalarning
hisoblangan konsentratsiyasi, mg/m
3
; REK
1
, REK
2
- atmosfera havosidagi zararli moddalarning
tegishli maksimal ruxsat etilgan kontsentratsiyasi, mg/m
3
.
Kamaytirilgan konsentratsiya (C) quyidagi formula yordamida hisoblanadi
𝑪 = 𝑪
𝟏
+ 𝑪
𝟐
𝑹𝑬𝑲
𝟏
𝑹𝑬𝑲
𝟐
+ ⋯ + 𝑪
𝒏
𝑹𝑬𝑲
𝟏
𝑹𝑬𝑲
𝒏
(2.3)
Bu erda C
1
- aylantirilayotgan moddaning konsentratsiyasi; REK
1
- uning maksimal ruxsat
etilgan kontsentratsiyasi; C
2
...C
n
va REK
2
...REK
n
– yig‘ish uchun ko‘rib chiqilayotgan guruhga
kiritilgan boshqa moddalarning konsentratsiyasi va maksimal ruxsat etilgan kontsentratsiyasi.
Har bir chiqarilgan modda uchun quyidagi shart bajarilishi kerak:
𝐶
𝑖
𝑅𝐸𝐾
𝑖
≤ 1,
bu yerda
C
i
, REK
i
- atmosfera havosidagi zararli moddaning kontsentratsiyasi va
ushbu modda uchun mos keladigan maksimal ruxsat etilgan kontsentratsiya.
XULOSA. Agar tabiiy obyektda bir nechta ifloslantiruvchi moddalar mavjud bo‘lsa,
ularning kombinatsiyalangan ta’siri hisobga olinadi:
𝑪
𝒊
𝑹𝑬𝑲
𝒊
+
𝑪
𝟐
𝑹𝑬𝑲
𝟐
+ ⋯ +
𝑪
𝒏
𝑹𝑬𝑲
𝒏
< 𝟏.
(2.4)
Havo sifatini baholash uchun turli ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi (2.6-jadval), masalan:
➢
atmosferaning ifloslanish indeksi (AII(ИЗА));
➢
standart indeks (SI) - bitta nopoklik uchun postda yoki barcha stansiyalarda bitta nopoklik
yoki barcha aralashmalar uchun o‘lchash ma’lumotlaridan maksimal ruxsat etilgan
kontsentratsiyaga bo‘lingan eng yuqori o‘lchangan yagona konsentratsiyasi;
➢
bitta nopoklik uchun postda yoki bitta nopoklik yoki barcha aralashmalar uchun barcha
postlarda o‘lchov ma’lumotlari bo‘yicha REM dan oshib ketishning eng yuqori takrorlanishi
(EYuT).
Atmosfera ifloslanish indeksi (AII(ИЗА)) formuladan foydalanib hisoblanadi
𝑨𝑰𝑰 = ∑ (
𝒒
𝒐′𝒓𝒕.𝒊
𝑹𝑬𝑲
𝒐‘𝒓𝒕.𝒔𝒖𝒕𝒌.𝒊
) 𝒄
𝒊
(2.5)
bu yerda
q
o‘rt.i
- i-
moddaning o‘rtacha konsentratsiyasi;
REM
o‘rt.sutk.i
- i-
modda uchun
o‘rtacha kunlik
REM
o‘rt.sut
; c
i
- i-
moddaning zararlilik darajasini oltingugurt dioksidining
zararliligiga kamaytirish uchun o‘lchovsiz konstanta, ifloslantiruvchi qaysi xavf sinfiga tegishli
ekanligiga qarab (2.7-jadval).
Kompleks atmosferani ifloslanish indeksini (AII(ИЗА)) hisoblash uchun eng yuqori
qiymatga ega bo‘lgan beshta moddaning birlik indekslari qo‘llaniladi (ko‘p hollarda bu azot
oksidi, oltingugurt dioksidi, benzo(a)piren, ozon, formaldegid, fenollar, qo‘rg‘oshin, chang).
Yanvar, 2025-Yil
328
Atmosfera havosining ifloslanish darajasini baholash
2.6-jadval
Daraja
AII
CI
EYuT
toifa
havoning
ifloslanishi
I
Past
0 dan 4 gacha
0 dan 1 gacha
0
II
Oshgan
5 dan 6 gacha
2 dan 4 gacha
1 dan 19
gacha
III
Yuqori
7 dan 13 gacha
5 dan 10 gacha
20 dan 49
gacha
IV
Juda yuqori
14
>10
>50
Har xil xavf sinfidagi moddalar uchun xavfni kamaytirish konstantalari
2.7-jadval
Xavflilik sinfi
1
2
3
4
Konstanta
c
i
1,7
1,3
1,0
0,9
Chiqindi chiqaruvchi manbalardan chiqadigan sanoat chiqindilari bilan havoning
ifloslanish darajasi atmosferaning quyi qatlamidagi zararli moddalarning eng yuqori
konsentratsiya qiymati (C
m
, mg/m
3
) bilan belgilanadi.
REFERENCES
1.
Эшмухамедов Л. М. МЕРОПРИЯТИЯ ПО ОБЕСПЕЧЕНИЮ БЕЗОПАСНОСТИ
ГИДРОТЕХНИЧЕСКИХ СООРУЖЕНИЙ //Проблемы науки. – 2023. – №. 1 (75). –
С. 18-27.
2.
Eshmukhamedov L. M. IMPROVING THE SYSTEM OF PUBLIC ADMINISTRATION
IN THE FIELD OF PREVENTION AND LIMITATION OF EMERGENCY
SITUATIONS //International journal of advanced research in education, technology and
management. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
3.
Maxmayusufovich E. L. ORGANIZE LABOR PROTECTION IN ENTERPRISES
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2023. – Т. 2. – №. 11.
4.
Maxmayusufovich E. L., Farxodovich S. S. MUHITNING PSIXOLOGIK OMILLARI VA
BAXTSIZ HODISALARNING ASOSIY PSIXOLOGIK SABABLARI //PEDAGOGS. –
2023. – Т. 46. – №. 1. – С. 32-36.
5.
Eshmuhamedov L. M. KTZM BILAN ISHLAYDIGAN SANOAT TARMOQLARIDA
AVARIYA OQIBATLARI TAXLILI //GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С.
221-229.
6.
Эшмухамедов Л. ҲАЁТ ФАОЛИЯТ ХАВФСИЗЛИГИ ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИ
БЎЙИЧА ОЛИЙ МАЛАКАЛИ КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ МОДЕЛИ
//Interpretation and researches. – 2024.
Yanvar, 2025-Yil
329
7.
Эшмухамедов Л. М. ВЕСТНИК НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ //ВЕСТНИК НАУКИ И
ОБРАЗОВАНИЯ Учредители: Олимп. – С. 24-27.
8.
Эшмухамидов Л. М. ТЕХНОСФЕРНАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ ЧЕЛОВЕКА В
СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ //International journal of advanced research in
education, technology and management. – 2023. – Т. 2. – №. 6.
9.
Eshmuhamedov L. M. 21-ASR PEDAGOGIKASI: O ‘QITISHNING INNOVATSION
USULLARI //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 14
SPECIAL. – С. 372-376.
10.
Эшмухамедов Л. М. Совершенствование системы государственного управления в
области предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций //Вестник науки и
образования. – 2022. – №. 6-2 (126). – С. 24-27.
11.
Эшмухамедов Л. М. Охрана труда на предприятии //МОЛОДЕЖЬ. НАУКА.
БУДУЩЕЕ. – 2022. – С. 160-164.
12.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М. ЧЕТ ЭЛ ОЛИЙ ЎҚУВ ЮРТЛАРИДА ТАЪЛИМ
СИФАТИНИ БАҲОЛАШ //INTERNATIONAL СONFERENCE ON LEARNING AND
TEACHING. – 2022. – Т. 1. – №. 6. – С. 68-76.
13.
Maxmayusufovich E. L. PRIMARY CONCEPTS ABOUT EARTHQUAKES AND
THEM ENSURING THE SAFETY OF THE PUBLIC WHEN IT HAPPENS
//International journal of advanced research in education, technology and management. –
2023. – Т. 2. – №. 10.
14.
Muradov S., Xujaqulov A., Eshmuxamedov L. ORGANIZING TRAINING ON THE
CAUSES OF EMERGENCY SITUATIONS, CHARACTERISTICS AND ACTION AT
THE FOCUS OF INJURY //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С.
247-264.
15.
Eshmuxamedov L. M. et al. LABOR PROTECTION IMPROVE WORKING
CONDITIONS, INCREASE EMPLOYEES’PRODUCTIVITY, IMPLEMENTATION
OF REST REGIME //Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3
SPECIAL. – С. 1161-1166.
16.
Рахимов О. Д., Эшмухамедов Л. М., Ашурова Л. МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМНИ
РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ:
Рахимов Октябр Дусткабилович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти
“Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси профессори Эшмухамедов Латиф
Маҳмаюсуфович, Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат
муҳофазаси” кафедраси ассистенти Ашурова Лайло, Қарши муҳандислик-
иқтисодиёт институти “Экология ва меҳнат муҳофазаси” кафедраси ассистенти
//Образование и инновационные исследования международный научно-
методический журнал. – 2022. – №. 6.
17.
Otabek M. et al. Dynamics And Stability Of A Composite Feed Cylinder In The Feeding
Area Of Rotor Spinning Machines //Journal of Pharmaceutical Negative Results. – 2023.
– С. 1152-1157.
Yanvar, 2025-Yil
330
18.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
19.
Авезова Г. С. Алкоголга қарамлик ва унинг профилактикасига тизимли ёндашув
//Тиббиётда янги кун-Илмий рефератив, маънавий–маърифий журнал.–2020. – 2020.
– Т. 4. – №. 32. – С. 69-72.
20.
Авезова Г. Уч ёшгача болалар саломатлиги шаклланишининг тиббий–ижтимоий
қирралари. – 2012.
21.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
22.
Kh S. B. et al. Assessment of the quality of life of patients with type 2 diabetes mellitus
with diabetic foot syndrome after reconstructive surgery //Texas Journal of Medical
Science. – 2022. – Т. 15. – С. 6-8.
23.
Авезова Г. С. Анализ причин смертности детей раннего возраста в Ташкенте
//Международный журнал научной педиатрии. – 2022. – №. 6. – С. 26-33.
24.
Ибрагимов А., Авезова Г. С. Медицинская и социальная значимость проблемы
поясничного остеохондроза //Young scientists' and mentors' non-standart congress. –
2017. – С. 151-153.
25.
Авезова Г. С., Исраилова Х. Ю. Особенности заболеваемости детей первого года
жизни в городе Ташкенте //European research. – 2017. – №. 2 (25). – С. 101-102.
26.
Авезова Г. С., Хайдарова З. Т. Анализ результатов медицинского осмотра лиц,
вступающих в брак //Молодой ученый. – 2015. – №. 22. – С. 233-235.
27.
Авезова Г. С. Особенности заболеваемости детей первых трех лет жизни в г.
Ташкент //Врач-аспирант. – 2011. – Т. 44. – №. 1.1. – С. 187-191.
28.
Seidalieva L. D., Avezova G. S. Comparative assessment of div indicators for highly
qualified athletes specializing in cyclic sports //Texas Journal of Medical Science. – 2024.
– Т. 29. – С. 39-42.
29.
Азизова Ф. Л., Авезова Г. С. Особенности динамики заболеваемости детей
воспитывающихся в специализированных школах–интернатах //Academic research in
educational sciences. – 2023. – №. 1. – С. 237-243.
30.
Маматкулов Б., Абдурахимов Б. А. A SYSTEMATIC APPROACH TO MANAGING
THE HEALTH AND RISK FACTORS OF MINING INDUSTRY WORKERS //Новый
день в медицине. – 2020. – №. 4. – С. 211-213.
31.
Маматкулов Б. и др. THE IMPACT OF FACTORS OF PRODUCTION ON THE
HEALTH OF WORKERS IN THE MINING INDUSTRY //Новый день в медицине. –
2019. – №. 4. – С. 191-194.
32.
Маматкулов Б., Авезова Г. С., Адылов Ш. К. Врожденные пороки развития у детей
и основные пути их профилактики //Современная медицина: новые подходы и
актуальные исследования. – 2017. – С. 75-78.
33.
Каримова Б. Н., Отажонов И. О., Авезова Г. С. УРАТЛИ НЕФРОПАТИЯСИ БОР
ТЕЗ-ТЕЗ КАСАЛЛАНУВЧИ БОЛАЛАР ВА УЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ
ХАРАКТЕРИСТИКАСИ. – 2024.
Yanvar, 2025-Yil
331
34.
Anikeeva N. A. et al. DILATED CARDIOMYOPATHY AGAINST THE
BACKGROUND OF CENTRONUCLEAR MYOPATHY TYPE 5 IN AN 8-YEAR-OLD
CHILD: A CLINICAL CASE. – 2024.
35.
Ганиев А. Г., Авезова Г. С., Хабибуллоева Б. Р. КАЧЕСТВЕННОЕ
ИССЛЕДОВАНИЕ МАТЕРЕЙ ДЕТЕЙ С АТОПИЧЕСКИМ ДЕРМАТИТОМ:
ЭМОЦИОНАЛЬНЫЕ И СОЦИАЛЬНЫЕ ПОСЛЕДСТВИЯ. – 2024.
36.
Bobomuratov T. A., Davletova F. O., Avezova G. S. BOLALARDA O ‘TKIR
BRONXIOLITNING DIFFERENSIAL-DIAGNOSTIK MEZONLARI. – 2024.
37.
Bobomuratov T. A., Davletova F. O., Avezova G. S. KO ‘KRAK YOSHDAGI
BOLALARDA O ‘TKIR BRONXIOLIT RIVOJLANISHINING ETIOPATOGENEZI,
KLINIKASI VA DAVOSINI O ‘RGANISHGA ZAMONAVIY YONDOSHUVLAR. –
2024.
38.
Авезова Г. С. и др. ЭФФЕКТИВНОСТЬ «АДАПТИВНОЙ ФИЗКУЛЬТУРЫ» В
ЛЕЧЕНИИ ДЕТЕЙ С ХРОНИЧЕСКОЙ ПАТОЛОГИЕЙ ОРГАНОВ ДЫХАНИЯ. –
2024.
39.
Расулова Л. Т. и др. ОЦЕНКА ЦИТОХИМИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ У
НОВОРОЖДЕННЫХ ДЕТЕЙ. – 2024.
40.
Маллаев Ш. Ш., Авезова Г. С., Султанова Н. С. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ
ДИАГНОСТИКИ И ЛЕЧЕНИЯ ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО
АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
41.
Бобомуратов
Т.
А.
и
др.
ОЗИҚЛАНТИРИШ
ТУРЛАРИ
БИЛАН
ФАРҚЛАНАДИГАН БОЛАЛАРНИНГ ПСИХОФИЗИОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИ
ВА УЛАРНИНГ ҚИЁСИЙ ТАҲЛИЛИ. – 2024.
42.
Бобомуратов Т. А. и др. ПОКАЗАТЕЛИ ФИЗИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ДЕТЕЙ ПРИ
РАЗЛИЧНЫХ ВИДАХ ВСКАРМЛИВАНИЯ. – 2024.
43.
Бобомуратов Т. А. и др. КЛИНИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ И СОПУТСТВУЮЩАЯ
ПАТОЛОГИЯ
ПРИ
ГЕМОРРАГИЧЕСКИХ
ВАСКУЛИТАХ
У
ДЕТЕЙ.
РЕТРОСПЕКТИВНЫЙ АНАЛИЗ. – 2024.
44.
Azizova F. L. et al. INNOVATSION PEDAGOGIK USULLARNI JORIY ETISH
ORQALI TALABALAR BILIM, MALAKA, KO ‘NIKMALARINI OSHIRISH. – 2024.
45.
Сагдуллаева М. А., Исламов С. И., Авезова Г. С. МУДДАТИДАН ЎТГАН
ҲОМИЛАДОРЛИК: ТАРҚАЛГАНЛИГИ, ЭТИОЛОГИЯСИ ВА ПАТОГЕНЕЗИ. –
2024.
46.
Авезова Г. С. и др. ГЕМОРРАГИЧЕСКИЙ ВАСКУЛИТ У ДЕТЕЙ. – 2024.
47.
Авезова Г. С. ГЕМОРРАГИК ВАСКУЛИТЛИ БОЛАЛАРДА ГЕМОСТАЗ
ТИЗИМИНИНГ ЎЗГАРИШИ. – 2023.
48.
Shagazatova B. X. et al. Rekonstruktiv jarrohlik aralashuvlardan so'ng diabetik tovon
sindromi bo'lgan 2-tur diabet bilan og'rigan bemorlarning hayot sifatini baholash. – 2023.
49.
Шагазатова Б. Х. и др. Патофизиология гипоталамо-гипофизарной системы после
облучения краниальной области. – 2023.
50.
Маллаев Ш. Ш., Алимов А. В., Авезова Г. С. Ювенильный идиопатический артрит у
детей: клиника, диагностика, тактика лечения. – 2023.
Yanvar, 2025-Yil
332
51.
Хайдарова М. Х., Авезова Г. С. Adolescent health and factors lifestyle Khaydarova M.,
Avezova G. 2 (Republic of Uzbekistan) Здоровье подростков и факторы образа жизни
//Главный редактор научно-исследовательского журнала «International scientific
review», Вальцев СВ. – С. 106.
52.
Ahmedov M. et al. Addressing the challenges of improving the quality of primary care for
Chronic Heart Failure in Uzbekistan: a qualitative study.
53.
Маматкуло Б., Авезова Г. Бир ёшгача бўлган болалар ўлимининг хавф омиллари
//Журнал проблемы биологии и медицины. – 2011. – №. 3 (66). – С. 96-99.
54.
Авезова Г. С., Азимов Р. И., Гуломова Н. Р. ЗАБОЛЕВАЕМОСТЬ И ОБРАЗ ЖИЗНИ
УЧАЩИХСЯ КОЛЛЕДЖЕЙ (по материалам г. Ташкента) //Университетская наука:
взгляд в будущее. – 2016. – С. 111.
55.
Abdullaeva M. New mechanisms for regulating external labor migration in Uzbekistan
[Электронный ресурс].
56.
Abdullaeva M. Urban development in sustainable future concept //Sustainable Future &
Good Governance: Conceptual Approaches. – 2019. – С. 3.
57.
Абдуллаева М. Приоритеты Внешней Политики Узбекистана: Сотрудничество С
Арабскими Монархиями Залива //Central Asian Journal of Social Sciences and History.
– 2023. – Т. 4. – №. 9. – С. 6-10.
58.
Абдуллаева
М.
ОСОБЕННОСТИ
НАЦИОНАЛЬНЫХ
МОДЕЛЕЙ
МОДЕРНИЗАЦИИ В АРАБСКИХ МОНАРХИЯХ ЗАЛИВА //Gospodarka i
Innowacje. – 2023. – Т. 38. – С. 78-84.
59.
Abdullaeva M. Specific characteristics of world globalization //Humanities and Social
Sciences in Europe: Achievements and Perspectives, 1st International symposium. – 2013.
– С. 338-342.
60.
Rakhimov O. et al. Analysis of developmental education models in the ecological
education system in Uzbekistan //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т.
458. – С. 06020.
61.
Astanakulov K. et al. Mini crusher-shredder for farms //E3S Web of Conferences. – EDP
Sciences, 2021. – Т. 264. – С. 04038.
62.
Мamatov F. et al. Potato digger with a digging workpart of the" Paraplaw" type //E3S Web
of Conferences. – EDP Sciences, 2023. – Т. 365. – С. 04021.
63.
Azizov S. A. LOGISTIKANING RIVOJLANISH BOSQICHLARI //Educational
Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 504-509.
64.
Azizov
S.
A.
et
al.
LOGISTIK
TIZIMLAR
FAOLIYATINI
MUVOFIQLASHTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3 SPECIAL. – С. 1194-1197.
65.
Azizov S. A. et al. MOTOR MOYLARI–AVTOTRANSPORT VOSITALARIGA
QO‘YILADIGAN TALABLARNI TA’MINLASHDA ENG MUHIM OMIL
//Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 1133-1136.
66.
Kichkinayev M., Azizov S. A. AVTOMOBILLAR EKSPLUATATSIYASIDA MOTOR
MOYLARINING AHAMIYATI VA ULARNI TANLASH //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 614-617.
Yanvar, 2025-Yil
333
67.
Azizov S. A. METHOD OF CREATING A STUDENT PORTFOLIO IN THE HIGHER
EDUCATION SYSTEM AND POSSIBILITIES OF PRACTICAL APPLICATION
//GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С. 85-91.
68.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISHLAB CHIQARISHDA XAVFLI VA ZARARLI
OMILLAR //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1030-1043.
69.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MAMLAKAT BARQAROR RIVOJLANISHIDA
SANOAT XAVFSIZLIGI AHAMIYATI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3.
– №. 12. – С. 972-984.
70.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ZAMONAVIY SANOATDA TEXNOGEN
XAVFLARNI MODELLASHTIRISH //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. –
№. 12. – С. 1059-1072.
71.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MEHNAT UNUMDORLIGINI BAHOLASH
METODIKASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1073-1085.
72.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. XAVFLARNI BARTARAF ETISHDA ASOSIY
VOSITASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1044-1058.
73.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOT OBYEKTLARIDA XAVFSIZLIK
MODELI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 944-956.
74.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOAT OBYEKTLARIDA XAVFSIZLIKNI
TA’MINLASHGA QARATIGAN NORMATIV-HUQUQIY HUJJATLAR MAZMUN
VA MOHIYATI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1000-1014.
75.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. SANOAT OBYEKTLARIDA MEHNAT
MUHOFAZASINI TASHKIL ETISH VA BOSHQARISH ASOSLARI //Modern Science
and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1015-1029.
76.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. XAVFSIZ TEXNOLOGIYALAR VA ISHLAB
CHIQARISH VOSITALARINI YARATISHDA OBYEKTLARNING IQTISODIY
MANFAATDORLIGI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 985-
999.
77.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MEHNATNI MUHOFAZA QILISHDA
IQTISODIY SAMARADORLIGINI BAHOLASH METODIKASI //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1086-1100.
78.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TAVAKKAL NAZARIYASINING ASOSIY
QOIDALARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 957-971.
79.
Azizov S. A. METHOD OF CREATING A STUDENT PORTFOLIO IN THE HIGHER
EDUCATION SYSTEM AND POSSIBILITIES OF PRACTICAL APPLICATION
//GOLDEN BRAIN. – 2023. – Т. 1. – №. 35. – С. 85-91.
80.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. Noan’anaviy va qayta tiklanuvchi energiya
manbalari //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 30-43.
81.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TOG ‘KON SANOATINING ATROF-MUHITGA
TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 146-162.
82.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. O ‘ZBEKISTONNING XOM ASHYO BA’ZASI
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 132-145.
Yanvar, 2025-Yil
334
83.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. YER OSTI BOYLIKLARIDAN OQILONA
FOYDALANISH VA YAROQSIZ YERLARNI QAYTA TIKLASH //Modern Science
and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 163-177.
84.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORTNING INSONLARGA VA
ATROF MUHITGA TA’SIRI. AVTOTRANSPORTDA QO ‘LLANILADIGAN
ZAHARLI UGLEROD TARKIBLI YOQILG ‘ILARNING QISQARTIRILISHI //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 89-102.
85.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MASHINASOZLIK SANOATI VA UNING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 194-209.
86.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. DENGIZ TRANSPORTLARI VA AVIATSIYA
TRANSPORTLARINING ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research.
– 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 117-131.
87.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORTLAR UCHUN MUQOBIL
YOQILG ‘ILAR //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 103-116.
88.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. BIOSFERA BARQARORLIGI, UNING
IFLOSLANISH SABABLARI VA CHEGARALARI //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 241-255.
89.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. MUHANDISLIK EKOLOGIYASI FANINING
MAQSADI VA VAZIFASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С.
226-240.
90.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISSIQLIQ ENERGETIKASI VA UNING ATROF-
MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 317-
330.
91.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ISSIQLIK ELEKTR STANSIYALARIDAN
CHIQAYOTGAN
OQOVA
SUVLAR
TA’SIRIDA
SUV
HAVZALARINI
IFLOSLANISHINI OLDINI OLISH CHORA TADBIRLARI //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 1-15.
92.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. KARBONAT ANGIDRID CHIQINDILARINING
KAMAYISHI TADBIRLARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 302-316.
93.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. QURILISH MATERIALLARI VA ULARNING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 210-225.
94.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ENERGETIKA SOHASINING EKOLOGIK
MUAMMOLARI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 286-305.
95.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ATROF-MUHITGA ANTROPOGEN
TA’SIRLARINING GLOBAL OQIBATLARI //Modern Science and Research. – 2024. –
Т. 3. – №. 12. – С. 270-285.
96.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. AVTOTRANSPORT VOSITALARINING
ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. –
С. 59-73.
Yanvar, 2025-Yil
335
97.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. ATMOSFERA HAVOSINING ANTROPOGEN
IFLOSLANISHINING ASOSIY MANBALARI //Modern Science and Research. – 2024.
– Т. 3. – №. 12. – С. 256-269.
98.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. GIDROENERGETIKA VA UNING ATROF-
MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 16-29.
99.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. TRANSPORT KOMMUNIKASIYALARINING
ATOROF MUHITGA VA INSONLARGA TA’SIRI //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 12. – С. 74-88.
100.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. KIMYO VA NEFT KIMYO SANOATI VA
ULARNING ATROF-MUHITGA TA’SIRI //Modern Science and Research. – 2024. – Т.
3. – №. 12. – С. 178-193.
101.
Azizov S., Siddiqova M., Muradov S. OKEAN VA DENGIZDAN OLINADIGAIN
ENERGIYA, GEOTERMAL ENERGIYALAR, SHAMOL BIOENERGIYA VA
VODOROD ENERGIYASI //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 12. – С.
44-58.
102.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Роль исключительного грудного
вскармливания в становлении познавательного развития и психосоциальной
адаптации детей в обществе //Молодой ученый. – 2014. – №. 18. – С. 149-153.
103.
Sultanova N. S. Dynamics of indices of physical development of children with different
kinds of rearing //Europaische Fachhochschule. – 2014. – №. 6. – С. 20-21.
104.
Мухамедова Х. Т., Султанова Н. С. Роль исключительного грудного вскармливания
в развитии познавательных способностей детей //Медицинские новости. – 2015. – №.
11 (254). – С. 72-74.
105.
Sobirovna S. N. Some peculiarities of physical development of children depending on
applied care methodology //European science review. – 2015. – №. 7-8. – С. 102-104.
106.
Sultanova N. Aggregate subgradient smoothing methods for large scale nonsmooth
nonconvex optimisation and applications //Bulletin of the Australian Mathematical
Society. – 2015. – Т. 91. – №. 3. – С. 523-524.
107.
Султанова
Н.
С.,
Камалов
З.
С.
АНАЛИЗ
ПОКАЗАТЕЛЕЙ
ИММУНОЛОГИЧЕСКОГО СТАТУСА ДЕТЕЙ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ ВИДА
ВСКАРМЛИВАНИЯ И ПРИНЦИПОВ УХОДА В ДИНАМИКЕ //Журнал
теоретической и клинической медицины. – 2016. – №. 3. – С. 81-83.
108.
Alikulova D. et al. Factors Contributing to the Development of Bronchial Asthma //Young
Scientist USA. – 2016. – С. 113-116.
109.
Avezova G., Agataeva K. ANALYSIS OF RESULTS MEDICAL EXAMINATION OF
PERSONS ENTERING IN TO MARRIAGE //Интернаука. – 2019. – №. 45-2. – С. 61-
62.
110.
Kuliev O. A., Bobomuratov T. A. EPIDEMIOLOGY OF HELMINTHOSIS IN
CHILDREN WITH ANEMIA //Toshkent tibbiyot akademiyasi axborotnomasi. – 2019. –
№. 1. – С. 144-146.
111.
Султанова Н. С. МЕТАБОЛИЧЕСКИЕ НАРУШЕНИЯ РАЗЛИЧНЫХ ВИДОВ
ВСКАРМЛИВАНИЯ
В
ПОДРОСТКОВОМ
ПЕРИОДЕ
//ЖУРНАЛ
Yanvar, 2025-Yil
336
РЕПРОДУКТИВНОГО
ЗДОРОВЬЯ
И
УРО-НЕФРОЛОГИЧЕСКИХ
ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2020. – Т. 1. – №. 3.
112.
Kasimova D. A. et al. Medical-social aspects of child disability //International Journal of
Psychosocial Rehabilitation. – 2020. – Т. 24. – №. 4. – С. 2116-2121.
113.
Tuychev L. N. et al. DEVELOPMENT OF TECHNOLOGY FOR THE FORMATION
AND ASSESSMENT OF PERSONAL CHARACTERISTICS AND EDUCATIONAL
MORAL
EDUCATION
OF
STUDENTS
OF
HIGHER
EDUCATIONAL
INSTITUTIONS //Toshkent tibbiyot akademiyasi axborotnomasi. – 2020. – №. 1. – С. 13-
16.
114.
СУЛТАНОВА Н. С., БАКИРОВА М. А., САМАДОВ А. БОБОМУРАТОВ ТА
//ПЕРИОДИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ НАУЧНЫХ ТРУДОВ 2021. – 2021. – С. 37.
115.
Бобомуратов Т. А., Сабировна C. Н. Effects of Long Term Breastfeeding on
Development and Health of Children. – 2021.
116.
Бобомуратов Т., Шарипова Д., Султанова Н. Особенности реабилитации детей С
COVID-19 //Медицина и инновации. – 2022. – Т. 2. – №. 1.
117.
Маллаев Ш. Ш. и др. Особенности клинического течения ювенильного
ревматоидного
артрита
у
детей
//ЖУРНАЛ
ГЕПАТО-
ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-2.
118.
Маллаев Ш. Ш. и др. Лечение ювенильного ревматоидного артрита методом
хронотерапии ингибиторами ЦОГ-2. – 2022.
119.
Султанова Н. С. и др. Влияние вида вскармливания на соматический статус детей :
дис. – Ўзбекистон, Тошкент, 2022.
120.
Mamatqulov B. M., Avezova G. S. Методы, средства и формы личностно-
ориентированного образования в высшей школе. – 2022.
121.
Султанова Н. С. О размерности полной группы движений кокасательного
расслоения со связностью горизонтального лифта //Дифференциальная геометрия
многообразий фигур. – 2002. – №. 33. – С. 104-107.
122.
Мухамадиева С. М., Султанова Н. С., Ходжимурадова Д. А. Особенности
клинических
проявлений
климактерического
синдрома
у
женщин
с
йоддефицитными состояниями //Доклады Академии наук Республики Таджикистан.
– 2007. – Т. 50. – №. 7. – С. 639-643.
123.
Султанова Н. С., Пулатова А. П., Рустамова М. С. Гормональный статус женщин с
климактерическим синдромом в сочетании с йоддефицитными заболеваниями
//Здравоохранение Таджикистана. – 2009. – №. 3. – С. 40-44.
124.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Влияние исключительного
грудного вскармливания и применения эффективных технологий ухода на
соматический статус детей раннего возраста //Вестник Уральской медицинской
академической науки. – 2011. – №. 1. – С. 41-43.
125.
Мухамедова Х. Т., Джалалов У. Д., Султанова Н. С. Влияние исключительного
грудного вскармливания и применения эффективных технологий ухода на
соматический статус детей раннего возраста //Вестник Уральской медицинской
академической науки. – 2011. – №. 1. – С. 41-43.
Yanvar, 2025-Yil
337
126.
Султанова Н. С. Обоснование необходимости исключительного грудного
вскармливания в развитии познавательных способностей детей //Молодой ученый.
– 2014. – №. 10. – С. 87-90.
127.
Султанова Н. С., Бобомуратов Т. А., Камалов З. С. Сравнительный анализ
иммунологических показателей у детей в разные периоды жизни. – 2021.
128.
Файзиев Н. Н. и др. Изменения в системе гемостаза у детей с пневмонией и
оптимизация их лечения //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. –
С. 180-187.
129.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
130.
Sh M. S. Genetic Aspects of Juvenile Rheumatoid Arthritis. ISSN (E): 2795–7624
VOLUME 10| JULY 2022. 1-5. 7. Sh. Sh Mallaev, TA Bobomuratov, NS Sultanova, GA
Yusupova, AA Hoshimov //Сlinical characteristics and prediction of the outcome of
juvenile rheumatoid arthritis in chronotherapy//Chin J Ind Hyg Occup Dis. – Т. 39. – №.
7. – С. 135-140.
131.
Sultanova N. S. Some peculiarities of physical development of children depending on
applied care methodology //European Science Review. – 2015. – №. 7-8. – С. 102-104.
132.
Султанова Н. С. Влияние вида вскармливания на иммунологический статус детей
//Рос. аллергол. журн. – 2016. – Т. 2. – №. 3. – С. 37-38.
133.
Bobomuratov T. A. et al. Brestfeeding and Genetic. – 2022.
134.
Султанова Н. С. и др. Современный взгляд на грудное вскармливание и его. – 2022.
135.
Султанова Н. С. Анализ пищевого поведения у детей школьного возраста в
зависимости от вида вскармливания и принципов ухода (с применением методики
DEBQ) //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. – С. 165-170.
136.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
137.
Faiziev N. N. et al. Changes in the hemostasis system in children with pneumonia and
optimization of their treatment //Academic Research in Educational Sciences. – 2023. – Т.
4. – С. 2181-1385.
138.
Султанова Н. С., Камалов З. С. Частота аллергических заболеваний у детей в
зависимости от видов вскармливания и принципов ухода //Российский
аллергологический журнал. – 2016. – №. 3. – С. 38-39.
139.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
140.
Бобомуратов Т. А. и др. РОЛЬ ГЕНЕТИЧЕСКОГО ПОЛИМОРФИЗМА PAI-1 В
ТЯЖЕЛОМ ТЕЧЕНИИ ВНЕБОЛЬНИЧНОЙ ПНЕВМОНИИ. – 2024.
141.
Бобомуратов Т. и др. КЛИНИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ЮВЕНИЛЬНОГО
ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
142.
Бобомуратов Т. А. и др. ПОКАЗАТЕЛИ ФИЗИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ДЕТЕЙ ПРИ
РАЗЛИЧНЫХ ВИДАХ ВСКАРМЛИВАНИЯ. – 2024.
Yanvar, 2025-Yil
338
143.
Маллаев Ш. Ш., Авезова Г. С., Султанова Н. С. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ
ДИАГНОСТИКИ И ЛЕЧЕНИЯ ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО
АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
144.
Маллаев Ш. Ш., Файзиев Н. Н., Мухторов М. Г. ОПТИМИЗАЦИЯ ЛЕЧЕНИЯ
ЮВЕНИЛЬНОГО ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА БИОЛОГИЧЕСКИМИ
ПРЕПАРАТАМИ. – 2024.
145.
Бобомуратов Т. А., Маллаев Ш. Ш., Эгамбердиев С. Б. ЭФФЕКТИВНОСТЬ
ИММУНОДЕПРЕССАНТОВ
В
ЛЕЧЕНИИ
ЮВЕНИЛЬНОГО
ИДИОПАТИЧЕСКОГО АРТРИТА У ДЕТЕЙ. – 2024.
146.
Маллаев Ш. Ш. Эффективность хронотерапии нимесулидом в лечении ювенильного
ревматоидного артрита //Врач-аспирант. – 2011. – Т. 46. – №. 3.4. – С. 593-597.
147.
Шомурадова Ш. Ш., Алимов А. В. Лекарственное поражение печени при
ювенильном ревматоидном артрите //Экспериментальная и клиническая
гастроэнтерология. – 2016. – №. 7 (131). – С. 38-42.
148.
Бобомуротов Т. А., Каримова Н. А., Турсунбаев А. К. Течение коронавирусной
инфекции у детей. – 2022.
149.
Каримжанов И. А., Мадаминова М. Ш., Динмухаммадиева Д. Р. Клинико-
лабораторные особенности течения ювенильного идиопатического артрита у детей :
дис. – Ўзбекистон, Тошкент, 2022.
150.
Сагдуллаева М. А., Маллаев Ш. Ш. МУДДАТДАН ЎТИБ ТУҒИЛИШ
МУАММОСИГА
ЗАМОНАВИЙ
ҚАРАШ
//ЖУРНАЛ
ГЕПАТО-
ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-3.
151.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
152.
Маллаев Ш. Ш. Клинико–иммунологические особенности ювенильного
идиопатического артрита у детей //Academic research in educational sciences. – 2023.
– №. 1. – С. 71-74.
153.
Юсупова Г. А. и др. Дисбиоз кишечника в генезе иммунной недостаточности у детей,
больных рецидивирующим бронхитом //Academic research in educational sciences. –
2023. – №. 1. – С. 151-159.
154.
Файзиев Н. Н. и др. Изменения в системе гемостаза у детей с пневмонией и
оптимизация их лечения //Academic research in educational sciences. – 2023. – №. 1. –
С. 180-187.
155.
Sh M. S. Genetic Aspects of Juvenile Rheumatoid Arthritis. ISSN (E): 2795–7624
VOLUME 10| JULY 2022. 1-5. 7. Sh. Sh Mallaev, TA Bobomuratov, NS Sultanova, GA
Yusupova, AA Hoshimov //Сlinical characteristics and prediction of the outcome of
juvenile rheumatoid arthritis in chronotherapy//Chin J Ind Hyg Occup Dis. – Т. 39. – №.
7. – С. 135-140.
156.
Алимов А. В., Маллаев Ш. Ш. Clinic-laboratory manifestation of juvenile rheumatoid
arthritis //Евраазийский вестник педиатрии. – Т. 3.
Yanvar, 2025-Yil
339
157.
Mallaev S. S., Alimov A. V. Clinical course of juvenile rheumatoid arthritis and its
optimization of treatment //Journal" Pediatrics. – №. 2. – С. 200-203.
158.
Султанова Н. С. и др. Современный взгляд на грудное вскармливание и его. – 2022.
159.
Sh M. S. et al. Molecular-Genetic Mechanisms of the Development of Juvenile Idiopathic
Arthritis in Children. – 2023.
160.
Маллаев Ш. Ш. и др. Особенности клинического течения коронавирусной инфекции
у детей (обзор литературы) //ЖУРНАЛ ГЕПАТО-ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЧЕСКИХ
ИССЛЕДОВАНИЙ. – 2022. – №. SI-2.
161.
Faiziev N. N. et al. Changes in the hemostasis system in children with pneumonia and
optimization of their treatment //Academic Research in Educational Sciences. – 2023. – Т.
4. – С. 2181-1385.
162.
Matlubov M. M. et al. Optimization of anesthesiological assistance in women with arterial
hypertension in hysterectomy //Достижения науки и образования. – 2020. – №. 5. – С.
82-86.
163.
Sh M. S., Alimov A. V. The functional state of the adrenal glands in children with juvenile
rheumatoid arthritis //Collection of articles based on the materials of the XXXI
International Scientific and Practical Conference. – №. 1. – С. 28.
164.
Sh M. S., Alimov A. V. New approaches to the treatment of juvenile rheumatoid arthritis
//Collection of articles based on the materials of the XXXI International Scientific and
Practical Conference. – №. 2. – С. 62.
165.
Mallaev S. S. AV Alimov Comparative efficacy of traditional therapy and chronotherapy
in the treatment of juvenile rheumatoid arthritis //New day in medicine. – 2020. – Т. 1. –
№. 1-S. – С. 258-262.
166.
Sh M. S. Modern features of the course of clinical variants of juvenile rheumatoid arthritis
//Interuniversity Scientific Congress" Higher School: Scientific Research" Moscow. –
2020. – С. 64-65.
167.
Sh M. S. Substantiation of the chronopharmacological approach to the treatment of diffuse
connective tissue diseases in children //Interuniversity Scientific Congress" Higher School:
Scientific Research" Moscow. – 2020. – С. 66-67.
168.
Sultanova N. S. et al. COMPREHENSIVE CHARACTERISTICS OF THE STATE OF
HEALTH OF CHILDREN IN DIFFERENT AGE PERIODS, DEPENDING ON THE
TYPES OF FEEDING AND CARE //British Medical Journal. – 2023. – Т. 3. – №. 2.
169.
Маллаев Ш. Ш., Алимов А. В. Новые подходы к лечению ювенильного
ревматоидного артрита //ИННОВАЦИОННЫЕ ПОДХОДЫ В СОВРЕМЕННОЙ
НАУКЕ. – 2020. – С. 18-22.
