732
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
NOGIRONLIGI BO‘LGAN STOL TENNISCHILARNING JISMONIY
TAYYORGARLIGI
S.A. Mamadaliyev
Oriental universiteti jismoniy madaniyat kafedrasi katta o‘qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17714999
Annotatsiya.
Ushbu maqolada imkoniyati cheklangan 11–12 yoshdagi stol
tennischilarning jismoniy tayyorgarligini rivojlantirishda maxsus mashqlar dasturining
samaradorligi o‘rganilgan. Tadqiqot tajriba va nazorat guruhlari asosida olib borildi. Tajriba
guruhi 8 hafta davomida maxsus mashqlar majmualarini bajarib, koordinatsiya, muvozanat,
tezlik va chidamlilik ko‘rsatkichlarini sezilarli darajada yaxshiladi. Natijalar Student t-test va P
qiymati asosida tahlil qilindi va maxsus mashqlar dasturining samaradorligi ilmiy jihatdan
tasdiqlandi. Shu bilan birga, mashqlar bolalarning psixologik holatini yaxshilash, o‘ziga
bo‘lgan ishonchini oshirish va ijtimoiy muhitga moslashuvini kuchaytirishga yordam berishi
aniqlangan. Maxsus mashqlarni qo‘llash orqali o‘quvchilarni sog‘lomlashtirish, immunitetini
mustahkamlash va charchoqqa chidamlilikni oshirishga erishildi. Tadqiqot natijalari pedagog-
trenerlar va jismoniy tarbiya mutaxassislari uchun imkoniyati cheklangan bolalar bilan
ishlashda amaliy tavsiyalar sifatida xizmat qiladi. Shuningdek, maqola jismoniy faoliyatning
ijtimoiy va psixologik rivojlanishga ta’sirini ko‘rsatib beradi.
Kalit so‘zlar:
Imkoniyati cheklangan bolalar, stol tennis, jismoniy tayyorgarlik, maxsus
mashqlar,
koordinatsiya,
muvozanat,
tezlik,
chidamlilik,
psixologik
rivojlanish,
sog‘lomlashtirish, immunitetni oshirish, ijtimoiy moslashuv.
PHYSICAL FITNESS OF TABLE TENNIS PLAYERS WITH DISABILITIES
Abstract.
This article investigates the effectiveness of a special exercise program in
developing the physical fitness of 11–12-year-old children with disabilities who practice table
tennis. The study was conducted using experimental and control groups. The experimental group
performed a set of special exercises for 8 weeks, resulting in significant improvements in
coordination, balance, speed, and endurance. The results were analyzed using the Student t-test
and P-value, confirming the scientific effectiveness of the special exercise program. Additionally,
the exercises contributed to improving the children’s psychological state, self-confidence, social
adaptation, and overall health. Regular implementation of the exercises enhanced immunity,
physical activity, and fatigue resistance. The study provides practical recommendations for
physical education specialists and coaches working with children with disabilities and highlights
the impact of physical activity on social and psychological development.
Keywords:
Children with disabilities, table tennis, physical fitness, special exercises,
coordination, balance, speed, endurance, psychological development, health promotion,
immunity, social adaptation.
ФИЗИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВЛЕННОСТЬ ИГРОКОВ В НАСТОЛЬНЫЙ ТЕННИС С
ИНВАЛИДНОСТЬЮ
Аннотация.
В данной статье исследуется эффективность специальной
программы упражнений для развития физической подготовленности детей 11–12 лет с
ограниченными возможностями, занимающихся настольным теннисом. Исследование
проводилось с использованием экспериментальной и контрольной групп.
Экспериментальная группа выполняла комплекс специальных упражнений в
течение 8 недель, что привело к значительному улучшению координации, равновесия,
733
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
скорости и выносливости. Результаты были проанализированы с использованием t-
теста Стьюдента и значения P, что подтвердило научную эффективность программы.
Кроме того, упражнения способствовали улучшению психологического состояния
детей, повышению их уверенности в себе, социальной адаптации, укреплению здоровья и
повышению иммунитета. Регулярное выполнение упражнений способствовало
увеличению физической активности и выносливости детей.
Результаты исследования могут служить практическими рекомендациями для
педагогов-тренеров и специалистов по физическому воспитанию, работающих с детьми
с ограниченными возможностями.
Ключевые слова
: Дети с ограниченными возможностями, настольный теннис,
физическая подготовка, специальные упражнения, координация, равновесие, скорость,
выносливость, психологическое развитие, укрепление здоровья, иммунитет, социальная
адаптация.
KIRISH
Hozirgi kunda sportning turli turlarida nogironligi bo‘lgan shaxslarning jismoniy
tayyorgarligini oshirish muhim ahamiyatga ega. Stol tennis, o‘zining tezlik, refleks va
koordinatsiyaga bo‘lgan talablariga ko‘ra, nogironligi bo‘lgan o‘quvchilar uchun jismoniy
rivojlanishni ta’minlovchi samarali vosita hisoblanadi. Shu bilan birga, jismoniy mashqlar orqali
ularning muvozanat va koordinatsiyasi yaxshilanadi, umumiy jismoniy qobiliyatlar rivojlanadi
va ijtimoiy muhitga moslashuv osonlashadi.
Maxsus mashqlar va metodik yondashuvlarni qo‘llash orqali nogironligi bo‘lgan stol
tennischilarning jismoniy tayyorgarligini oshirish, ularning sog‘lom turmush tarzini
shakllantirish va sportdagi muvaffaqiyatga erishishlariga yordam beradi. Shu bois, ushbu mavzu
bugungi kunda ilmiy-amaliy jihatdan dolzarb hisoblanadi.
MAVZUGA OID ADABIYOTLAR TAHLILI
Nogironligi bo‘lgan bolalar va o‘quvchilarning jismoniy tayyorgarligini oshirish
masalalari so‘nggi yillarda ko‘plab tadqiqotlarda diqqat markazida bo‘lgan. Tadqiqotlar shuni
ko‘rsatadiki, maxsus mashqlar dasturi va individual yondashuv nogironligi bo‘lgan
sportchilarning jismoniy qobiliyatlarini sezilarli darajada rivojlantiradi.
Mahkamov D. (2024:112) tadqiqotida maxsus mashqlar yordamida nogironligi bo‘lgan
o‘quvchilarning koordinatsiyasi va muvozanati sezilarli darajada yaxshilanishi qayd etilgan.
Muallifning tadqiqotida 10–12 yoshdagi nogironligi bo‘lgan bolalar ustida olib borilgan
eksperimental mashqlar, ularning tezlik va chidamliligini 15–20% ga oshirganligi aniqlangan.
Karimova L., Tursunov A. (2023:45) esa maxsus jismoniy mashqlarni qo‘llash orqali stol
tennischilarining umumiy jismoniy qobiliyatlari rivojlanishini tadqiq qilgan. Ularning natijalari
shuni ko‘rsatdiki, maxsus mashqlar orqali o‘quvchilar nafaqat sportdagi muvaffaqiyatga erishadi,
balki ijtimoiy muhitga moslashuv va o‘ziga bo‘lgan ishonch darajasi ham oshadi.
Xalqaro tadqiqotlar ham bu masalani qo‘llab-quvvatlaydi. Smith J. (2022:78)
va
Lee R.
(2021:56) ning tadqiqotlarida nogiron sportchilar uchun individual yondashuv va maxsus
mashqlarni qo‘llashning samaradorligi ilmiy asosda tasdiqlangan. Shu bilan birga,
o‘quvchilarning koordinatsiyasi, tezkorligi va chidamliligi bo‘yicha sezilarli o‘sish kuzatilgan.
Ahmedov S. (2020) nogiron bolalarda muvozanat va koordinatsiyani rivojlantirishda
maxsus mashqlar dasturining ahamiyatini ta’kidlaydi.
734
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Unga ko‘ra, muntazam ravishda maxsus mashqlar bajarish nafaqat jismoniy
tayyorgarlikni oshiradi, balki psixologik holatni yaxshilaydi, motivatsiyani kuchaytiradi.
Brown P., Davis L. (2019) esa nogiron sportchilarni tayyorlashda adaptiv metodikalarni
qo‘llashning samaradorligini tadqiq qilgan. Ularning xulosalariga ko‘ra, adaptiv mashqlar
bolalarning sportga qiziqishini oshiradi va individual xususiyatlarga moslashtirilganda natijalar
yanada sezilarli bo‘ladi.
Rahimova M. (2018) tadqiqotida nogiron bolalarda muvozanat va koordinatsiyaning
rivoji, ularni rivojlantirishga yo‘naltirilgan maxsus mashqlarni qo‘llashning ahamiyati keng
yoritilgan. Unga ko‘ra, bu turdagi mashqlar bilan shug‘ullanish orqali bolalarning harakat
koordinatsiyasi va refleks tezligi yaxshilanadi.
Johnson K. (2017)
va
Lee H., Park J. (2015)
ning tadqiqotlarida stol tennischilarining
jismoniy tayyorgarligi va maxsus mashqlar dasturi orqali psixologik holat, motivatsiya va
ijtimoiy moslashuvning sezilarli darajada oshishi qayd etilgan. Shu bilan birga, mashqlar
dasturini individual xususiyatlar va yoshga moslashtirish muhimligi ta’kidlangan.
Umumiy tahlil shuni ko‘rsatadiki, maxsus mashqlar dasturi jismoniy tayyorgarlikni
oshirishga
,
koordinatsiya va muvozanatni sezilarli rivojlantirishga
,
tezlik va chidamlilikni
optimallashtirishga
,
psixologik holat va motivatsiyani yaxshilashga
, i
jtimoiy muhitga
moslashuvni osonlashtirishga
yordam beradi.
Shu asosda, nogironligi bo‘lgan stol tennischilar
uchun maxsus mashqlar va metodik yondashuvlarni ishlab chiqish bugungi kunda ilmiy va
amaliy jihatdan dolzarb masala hisoblanadi.
TADQIQOT METADOLOGIYASI
Ko‘plab tadqiqotchilarning ilmiy tajribalari shuni ko‘rsatadiki, maxsus mashqlardan
foydalanish imkoniyati cheklangan bolalar va o‘quvchilarning jismoniy tayyorgarligini
rivojlantirishning eng samarali usuli sifatida e’tirof etilgan. Ayniqsa, imkoniyati cheklangan
o‘quvchilar uchun bunday mashqlar harakatlarni aniq va muvofiqlashtirilgan bajarishni
shakllantirishga katta yordam beradi. Eshitish qobiliyatining buzilishi yoki boshqa harakat
cheklovlari ko‘pincha koordinatsiya va muvozanat bilan bog‘liq qiyinchiliklarga olib keladi,
shuning uchun maxsus mashqlar ushbu muammoni bartaraf etishda muhim vosita hisoblanadi.
Maxsus mashqlarning turli majmualarini qo‘llash mushaklar faoliyatini mustahkamlash,
yurak-qon tomir tizimi ishlashini yaxshilash va umumiy hamda maxsus jismoniy tayyorgarlikni
oshirishga xizmat qiladi. Masalan, koordinatsiya mashqlari o‘quvchilarning qo‘l-oyoqlarini aniq
va tezkor harakatlantirish qobiliyatini rivojlantiradi, muvozanat mashqlari esa barqaror turish va
harakatlanish qobiliyatini yaxshilaydi. Shu bilan birga, tezlik va chidamlilik mashqlari
bolalarning sport faoliyatidagi qobiliyatlarini sezilarli darajada oshiradi. Maxsus mashqlarni
muntazam bajarish nafaqat jismoniy qobiliyatlarni rivojlantiradi, balki ijtimoiy va psixologik
jihatlarni ham yaxshilaydi.
Bolalar mashqlar davomida o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradi, ijtimoiy muhitga
moslashuvi yaxshilanadi va sportdagi muvaffaqiyat hissi orqali motivatsiyasi kuchayadi. Bundan
tashqari, muntazam mashqlar salomatlikni mustahkamlash, immunitetni oshirish va charchoqqa
chidamlilikni rivojlantirishga ham xizmat qiladi.
Xususan, imkoniyati cheklangan bolalarning harakat faolligini oshirish uchun maxsus
ishlab chiqilgan kompleks mashqlar eng samarali usullardan biri hisoblanadi. Bu mashqlar
o‘quvchilarning koordinatsiya, muvozanat, tezlik va chidamlilik kabi jismoniy qobiliyatlarini
barqaror rivojlantirishga imkon beradi.
735
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Shu sababli, pedagog-trenerlar va jismoniy tarbiya mutaxassislari maxsus mashqlarni
dasturiy ravishda qo‘llash orqali imkoniyati cheklangan o‘quvchilarning jismoniy va psixologik
rivojlanishini ta’minlashi mumkin.
Maxsus mashqlardan foydalanish imkoniyati cheklangan stol tennischilar uchun jismoniy
tayyorgarlikni oshirish, koordinatsiya va muvozanatni rivojlantirish, tezlik va chidamlilikni
yaxshilash, shuningdek ularning ijtimoiylashuvi va o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshirishning eng
samarali vositasidir. Biz tomonimizdan tuzib chiqilgan jismoniy tayyorgarlikni takomillashtirish
uchun mo‘ljallangan maxsus mashqlar majmuasi dasturini 1-jadvalda keltirilgan.
Tadqiqot 11–12 yoshli nogironligi bo‘lgan stol tennischilar ishtirokida o‘tkazildi.
Ishtirokchilar 30 nafar boladan iborat bo‘lib, tasodifiy usul bilan 2 guruhga ajratildi:
Tajriba guruhi (TG): 15 nafar o‘quvchi, maxsus mashqlar dasturini olgan.
Nazorat guruhi (NG): 15 nafar o‘quvchi, odatiy mashg‘ulotlarni davom ettirgan.
1-jadval.
Jismoniy tayyorgarlikni rivojlantiruvchi
mashqlar majmuasi dasturi
Haftalar
Mashqlar turi
Mashg‘ulot
davomiyligi
Qiyinchilik
darajasi
1-2
Koordinatsiya va muvozanat
45 daqiqa
Boshlang‘ich
3-4
Koordinatsiya, tezlik
45 daqiqa
O‘rta
5-6
Koordinatsiya, muvozanat, tezlik
45 daqiqa
O‘rta
7-8
Barcha komponentlar + chidamlilik
45 daqiqa
Yuqori
Tajriba guruhi uchun maxsus mashqlar dasturi 8 hafta davomida tatbiq etildi. Mashqlar
quyidagi komponentlarni o‘z ichiga oldi:
Koordinatsiya mashqlari
:
qo‘l-oyoqlar harakatini muvofiqlashtirish, stol ustida refleksni
rivojlantirish.
Muvozanat mashqlari
:
belgilangan masofada barqaror turish, oyoq-qo‘l muvozanatini
saqlash.
Tezlik mashqlari:
10 metrga yugurish, reaktsiya vaqti mashqlari.
Chidamlilik mashqlari
: 2 daqiqa davomida sakrash va yugurish mashqlari, nafas olish
ritmini tartibga solish.
Mashqlar haftasiga 3 marta, har bir mashg‘ulot 45 daqiqa davomida o‘tkazildi. Mashqlar
dasturi bosqichma-bosqich kuchaytirildi, ya’ni har hafta qiyinchilik darajasi oshirildi. Har bir
o‘quvchining jismoniy tayyorgarligi quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha baholandi:
Koordinatsiya
– qo‘l-oyoqlarni tez va aniq harakatlantirish qobiliyati.
Muvozanat
– barqaror turish va harakatlanish qobiliyati.
Tezlik
–
10 metrga yugurish va refleks tezligi.
Chidamlilik – 2 daqiqa davomida sakrash va yugurish mashqlari.
Tajriba guruhi uchun ishlab chiqilgan maxsus mashqlar dasturi 8 hafta davomida
bosqichma-bosqich tatbiq etildi. Har bir mashg‘ulot 45 daqiqa davom etib, haftasiga 3 marta
o‘tkazildi. Mashqlar dasturi quyidagi bosqichlarga bo‘lingan: 1-2 haftalar – boshlang‘ich
bosqich. birinchi haftalarda e’tibor koordinatsiya va muvozanat mashqlariga qaratildi. Bu
bosqichda o‘quvchilar qo‘l-oyoqlarini aniq va muvofiqlashtirilgan harakatlantirishni o‘rganishdi,
barqaror turish va harakatlanishni nazorat qilish bo‘yicha asosiy ko‘nikmalarni
mustahkamlashdi.
736
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Mashqlar darajasi boshlang‘ich bo‘lib, o‘quvchilarni mashg‘ulotlarga moslashtirishga
qaratildi. 3-4 haftalar – o‘rta bosqichda ushbu haftalarda dasturga tezlik mashqlari qo‘shildi.
O‘quvchilar 10 metrga yugurish va tezkor refleks mashqlarini bajarishdi. Shu bilan birga,
koordinatsiya mashqlari davom ettirildi. Bu bosqichda mashqlar murakkablashdi va
o‘quvchilarning tezkor qaror qabul qilish va harakatlarni tez bajarish qobiliyati rivojlantirildi.
5-6 haftalar – rivojlanish bosqichi tajribada ushbu haftalarda koordinatsiya, muvozanat va
tezlik mashqlarining kombinatsiyasi amalga oshirildi. Mashqlar intensivligi oshirilib,
harakatlarning aniqligi va tezligi, shuningdek muvozanatni saqlash qobiliyati yanada
mustahkamlandi. Shu bosqichda o‘quvchilar mushak faoliyatini oshirish va chidamlilikni
rivojlantirishga ham e’tibor qaratildi.
7-8 haftalar – yakuniy bosqichda oxirgi bosqichda barcha komponentlar, shu jumladan
chidamlilik mashqlari ham, kompleks tarzda bajarildi.
Mashqlar murakkabligi yuqori bo‘lib, o‘quvchilarni maksimal jismoniy va psixologik
tayyorgarlikka yetkazishga qaratildi. Shu bilan birga, mashqlar davomiyligi va intensivligi orqali
o‘quvchilarning jismoniy chidamliligi, koordinatsiyasi va tezkor qaror qabul qilish qobiliyati
sezilarli darajada rivojlantirildi.
Mashqlar dasturi bosqichma-bosqich tuzilganligi sababli, o‘quvchilar jismoniy
tayyorgarlikning barcha komponentlarini – koordinatsiya, muvozanat, tezlik va chidamlilikni
samarali rivojlantirish imkoniga ega bo‘ldi. Har bir bosqichdagi mashqlar intensivligi va
murakkabligi asta-sekin oshirilganligi, o‘quvchilarni ortiqcha yuklamasdan rivojlantirishga
xizmat qildi. Shu tariqa, maxsus mashqlar dasturi imkoniyati cheklangan bolalarning jismoniy va
psixologik rivojlanishiga integratsiyalangan yondashuvni ta’minladi.
TAHLIL VA NATIJALAR
Barcha jismoniy sifatlarning bir-biriga chambarchas bog‘liqligi azaldan isbot qilingan.
Bir sifatni rivojlantirish natijasida ozmi yo ko‘pmi ikkinchi bir sifat ham rivojlana boradi.
Masalan, chaqqonlikni rivojlantirish ma’lum darajada tezkorlikni ham rivojlantiradi yoki
aksincha, tezkorlikni rivojlantirish kuchni shakllantiradi. Bunday holat ilmiy adabiyotlarda
“sifatlarning ko‘chishi” deb ataladi. Shunday ekan, bir sifatni uzoq muddat va samarali namoyish
etilishi boshqa sifatlarning shakllanganlik darajasi bilan belgilanishi muqarrar. Nogironligi
bo‘lgan stol tennischilarning jismoniy tayyorgarligi takomillashtirish maqsadida biz
tomonimizdan dastur ishlab chiqildi va dasturning samaradorligini aniqlash maqsadida
matimatik – statistik tahlil orqali nazorat va tajriba guruhlarida tadqiqotdan avval va tadqiqotdan
keyingi ko‘rsatkichlari tahlil qilindi. O‘tkazilgan tahlilni 2- jadvalda ko‘rishimiz mumkin.
2-jadval
Nogironligi bo‘lgan stol tennischilarning jismoniy tayyorgarligi (oldin va keyin)
Ko‘rsatkichlar
Guruh
Tadqiqotdan
oldin (Xˉ±σ)
Tadqiqotdan keyin
(Xˉ±σ)
t
P
O‘zgarish
(%)
Koordinatsiya
TG
45,3 ± 4,2
57,8 ± 3,9
7,12
<0,001
+27,5%
NG
44,8 ± 4,5
46,1 ± 4,3
1,02
>0,05
+2,9%
Muvozanat
TG
40,2 ± 3,8
52,6 ± 4,1
6,78
<0,001
+30,8%
NG
41,0 ± 4,0
42,3 ± 3,9
1,15
>0,05
+3,2%
Tezlik (10 m
TG
3,21 ± 0,12
2,78 ± 0,10
5,94
<0,001
-13,4%
737
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
yugurish, s)
NG
3,20 ± 0,13
3,18 ± 0,11
0,56
>0,05
-0,6%
Chidamlilik
(sakrash soni, 2
daqiqa)
TG
28,5 ± 3,2
33,6 ± 3,0
5,12
<0,001
+17,9%
NG
29,0 ± 3,5
29,5 ± 3,3
0,71
>0,05
+1,7%
Ushbu jadvaldan ko‘rinib turibdiki
,
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, maxsus
mashqlar dasturi nogironligi bo‘lgan stol tennischilarning jismoniy tayyorgarligini sezilarli
darajada yaxshilaydi.
Tajriba guruhi ishtirokchilarining koordinatsiya ko‘rsatkichlari tadqiqotdan oldin 45,3 ±
4,2 ball bo‘lgan bo‘lsa, tadqiqotdan keyin 57,8 ± 3,9 ballga yetdi. Bu o‘rtacha 27,5% ga
yaxshilanishni bildiradi. Student t-test natijasi t = 7,12 va P < 0,001 bo‘lib, bu o‘zgarishning
statistik jihatdan ahamiyatli ekanligini ko‘rsatadi. Nazorat guruhi esa sezilarli o‘zgarish
ko‘rsatmagan (44,8 ± 4,5 dan 46,1 ± 4,3 ga), bu esa maxsus mashqlar samaradorligini
tasdiqlaydi.
Tajriba guruhi muvozanat ko‘rsatkichlarini tadqiqotdan oldin 40,2 ± 3,8 ball bilan
boshlagan va tadqiqotdan keyin 52,6 ± 4,1 ballga oshgan. Bu o‘zgarish 30,8% ni tashkil qiladi va
Student t-test natijasi t = 6,78, P < 0,001 ekanligi bu natijaning ahamiyatini ko‘rsatadi. Nazorat
guruhi muvozanatda faqat 3,2% ga o‘sish ko‘rsatgan (41,0 ± 4,0 dan 42,3 ± 3,9 ga).
Tajriba guruhi ishtirokchilari 3,21 ± 0,12 sekunddan 2,78 ± 0,10 sekundgacha tezlashdi,
bu 13,4% yaxshilanishni bildiradi. Bu farq ham t = 5,94 va P < 0,001 bilan statistik jihatdan
ahamiyatli. Nazorat guruhi esa deyarli o‘zgarish ko‘rsatmagan (3,20 ± 0,13 dan 3,18 ± 0,11 ga),
bu esa mashqlar dasturining ta’sirini aniq ko‘rsatadi.
Tajriba guruhi chidamlilik ko‘rsatkichini 28,5 ± 3,2 dan 33,6 ± 3,0 ga oshirdi, bu 17,9%
o‘sish demakdir. T-test natijasi t = 5,12, P < 0,001, bu esa natijaning statistik jihatdan
ahamiyatini tasdiqlaydi. Nazorat guruhi faqat 1,7% ga oshish ko‘rsatgan (29,0 ± 3,5 dan 29,5 ±
3,3 ga). Matematik-statistik tahlil shuni ko‘rsatdiki, tajriba guruhi barcha ko‘rsatkichlarda
sezilarli yaxshilanishga erishgan, bu maxsus mashqlar dasturining samaradorligini aniq
tasdiqlaydi. Student t-test natijalari va P < 0,001 qiymati mashqlarni tatbiq etish natijasidagi
o‘zgarishlarning tasodifiy emasligini ko‘rsatadi. Shuningdek, nazorat guruhi sezilarli o‘zgarish
ko‘rsatmaganligi maxsus mashqlar dasturining muhimligini yanada ochib beradi.
Tadqiqot natijalari ko‘rsatdiki, maxsus mashqlar majmuasi 11–12 yoshli nogironligi
bo‘lgan stol tennischilarning jismoniy tayyorgarligini sezilarli darajada yaxshilaydi. Mashqlar
dasturi davomida ishtirokchilarning koordinatsiyasi va muvozanati 25–30% ga oshdi.
Shuningdek, tezlik va chidamlilik ko‘rsatkichlari 15–20% ga yaxshilanishi kuzatildi.
Natijalar shuni ko‘rsatadiki, maxsus mashqlar nafaqat jismoniy qobiliyatlarni
rivojlantiradi, balki nogironligi bo‘lgan o‘quvchilarning o‘z-o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi,
mashg‘ulotlarga bo‘lgan motivatsiyani kuchaytiradi va ijtimoiy muhitga moslashuvni
yengillashtiradi. Tahlil davomida olingan ma’lumotlar statistik jihatdan ahamiyatli ekanligi
tasdiqlandi. Student t-test yordamida mashqlar samaradorligi 95% ishonchlilik darajasida
tasdiqlandi (Mahkamov D., 2024:118). Shu bilan, maxsus mashqlar dasturi pedagog-trenerlar
tomonidan qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan samarali metodik vosita ekanligi ilmiy asos bilan
ko‘rsatildi.
738
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
XULOSA VA TAKLIFLAR
Mavzu yo‘nalishiga doir adabiyotlar, ilmiy-uslubiy ma’lumotlar, so‘rovnoma natijalari,
tadqiqot va pedagogik tajriba materiallarining qiyosiy tahlili quyidagi xulosa hamda amaliy
tavsiyalarni e’tirof etish imkoniyatini yaratdi:
1.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, 11–12 yoshli nogironligi bo‘lgan stol tennischilar
uchun ishlab chiqilgan maxsus mashqlar dasturi jismoniy tayyorgarlik ko‘rsatkichlarini sezilarli
darajada oshiradi. Mashqlar orqali koordinatsiya, muvozanat, tezlik va chidamlilik kabi asosiy
jismoniy qobiliyatlar yaxshilanadi. Bu esa pedagog-trenerlarga nogironligi bo‘lgan
o‘quvchilarning sportdagi muvaffaqiyatini oshirishga imkon beradi.
2.
Tajriba guruhi natijalari shuni ko‘rsatadiki, maxsus mashqlar koordinatsiya va
muvozanatni 25–30% ga yaxshilaydi. Bu nogironligi bo‘lgan o‘quvchilarda harakatlar aniqligi,
barqarorligi va tezkorligi oshishiga yordam beradi. Muvozanatni rivojlantirish ularning sport
jarayonlarida xavfsizlikni ta’minlashga, shuningdek kundalik hayotda mustaqil harakat qilish
qobiliyatini oshirishga xizmat qiladi.
3.
Tadqiqot davomida tezlik va chidamlilik ko‘rsatkichlari 13–20% ga oshganligi kuzatildi.
Bu o‘quvchilarning refleks tezligini, tezkor qaror qabul qilish qobiliyatini va mashqlar
davomiyligini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, chidamlilikning oshishi ularning
sport mashg‘ulotlarida uzoqroq vaqt faol qatnashishiga imkon yaratadi.
4.
Maxsus mashqlar faqat jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirmasdan, balki o‘z-o‘ziga
bo‘lgan ishonchni oshirishga yordam beradi. O‘quvchilar mashg‘ulotlarda muvaffaqiyatga
erishgan sari o‘zini ijtimoiy muhitda yanada erkin his qiladi. Bu esa ularning jamoadagi
hamkorlik qobiliyatini, kommunikatsiya va moslashuvini yaxshilaydi.
5.
Pedagog-trenerlar ushbu maxsus mashqlar dasturini muntazam ravishda tatbiq etishlari
tavsiya etiladi. Kelajakda mashqlarni yanada individual yondashuv va ilg‘or texnologiyalar bilan
boyitish, yangi o‘quv dasturlarini ishlab chiqish, shuningdek, nogironligi bo‘lgan bolalarning
jismoniy tayyorgarligi bo‘yicha ilmiy tadqiqotlarni kengaytirish muhim ahamiyat kasb etadi. Shu
bilan birga, mashqlar samaradorligini baholash uchun doimiy monitoring va statistika asosida
tahlil olib borish tavsiya etiladi.
6.
11–12 yoshli nogironligi bo‘lgan stol tennischilar uchun maxsus mashqlar dasturi
jismoniy tayyorgarlikni sezilarli darajada oshiradi. Koordinatsiya va muvozanat 25–30%, tezlik
va chidamlilik 13–20% ga yaxshilanishi kuzatildi. Mashqlar nafaqat jismoniy qobiliyatlarni
rivojlantiradi, balki o‘z-o‘ziga ishonch va ijtimoiy muhitga moslashuvni ham yaxshilaydi.
Pedagog-trenerlar ushbu dasturdan muntazam foydalanishlari tavsiya etiladi. Kelgusida
mashqlarni yanada individual yondashuv va ilg‘or texnologiyalar bilan boyitish tavsiya etiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Egamberdieva, B., Ishtayev, J., Korobeynikov, G., Khasanov, O., Gapparov, Z.,
Xursanova, R., ... & Juraev, I. (2025). Brilliant moves in chess and early grandmaster
success: a study of the world's youngest grandmasters. Slobozhanskyi Herald of Science
and Sport, 29(2), 151-166.
2.
Nuriddinova, M., Bobomurodov, A., Kenjayeva, H., & Xursanova, R. (2022).
Maktabgacha yoshdagi bolalarni asosiy harakatlarga o ‘rgatish uslubiyati. Central Asian
Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(2), 373-384.
3.
Lieberman, Lauren Joy. The Effect of Trained Hearing Peer Tutors on the Physical
Activity Levels of Deaf Students in Inclusive Elementary Physical Education Classes //
739
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
for the degree of Doctor of Philosophy in Human Performance presented on August 14.
1995. 143. pp.
4.
SARAH SOMERSET. - Investigating the experiences of deaf or hard of hearing children
participating in Sport // Thesis submitted to the University of Nottingham for the degree
of Doctor of Philosophy. 28th June 2018. – 311. pp.
5.
Ugli, P. L. A. (2021). The importance of developing special skills in taekwondo in
improving the technical and tactical training of 12–14 year old taekwondo fighters.
ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(9), 1031-1036.
6.
Mamadaliyev, S. (2024). THE CURRENT STATE OF SPORTS AND WELLNESS
MOUNTAIN TOURISM IN UZBEKISTAN AND MEASURES FOR ITS MASS
DEVELOPMENT. Multidisciplinary Journal of Science and Technology, 4(12), 44-48.
7.
Po‘latov, L. A. (2025). TALABALARNING O ‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARINI
SHAKLLANTIRISHDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI.
Modern Science and Research, 4(1), 1242-1250.
8.
Soliyev, S., Mamadaliyev, S., Jo‘rayev, U., & Po‘latov, L. (2025). PARA
TAEKVONDOCHILARNING OYOQ ZARBALAR TEZLIGINI RIVOJLANTIRISH
Po‘latov Laziz Azamat O ‘g ‘li Oriental universiteti dotsenti (PhD). Modern Science and
Research, 4(6), 978-985.
9.
Khursanova, R. (2024). THE ROLE AND IMPORTANCE OF THE PRINCIPLE OF
CONTINUITY IN IMPROVING THE SPEED ABILITY OF 12-14-YEAR-OLD
HEARING AND SPEECH IMPAIRED CHILDREN. Mental Enlightenment Scientific-
Methodological Journal, 5(01), 229-235.
10.
Boltayev, A. A. (2025). METHODOLOGY FOR INTEGRATING STRENGTH AND
SPEED IN PERIODIZED TRAINING SYSTEMS FOR FEMALE BASKETBALL
PLAYERS. Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 6(04), 140–145.
11.
XURSANOVA,
R.
(2024).
ESHITISHIDA
MUOMMOSI
BO‘LGAN
O‘QUVCHILARNING JISMONIY TAYYORGARLIGINI ANIQLASH VA TAHLIL
QILISH.«. ACTA NUUz, 1(1.6), 1.
12.
Xursanova, R. (2023). Adaptiv jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati. Sport ilm-
fanining dolzarb muammolari, 1(3), 118-121.
