SYNAPSES:
Insights Across the
Disciplines
Volume 2, Issue 1
81
Synapses:
Insights Across the Disciplines
INSULT KASSALIGINING PROFILAKTIKASI VA UNING
REABILITATSIYADAGI AHAMIYATI
Amirova Sabrina Baxromovna
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti Tibbiyot fakulteti,
Davolash ishi 23/13 guruh talabasi
Kenjayev Yodgor Mamatqulovich
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti
Tibbiyot fakulteti, katta o‘qituvchisi
ANNOTATSIYA.
Insult bosh miyada qon aylanishi to’satdan bûzilib, miya
to‘qimalarining zararlanishi va bajarayotgan ishining buzilishi, ya’ni funksiyasining
buzilishi sodir bo‘ladigan patologik holatdir. Ushbu maqolada insult kasalligining
profilaktikasi va uning reabilitatsiyadagi ahamiyati muhokama qilinadi.
Kalit so’zlar:
insult, ishemik insult, gemorragik insult, reabilitatsiya.
ПРОФИЛАКТИКА ИНСУЛЬТА И ЕГО ЗНАЧЕНИЕ В РЕАБИЛИТАЦИИ
Амираова Сабрина Бахромовна
Кенжаев Ёдгор Маматкулович
Медицинский факультет Термезского университета
экономики и сервиса, студент группы 23/13 направления
«Лечебное дело»
Медицинский факультет Термезского университета
экономики и сервиса, старший преподаватель
АННОТАЦИЯ
. Инсульт – это патологическое состояние, при котором внезапное
нарушение кровообращения в головном мозге приводит к повреждению тканей
мозга и нарушению его функций. В данной статье обсуждаются профилактика
инсульта и его значение в реабилитации.
Ключевые слова:
инсульт, ишемический инсульт, геморрагический инсульт,
реабилитация.
PREVENTION OF STROKE AND ITS IMPORTANCE IN REHABILITATION
Amirova Sabrina Baxromovna
Kenjayev Yodgor Mamatqulovich
SYNAPSES:
Insights Across the
Disciplines
Volume 2, Issue 1
82
Synapses:
Insights Across the Disciplines
Faculty of Medicine, Termez University of Economics and Service, student
of
the
23/13
group,
"General
Medicine"
program
Faculty of Medicine, Termez University of Economics and Service, Senior
Lecturer
ABSTRACT
Stroke is a pathological condition characterized by sudden disruption of blood
circulation in the brain, leading to tissue damage and impairment of its functions. This
article discusses stroke prevention and its importance in rehabilitation.
Keywords:
stroke, ischemic stroke, hemorrhagic stroke, rehabilitation.
MUAMMONING DOLZARBLIGI
Sog’liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko’ra, dunyo bo’yicha har yili kuzatiladigan
birlamchi insultlar soni 15 milliondan oshadi. Bu ko’rsatkich AQSHda yiliga 750 000,
Rossiyada 500 000, Ukrainada 100 000, O’zbekistonda 60 000 ga teng. Dunyoda o’lim
sabablari bo’yicha yurak ishemik kasalligi birinchi, insult esa ikkinchi o’rinda turadi.
Rossiyada 100 000 aholiga 175 nafar bemor insultdan o’lmoqda.
Ishemik insult gemorragik insultlarga qaraganda 5-6 barobar ko’p uchraydi: ishemik
insultlar barcha insultlarning 80-85%, gemorragik insultlar esa 15-20% ni tashkil
qiladi.
TADQIQOT MAQSADI
Insult kasalligining profilaktikasi va uning rivojlanishini sekinlashtirish uchun amalga
oshiriladigan chora-tadbirlar yig‘indisini ishlab chiqish.
Tadqiqot materiali va uslublari
Tadqiqot davomida milliy va xalqaro adabiyotlar tahlili amalga oshirildi. Jahon
sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) va mahalliy tibbiy hisobotlardan statistik
ma’lumotlar yig‘ildi.
NATIJALAR VA MUHOKAMA
Insult xavfini oshiruvchi omillar:
Insult rivojlanishiga sabab bo’luvchi xavf omillari ikki turga bo‘linadi:
SYNAPSES:
Insights Across the
Disciplines
Volume 2, Issue 1
83
Synapses:
Insights Across the Disciplines
1.
O’zgartirib bo’lmaydigan omillarga: Yosh, Jins, Nasliy kelib chiquvchi
omillar.
2.
O’zgartirish mumkin bo’lgan omillar: Chekish, Spirtli ichimliklarni
iste‘mol qilish, Gipodinamiya, Semizlik, Psixoemotsional stress,
Depressiya, Arterial gipertenziya, Karotid stenoz, Hilpillovchi aritmiya,
Gipergomosisteinemiyalar kabi.
Hudud
Har yilgi birlamchi insultlar soni
Insultdan o‘lim (%)
AQSH
750,000
15
Rossiya
500,000
17.5
Ukraina
100,000
16
O‘zbekiston
60,000
14
1-jadval. Kasallikning dunyo bo’yicha uchrash ko’rsatkichlari tahlili.
Tur
Barcha insultlarga nisbatan ulushi (%)
Ishemik insult
80–85
Gemorragik insult
15–20
2-jadval. Kasallik chalinishni uchrashining o’zaro nisbati.
Xavf omili
Taqsimlanishi (%)
Qon bosimining yuqoriligi
60
Semizlik
25
Chekish
30
Gipodinamika
40
3-jadval. Kasallikni keltirib chiqaruvchi omillarning foizlardagi nisbati.
Bitta odamda xavf omillari soni oshgan sari insult xavfi ham oshib boradi.
SYNAPSES:
Insights Across the
Disciplines
Volume 2, Issue 1
84
Synapses:
Insights Across the Disciplines
Profilaktika yo‘nalishlari:
1.
Sog‘lom turmush tarzini olib borish:
o
Jismoniy faollik: muntazam jismoniy mashqlar.
o
Sog‘lom ovqatlanish: tuz va yog‘ miqdorini cheklash.
o
Tana og‘irligini nazorat qilish: semizlikning oldini olish.
2.
Qon bosimini nazorat qilish:
Yuqori qon bosimi – insultning asosiy xavf omili.
3.
Diabetni boshqarish:
Qon shakarini me‘yorida ushlab turish.
4.
Chekishdan voz kechish:
Chekish miya qon aylanishiga zarar keltiradi.
5.
Stressni boshqarish:
Meditatsiya yoki boshqa dam olish usullaridan
foydalanish.
Reabilitatsiya ahamiyati:
Reabilitatsiya bemorning hayot sifatini yaxshilashda muhim rol o‘ynaydi:
1.
Jismoniy funksiyalarni tiklash: mushak kuchini tiklash.
2.
Kundalik hayotda mustaqillik: o‘z-o‘zini parvarish qilish.
3.
Nutq va til ko‘nikmalarini tiklash: logopedik terapiya yordamida.
4.
Ruhiy holatni yaxshilash: depressiyadan chiqish.
5.
Qayta insult xavfini kamaytirish: turmush tarzini yaxshilash.
XULOSA
Insultdan saqlanish uchun sog‘lom turmush tarzini yuritish, xavf omillarini boshqarish,
qon bosimini nazorat qilish va tibbiy tekshiruvlardan muntazam o’tish zarur.
Reabilitatsiya insultdan keyingi tiklanish jarayonini tezlashtiradi va bemorning hayot
sifatini yaxshilaydi.
Adabiyotlar:
1.
World Health Organization. (2022). "Global Health Estimates 2022."
2.
American Heart Association. (2023). "Stroke Prevention Guidelines."
3.
O‘zbekiston Sog‘liqni Saqlash Vazirligi. (2024). "Insultdan profilaktika dasturi."
4.
Gorelick, P. B., & Sacco, R. L. (2020). "Stroke Prevention in Clinical Practice."
5.
Moskowitz, M. A., Lo, E. H., & Iadecola, C. (2019). "The Pathophysiology of
Stroke."
6.
Adams, H. P., et al. (2021). "Classification of Stroke Subtypes."
7.
O‘zbekiston Respublikasi DSENM. (2023). "Insult epidemiologiyasi."
8.
Smith, W. S., & Johnston, S. C. (2019). "Ischemic Stroke Therapy: Guidelines
and Recommendations."
SYNAPSES:
Insights Across the
Disciplines
Volume 2, Issue 1
85
Synapses:
Insights Across the Disciplines
9.
Caplan, L. R. (2020). "Management of Stroke Risk Factors."
10.
UzMed Journal. (2024). "O‘zbekistonda insult reabilitatsiyasi."
11.
Kenjayev Y.M., Berdieva S.A., Termiz iqtisodiyot va servis universiteti. "Yurak
bo’lmacha va qorinchalari gipertrofiyasining elektrokardiografiya belgilari
o’zgarishlarini tahlili."
12.
Mamatqulovich K. Y. Meʼda osti bezi o ‘tkir va surunkali pankreatit
kasalliklarini gistomorfologik tahlili //American journal of applied medical
science. – 2024. – T. 2. – №. 3. – S. 49-53.
13.
Mamatqulovich K. Y. et al. Glomerulonefrit kasalligida klinik labarator
tahlillarning o’rni va samaradorligi //American journal of applied medical
SCIENCE. – 2024. – T. 2. – №. 3. – S. 112-120.
14.
Mamatqulovich K. Y., Ismatulloevich X. I., Xabibullo o‘g‘li C. S. Ko‘kyo‘tal
kasalligi va uni oldini olish chora-tadbirlari //American journal of applied
medical science. – 2024. – T. 2. – №. 4. – S. 18-21.
15.
Mamatqulovich K. Y., Fayzullayevna R. S. Husnbuzarlar etiologiyasi, klinikasi
va davolash chora-tadbirlari //American journal of applied medical science. –
2024. – T. 2. – №. 3. – S. 126-130.
