«Устойчивое развитие и наука:
новые исследования для новых решений»
36
O‘ZBEKISTON RESPUBLI
KASIDA TRANSPORT SOHASINI
BOSHQARISHNING HUQUQIY ASOSLARINING YARATILISHI
Bexzod Alixonov
Toshkent davlat yuridik universiteti magistratura talabasi
O‘zbekistonda transport sohasi 1990 yillarda endi rivojlanish pall
asida
bo‘lgan, O‘zbekistonning ilk mustaqillik yillarida bu ko‘rsatkichlar saqlanib
turdan. 2000-yillardan boshlab havo transportida, transportning boshqa
sohalarida tub islohotlar o‘tkazila boshlangan. Ayniqsa temir
-
yo‘l sohasida katta
o‘zgarishlar amalga
oshirildi yangi Toshkent-
Samarqand tezyurar temir yo‘li
qurilishini misol qilib olish mumkin [1]. 2019-
yilgi ma’lumotlarga ko‘ra
O‘zbekistonda jami bo‘lim temir yo‘llarning umumiy uzunligi 7400 km dan ortiqni
tashkil etadi va bu uzunlikdagi temir yo‘llarn
ing 1300 kmga yaqin qismi
elektrlashtirilgan hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi ko‘p tarmoqli temir yo‘l
lineasini deyarli barcha tarmoqlari Toshkent shahri bilan bog‘langan. O‘zbekiston
temir yo‘l tizimida O‘rta Osiyodagi qo‘shni davlatlar bilan temir yo‘l aloqa
yo‘nalishlari bog‘langan. Jumladan, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Afg‘oniston,
Tojikiston, Turkmaniston bilan temir yo‘l aloqa linealari mavjud.
O‘zbekiston temir
-
yo‘l linealari tarixidagi katta voqealardan biri Toshkent
-
Samarqand tezyurar temir yo
‘li qurilishi va ochilishi bo‘lgan.Mazkur tezyurar
temir yo‘l lineasi 2011
-
yili foydalanishga topshirilgan. O‘zbekiston temir yo‘llari
aksiyadorlik kompaniyasi asosiy kompaniya hisoblanadi. Yevropaning ko‘pgina
shaharlari bilan temir yo‘l aloqalari mavjud,
masalan, Moskva, Kiyev, Ufa,
Chelyabinsk, Penza, San Peterburg. Qozog‘istonning Olmota shahri orqali Xitoy
Xalq Respublikasiga ham o‘tish imkoni mavjud. Toshkent
-
Samarqand temir yo’l
lineasi bu Toshkent shahri va Samarqand shahrini bir biri bilan bog‘lovc
hi
tezyurar va zamonaviy temir yo’l lineasi hisoblanadi.
Temir yo’lning umumiy uzunligi 344 km ga teng va u deyarli yangidan
qurilgan. Asosiy qismi O‘zbekistonning 4 ta viloyati hududidan o‘tadi bular:
Toshkent, Jizzax, Sirdaryo va Samarqand.
Butemiryo’lli
niyasida Ispaniyaning Talgo kompaniyasida ishlab chiqarilgan
yangi va zamonaviy qiyofadagi „Afrosiyob“ poyezdi qatnovlarni amalga oshiradi.
Har kuni yo‘lovchilar uchun qatnovlar mavjud hisoblanadi. Umumiy hisobda olib
qaraganda jami bo‘lib umumiy uzunligi
400 metr keladigan 4 ta 110 metrli
ko‘priklar qurilgan ular birinchi marta kanallar ustidan qirilgan O‘zbekistonda.
Ko‘piriklar eng yuqori 200 km/soat tezlikgacha bo‘lgan poyezdlarni o‘tkazish
uchun moslashtirilgan. Butun bir temir yo‘l bo‘ylab yuqori kuch
lanishli elektr
simlari o‘tkazilgan ular elektropoyezdni harakatga keltirish uchun xizmat qiladi.
Inshoatning uzunligi bo‘ylab harakatlanuvchi texnikalar eng yuqori 250 km/soat
tezlikda harakatlanishi uchun temir yo‘l juda tekis qurilgan va yangi signal
«Устойчивое развитие и наука:
новые исследования для новых решений»
37
qu
rilmalari aloqa vositalari olib kelingan. Liniyaning qurilishida temir yo‘lning
xavfsiz bo‘lishiga katta ahamiyat berilgan, oldin bo‘lgan 409 ta sun’iy bino va
inshootlar va 154 ta ko‘prikning holatlari qayta tekshirildi va ta’mirdan chiqarildi,
mavjud bek
atlar ta’mirdan chiqarildi yangilari esa qurildi. Loyihaga muofiq temir
yo‘l bo‘ylab 142 metr keladigan tunelga o‘xshash temir yo‘l ko‘prik, 62,2 km
bo‘lgan butunlay yangi temir yo‘l bo‘lagi va 56,5 km ga teng ikkilamchi yo‘llar, 189
ta notabiiy inshootlar
, qurilib bitkazilgan, suv o‘tkazish quvirlari soni esa 148 ta
ga yetadi. Hammasi bo‘lib 65 ta qiyin yechimli hisoblangan texnik inshootlar
qayta qurildi va kapital ta’mirdan chiqarildi, masalan: gaz quvirlarini 10 tasi qayta
ta’mirlandi va 6 ta yo‘l bog‘lanish bo‘limlarini ham misol qilib olsa bo‘ladi.
Qatnovlarning xavfsizligini va uzluksizligini ta’minlash maqsadida butun bir
yo‘nalish bo‘ylab temir yo‘lning ikki tomoniga bedon poydevorli metall bilan
qoplangan to‘siqlar o‘rnatilgan ularing umumiy uzunli
gi 684 km ni tashki letadi.
Yo‘lovchilarga qulaylik yaratish maqsadida Toshkentdagi va Samarqanddagi
yo‘lovchilarni qabul qilish va jo‘natish stansiyalari qayta ta’mirdan chiqarilgan.
Afrosiyob tezyurar poezdi eng yuqori tezligi 250 km/soat deb hisoblanadi
va u Ispaniyaning 'PATENTES TALGO S.L' kompaniyasi tomonidan ishlab
chiqarilgan. 22-iyul kuni birinchi marta Toshkentga olib kelingan va 2011-yili
Toshkent
—Samarqand yo‘nalishi bo‘ylab o‘z yo‘nalishini boshlagan.
Elektropoezdda ikkita harakatlantiruvchi l
okomotiv va 9 ta yo‘lovchi vagoni
mavjud bo‘lib, shu jumladan 1 ta restoran ham kiradi. Afrosiyob poezdining
zamonaviy va yuqori texnologiyalar bilan ishlab chiqilgan dizayni uni yo‘lda
og‘ishmay yuqori tezlikda harakatlanish imkonini beradi, aerodinamik o
ld qismi
esa unga zamonaviy ko‘rinishni ta'minlaydi. Poezdning umumiy uzunligi 157
metrni, balandligi esa 4 metrni tashkil etadi. Yumshoq o‘rindiqlar va axborot bilan
tanishtiruvchi monitorlar poezdning barcha vagonlariga o‘rnatilgan. Maxsus
kiyim ilgich m
oslamalari vagonlarga o‘rnatilgan bo‘lib, cheklangan
imkoniyatlarga ega yo‘lovchilar uchun keng qulayliklar mavjud: ularning poezd
ichida qulay harakatlanishlari uchun poezdning pastki qismi tekis qilib ishlangan
va nogironlar aravachasini joylashtirish imkoniyatini beradi. Poezdning maxsus
joylari (VIP), birinchi va ikkinchi klasslari yo‘lovchilarga xizmat qiladi. Poezdga
jami bo‘lib 257 kishi sig‘adi, u o‘rtacha tezlikda harakatlanganda 2 soat ichida
Toshkentdan Samarqandga yetib borishi mumkin. Bunday yo
‘nalishda poezd
uchta yo‘l bo‘limidan o‘tadi: Toshkent—
Yangiyer, Yangiyer
—
Dashtobod va
Dashtobod
—Samarqand yo‘l bo‘limlari. Poezd eng yuqori tezligiga Yangiyer
-
Dashtobod yo‘l bo‘lmidagina erisha oladi."
Toshkent shahrida joylashgan Toshkent metrosi Markaziy Osiyodagi
yagona metro tizimi hisoblanadi. Unda jami 21 ta bekat mavjud.
O‘zbekiston Respublikasi hududida 2005
-yilgi ma'lumotlarga muvofiq
84,000 km yo‘llar mavjud, ularning 72 km qismi yangi tekis asfalt bilan qoplangan.
Bu yo‘llarning asosiy qismi Tos
hkent shahri tashqarisida va viloyatlarda
joylashgan. Qamchiq dovonining balandligi 3000 metrga boradi va unda yengil va
«Устойчивое развитие и наука:
новые исследования для новых решений»
38
og‘ir yuk mashinalari bemalol harakatlanishi mumkin. Toshkent shahrini
Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari bilan bog‘laydigan muhim
avtomobil
yo‘li 2006
-
yilda ta'mirdan chiqqan va yo‘lning eni kengaytirilgan. Toshkent
shahrini o‘rab turgan Toshkent katta halqa yo‘li uzunligi 70 kmni tashkil etadi va
u doimiy tarzda ta'mirlanib turadi. Toshkent va Samarqandni bog‘lab turadigan
Toshkent-
Samarqand katta avtomobil yo‘li 4 bo‘lakli tekis yo‘llardan biri
hisoblanadi va uning uzunligi 300 kmni tashkil etadi. O‘zbekistonda dengizga
chiqish uchun ikki mamlakatning chegarasidan o‘tish kerak bo‘lgani sababli
O‘zbekistonda portlar yo‘q. Asosiy suv yo‘llari Amudaryo orqali amalga oshiriladi
va O‘zbekistonda jami suv yo‘llarining umumiy uzunligi 1100 kmni tashkil etadi.
Oʻzbekiston havo yoʻllari aviakompaniyasi bugungi kunda kelib dunyoning
deyarli barcha yirik shaharlari bilan oʻz havo yoʻnalishlarini yoʻlga qoʻygan.
Oʻzbekistonda jami boʻlib 54 ta aeroport mavjud va ularning 10 ga yaqin aeroporti
3000 m dan oshiq boʻlgan uchish qoʻnish maydoniga ega. Toshkent xalqaro
aeroporti Oʻzbekistondagi eng katta aeroport hisoblanadi va Yevropaning,
Osiyoning v
a Amerikaning katta shaharlari bilan toʻgʻridan toʻgʻri parvozlarni
amalga oshiradi. Dunyoda ilk marotaba relsli yo’llarga o’xshash yo’laklar bundan
400 yil avval Vavilonda paydo bo’la boshladi. U paytlar tosh yo’laklarda arava
g’ildiraklarini yo’naltiruvc
hi chuqurchalar qazilar edi. Chet davlatlarda birinchi
marta XVII
–XVIII asrlarda ko’mir konlarida va shaxtalarda ot yordamida
harakatlanuvchi temir yo’l izlari dastlab tosh plitalar va yog’ochlardan tashkil
topgan bo’lib, vaqt o’tishi bilan tashiladigan yuklarning hajmi va og’irligi
ortganligi sababli iste’molchilar talabini qondira olmadi. Ishlab chiqarishning
jadal rivojlanishi natijasida kelajakda yog’ochlarning yedirilishini
kamaytirish maqsadida temir yo’l izlariga cho’yan va toblangan metall plastina
qoplash g’oyasi paydo bo’ladi. Keyinchalik ularning rivojlanishi natijasida temir
yo’llarda gardishli g’ildiraklardan foydalanish imkoniyati yaratildi.
XIX asr boshlarida paravozlar paydo bo’lishi bilan to
blangan relslar,
keyinchalik esa izlarga tushadigan og’ir vaznlarga bardoshli po’lat ishlab chiqildi.
Hozirgi kunga qadar temir yo’l transportida temir yo’l izlari hamda ularni tutib
turuvchi shpallar va mahkamlash vositalari ularga tushadigan bosimniqabul
qiluvchi va xavfsiz o’tkazib yuboruvchi element hisoblanadi. 1804
-yilda ingliz
muhandisi Richard Trevitik relsda yuruvchi ilk bug’ poyezdini sinovdan o’tkazdi.
Oradan 21 yil o’tgach 1825
-yili 27
–
sentabrda Jorj va Robert Stefensonlar
jahondagi ilk
yo’lovchi temir yo’l liniyasini ochdilar. Angliyalik Dj.Stefenson
1814-
yilda o’zining ,,Blyuxer” nomli birinchi paravozini yaratib, parovoz
quruvchi zavodiga asos soldi. Keyinchalik esa Angliyadan keyin temir yo’llar
dunyoning boshqa davlatlarida ham qurila boshlandi. Shu jumladan 1830-yil
AQSH, 1832-yil Fransiya, 1835-yil Germaniya va Belgiyada, 1837-yil Rossiya kabi
bir qator davlatlarga ham temir yo’l transporti kirib bordi. O’sha davrda qurilish
sohasining boshqa yetakchi tajribalari ham
temir yo’l qurilishida qo’llanila
boshladi. Ular asosan temir yo’l transporti uchun barpo etiladigan ko’priklar,
«Устойчивое развитие и наука:
новые исследования для новых решений»
39
tonnellar, ko’chkilardan himoyalovchi devorlar qurilishida qo’llanila boshladi.
Keyingi davrda temir yo’llar qurilish ishlari davriy o’zgarishlar bilan davom
etdi. XIX asrning 60-80-
yillari mobaynida temir yo’llarda tezkor rivojlanish
davri kuzatildi. 1891-
yildan Buyuk Sibirdan temir yo’li jadal qurila boshlandi va
Rossiyaning iqtisodiy taraqqiyotida katta o’zgarishlarga sabab bo’ldi. Xususan,
Rossiya mintaqasida temir yo’l transport sohasi jadal rivojlanib bordi. Ural
zavodchilari Demidovlar qo’lida ishlagan Nijniy Tagil zavodi mexanigi ota –o’g’il
E.A.Cherepanov va M.E.Cherepanovlar Rossiyada birinchi paravoz va birinchi
temir yo’lni 1834
-yil avgustida Nijniy Tagil metallurgiya zavodida qurib ishga
tushirdilar.Markaziy Osiyo mintaqasida temir yo’l transportining ahamiyati juda
beqiyos. Chunku temir yo’l transporti mintaqada eng arzon va ekologik toza
transport tur
i sanaladi [3]. Hozirgi kunda Markaziy Osiyo temir yo’llarining
uzunligi 22000 kmga yetdi.
Markaziy Osiyoda hozirgi kunda eng yirik va eng ko’p foydalaniladigan
temir yo’llar tizimiga ega davlat bu Qozog’iston Respublikasi hisoblanadi. Uning
temir yo’llar tarmog’i hissasiga mintaqadagi temir yo’llarning 66 %i va barcha
yuk tashishlarning 84 %i to’g’ri keladi. Mintaqadagi temir yo’llarning qariyb 18 %
qismi O’zbekiston Respublikasi hududidan o’tadi va barcha tashishlarning qariyb
11 %i mamlakatimiz hissa
siga to’g’ri keladi. Turkmaniston Respublikasi
taxminan 12 % mintaqaviy temir yo’llarga egalik qiladi va barcha tashishlarning
4 %ini ta’minlab beradi. 1993
-yilda Belgiya poytaxti Brusselda Ozarbayjon
Respublikasi, Armaniston Respublikasi, Gruziya
Respublikasi, Qozog’iston
hamda Qirg’iziston Respublikalari, Tojikiston va Turkmaniston Respublikalari,
O’zbekiston Respublikasi kabi mamlakatlar ishtirokida Bryussel deklaratsiyasi
qabul qilindi. Mazkur hujjat Yevropadan Qora dengiz, Kavkaz, Kaspiy dengizi
orqali o’tib, Markaziy Osiyo mamlakatlariga chiqish bo’yicha transport yo’lagini
rivojlantirish maqsadida Yevropa Ittifoqi tomonidan moliyalashtirilgan
TRASEKA texnik ko’makbo’yicha mintaqalararo dasturining amalga
oshirilishini boshlab berdi. Transportning barcha sohalarida elektr energiyasing
o’rni beqiyosdir. Shunday ekan temir yo’llarda ham elektr energiyasi o’zgacha
ahamiyat kasb etadi.1971-
yilda O’zbekiston Respublikasi temir yo’llar
tarmoqlarini doimiy elektr toki asosida elektrlashtirish ishlari boshlab yuborildi.
1994-yil 7-
noyabrda O’rta Osiyo temir yo’llari bazasida ,,O’zbekiston temir
yo’llari “ davlat aksionerlik temir yo’l kompaniyasi tashkil etildi.Shundan so’ng
O’zbekiston Respublikasida temir yo’l transport
sohasi asta
–
sekinlik bilan
rivojlanib bordi. 1996-yilda Markaziy Osiyo mamlakatlaridan Eron va Turkiya
hududlari orqali dunyo bozoriga chiqish imkonini beradigan yangi TRANSOSIYO
yo’lagi Tejon –
Seraxs
–Mashhad temir yo’li ochildi. So’ngi yillarda
Markaziy
Osiyoda o’zaro ishonch va do’stona muhit sharoitida transport loyihalarini
ro’yobga chiqarish bo’yicha amaliy choralar ko’rilmoqda. Buning yaqqol isboti
sifatida 2016-yil 22-iyun kuni Angren
–Pop temir yo’li ochildi.
«Устойчивое развитие и наука:
новые исследования для новых решений»
40
Ushbu yo’nalish
Xitoy
–
Markaziy Osiyo
–Yevropa temir yo’lining muhim
bo’g’ini sifatida Xitoydan Markaziy Osiyo va Janubiy Osiyo mamlakatlariga eng
qisqa yo’l orqali chiqishni ta’minlaydi va O’zbekiston iqtisodiyotini
rivojlantirishga xizmat qiladi. 2017-yil mart oyida Toshkent
–Olmaota yo’nalishi
bo’ylab tezyurar poyezdlar harakati yo’lga qo’yildi. Qolaversa, o’sha yili
Amudaryo daryosi orqali o’tadigan Turkmanobod –Forob yangi temir yo’l
ko’prigi ochildi. Bu yuk tashish hajmini 2.5 barovar oshirish imkoni
ni berdi.
Amudaryo orqali o’tadigan ko’priklar yuk oqimlarini Osiyo va Tinch okeani
mintaqasi, Janubiy Osiyo davlatlaridan Kaspiy dengizi, undan keyin Qora dengiz
va O’rtayer dengizi mintaqasi, Yevropa, Kavkazorti, Yaqin va O’rta Sharq
mamlakatlariga to’g’ridan –to’g’ri olib chiqish imkonini beradi. 2017
-
yil temir yo’l
transporti sohasiga samarali yil keldi desak mubolag’a bo’lmaydi. Chunki o’sha yil
mart oyida G’alaba –
Amuzang
–Xoshadi temir yo’l liniyasi ishga tushirildi. Bu
tranzit yuklarni tashishni ri
vojlantirishda muhim rol o’ynaydi. 2010
-yil
O’zbekiston Respublikasi Afg’onistonda “Hayraton –
Mozori-
Sharif” yo’nalishi
bo’yicha temir yo’lini qurib, foydalanishga topshirdi. Bu esa Afg’oniston
iqtisodiyotini rivojlantirishga katta hissa qo’shadi.
Hozirgi kunda bunyod
etilayotgan loyiha qiymati qariyb 4
–5 mlrd. dollarlik , “Termiz –
Mozori-Sharif
–
Qobul
–Peshovar”temir yo’l liniyasi qaysidir ma’noda bu ishlarning davomchisi
desak mubolag’a bo’lmaydi. O’zbekiston temir yo’llarining bunday yir
ik
loyihalaridan yana biri sifatida 2016-yil xitoyliklar bilan hamkorlikda qurib
bitkazilgan Qamchiq dovonidagi 19.6 kmlik tunnelni ham misol qilib,
ko’rsatishimiz mumkin. Ushbu tunnel yo’l qurilishi sohasida murakkabligi
jihatidan kuchli 10 talikdagi loyihalar ichida turadi. 2022 yil sentabr oyida
Samarqand shahrida bo’lib o’tgan Shanxay hamkorlik tashkilotining navbatdagi
sammitida “Xitoy –Qirg’iziston –O’zbekiston” temir yo’lining qurilish loyihasi
bo’yicha kelishuv imzolandi. Bu temir yo’l liniyasi sharq va g’arbni o’zaro bir –
biriga bog’lovchi yo’l sifatida e’tirof etiladi.
Mazkur temir yo’l qurilishi butun Markaziy Osiyo mintaqasining transport
va tranzit salohiyatini yanada oshiradi. Magistral Xitoy, Qirg’iziston va
O’zbekiston Respublika
larini Kaspiy dengizi portlari va undan keyin Yevropa
bilan, kelajakda esa Transafg’on temir yo’li orqali Pokiston portlari bilan
bog’lanishi mumkin. Hozirgi kunda O’zbekiston xalqaro temir yo’l yo’nalishlarini
ham yo’lga qo’ygan. Bular O’zbekiston –Qozog’
iston, Tojikiston
–O’zbekiston –
Qozog’iston –Rossiya va O’zbekiston –
Rossiya kabi bir qator mamlakatlar bilan
o’zaro qatnovlardir. Bularning barchasi xalqaro temir yo’l tarmoqlariga misol
bo’la oladi.
Xalqaro temir yo’l tarmoqlari faqatgina yo’lovchi tashish bilan cheklanib
qolmasdan, balki, xalqaro yuk tashuvlari hamda transport lostikasi sohasini
ham o’z ichiga qamrab oladi. Hozirgi kunda Markaziy Osiyo mamlakatlari
iqtisodiyotini rivojlantirishda temir yo’l
transportida yuk tashuvlari alohida
o’rin tutadi. Masalan, neft mahsulotlarini tashishda, import –
eksport qilishda eng
«Устойчивое развитие и наука:
новые исследования для новых решений»
41
arzon va xavfsiz transport turi temir yo’l transportidir. Bu transport turi shu bilan
birga sanoatning boshqa sohalarida ham ichki va xalqaro tashuvlarning asosini
tashkil qiladi. Bugungi kunda mamlakatimizda Ardena Transport, FayzGo
Logistics Company, Accel
–Trans, Ahlers Logistics, Atlas Logistics kabi ko’plab
bir qator logistic kompaniyalar faoliyat yuritishmoqda.O’zbekiston temir yo’l
transport sohasida faqat temir yo’l qurish bilan cheklanib qolmadi. Balki, yangi
lokomotivlarni ham xarid qila boshladi. Bu ishlar 2011-yilning 26-avgustida
Toshkent va Samarqand shaharlari o’rtasida “Afrosiyob” elektr poyezdlari
yo’lga qo’yilganligi bilan boshlandi. Afrosiyob poyezdini O’zbekiston
Ispaniyaning Talgo kompaniyasidan xarid qiladi. Hozirgi kunda
mamlakatimizning ko’plab shaharlariga Afrosiyob poyezdlari yo’lga qo’yilmoqda.
Bu poyezd maxsus yo’llarda tezligini
365 km/soatgacha chiqara oladi. Talgo 350
lokomotivi dunyoning eng tezkor poyezdlari orasida hozircha 9-
o’rinda
turibdi.
Hozirgi kunda O’zbekistondagi temir yo’l transportining barcha temir yo’l
tarmoqlari 6ta mintaqaviy temir yo’l uzellari
unitar korxonalariga birlashgan.
Bular Toshkent, Qo’qon, Buxoro, Qo’ng’irot, Qarshi va Termiz MTU kabi
korxonalardan iborat.
Temir yo’l transporti qonunchiligini va texnik jihatdan tartibga solish
sohasidagi siyosatni uyg’unlashtirish bo’yicha keyingi is
hlar jalb qilingan sifat va
metrologik idoralar bilan birgalikda, davlatning qo’llab –
quvvatlashi asosida
amalga oshiriladi. Temir yo’l transportining asosiy vositalarini texnik
rivojlantirish sur’atlarining pasayishi ularning ishonchliligini pa
saytiradi va
yuk tashish sifati parametrlari o’rtasidagi nomuvofiqlik va transport bozorida
temir yo’l transportining raqobatbardoshligini pasaytiradi.
Mijozlar transport xizmatlarining samaradorligi, sifati va shunga muvofiq
raqobatbardoshlik
ko’p jihatdan transport jarayonlarining sifati va texnik
vositalarning ishonchliligi bilan belgilanadi. Hozirgi kunda temir yo’l transport
sohasida sifat darajasi va metrologik xizmat ko’rsatish samaradorligini
yaxshilashga sohada asosiy e’tibor qaratishimiz lozim. Chunki, temir yo’l
transportida ichki va xalqaro tashuvlarda tashilayotgan tovar va maxsulot
sifatiga javob beradigan muhandis
–metrolog kerak bo’ladi. Muhandis –
metrologning vazifasi bular bilan cheklanib qolmaydi. Temir yo’l tr
ansport
sohasida sifat tizimiga javob berish, yangi sotib olingan temir yo’l texnika
vositalarida metrologik xizmatni tashkillashtirish, metrologik ko’rikdan
o’tkazish ham muhandis –
metrologlarning vazifasi hisoblanadi. Bugungi kunda
hayotimizning barcha javhalarida aniqlik eng yuqori bosqichga chiqmoqda va
shu bilan birgalikda metrologlarga bo’lgan talab ham kuchayib bormoqda.
Ayniqsa, transport sohasida metrologlarga bo’lgan talab oshib
bormoqda.Shunday ekan, transport
sohasiga malakali kadrlarya’ni tajribali
metrologlar kerak bo’lmoqda. Bu esa albatta o’z –o’zidan transport sohasidagi
«Устойчивое развитие и наука:
новые исследования для новых решений»
42
oliy va o’rta maxsus ta’lim muassasalariga muhandis –
metrologlar yetishtirib
chiqarish vakolatini yuklaydi.
Hozirgi kunda O’zbekiston Respublikasida transportsohasida oliy ta’lim
beradigan yagona Toshkent davlat transport universitetida avtomobil transport
sohasi bo’yicha muhandis –metrologlar yetishib chiqmoqda. Ammo, temir yo’l
transport sohasidagi metrolog kadrlar mavjud emas
. Ularning o’rniga hozirgi
kundatexnika sohalarining metrologlari temir yo’l transport muhandis –
metrologi sifatida faoliyat yuritib kelishmoqda. Shuning uchun kelajakda talab
o’sib borgan sari metrolog kadrlar kamligini inobatga olgan holda, O’zbekistonda
temir yo’l transport sohasidagi muhandis –metrolog kadrlarni o’qitish va ular
sonini ko’paytirish taklifi bilan chiqgan bo’lar edik.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. A.Sh.Shorustamov, J.R.Qobulov, K.A.Jo‘raboyrev, R.A.Egamberdiyev.
Temir yo‘l tran
sporti asoslari.Toshkent 2019 12-b.
2. O. Ibrohimova. “O‘zbekiston iqtisodiyotida temir yo‘l transportini
ahamiyati”.
- T.: 2020. 134-b.
