THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
13
TA’LIMDA AXBOROT-KOMMUNIKATSIYA
TEXNOLOGIYALARINING O’RNI
Berdiyeva Gulnoza Rizoqulovna
Shahrisabz davlat pedagogika institutining Informatika va uni o’qitish
metodikasi kafedrasi o’qituvchisi
Do’rmonova Shoira Abdimalikovna
Shahrisabz davlat pedagogika institutining biologiya
yo’nalishi 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14604417
Annotatsiya:
Ushbu maqolada ta’lim faoliyatida pedagogik
texnologiyalardan foydalanish muhimligini anglagan holda pedagoglar
zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan, jumladan o’quv jarayonida axborot va
aloqa vositalaridan samarali foydalanish imkoniyatlarini keltirib o’tilgan,
Mazkur maqolada zamonaviy axborot-kommunikatsilarda samardorligini
oshirish maqsad yozildi.
Kali so’zlar:
Ta’lim, AKT, pedagog texnologiya, kompyuter, axborot
texnologiyalar, ta’lim muassasalari, interaktivligi, raqamli texnologiya.
Hozirgi kunda zamonaviy axborot kommunikatsiya texnoodiyalarning
ta’lim o’rni aniqlash, zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan amaliyotda
foydalanish o’quvchilarning intellectual, ijodiy va axloqiy rivojlanishining
zaruriy shartidir. Amaliyot shuni ko’rsatadiki, ta’lim muassasalarida AKT
vositalarining mavjudligi o’z-o’zidan ta’lim jarayonida ulardan samarali
foydalanish masalsini hal qilmaydi. Ular o’qituvchi uchun ham, talaba uchun
ham o’ziga xos ma’no mavzu mazmuni bilan to’ldirilishi kerak. O’qituvchi uchun
ular pedagogic ish samaradorligini oshirish vositasi, o’quvchi uchun ular uning
bilim olish samaradorligini oshirish vositasidir. Axborot-kommunikatisiya
texnologiyalarini maktabda ta’lim olishni boshlagan vaqtdan boshlab ommaviy
ravishda o’qitishni boshlashimiz kerak chunki bu davrda o’quvchilar
ko’nikmalarga tez erishishadi.
Axborot- kommunikatsiya texnologiyalar vositalaridan ta’lim jarayonida
foydalanishning istiqbolli yo’nalishlari va kelajagi. Kasb-hunar maktablari,
akademik liseylar talablari uchun maxsus davlat tilidagi multimedia kurslarini
ishlar chiqib joriy qilish kerakdir. Oliy o’quv yurtlari bazasi va qolaversa
texnologik parklar qoshida dasturchilar sinfini shakllantirish kerak bo’ladi.
Bundan tashqari, ta’limning barcha bosqichlarida pilot loyihalarni o’tkazib,
uning natijalari asosida kerakli qarorlar qabul qilish lozim:
O’quv jarayoni uchun ishlab chiqilishi kerak bo’lgan dasturiy mahsulotlar davlat
tomonidan to’liq moliyalashtirilishi kerak.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
14
Mamlakat darajasida ta’lim resurlarini qamrab olgan yagona ma’lumotlar
bazasini shakllantirish lozim
Respublika hududlarida ta’limni axborotlashtirish darajasini doimiyravishda
tahlil qilib uning asosida kerakli qarorlarni qabuk qilish kerakdir.
Jahon amaliyoti axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini zamonaviy ta’lim
berishjarayonining barcha daraja va bosqichlariga kiritish lozimligini
ko’rsatmoqda. Ta’limga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tadbiq qilish
va foydalanishdan asosiy maqsad- ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilari,
ya’ni ta’lim oluvchi va beruvchilar uchun yangi imkoniyatlarni yaratib berishdan
iboratdir. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini ta’lim jarayoniga keng
ko’lamda joriy qilish quyidagilarni beradi. 1. O’quv va ilmiy axborotlarni talaba
hamda professor-o’qituvchilar tomonidan qidirib topishga ketadigan vaqtning
qisqarish: 2.Elektron o’quv adabiyotlar mazmunini davr talabidan kelib chiqqan
holda o’zgartirishni tezlashtirish: 3. Talabalarning mustaqil ta’lim olishlari
uchun qo’shiqimcha vaqtning ajartilishi.
Jahon
tajribasi
shuni
ko’rsatmoqdaki,
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan o’quv jarayonida qo’llashning istiqbollari bo’lib multimedia-
texnologiyalar asosida interaktiv ma’ruzalarni tashkil qilish hisoblanadi.
Annanaviy ma’ruzalar o’qishga nisbatan interaktiv maruzalarda talabalar
o’qitish jarayoniga faol aralashishlari mumkinbo’lib, unda o’quv materialining
turli joyidan savollar berib, aniq javoblar olish imkoniga ega bo’ladilar.
Ta’lim tizimida zamonaviy AKTni qo’llash tamoyillari.
Hozirgi kunda
mamlakatimiz oily o’quv yurtlarida ham yuqori malakali informatika va axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari bo’yicha mutaxassislar yetishib chiqishmoqda,
undan tashqari biologiya kabi muxassisliklarni bitirganlar ham dasturlash
bo’yicha ma’lum bir qayta tayyorlash kurslarini bitirishsa, ularning intellectual
boyligidan dasturiy mahsulotlar ishlab chiqarish va sotish natijasida milliy
iqtisodimiz rivojlanishga katta xissa qo’shish mumkin bo’ladi. Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarining texnik qisimini respublikamizda ishlab
chiqarish uchun katta sarmoyalarni jalb qilish talab qilinadi, bu esa ham vaqt
ham iqtisodiy jihatda maqsadga muvofiq emasdir. Shuning uchun ham biz
asosan e’tiborimizni dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqarib avvalom bor
o’zimizning ichki talabimizni qondirishimiz va undan keyin ekspotga
yo’naltirishimiz lozimdir. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini ta’lim
olishni boshlagan vaqtdan boshlab ko’nikmalarga tez erishishadi. Jahon
amaliyoti axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini zamonaviy ta’lim berish
jarayonining barcha daraja va bosqichlariga kiritish lozimligini ko’rsatmoqda.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
15
Ta’limga axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini tadbiq qilish va
foydalanishdan asosiy maqsad- ta’limjarayonining barcha ishtirokchilar, ya’ni
ta’lim oluvchi va beruvchilar uchun Yangi imkoniyatlarni yaratib berishdan
iboratdir. Hozirgi O’zbekiston respublikasi Prezidentining “Iste’dod”
jamg’armasi qoshida ham bir qator masofadan malakasini oshirish kurslari
yo’lga qo’yilgan va muvoffaqiyatli faoliyat ko’rsatmoqda. Masofaviy ta’limning
o’quv-uslubiy negizini tashkil qiluvchi electron o’quv adabiyotlarini yaratish
bo’yicha ham bir qator amaliy ishlar qilinmoqda. Hozirgi kunda elektron darslik
va qo’llanma, avtomatlashtirilgan test tizimlari, virtual stendlar, multimedia
tizimlar ishlab chiqilib, o’quv jarayonid keng foydalanilmoqda.
Xulosa va Takliflar:
Xulosa o’rnida shuni takidlash mumkinki, Oliy-o’rta ta’lim muassasa va
tashkilotlarning boshqaruv tizimiga zamonaviy axborot komunikasiya
texnologiyalarni qo’llagan holda barcha soha qo’lanishi, Shuni ta’kidlab
o’tmoqchimaniki,
ta’lim
va
tarbiya
jarayonida
zamonaviy
ta’lim
texnologiyalaridan tizimli foydalanishni ta’minlovchi pedagogik jamoaning
faolligi ilmiy-tadqiqot va kommunikativlikni shakllantirishga xizmat qiluvchi
asosiy omillardan biridir. Talabalar o’rtasda kompetentsiyalar, ijodiy va
tashkilotchilik qobiliyat, faol kognitiv faoliyat uchun motivatsiyadir.
Ta’lim muassasalar pedagoglarining axborot-kommunikatsiya resurslaridan
foydalanish bo’yicha olib borayotgan ishlar ko’pchilik o’quvchilarning kompyuter
savodxonligining o’rtacha darajaga erishishga qaratilgan. Bunda talabaning
individual qobiliyatlari va qiziqishlarini hisobga olish kerak. Axborot
texnologiyalariga qiziqishi ortgan va ularni o’zlashtirish qobiliyat rivojlangan
ta’lim muassasalar o’quvchilari qo’shimcha ta’lim va sinfdan tashqari ishlar tizimi
orqali o’z imkoniyatlarini ro’yobga chiqarishlar mumin. Bunday talabalar,qoida
tariqasida, kompyuter savodxonligining yuqor darasiga erishadilar va AKT
bo’yicha turli darajadagi konferentsiyalar, tanlovlar, olimpidalar va festivallarda
samarali ishtirok etadilar, o’zlarining kompyuter dasturlari va loyihalarini ishlab
chiqadilar.
Hozirgi paytda kompyuter tarmoqlari davrida yangi texnologiyalarni yaratish va
tarqatish xususiyatlari o’zgarmoqda hamda bu quyidagi yo’nalishlarda sodir
bo’lmoqda: birinchidan, yuksak raqobatchilik hukm surish bilan ajralib turadigan
zamonaviy global bozorda ko’nikmalar har qachongidan ham katta ahamiyatga
ega. Texnologiyalarni uzatish va tarqatish juda murakkab jarayon. Ikkinchidan,
texnologiyalar qimmatliligiini tan olinishini aks ettiruvchi yangi global
normalarni ishlab chiqish ham katta ahamiyatga ega bo’lmoqda. Deyarli barcha
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
16
mamlakatlar tomonidan maqullangan yangi qoidalari intellektual xususiylikni
himoya qilish rejimlarini barcha yerda kuchaytirmoqda.
Foydalanilgan Adabiyotlar:
1. Berdiyeva, Gulnoza, and Avazbek Narzulloyev. "VIRTUAL BORLIQ VA UNING
TURLI SOHALARDA QO‘LLANILISHI." Solution of social problems in
management and economy 3.4 (2024): 18-23.
2. Berdieva, Gulnoza. "The Role, Importance And Relevance Of Information
Technology In The Motivational Phase Of Teaching." The American Journal of
Applied sciences 3.04 (2021): 334-338.
3.
Berdiyeva,
Gulnoza.
«TA’LIMDA
MULTIMEDIA
VOSITALARIDAN
FOYDALANISH.» THEORY AND ANALYTICAL ASPECTS OF RECENT RESEARCH
Turkey International scientific-online conference 28.04(2022): 150-152.
4. Berdiyeva, Gulnoza. «Электрон таълимни ташкил этиш ва ахборот
тизимлари таҳлили.» Муғаллим хам узликсиз билимлендириу Илмиу-
методикалиқ журнал 3.3(2022): 121-123.
5. Berdiyeva, G. "INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANINI
OQITISHDA MASOFAVIY TALIM TEXNOLOGIYALARINING AHAMIYATI."
Экономика и социум 12-1 (91) (2021): 146-150.
6. Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR
YORDAMIDA MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и
социум 10 (125) (2024): 234-238.
7. Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va
zamonaviy metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo
integratsiyani Qoʻllashning ta’lim samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va
rivojlanish istiqbollari." (2024).
8. ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA
TEXNOLOGIYALARINI QO ‘LLASH." PEDAGOGS 50.2 (2024): 51-55.
9. Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva.
"BOSHLANG‘ICH TA’LIMDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH
USULLARI VA AFZALLIKLARI." Педагогика и психология в современном
мире: теоретические и практические исследования 3.10 (2024): 39-41.
10. Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida
Nurmaxmatova. "YASHIL IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM
DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH MEXANIZMLARI." Models and methods in
modern science 3.5 (2024): 44-49.
11. Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ
QURISHDA TARMOQ QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
17
TOPOLOGIYALARINING O’RNI." Science and innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
12. Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli
texnalogiyalardan foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal
researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995. 2023/5/15
