Каталог учебников

Z-Авлод: умид, ишонч ва хавотир манбаи

Дилором Ташмухамедова — Wed, 14 May 2025 00:00:00 +0800

Рақамлаштириш ва сунъий интеллект даврига кириш ахборот-коммуникация технологиялари бўйича юқори малака ҳамда замопавий билимларни талаб этади. Янги Ўзбекистонда глобал рақамли инновацияларни ўз вақтида ўрганиш ва ўзлаштиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан республикада миллий стратегия даражасида иқтисодиёт ва жамиятни рақамлаштириш жараёни йўлга қўйилди’, бунда илғор ғоялар, жараёнлар, маҳсулотлар ва ишланмаларни жорий этишга мамлакат иқтисодий ўсишини ҳаракат-лантирувчи кучи деб қаралди. 2030 йилга бориб, Глобал инновация индекси рейтинги бўйича дунёнинг энг илғор 50 мамлакати сафига кириш асосий вазифа сифатида белгиланди. Инқилобий ташаббусларнинг якуний муваффақияти илмий, маданий тараққиёт ва ICT соҳасидаги ўзгаришларнинг бўлажак авангарди сифатида бугунги ўсиб келаётган ёш авлодга боғлиқ. Аммо бугун ёш ўзбекистонликлар, ҳозирги мактаб ўқувчилари ёки бир қатор ўзига хос хусусиятлари учун рақамли «аборигенлар»2, яъни «Z-Generation» -«Z-авлодлари» деб аталадиган ёшларнинг виртуал макон билан алоқалари қанчалик самарали? Усмирлар Интернетнинг фойдали жиҳатларини ишга солишга, шу билан бирга, зарарли таъсирлар ва оқим-лардан ўзларини олиб қочишга қанчалик қодир ва қай даражада мослашган? Интернет тармоғидан фойдаланишда ушбу икки энг муҳим жиҳат ўртасидаги ўзаро боғлиқликни тадқиқ этиш бизнинг юксак, ҳатто айтиш мумкинки, стратегии мақсад йўлидаги долзарб вазифамиздир. Бу мақсад ўзбекистонлик ёшларни ахборот глобаллашувининг кутилмаган оқибатлари ҳамда ёт, зарарли оқимлардан огоҳлантириш ва асраш, уларнинг виртуал тармоқлардаги чексиз лабиринтларда адашиб қолишига йўл қўймас-ликдан иборат. Китоб ғоясини менга Узбекистан Республикаси Президента ҳузуридаги Давлат бошқаруви академиясининг «Бошқарув социологияси ва психологияси» кафедраси мудири, социология фанлари доктори Мансур Бобо-муродович Бекмурадов таклиф қилди. Тўғрисини айтсам, китоб ёзишга тайёр эмасдим - яқинда Узбекистан Республикаси Президента ҳузуридаги Давлат ботпқаруви академияси (ДБА)да докторлик диссертациясини ҳимоя қилдим, ундан олдин иккита монография, ҳимоядан олдин ва кейин бир қанча ҳужжатлар бор эди. Ҳолдан тойганимни ҳис этдим. Лекин Мансур Бобомуродович ўзига хос зийраклик билан бу ишни бажаришга ундади. Яна куч топишга тўғри келди ва мана, китоб чоп этилмоқда. Йирик олим, файласуф, тарихчи, социолог, академик жамиятшунос бўлишимда ёрдам берган ва менга устозлик қилган Валерий Сергеевич Ханга қўлёзмани ўқигани ва қимматли тавсиялари учуй ўз миннатдорлигимни билдираман. Шунингдек, шогирдим ва сафдошим, профессор, техника фанлари доктори, Ньютон медали соҳибаси Саида Сафибуллаевна Бекназаровага китоб ҳақидаги ижобий тақризи учун ташаккур айтаман. Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги ва унинг раҳбари Алишер Зафарович Саъдуллаевга китобни чоп этиш харажатларини лутфан ўз зиммасига олгани учун улкан миннатдорчилик изҳор этаман. Монографияни нашрга тайёрлаш бўйича ташкилий масалаларни зиммасига олган шогирдим Лайло Аслоновага ҳам алоҳида раҳмат айтаман. Ва албатта, «рақамди аборигенлар»нинг ўзларига -Сенатда амалиёт ўтаган ЖИДУ талабалари - Камола Низом иддинова, Азизбек Муродбековга, Сингапур университета битирувчиси Мадинахон Мирсалихова, шунингдек, ахборот технологияларининг нозик сирларини пухта эгаллашимда ёрдам берган ва рақамли оламни «ичкаридан» - кўпгана катталарга тушунарсиз бўлган зумерларнинг ўз нуқтаи назаридан очган набирам - Вебстер университета талабаси Зафар Атаматовга катта раҳмат. Камола ва Зафар - китобнинг ҳақиқий ҳаммуаллифлари. Айнан улар туфайли зумерлар сленги - жаргонлари лугати тузилди. Бу жаргонлар худди чет тилидаги сўзлар каби тушунарсизлиги билан чўчитади, лекин айни пайтда бу ҳақиқат - ёш авлод сўзлашадиган тилдир. Биз - катталар, умидсизларча ортда қолиб, фарзандларимиз ва невараларимиз билан турли олам вакилларига айланишни хоҳламасак, уни ўзлаштиришимиз керак!

Baliq kasalliklarini tashxislashda laboratoriya usullarini o‘tkazish

М Хушназарова, Ф Курбонов, Х Юлдошев — Tue, 01 Jul 2025 00:00:00 +0800

Ushbu qo‘llanma malaka oshirish va qayta tayyorlash kursi tinglovchilari, baliqchilik fermer xo‘jaliklari mutaxassislari hamda magistrant va doktorantlar uchun mo‘ljallangan. Shuningdek veterinariya, zooinjeneriya fakulteti baliqchilik yo‘nalishi hamda ushbu yo‘nalishlarning sirtqi bo‘lim talabalari qo‘llanmadan unumli foydalanishi mumkin.

Bakterilogiya tekshirishlar faqat tirik baliqlarda o‘tkaziladi. Chunki o‘lgan baliqda mikroflora tez ko‘payib, kasallik qo‘zg‘atuvchisini aniqlash qiyinlashadi.

Tekshiriladigan material (a’zo yoki to‘qima. solinadigan idishlar (banka, kolba, probirka, petri kosachasi va hokazo) avtoklavda (1 atm. da 20 – 30 minut) yoki qurutish shkafida (160 – 170 ^oC 1 – 1,5 soat) sterillanadi. Chelak, bidon, kastryullar sovunli suvda toza yuvilib, qaynoq suv bilan chayqab tashlanadi. Tirik baliqni solishdan oldin idish hovuz suvi bilan yoki artezian suvi bilan to‘ldiriladi.

Laboratoriyada olingan namunalar sun’iy oziqa muhitlarida (GPB va GPA) birlamchi ekish jarayoni o‘tkaziladi.

Dastlab baliqning jarohatlangan joylaridan (yara, absess va hokazo) olingan patologik material tekshiriladi. Yaralardan qirindi olishdan oldin ular fiziologik eritma bilan yuviladi. Material olinadigan joy kuydirilib, keyin Paster pipetkasi bilan suyuqlik olinadi. Ekish uchun qon yurakdan yoki dum arteriyasidan olinadi. Birinchi tomchi qon artib tashlanib, qolgan 2-3-tomchilar ozuqa muhitiga ekiladi.

Baliqlar denaturat spirt yoki 5 % li fenol bilan artib tozalangan taxtachalarda yorib ko‘riladi. Yorishdan oldin asboblar (skalpel, qaychi , pinsetlar va boshqalar) 30 minut qaynatiladi. Bakteriologik tekshiruv uchun material olinayotgan asboblar qo‘shimcha denaturat spirti bilan ho‘llanib kuydiriladi.

Bakteriologik tekshirish uchun ozuqa muhitiga yurak, taloq, buyrak va boshqa a’zolardan material olinib sun’iy oziqa muhitiga ekiladi. Namuna olinadigan joy avval qizdirilib, shpatel bilan kuydirilishi shart.

Bakteriyalar tomonidan chaqiriladigan kasallik qo‘zg‘atuvchilarini farqlash (identifikatsiya) maqsadida qo‘zg‘atuvchining morfologiyasi, harakatchanligi, kultural va bioximik xususiyatlari o‘rganiladi.

Oziqa muhitida o‘stirilgan mikroorganizmlarni tirik yoki fiksatsiyalangan holatda o‘rganish mumkin. Bunda bakteriyalarning shakli, tuzilishi, harakatchanligi aniqlanadi. Bu tekshiruvlarni yarmi suyuq yoki bosma ezilgan tomchi usulida ham o‘tkazish mumkin.

Fiksatsiyalangan surtmani tayyorlash uchun yog‘sizlantirilgan predmet oynachaga tekshiriluvchi material tomiziladi. Aylantirilib oynachaning barcha sathiga yupqa qilib yopiladi. Bosma surtmalar esa kesilgan a’zo yoki to‘qimalarga predmet oynachani bir necha marotaba bir tekkizib tayyorlanadi.

Surtmalar havoda quritiladi, olovda yoki spirt – efirda (etil spirti + efir 1:1) 10min, spirtli formalinda (40 % - li formalin 5 ml, 96 % - li etil spirti 9,5 ml) – 15 min, atsetonda – 5 min, xloroformda – bir necha sekunda fiksatsiyalanadi.

Quritilgan va fiksatsiyalangan surtmalar Gramm, Sil – Nilsen, Romanovskiy – Gimza, Mizin yoki boshqa usullar bilan bo‘yaladi. Bo‘yash usulini tanlashda kasallik to‘g‘risida anamnez, epizootologik ma’lumotlar, klinik belgilari hisobga olinadi.

Masalan: Baliqning jabrasi, beli va dumida, suzgichlarida shilimshiq ko‘p bo‘lsa mikrobakteriozga tekshiruv o‘tkaziladi va sitofag - Agarli yoki Mijdi Petri kosachasida ekib bakteriya o‘stiriladi. Baliq kasaliklarining ko‘pgina qo‘zg‘atuvchilari go‘sht – peptonli muhitda yaxshi o‘sadi.

Anaerob mikroblarni ajratishda oziqa muhitidan erigan kislorod olib tashlanadi. Buning uchun suyuq ozuqa muhitlari probirkaga solinib suv hammomchasida 10 min qaynatiladi yoki havoni vakuum nasosi bilan tortib olinadi.

Протезирование зубов в детской стоматологии

Рахматулла Нигматов — Mon, 25 Aug 2025 00:00:00 +0800

Учебник Протезирование в детской стоматологии»: описывает причины частичных и полных дефектов зубной коронки и зубных рядов у детей, роль протезирования в предотвращении деформаций, вызванных отсутствием своевременной стоматологической помощи, характеристики, структуру, эффекты и использование детских зубных протезов. знакомит.

Ортодонтия и детское зубное протезирование

Рахматулла Нигматов — Mon, 22 Sep 2025 00:00:00 +0800

Учебник «Детское зубное протезирование» освещает современные методы диагностики, лечения и профилактики частичных и полных дефектов зубных рядов, а также клинико-лабораторных этапов изготовления современных ортопедических зубных протезов. В нем широко освещены вопросы этиологии, патогенеза частичных и полных дефектов зубных рядов, особенности органов полости рта у детей, методы их лечения.