O‘zbek tilidan ingliz tiliga aforizmlarni tarjima qilishga oid muammolar

CC BY f
182-183
47
31
Поделиться
Юсупова, Ш. (2022). O‘zbek tilidan ingliz tiliga aforizmlarni tarjima qilishga oid muammolar . Переводоведение: проблемы, решения и перспективы, (1), 182–183. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/translation_studies/article/view/6043
Шохиста Юсупова, O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti

1-kurs magistr talabasi

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Milliy tiliga ega bo‘lgan har bir millat o‘z tilining boy imkoniyatlaridan foydalanadi. Tilning nufuzi, uning lug‘at boyligidan, ifoda usulining turli-umanligidan, iboralardan kelib chiqib aniqlash mumkin bo‘ladi. Undan tashqari aforizmlar, hikmatli so‘zlar ham muayyan xalqning tarixi, turmush tarzi, qadriyatlarini bayon qiladi.


background image

181

O‘ZBEK TILIDAN INGLIZ TILIGA AFORIZMLARNI TARJIMA

QILISHGA OID MUAMMOLAR

Yusupova Shohista Ixtiyorovna

1-kurs magistr talabasi

, O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti


Milliy tiliga ega b

o‘lgan har bir millat o‘z tilining boy imkoniyatlaridan foydalanadi.

Tilning nufuzi, uning lu

g‘at boyligidan, ifoda usulining turli-umanligidan, iboralardan kelib

chiqib aniqlash mumkin b

o‘ladi. Undan tashqari aforizmlar, hikmatli so‘zlar ham muayyan

xalqning tarixi, turmush tarzi, qadriyatlarini bayon qiladi.

S

o‘nggi yillarda aforizm va ularning turli tillarda tarjimasi hamda talqiniga

qiziqish sezilarli darajada oshdi. Aforizmlar b

o‘yicha ko‘p sonli tadqiqotlar

mavjudligiga qaramay, hozirgacha aforizmlarning tillarga tarjimasi mohiyatini
tushunishda, ularning k

o‘lamini aniqlashda, tuzilishini tavsiflashda ham aniqlik yo‘q.

Aforizmlarga ba

g‘ishlangan asarlarda ularning belgilari va xususiyatlari ajralib turadi,

ulardan biri qisqalikdir. Jahon tilshunosligida aforizmlarga oid gaplarni uchratish
mumkin, ular qisqalikning alohida ahamiyatini t

a’kidlaydi:

Aforizm s

o‘z va ma’no orasidagi eng qisqa masofadir (S. Fedin).

Aforizm

– bu bir qatordagi roman (L. Suxorukov).

Aforizmlarning haqiqiy miqdori: minimal s

o‘zlar maksimal ma’noda (M. Tven).

Ixchamlik aforizmning muhim belgisi sifatida k

o‘plab tadqiqotchilar tomonidan

qayd etilgan, ammo bu xususiyat aniqlashtirishni talab qiladi. A.V. Korolkova
aforizmlar lu

g‘atini tuzishda o‘z tajribasiga asoslanib, buni ta’kidlaydi [2. P. 36].

Nomzodlik dissertatsiyasida E.Yu. Vaganovaning t

a’kidlashicha, aforizm oltitagacha

jumladan iborat b

o‘lishi mumkin [1. P. 28]. Sidorenko va L.I. Sokolskaya barcha

aforizmlarning 3/4 qismi 3-5 s

o‘zdan iborat ekanligini ta’kidlaydilar [3].

Qisqartirilgan matn sifatida aforizm maxsus sintaktik tuzilish, uning tuzilishini

belgilovchi grammatik xususiyatlarning mavjudligi,

o‘rganish va tavsifi ushbu ishning

mavzusi b

o‘lganligi bilan tavsiflanadi.

Aforizmlar jumlaning murakkablik darajasiga k

o‘ra ikki guruhga ajratildi: oddiy

va murakkab. Tahlil shuni k

o‘rsatdiki, aforizmlar sintaktik jihatdan sodda gap bilan

ifodalangan. Aforizmlarning bir qismi strukturaviy jihatdan bitta oddiy, murakkab
b

o‘lmagan jumladan iborat.

Violence is the diplomacy of the incompetent (I. Asimov). (Z

o‘ravonlik –

qobiliyatsizlarning diplomatiyasi).

It is easier to stay out than get out (M. Twain) (Chiqishdan k

o‘ra tashqarida

qolish osonroq).

Qoida tariqasida, bu turdagi aforizmlar tasdiqlovchi jumlalar bilan ifodalanadi.
Odatda, aforizmlar bitta murakkab jumla bilan ifodalanadi. Shu bilan birga,

gapning predmeti ham, predikat ham, ikkinchi darajali

a’zolari ham bir xil bo‘lishi

mumkin:

Love, children and work are the great sources of fertilizing contact between the

individual and the rest of the world (B. Russel). (Sevgi, bolalar va ish shaxs va
dunyoning qolgan qismi

o‘rtasidagi eng ulug’ aloqa manbalaridir).


background image

182

First love is only a little foolishness and a lot of curiosity (G.B. Shaw). (Birinchi

sevgi

– bu ozgina ahmoqlik va juda ko‘p qiziquvchanlik).

Q

o‘shma gapda muhim vazifani qo‘shma gaplar va turdosh so‘zlar bajaradi.

Ular nafaqat konstruktiv funktsiyani bajaradi, balki semantik va stilistik xususiyatni
ham ifodalaydi:

Man will occasionally stumble over the truth, but most of the time he will pick

himself up and continue on (W. Churchill). (Inson vaqti-vaqti bilan haqiqatga qoqiladi,
lekin ko

‘pincha u o‘zini ko‘taradi va davom etadi)

France may claim the happiest marriages in the world, but the happiest

divorces are

“made in America” (H. Rowland). (Fransiya dunyoda baxtli nikohlarni

d

a’vo qilishi mumkin, lekin eng baxtli ajralishlar Amerikada amalga oshiriladi).

Aforizm hikmatli, teran fikrni ifodalashning qisqa, nafis turi b

o‘lganligi sababli,

ifodaning ixchamligi va qisqaligi uning grammatik tuzilishi xususiyatlarining
mavjudligini taqozo etadi, sintaktik shaklining

o‘ziga xosligini belgilaydi. Aforizm bu

chuqur fikrning

o‘ziga xos ifodasidir. Aforizmlarning murakkab umumiy jumlalar,

xususan, murakkab jumlalar bilan ifodalanadi, bu esa aforizmda asta-sekin
ochiladigan va sayqallanadigan chuqur fikrni

o‘z ichiga oladi. Tilshunoslik nuqtai

nazaridan aforizmlarning turlari xilma-xil b

o‘lib, tarjima jarayonida ularning sintaktik,

stilistik xususiyatlarini hisobga olish bilan birga, ularda muayyan millat ruhuni saqlab
qolishga ham

e’tibor qartish maqsadga muvofiqdir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR R

O‘YXATI:

1. Vaganova E.Y. Aforizm intertekstuallik nuqtai nazaridan matnning bir turi

sifatida. Kaliningrad, 2002.

– S. 261.

2. Korolkova A.V. Frazeologiya kontekstida rus aforizmlari. Dis. fanlar doktori

(filologiya). Smolensk, 2005.

– P. 422.

3. Fedorenko N.T., Sokolskaya L.I. Aforizmlar nazariyasi. M.: Nauka, 1990.

– P. 419.

Библиографические ссылки

Vaganova E.Y. Aforizm intertekstuallik nuqtai nazaridan matnning bir turi sifatida. Kaliningrad, 2002. - S. 261.

Korolkova A.V. Frazeologiya kontekstida rus aforizmlari. Dis. fanlar doktori (filologiya). Smolensk, 2005. - P. 422.

Fedorenko N.T., Sokolskaya L.l. Aforizmlar nazariyasi. M.: Nauka, 1990. - P. 419.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов