Frazeologik iboralarni italyan tilidan o‘zbek tiliga tarjima qilish muammolariga doir

CC BY f
73-75
77
23
Поделиться
Худойкулов, Б. (2022). Frazeologik iboralarni italyan tilidan o‘zbek tiliga tarjima qilish muammolariga doir. Переводоведение: проблемы, решения и перспективы, (1), 73–75. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/translation_studies/article/view/5997
Бехзод Худойкулов, Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

o‘qituvchi, Xorijiy til va adabiyoti kafedrasi

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Har bir tilda, iboralar nutqning ko‘rkidir. Shu maqsadda muloqotda nutq o‘stiruvchi vositalarni, ulardan foydalanish usullarini, iboralar va tasviriy ifodalarni o‘rganish muhimdir. Bundan tashqari xorijiy tildagi iboralarning tarjimasi va muqobilini topish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Har bir tilda bo‘lgani kabi italyan tilida ham frazeologik iboralar muhim tadqiqot mavzusi bo‘lib, shu paytgacha ko‘plab tilshunoslar tomonidan o‘rganilib kelinmoqda.


background image

72

FRAZEOLOGIK IBORALARNI ITALYAN TILIDAN

O‘ZBEK

TILIGA TARJIMA QILISH MUAMMOLARIGA DOIR

Behzod Xudoyqulov,

o‘qituvchi, Xorijiy til va adabiyoti kafedrasi Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti


Har bir tilda, iboralar nutqning k

o‘rkidir. Shu maqsadda muloqotda nutq

o‘stiruvchi vositalarni, ulardan foydalanish usullarini, iboralar va tasviriy ifodalarni
o‘rganish muhimdir. Bundan tashqari xorijiy tildagi iboralarning tarjimasi va muqobilini
topish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Har bir tilda b

o‘lgani kabi italyan tilida ham

frazeologik iboralar muhim tadqiqot mavzusi b

o‘lib, shu paytgacha ko‘plab

tilshunoslar tomonidan

o‘rganilib kelinmoqda.

Ushbu maqolada ham italyan tilidagi ayrim iboralarning tarjimasi va m

a’nolari

tahlil qilingan b

o‘lib, ularni quyidagi misollar orqali ko‘rib chiqamiz:

Prendere in castagna

– So‘zma so‘z tarjimada, “kashtanni ushlash” Ibora

holatida esa, biror kishini not

o‘g‘ri qilgan ishini sezib qolish.

Masalan:

“Pensavo che la maestra non si accorgesse che stavo copiando

l’esame, ma mi ha preso in castagna!”

Men

o‘qituvchim imtihonda aldayotganimni

tushunmaydi deb

o‘ylagandim, – lekin u meni sezib qoldi.

Prendere la palla al balzo

S

o‘zma so‘z tarjimada, “to‘pni ushlash” Ibora

holatida esa, imkoniyatdan foydalanish ma`nosida ishlatiladi.

Masalan:

“Ieri mia mamma parlava di vacanze e così ho preso la palla al balzo

e le ho chiesto se posso andare a Parigi

quest’estate”

– Kecha onam bayramlar

haqida gapirgan edi, men imkoniyatdan foydalanib, Parijga borishim mumkinmi yoki
y

o‘q deb so‘radim.

Qualcosa bolle in pentola

S

o‘zma so‘z tarjimada “qozonda nimadir

qaynayapti” Ibora holatida esa, biror nima bo‘lishini his qilish, shubhalanish, lekin
ishonch komil b

o‘lmagan holatlarda ishlatiladi.

Masalan:

Vedo sempre Jessica e Maria insieme, mi sa che qualcosa bolle in

pentola” “Credo stiano organizzando una festa a sorpresa per Francesca”

– Men

Jessika bilan Mariani doim birga k

o‘raman, nimadir bo‘layotganini his qilaman,

menimcha ular Francheska uchun kutilmagan ziyofat uyushtirishyapti.

Questione di lana caprina

S

o‘zma so‘z tarjimada, “echkining juni haqida

savol” Ibora holatida esa,arzimagan narsaga vaqt sarflab bahslashish ma’nosida
ishlatiladi.

Masalan:

“Oggi alla riunione abbiamo discusso per ore su una questione di

lana caprina, chespreco di

tempo!” –

Bugun biz yi

g‘ilishda behuda mavzu haqida

soatlab bahslashdik, shunchaki vaqtni bekorga sarflash!

Raccontare la rava e lafava

S

o‘zma so‘z tarjimada, “sholg‘om va fava

loviyani

aytish” Ibora holatida esa, ikir chikirigacha batafsil aytib berish ma’nosida

ishlatiladi.

Masalan:

“Sai tutto del viaggio a Parigi di Mario e Francesca!” “Sì, ho visto

Francesca e mi ha raccontato la rava e la fava

– Siz Mario va Francheshkaning

Parijga sayohati haqida hammasini bilasiz, bilaman, men Francheska bilan
uchrashdim va u menga bu haqida hamma narsani aytib berdi.


background image

73

Rigirare la frittata

S

o‘zma so‘z tarjimada, “kotletni ag‘darish” Ibora holatida

esa, mavzuni yaxshi tomonga

o‘zgartirish ma’nosida ishlatiladi.

Masalan:

“Mamma, guarda che è stata Francesca a raccontare una bugia”

“Adesso non rigirare la frittata e dimmi perché non sei andato a scuola”

– Ona yolg‘on

gapirgan Francheskaga dedi,

– Gapni o‘zgartirma, nega maktabga bormaganingni

ayt!

Rispondere per le rime

S

o‘zma so‘z tarjimada, “qofiya bilan javob berish”

Ibora holatida esa,haqorat qilgan kishiga javob qaytarish ma

’nosida ishlatiladi.

Masalan:

“Stamattina a scuola un ragazzo più grande mi ha preso insultata,

ma io gli ho risposto per le rime

– Bugun ertalab yoshi kattaroq bola meni haqorat

qildi, lekin men darhol javob qaytardim.

Romanzi (o film) gialli

S

o‘zma so‘z tarjimada, “sariq kitoblar,filmlar” Ibora

holatida esa, jinoniy filmlarni ifodalashda ishlatiladi.

Masalan:

“Che cosa ti piace leggere?” “Adoro i libri gialli”

– O‘qishni yaxshi

k

o‘rasizmi? – Men jinoyatga oid asarlarni yaxshi ko‘raman.

Rompere il ghiaccio

S

o‘zma so‘z tarjimada, “muzni sindirish”, Ibora holatida

esa, orani yaxshilash, yaxshi muomalada b

o‘lish maqsadida qo’llaniladi.

Masalan:

“Ero solo in ascensore con Jessica ieri e per rompere il ghiaccio le

ho detto che aveva delle belle scarpe

– Kecha men Jessika bilan liftda yolg‘iz edim

va orani yaxshilash uchun uni chiroyli oyoq kiyimi borligini aytdim.

Rompere le scatole

S

o‘zma so‘z tarjimada, “qutilarni buzish” Ibora holatida

esa, bezovta qilish ma

’nosida ishlatiladi.

Masalan:

“Smettila di rompere le scatole, non ne posso più!”

– Meni boshqa

bezovta qilma, endi chiday olmiyman.

Rompere le uova nel paniere

S

o‘zma so‘z tarjimada, “savatdagi tuxumlarni

ajratish”, Ibora holatida esa,belgilangan rejalarni buzish ma’nosida keladi.

Masalan:

“Stavo quasi riuscendo a convincere mia mamma a mandarmi in

discoteca, quando

è arrivato mio fratello a rompermi le uova nel paniere”

– Men

onamdan diskotekaga borishga deyarli ruxsat olgandim, lekin akam kelib rejalarimni
buzib yubordi.

Saltare di palo in frasca

S

o‘zma so‘z tarjimada, “ustundan shoxga sakrash”

Ibora holatida esa, suhbatda t

o‘satdan mavzuni o‘zgartirish ma’nosida ishlatiladi.

Masalan:

“Sai,sono appena tornato da una bellissima vacanza in Francia” “Ah,

interessante! Ma, saltando di palo in frasca, come sta tua sorella?

– Men hozirgina

Fransiyadagi yoqimli ta

’tildan qaytdim, oh qanday mazza!! – Singlingiz yaxshimi?

Salvare capra e cavoli

S

o‘zma so‘z tarjimada, “echki va karamni saqlash”

Ibora holatida esa, ikki qarama qarshi fikrni inobatga olish ma

’nosida keladi.

Masalan:

“Mia moglie voleva andare al mare, mia figlia voleva visitare una città

e allorasiamo andati a Barcellona. Ho salvato capra e cavoli e nessuno si

è

arrabbiato

– Xotinim sohilga bormoqchi edi, qizim shaharni ziyorat qilishni xohladi,

shuning uchun biz Barselonaga bordik va hech kim xafa b

o‘lmadi.

Saper stare al mondo

S

o‘zma so‘z tarjimada”, dunyoda qanday qolishni

bilish” Ibora holatida esa,ma`lum bir vaziyatda o‘zini qanday tutishni ifodalashda
ishlatiladi.

Masalan:

“Mio fratello mi fa fare sempre delle brutte figure quando lo porto fuori

con me,

è proprio uno che non sa stare al mondo!”

– Ukamni doim o‘zim bilan olib

chiqqanimda meni uyaltiradi, u

o‘zini qanday tutishni bilmaydi.


background image

74

Sbandierare ai quattro venti

S

o‘zma so‘z tarjimada”, to‘rt shamolga qo‘l

siltash” Ibora holatida esa, hammaga oshkor etish ma’nosida ishlatiladi.

Masalan:

“Ti racconto una cosa, ma non andare subito a sbandierarla ai

quattro venti!

– Men sizga hozir bir narsa haqida aytaman, lekin darrov hammaga

ovoza qilmang.

Tarjima tilining sofligi, uning yuqori madaniyati uchun kurash adekvat tarjimalar

yaratish bobidagi jonbozlik bilan mantiqan bo

g‘lik bo‘lib, barcha leksik va frazeologik

birliklar xamda uslubiy vositalarning asliyatdagi darajada tabiiy jaranglashi, birinchi
navbatda, ularning

o‘z maʼno va vazifalari xamda o‘zlariga xos shakllarida

ishlatilishini taqozo qiladi. Birliklarning kommunikativ va uslubiy layoqatini hisobga
olmasdan, ularni, asliyatdagi birliklar t

a’siriga berilib, tarjima tili uchun g‘ayritabiiy

sharoitlarda q

o‘llash, aksariyat, tarjima tili madaniyati yo‘l qo‘ya olmaydigan

birikmalarning hosil bulib qolishiga,

baʼzan esa maʼno va vazifaning mutlaqo

o‘zgacha talqiniga olib kelishi mumkin [4. P.13].

Frazeologik iboralarni turli tomondan

oʻrganish va unga har tomonlama

yondashish, uning xususiyatlarini ochish, umumlashtirish yangidan-yangi iboralar
hisobiga tilimizni boyitish uchun xizmat qiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR R

O‘YXATI:

1. Oltiev T., Xudoyqulov B. Italyan tilidagi iboralarning tarjimasi lu

g‘ati. – 2021.

2. Vladimir Kovalev. I. Kovalev, Dizionario Russo-Italiano Italiano-Russo.

Quarta edizione. Collana: I grandi dizionari 2014.

3.

Қудрат Мусаев. Таржима назарияси асослари: Дарслик. Т.: “Фан”

нашриёти, 2005. – Б. 13.

4. Xudoyqulov B., Jumayeva M. Frazeologik iboralarning tematik va semantik

tahlili (Italyan tilidagi iboralar misolida) // Academic research in educational sciences.
– 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 698–706.

5. https://dictionary.reverso.net/italian-english/.
6. https://en.bab.la/dictionary/italian-english/.
7. https://www.lexilogos.com/english/italian_dictionary.htm.

Библиографические ссылки

OltievT., Xudoyqulov В. Italyan tilidagi iboralarning tarjimasi lug'ati. -2021.

Vladimir Kovalev. I. Kovalev, Dizionario Russo-Italiano Italiano-Russo. Quarta edizione. CoIlana: I grandi dizionari 2014.

Кудрат Мусаев. Таржима назарияси асослари: Дарслик. Т.: “Фан” нашриёти, 2005. - Б. 13.

Xudoyqulov В., Jumayeva М. Frazeologik iboralarning tematik va semantik tahlili (Italyan tilidagi iboralar misolida) // Academic research in educational sciences. - 2022. - T. 3. - №. 2. - C. 698-706.

https://dictionary.reverso.net/italian-english/.

https://en.bab.la/dictionary/italian-english/.

https://www.lexilogos.com/english/italian_dictionary.htm.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов