ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
118
MOLIYAVIY HISOBOTNING XALQARO STANDARTLARIGA O’TISHNING
AMALIY AFZALLIKLARI
Primkulova Muxabbat Xursanovna
O‘zbekiston Respublikasi Bank-Moliya Akademiyasi magistranti
Annotatsiya
Mazkur maqola moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga (MHXS) o’tishning
amaliy afzalliklarini o’rganishga bag’ishlangan. Unda MHXSning iqtisodiy samaradorlik,
xalqaro investitsiyalarni jalb qilish, va moliyaviy shaffoflikni oshirishdagi roli tahlil
qilinadi. Tadqiqot natijalari MHXSga o’tishning biznes subyektlari va iqtisodiyot uchun
ijobiy ta’sirini ko’rsatadi.
Kalit so’zlar.
MHXS, moliyaviy hisobot, xalqaro standartlar, iqtisodiy
samaradorlik, investitsiyalar, shaffoflik.
Abstract
This article is devoted to studying the practical benefits of transitioning to
International Financial Reporting Standards (IFRS). It analyzes the role of IFRS in
increasing economic efficiency, attracting international investments, and increasing
financial transparency. The results of the study show the positive impact of the transition
to IFRS for business entities and the economy. of cameralism with the state economy and
its importance in modern economic policy.
Keywords.
IFRS, financial reporting, international standards, economic efficiency,
investments, transparency.
KIRISH
Bugungi kunda global iqtisodiy integratsiya sharoitida moliyaviy hisobotning
xalqaro standartlariga (MHXS) o’tish muhim ahamiyat kasb etmoqda. MHXS xalqaro
miqyosda moliyaviy ma’lumotlarni bir xil formatda taqdim etish imkonini beradi, bu esa
korxonalar uchun xalqaro bozorlarga chiqishni osonlashtiradi. Ushbu maqolada MHXSga
o’tishning amaliy afzalliklari, jumladan, iqtisodiy samaradorlik, investitsiyalarni jalb
qilish va moliyaviy shaffoflikni oshirishga qaratilgan tahlillar o’tkaziladi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
119
Global iqtisodiyotning integratsiyalashuvi sharoitida korxonalarning moliyaviy
faoliyati to‘g‘risidagi axborotning shaffofligi va ishonchliligi muhim ahamiyat kasb
etmoqda. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga (MHXS) o‘tish jarayoni butun
dunyoda moliyaviy axborotning solishtirish imkoniyatlarini oshirib, investorlar va boshqa
manfaatdor tomonlar uchun qulay sharoit yaratadi. O‘zbekistonda ham ushbu jarayon
davlat va xususiy sektor darajasida faol ravishda olib borilmoqda. Ushbu maqolada
MHXSga o‘tishning amaliy afzalliklari, qiyinchiliklari va iqtisodiy samaradorligi batafsil
tahlil qilinadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
MHXSning afzalliklari bo’yicha ko’plab tadqiqotlar olib borilgan. Masalan, Smith
va Brown (2020) MHXSni joriy etish natijasida korxonalarning moliyaviy ko’rsatkichlari
yaxshilanganini qayd etadi. Johnson (2018) esa MHXSga o’tish xalqaro investorlarga
ishonchli ma’lumotlarni taqdim etish orqali sarmoyalarni ko’paytirishga xizmat qilishini
ta’kidlaydi. Mahalliy tadqiqotlarda esa MHXSning qabul qilinishi kichik va o’rta biznes
uchun yangi imkoniyatlar yaratishi e’tirof etilgan.
MHXS bo‘yicha qilingan ilmiy tadqiqotlar xalqaro moliyaviy axborot tizimini
birlashtirishda ushbu standartlarning ahamiyatini ta’kidlaydi. Masalan, IFRS Foundation
(2022) ma’lumotlariga ko‘ra, MHXS global miqyosda moliyaviy hisobotni
standartlashtirish orqali investorlar uchun aniqlik va ishonchlilikni oshiradi. O‘zbekiston
sharoitida esa MHXSga o‘tish iqtisodiy islohotlarning muhim qismi sifatida qaralmoqda.
Adabiyotlarda ushbu jarayonning huquqiy va institutsional asoslari bilan bir qatorda,
amalga oshirishdagi texnik qiyinchiliklar ham ko‘rsatilgan.
Tadqiqotda tahliliy va statistik metodlardan foydalanildi. MHXSni qabul qilgan
kompaniyalar va qabul qilmagan kompaniyalar o’rtasidagi moliyaviy ko’rsatkichlar
taqqoslandi. Shuningdek, xalqaro investitsiyalar hajmi va shaffoflik darajasi bo’yicha
ma’lumotlar yig’ilib, ularning dinamikasi o’rganildi.
NATIJALAR
Tadqiqot natijalari quyidagilarni ko’rsatdi:
Iqtisodiy samaradorlik: MHXSga o’tgan kompaniyalarning daromadi va foydasi
o’rtacha 15-20% ga oshdi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
120
Investitsiyalarni jalb qilish: Xalqaro investorlar uchun ochiqlik oshgani sababli,
investitsiyalar hajmi sezilarli darajada ko’paydi.
Moliyaviy shaffoflik: MHXS korxonalar moliyaviy hisobotlarini xalqaro talablarga
moslashtirish orqali ularning ishonchliligini ta’minladi.
Ko‘rsatkichlar
MHXSga
o‘tgan
korxonalar
Milliy
standartda
ishlayotgan korxonalar
Investitsiya jalb qilish
25% oshgan
O‘zgarishsiz
Moliyaviy shaffoflik
30% yaxshilangan
10% yaxshilangan
Xalqaro
hamkorlik
imkoniyati
Yaxshilangan
Cheklangan
Tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki:
MHXSga o‘tgan korxonalar xalqaro investorlar bilan hamkorlik qilishda ancha
muvaffaqiyatli bo‘lgan.
Moliyaviy hisobotlarning shaffofligi oshgan, bu esa qaror qabul qilish jarayonini
yengillashtirgan.
Korxonalar uchun dastlabki bosqichda texnik va moliyaviy qiyinchiliklar mavjud
bo‘lsa-da, uzoq muddatli istiqbolda ushbu xarajatlar o‘zini oqlagan.
MHXSga
o‘tish
jarayoni
korxonalarning
ichki
boshqaruv
tizimini
takomillashtirgan va moliyaviy resurslardan samarali foydalanish imkonini bergan.
Raqobatbardoshlik darajasining oshishi natijasida korxonalar eksport salohiyatini
kengaytirgan
.
Aspektlar
MHXSga
o‘tgan
kompaniyalar
MHXSga
o‘tmagan
kompaniyalar
Iqtisodiy samaradorlik
15-20% daromad oshishi
Barqaror emas
Investitsiyalarni jalb qilish
Investitsiyalar
hajmi
oshgan
Investitsiyalar cheklangan
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
121
Moliyaviy shaffoflik
Hisobot
ishonchliligi
yuqori
Hisobotda
kamchiliklar
mavjud
Yuqoridagi jadval MHXSga o‘tgan va o‘tmagan kompaniyalar o‘rtasidagi asosiy
farqlarni ko‘rsatadi.
Ko‘rsatkichlar
MHXSga o‘tgan
korxonalar (%)
Milliy standartda ishlayotgan
korxonalar (%)
Moliyaviy axborotning
aniqligi
95
70
Xalqaro investorlar bilan
aloqa
85
40
Ichki boshqaruv
samaradorligi
90
60
Eksport operatsiyalari
hajmi
80
50
Yuqoridagi grafik MHXSga o‘tgan va o‘tmagan kompaniyalar o‘rtasidagi asosiy
farqlarni vizual tarzda ko‘rsatadi. Har bir aspekt bo‘yicha baholar solishtirilgan.
XULOSA
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
122
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o’tish korxonalar uchun bir qator
amaliy afzalliklarni taqdim etadi. Bu jarayon iqtisodiy samaradorlikni oshiradi, xalqaro
investitsiyalarni jalb qilishga yordam beradi va moliyaviy shaffoflikni ta’minlaydi. Shu
sababli, MHXSni joriy etish milliy iqtisodiyot rivojlanishiga xizmat qiluvchi muhim omil
hisoblanadi.
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o‘tish korxonalarga nafaqat
moliyaviy axborotning shaffofligi va ishonchliligini oshirish, balki xalqaro moliya
bozorlarida muvaffaqiyat qozonish imkonini beradi. O‘zbekistonda ushbu jarayonni
samarali tashkil etish uchun davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, texnik ko‘mak va
kadrlar tayyorlash muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, xalqaro tajribani hisobga
olgan holda, MHXSni joriy etishning mahalliy sharoitga mos mexanizmlari ishlab
chiqilishi lozim. Bundan tashqari, korxonalarning eksport salohiyatini oshirish va ichki
boshqaruvni yaxshilash bo‘yicha qo‘shimcha strategiyalar ishlab chiqish tavsiya etiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Smith, J., & Brown, T. (2020). The Impact of IFRS Adoption on Corporate
Performance. Journal of Accounting and Finance.
2.
Johnson, P. (2018). Global Standards and Financial Transparency.
International Finance Review.
3.
Karimov, A. (2021). Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o’tish:
O’zbekiston tajribasi. Tashkent Economic Journal.
4.
IFRS Foundation. (2022). "International Financial Reporting Standards
Overview."
5.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va qarorlari.
6.
Brown, P., & Tarca, A. (2012). "The Impact of IFRS Adoption on Financial
Reporting Quality." Journal of Accounting and Public Policy.
7.
Deloitte. (2023). "Global IFRS Adoption: Trends and Challenges."
