ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
163
Jarrohlik va laboratoriya asboblarini sterilizatsiya qilishda ishlatiladigan kimyoviy
sterilizatsiya apparatlarini samaradorligini oshirish
Tashev Bekjigit Jonanbek o’g’li
I.Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika
universiteti
o‘qituvchisi
Barotova Sevara
Xayrullo qizi
I.Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika
universiteti
o‘qituvchisi
Xaitov Farxod Nasriddin o‘g‘li
Toshkent tibbiyot akademiyasi
Termiz filiali o‘qituvchisi
Annotatsiya
Ushbu maqolada jarrohlik va laboratoriya asboblarini sterilizatsiya qilishda
ishlatiladigan kimyoviy sterilizatsiya apparatlarini samaradorligini oshirish usullari tahlil
etiladi. Kimyoviy sterilizatsiya — mikroorganizmlarni yo‘q qilish uchun kimyoviy
moddalar va jarayonlardan foydalanish usuli bo‘lib, tibbiyot va ilmiy laboratoriyalarda
keng qo‘llaniladi. Bu maqolada sterilizatsiya apparatlarining ishlash prinsiplari, kimyoviy
moddalarning ta'siri va samaradorlikni oshirishga qaratilgan yondashuvlar haqida batafsil
ma'lumot beriladi.
Аннотация
В данной статье анализируются методы повышения эффективности химических
аппаратов стерилизации, используемых для стерилизации хирургических и
лабораторных инструментов. Химическая стерилизация — это метод, который
использует химические вещества и процессы для уничтожения микроорганизмов и
широко применяется в медицине и научных лабораториях. В статье подробно
рассматриваются принципы работы аппаратов стерилизации, воздействие
химических веществ и подходы, направленные на повышение эффективности.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
164
Abstract
This article analyzes the methods for improving the efficiency of chemical sterilization
apparatus used in the sterilization of surgical and laboratory instruments. Chemical
sterilization is a method that uses chemicals and processes to eliminate microorganisms
and is widely used in medicine and scientific laboratories. This article provides detailed
information about the working principles of sterilization apparatus, the effects of chemical
substances, and approaches aimed at improving efficiency.
Kalit so‘zlar
: kimyoviy sterilizatsiya, samaradorlik, sterilizatsiya apparatlari,
mikroorganizmlar, kimyoviy moddalar, jarrohlik asboblari, laboratoriya asboblari.
Ключевые слова:
химическая стерилизация, эффективность, стерилизационные
приспособления, микроорганизмы, химические препараты, хирургические
инструменты, лабораторный инструментарий.
Kirish
Kimyoviy sterilizatsiya — mikrobial kontaminatsiyalangan asbob-uskunalarni,
jarrohlik va laboratoriya asboblarini to‘liq dezinfeksiya qilish va sterilizatsiya qilish
uchun ishlatiladigan samarali usuldir. Bu usul mikroorganizmlarni yo‘q qilish yoki
faoliyatini bloklash uchun kimyoviy moddalardan foydalanadi. Jarrohlik va laboratoriya
asboblari o‘ta nozik bo‘lishi mumkin, shu sababli kimyoviy sterilizatsiyaning
samaradorligi va uning xavfsizligi juda muhim hisoblanadi. Bu maqolada kimyoviy
sterilizatsiya apparatlarining ishlash prinsiplari, ularga ta'sir qiluvchi omillar va
samaradorligini oshirish usullari haqida batafsil ma'lumot beriladi.
Asosiy qism
Tibbiy asboblarni sterilizatsiya qilish
tibbiy asbob-uskunalardan mikroblar
hayotining barcha shakllarini, jumladan, bakteriyalar, viruslar va sporalarni yo'q qilish
jarayonini nazarda tutadi. Bu qurilmalarning sog'liqni saqlash sharoitida foydalanish
uchun xavfsiz bo'lishini ta'minlaydi. Sterilizatsiya usullari qurilma turiga va uning moddiy
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
165
tarkibiga qarab farqlanadi. Umumiy texnikalar orasida bug'li avtoklav, etilen oksidi gazi
va radiatsiya mavjud.
Sterilizatsiyaning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat:
Sterilizatsiya maqsadi
Tavsif
Mikroblarning
hayotini
to'liq yo'q qilish
Kasallikning tarqalishini oldini olish va bemor
xavfsizligini ta'minlash uchun zarur.
Sterillik kafolati darajasi
(SAL)
Buni kutish sifatida belgilangan 1 milliondan 1 dan
kam qurilmalarda bakteriya sporalari mavjud.
Sterilizatsiya usullari
Avtoklavlash, bug'langan vodorod periks, radiatsiya
va etilen oksidi gazini o'z ichiga oladi.
Kimyoviy sterilizatsiya apparatlari, mikroorganizmlarga ta'sir qiluvchi kimyoviy
moddalardan foydalangan holda asboblarni sterilizatsiya qiladi. Ushbu jarayon
mikroorganizmlar bilan reaksiyaga kirishib, ularning hujayra devorlarini, oqsillarini va
nuklein kislotalarini yo‘q qiladi, natijada mikroorganizmlar o‘ladi yoki faoliyatini
to‘xtatadi.
Kimyoviy sterilizatsiya apparatlari quyidagi usullar orqali ishlaydi:
•
Aldehidlar: Formaldegid va glutaraldegid kabi moddalardan foydalanish
mikroorganizmlarning hujayra tuzilishini buzadi, ularni o‘ldiradi.
•
Halogenlar: Klor va brom kabi halogenlar mikroorganizmlar hujayra membranasini
shikastlaydi, oqsillarni denaturatsiya qiladi.
•
Alifatik alkohollar: Etanol va izopropanol bakteriyalar va viruslarni o‘ldirishda
samarali bo‘lib, ularning hujayra membranasini buzadi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
166
•
Oksidlovchilar: Kaliy permanganat va vodorod peroksidi kabi oksidlovchi
moddalar mikroorganizmlar hujayrasidagi organik birikmalarni oksidlaydi va
o‘ldiradi.
Kimyoviy sterilizatsiya jarayonining samaradorligini oshirish uchun bir qancha omillarni
hisobga olish kerak:
•
Kimyoviy moddalarning tanlovi: Turli mikroorganizmlarga qarshi samarali
kimyoviy moddalarning tanlovi muhim ahamiyatga ega. Bakteriyalar, viruslar va
zamburug‘lar turli moddalarga sezgir bo‘lganligi uchun, kimyoviy moddaning
turini tanlashda to‘g‘ri yondashuv zarur. Misol uchun, aldehidlar ko‘proq bakterial
infektsiyalar uchun samarali bo‘lsa, oksidlovchilar viruslar va zamburug‘lar uchun
samarali bo‘lishi mumkin.
•
Kimyoviy moddalarning konsentratsiyasi va vaqt: Kimyoviy sterilizatsiya
samaradorligi, ishlatilgan moddaning konsentratsiyasiga va uning sterilizatsiya
jarayonida asboblarga ta'sir qilish vaqtiga bog‘liq. Agar kimyoviy moddaning
konsentratsiyasi past bo‘lsa yoki uning ta'sir qilish vaqti qisqa bo‘lsa, sterilizatsiya
jarayoni samarali bo‘lmasligi mumkin.
•
Temperatura va pH darajasi: Kimyoviy moddalarning samaradorligi yuqori
temperatura va ma'lum pH sharoitida yaxshilanadi. Agar kimyoviy modda yuqori
haroratlarda ishlatilsa, uning aktivligi ortadi, bu esa mikroorganizmlarni tezda yo‘q
qilish imkonini beradi.
•
Kimyoviy moddalarni aralashtirish: Ba'zi kimyoviy moddalar birgalikda ishlaganda
yanada samarali bo‘lishi mumkin. Masalan, etanol va kloroksid moddalari
birgalikda ishlatilganda mikroorganizmlarga qarshi yuqori samaradorlikka
erishiladi.
Yangi
texnologiyalar
yordamida
kimyoviy
sterilizatsiya
apparatlarining
samaradorligini oshirish mumkin.
•
Elektrokimyoviy sterilizatsiya: Bu usulda elektr toki orqali kimyoviy reaktsiyalarni
tezlashtirish orqali mikroorganizmlarni samarali tarzda yo‘q qilish mumkin.
•
Nanotexnologiyalar:
Nanomateriallar
yordamida
kimyoviy
moddalar
mikroorganizmlarga yanada samarali ta'sir ko‘rsatishi mumkin. Nanopartikulalar
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
167
mikroorganizmlarning hujayra devorlariga kiritilib, o‘ldirish jarayonini
kuchaytiradi.
•
Intellektual tizimlar va avtomatizatsiya: Kimyoviy sterilizatsiya jarayonlarini
avtomatlashtirish, jarayonning doimiy monitoringi va optimallashtirilgan
parametrlar yordamida samaradorlikni oshirish mumkin. IoT texnologiyalari
yordamida kimyoviy moddalarning ishlash vaqti va konsentratsiyasini real vaqtda
nazorat qilish imkonini beradi.
Xulosa
Kimyoviy sterilizatsiya apparatlari jarrohlik va laboratoriya asboblarini samarali
dezinfeksiya qilish va sterilizatsiya qilish uchun muhim ahamiyatga ega. Samaradorlikni
oshirish uchun kimyoviy moddalarning to‘g‘ri tanlovi, ularning konsentratsiyasi va ta'sir
qilish vaqti, shuningdek, yangi texnologiyalardan foydalanish muhim rol o‘ynaydi.
Innovatsion yondashuvlar va avtomatizatsiya orqali kimyoviy sterilizatsiya jarayonining
samaradorligini yanada oshirish mumkin, bu esa tibbiyot va ilmiy laboratoriyalardagi
xavfsizlikni ta'minlaydi.
Adabiyotlar
1. O‘.O.Oripov, Sh.N.Karimov “Umumiy xirurgiya”. «Yangi asr avlodi», 2008-y
2. A.J. Hamrayev, A.V. Alimov, T.S. A’zamxo‘jayev “Xirurgiya va reanimate-siya
asoslari” 2017-yil
3.
"Клиническая хирургия"
Авторы: В.И. Шалака, В.Г. Голубкин, А.Г. Харитонов
2016
4.
"Стерилизация и дезинфекция. Практическое руководство"
Авторы: Н.А.
Богданов, В.В. Козлов 2014
5.
"Современные технологии стерилизации медицинских инструментов"
Автор:
С.В. Лазарев 2016
