ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
206
IJTIMOIY TADBIRKORLIK: JAMIYATNI YAXSHILASH ORQALI FOYDA
OLISH
Razzoqova Gulrux
Moliya yo’nalishi, 123-guruh talabasi
Muzropova Shaxnoza
Annotatsiya
Mazkur maqolada ijtimoiy tadbirkorlik konsepsiyasi, uning jamiyatdagi roli va
ahamiyati, iqtisodiy va ijtimoiy foyda o'rtasidagi muvozanatni ta'minlash usullari
yoritiladi. Shuningdek, ijtimoiy tadbirkorlikning muvaffaqiyat omillari, uning
rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi omillar va O'zbekiston sharoitida amaliyotga joriy etish
imkoniyatlari tahlil qilinadi.
Kalit so’zlar.
Ijtimoiy tadbirkorlik, iqtisodiy foyda, ijtimoiy innovatsiya, jamiyatni
yaxshilash, O‘zbekiston iqtisodiyoti.
Abstract
This article discusses the concept of social entrepreneurship, its role and importance
in society, and ways to ensure a balance between economic and social benefits. It also
analyzes the success factors of social entrepreneurship, factors that hinder its
development, and the possibilities of its implementation in Uzbekistan.
Keywords.
Social entrepreneurship, economic benefit, social innovation,
improving society, economy of Uzbekistan.
KIRISH
Ijtimoiy tadbirkorlik so‘nggi yillarda dunyo miqyosida dolzarb masalalardan biriga
aylandi. An'anaviy tadbirkorlikdan farqli o‘laroq, ijtimoiy tadbirkorlik jamiyatdagi
dolzarb muammolarni hal qilish orqali iqtisodiy foyda olishga yo‘naltirilgan. Ushbu
yondashuv inson kapitalining rivojlanishiga, ekologik barqarorlikka va ijtimoiy tenglikka
hissa qo'shadi. Maqolaning maqsadi ijtimoiy tadbirkorlikning nazariy asoslarini va uning
amaliyotdagi o‘rnini tahlil qilishdan iborat.
Ijtimoiy tadbirkorlik so‘nggi yillarda jamiyatni rivojlantirishda muhim ahamiyat
kasb etmoqda. Ushbu yondashuv ijtimoiy muammolarni hal qilish uchun innovatsion
biznes modellarni qo‘llashni nazarda tutadi. Ijtimoiy tadbirkorlar nafaqat iqtisodiy foyda
olishga, balki atrof-muhitni muhofaza qilish, ta’limni rivojlantirish va ijtimoiy
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
207
tengsizlikni kamaytirishga qaratilgan maqsadlarni amalga oshiradilar. Ushbu maqolada
ijtimoiy tadbirkorlikning asosiy tamoyillari, afzalliklari va qiyinchiliklari muhokama
qilinadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Ijtimoiy tadbirkorlikning nazariy asoslarini o‘rganishda Muhammad Yunusning
ijtimoiy biznes konsepsiyasi katta ahamiyatga ega. U o‘zining Grameen Bank tajribasi
orqali iqtisodiy faoliyatning ijtimoiy ta‘sirini isbotlagan. Dees (1998) esa ijtimoiy
tadbirkorlarni innovatsion yondashuv va barqaror ijtimoiy ta'sir yaratishga qodir lider
sifatida tasniflaydi. Dunyoning rivojlangan davlatlarida ijtimoiy tadbirkorlik davlat
siyosati darajasida qo‘llab-quvvatlanmoqda, masalan, Buyuk Britaniya va Germaniyada
ijtimoiy korxonalarni moliyalashtirish uchun maxsus fondlar tashkil etilgan.
Adabiyotlar tahlili ijtimoiy tadbirkorlikning nazariy asoslari va amaliy qo‘llanilishi
bo‘yicha keng qamrovli ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi. Muhammad Yunus (2006)
o‘zining “Gramin Bank” tajribasi orqali ijtimoiy tadbirkorlikni mikromoliya sohasida
qanday qo‘llash mumkinligini ko‘rsatdi. Dees (1998) ijtimoiy tadbirkorlikni biznes va
xayriya faoliyatining uyg‘unlashuvi sifatida ta’rifladi. Prahalad (2004) esa kambag‘allikni
kamaytirishda bozorning quyi qatlamiga xizmat ko‘rsatishning ahamiyatini ta’kidlaydi.
Ushbu nazariyalar asosida maqolada ijtimoiy tadbirkorlikning turli yo‘nalishlari ko‘rib
chiqiladi.
O‘zbekistonda esa ijtimoiy tadbirkorlik hali rivojlanish bosqichida bo‘lib, ko‘proq
nodavlat tashkilotlar va donor tashkilotlar faoliyati doirasida amalga oshirilmoqda. Shu
sababli, ijtimoiy tadbirkorlikning iqtisodiy va ijtimoiy salohiyatini aniqlash maqsadida
chuqur tahlillar o‘tkazilishi zarur.
Mazkur tadqiqotda quyidagi metodlar qo‘llanildi:
Nazariy tahlil: Ijtimoiy tadbirkorlik bo‘yicha mavjud ilmiy adabiyotlar va xalqaro
tajribalar o‘rganildi.
Empirik tahlil: O‘zbekiston sharoitida ijtimoiy tadbirkorlik amaliyotiga oid
misollar yig‘ildi va tahlil qilindi.
So‘rov va intervyu: Ijtimoiy tadbirkorlik bilan shug‘ullanayotgan tadbirkorlar bilan
suhbatlar o‘tkazildi.
Adabiyotlar tahlili: Ijtimoiy tadbirkorlik bo‘yicha mavjud nazariyalar va amaliy
misollar o‘rganildi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
208
Intervyu va kuzatuvlar: Muvaffaqiyatli ijtimoiy tadbirkorlar bilan suhbatlar
o‘tkazilib, ularning tajribasi tahlil qilindi.
Statistik tahlil: Ijtimoiy tadbirkorlikning iqtisodiy va ijtimoiy ta’sirini baholash
uchun statistik ma’lumotlar ishlatildi.
NATIJALAR
Ijtimoiy tadbirkorlik orqali jamiyatda bandlik darajasini oshirish va muayyan
ijtimoiy muammolarni hal qilish mumkinligi aniqlangan.
O‘zbekiston sharoitida ijtimoiy tadbirkorlik ko‘proq qishloq xo‘jaligi va ta‘lim
sohalarida rivojlanmoqda.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, ijtimoiy tadbirkorlikning muvaffaqiyati uchun quyidagi
omillar muhim hisoblanadi: moliyalashtirish manbalari, davlat tomonidan qo‘llab-
quvvatlash va keng ko‘lamli ijtimoiy tarmoq yaratish.
Ijtimoiy ta’sir: Ijtimoiy tadbirkorlikning asosiy natijalaridan biri jamiyatdagi
muammolarni hal qilishga qaratilgan ijobiy ta’sirdir. Masalan, kambag‘allikni
kamaytirish, ta’lim sifatini oshirish yoki ekologik barqarorlikni ta’minlash.
Innovatsiyalar: Ijtimoiy tadbirkorlar yangi texnologiyalar va yondashuvlar
yordamida muammolarga yechim topadilar.
Iqtisodiy samaradorlik: Ushbu yondashuv daromad keltirish bilan birga, barqaror
rivojlanishni ta’minlashga xizmat qiladi.
XULOSA
Ijtimoiy tadbirkorlik jamiyat rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Bu
yondashuv orqali ijtimoiy va iqtisodiy maqsadlarga bir vaqtda erishish imkoniyati
mavjud. O‘zbekiston sharoitida ijtimoiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun davlat
siyosatini takomillashtirish, moliyaviy mexanizmlarni joriy etish va ijtimoiy
innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash zarur. Kelgusida ushbu yo‘nalishda chuqurroq
tadqiqotlar olib borilishi ijtimoiy tadbirkorlikni rivojlantirishda muhim omil bo‘lib xizmat
qiladi.
Ijtimoiy tadbirkorlik jamiyatni ijobiy o‘zgartirishning samarali vositasidir. Ushbu
yondashuvning muvaffaqiyati nafaqat iqtisodiy foyda olishga, balki ijtimoiy masalalarni
hal qilishga qaratilgan. Maqolada keltirilgan misollar ijtimoiy tadbirkorlikning turli
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
209
yo‘nalishlarda muvaffaqiyatli qo‘llanilishini ko‘rsatadi. Kelgusida ijtimoiy tadbirkorlikni
rivojlantirish uchun davlat siyosatini kuchaytirish, ta’lim tizimida tadbirkorlik
ko‘nikmalarini rivojlantirish va xalqaro hamkorlikni kengaytirish zarur.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Dees, J. G. (1998). The Meaning of Social Entrepreneurship. Stanford
University.
2.
Yunus, M. (2007). Creating a World Without Poverty: Social Business and
the Future of Capitalism. PublicAffairs.
3.
Bornstein, D. (2004). How to Change the World: Social Entrepreneurs and
the Power of New Ideas. Oxford University Press.
4.
Bicharova, G. (2022). “O‘zbekistonda ijtimoiy tadbirkorlikni rivojlantirish
yo‘llari”. Iqtisodiyot va Innovatsiyalar Jurnali, 3(5), 23-29.
5.
Leadbeater, C. (1997). The Rise of the Social Entrepreneur. Demos.
6.
Dees, J. Gregory. "The Meaning of Social Entrepreneurship." Stanford
University, 1998.
7.
Yunus, Muhammad. Banker to the Poor: Micro-Lending and the Battle
Against World Poverty. PublicAffairs, 2006.
8.
Prahalad, C.K. The Fortune at the Bottom of the Pyramid. Wharton School
Publishing, 2004.
9.
Bornstein, David. How to Change the World: Social Entrepreneurs and the
Power of New Ideas. Oxford University Press, 2007.
10.
Nicholls, Alex. Social Entrepreneurship: New Models of Sustainable Social
Change. Oxford University Press, 2006.
