ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
38
HARBIY QISM VA BO‘LINMALARDA IJTIMOIY FAOLLIKNI
TAKOMILLASHTIRISHNING PSIXOLOGIK MEXANIZMLARI
Abduraxmonov Sharifjon Axmadjonovich
Oriental Universiteti magistranti
Annotatsiya:
Mazkur maqolada harbiy qism va boʻlinmalarda ijtimoiy faollikni
takomillashtirishning psixologik mexanizmlari oʻrganiladi. Harbiy jamoalarda shaxsiy va
guruhiy faollikni oshirishga qaratilgan psixologik omillar, motivatsion yondashuvlar va
kommunikativ strategiyalar tahlil qilinadi. Tadqiqot natijalari harbiy xizmat
samaradorligini oshirish va jamoaviy birdamlikni kuchaytirishga qaratilgan tavsiyalar
bilan boyitilgan.
Kalit soʻzlar:
ijtimoiy faollik, psixologik mexanizmlar, harbiy qism, motivatsiya,
kommunikatsiya, jamoaviy birdamlik.
Annotation:
This article examines the psychological mechanisms for improving social
activity in military units and divisions. It analyzes psychological factors, motivational
approaches, and communicative strategies aimed at enhancing individual and group
activity in military communities. The findings provide recommendations to improve the
effectiveness of military service and strengthen collective cohesion.
Keywords:
social activity, psychological mechanisms, military unit, motivation,
communication, collective cohesion.
Аннотация:
В данной статье исследуются психологические механизмы
совершенствования социальной активности в воинских частях и подразделениях.
Анализируются психологические факторы, мотивационные подходы и
коммуникативные стратегии, направленные на повышение индивидуальной и
групповой активности в военных коллективах. Результаты исследования
дополнены рекомендациями по повышению эффективности военной службы и
укреплению коллективного единства.
Ключевые слова:
социальная активность, психологические механизмы, воинская
часть, мотивация, коммуникация, коллективное единство.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
39
Harbiy qism va bo‘linmalarda ijtimoiy faollikni takomillashtirish, jamoaviy ishning
samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Bu jarayonda psixologik mexanizmlar
katta rol o‘ynaydi, chunki harbiy xizmatchilarning ruhiy va hissiy holati ularning
faoliyatiga bevosita ta'sir qiladi. Harbiy xizmatchilarning o‘zaro munosabatlari, o‘zini
tutish qobiliyati va stressni boshqarish ularning umumiy ish faoliyatini belgilaydi.
Ijtimoiy faollik harbiy jamoaning ahilligi va bir-biriga bo‘lgan ishonchiga ta'sir qiladi.
Psixologik yondashuvlar jamoaviy ruhni kuchaytirish va harbiy xizmatchilarning o‘zaro
aloqalarini yaxshilashga yordam beradi. Bunday yondashuvlar orqali xizmatchilarda
jamoa vazifalariga nisbatan mas'uliyat va qat'iyatlilikni shakllantirish mumkin. Harbiy
xizmatchilarning psixologik tayyorgarligi va ijtimoiy faolligi jangovar sharoitda ham,
tinchlik davrida ham muhimdir. Psixologik yordam va qo‘llab-quvvatlash harbiy
xizmatchilarning stressga chidamliligini va umumiy jismoniy holatini yaxshilashga
xizmat qiladi. Ijtimoiy faollikni oshirish, shuningdek, harbiy xizmatchilarning o‘zaro
muloqotini yaxshilash va ularni samarali ishlashga rag‘batlantirish imkonini beradi.
Ushbu maqolada harbiy qism va bo‘linmalarda ijtimoiy faollikni takomillashtirishning
psixologik mexanizmlari va ularning ahamiyati batafsil yoritiladi. Ijtimoiy faollik — bu
shaxs yoki guruhning muayyan ijtimoiy muhitda faol ishtirok etishi, oʻzaro
munosabatlarga kirishishi va jamoaviy vazifalarni bajarishga qaratilgan harakatlari
majmuasidir. Harbiy qism va boʻlinmalarda ijtimoiy faollik quyidagi jihatlar orqali
namoyon boʻladi:
Har bir harbiy xizmatchining xizmat jarayonida oʻz fikrini ifoda etishi va qarorlar qabul
qilishda ishtirok etishi. Jamoaning umumiy maqsadga erishish uchun hamkorlik qilishga
tayyorligi va bir-birini qoʻllab-quvvatlashi. Harbiy xizmatchilarning xizmat maqsadlariga
erishish yoʻlida ichki va tashqi ragʻbatlantirish omillaridan foydalangan holda harakat
qilishi.
Ijtimoiy faollik darajasi ko‘plab psixologik mexanizmlarga bogʻliq. Quyida asosiy omillar
keltiriladi:
A) Motivatsiya va ragʻbatlantirish:
Ichki motivatsiya — xizmatga bo‘lgan qiziqish va ishonchning oshishi. Tashqi
motivatsiya — mukofotlar, ragʻbatlar va xizmatdagi yutuqlar orqali erishiladigan
natijalar.
B) Kommunikatsiya va o‘zaro munosabatlar:
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
40
Samarali muloqot tizimlari — ishonch va ochiqlik orqali ijtimoiy munosabatlarni
yaxshilaydi. Guruh ichidagi hamkorlik — umumiy maqsadlarga erishish uchun
muvofiqlashtirilgan harakatlarni ragʻbatlantiradi.
C) Psixologik barqarorlik va stressga chidamlilik:
Psixologik treninglar — stressga chidamli va barqaror ruhiy holatni rivojlantiradi.
Qoʻllab-quvvatlash tizimlari — harbiylarning ruhiy sogʻligini taʼminlaydi va ijtimoiy
faollikni oshiradi.
D) Liderlik va boshqaruv:
Liderlik qobiliyatlari — harbiy rahbarlarning samarali boshqaruv usullari orqali guruhni
boshqarishi. Rol va majburiyatlarning taqsimlanishi — har bir xizmatchining mas’uliyat
hissini oshiradi.
Tadqiqotda empirik, eksperimental va tahliliy usullar qo‘llanildi. So‘rovnomalar,
intervyular va kuzatish usullari orqali harbiy xizmatchilarning psixologik holati va
ijtimoiy faollik darajasi baholandi. Statistik tahlillar asosida olingan ma’lumotlar qayta
ishlanib, asosiy xulosalar chiqarildi.
Tadqiqot natijalari quyidagi jihatlarni ko‘rsatdi:
➢
Motivatsion faktorlar: Harbiy xizmatchilarning ijtimoiy faolligi ularning xizmatga
nisbatan motivatsiyasi va maqsadlariga bog‘liq ekanligi aniqlandi.
➢
Kommunikativ strategiyalar: Samarali aloqa tizimlari jamoaviy birdamlik va
faollikni oshirishda muhim rol o‘ynaydi.
➢
Psixologik ta’sir vositalari: Motivatsion treninglar va psixologik qo‘llab-quvvatlash
dasturlari ijobiy natijalar berdi.
➢
Jamoaviy birdamlik: Guruh a’zolari o‘rtasidagi ishonch va o‘zaro qo‘llab-
quvvatlash ijtimoiy faollik darajasini oshirishda asosiy omillar ekanligi qayd etildi.
Tadqiqot natijalari harbiy xizmat sharoitida ijtimoiy faollikni oshirishning asosiy omillari
psixologik motivatsiya, samarali kommunikatsiya va qo‘llab-quvvatlash dasturlari
ekanligini ko‘rsatdi. Shuningdek, psixologik treninglar va motivatsion mashg‘ulotlarning
natijadorligi tahlil qilindi. Biroq, harbiy xizmat sharoitida yuzaga keladigan stress omillari
va ularning ijtimoiy faollikka ta’sirini yanada chuqurroq o‘rganish lozimligi ta’kidlandi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
41
Ushbu maqolada harbiy qism va bo‘linmalarda ijtimoiy faollikni oshirishga qaratilgan
psixologik mexanizmlar tahlil qilindi. Tadqiqot natijalari asosida quyidagi tavsiyalar
ilgari surildi:
•
Harbiy jamoalarda motivatsion treninglarni joriy etish.
•
Samarali kommunikatsion vositalarni rivojlantirish.
•
Psixologik maslahat va qo‘llab-quvvatlash dasturlarini yo‘lga qo‘yish.
•
Jamoaviy birdamlikni kuchaytiruvchi tadbirlarni amalga oshirish.
Harbiy qism va bo‘linmalarda ijtimoiy faollikni takomillashtirishning psixologik
mexanizmlari yuqori darajadagi tayyorgarlik va samarali ishlashni ta’minlashda muhim
rol o‘ynaydi. Harbiy xizmatchilar o‘rtasida kuchli jamoaviy ruh, bir-birini qo‘llab-
quvvatlash va o‘zaro ishonch muhim ahamiyatga ega. Psixologik yondashuvlar orqali
ijtimoiy faollikni oshirish har bir harbiy xizmatchining o‘zini anglashiga, ijtimoiy
mas'uliyatni his etishiga va jamoaviy ishlash qobiliyatini yaxshilashga yordam beradi.
Motivatsiya, stressni boshqarish va konfliktlarni hal qilish kabi psixologik mexanizmlar
ijtimoiy faollikni rivojlantirishda muhim omillardir. O‘quv jarayonida psixologik
yordamni ta'minlash, harbiy xizmatchilarning hissiy holatini yaxshilash va ularni o‘zaro
aloqa qilishga rag‘batlantirish imkonini beradi. Bundan tashqari, rahbarlar va
psixologlarning jamoada ijtimoiy faollikni oshirish uchun ko‘rsatadigan rahbarlik va
motivatsion ta'siri ham juda katta ahamiyatga ega. Ijtimoiy faollikni oshirishning
psixologik mexanizmlari, shuningdek, psixologik tayyorgarlik va harbiy tayyorgarlik
o‘rtasidagi bog‘liqlikni ta'minlaydi. Stressni boshqarish va psixologik bardoshlilikni
oshirish harbiy xizmatchilarning jismoniy va aqliy holatlarini yaxshilashga xizmat qiladi.
Ushbu mexanizmlar nafaqat jangovar sharoitda, balki harbiy xizmatning kundalik
jarayonida ham samarali ishlashni ta’minlaydi. Psixologik yondashuvlar, shuningdek,
harbiylarning o‘zaro munosabatlarini yaxshilash va ijtimoiy faollikni kengaytirish orqali
jamoaning umumiy samaradorligini oshiradi.
Harbiy qism va bo‘linmalarda ijtimoiy faollikni takomillashtirishning psixologik
mexanizmlari nafaqat individual, balki jamoaviy rivojlanishga ham ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.
Psixologik yondashuvlar, jumladan motivatsiya va stressni boshqarish usullari, harbiy
xizmatchilarning ijtimoiy faolligini oshiradi, ularning ishga bo‘lgan munosabatini
yaxshilaydi. Harbiylar o‘rtasidagi o‘zaro ishonch, jamoaviy ruh va ijtimoiy mas'uliyatni
oshirish uchun psixologik yordamning ahamiyati katta. Psixologik tayyorgarlik
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-1
42
jarayonlarini yaxshilash orqali harbiy xizmatchilarning o‘ziga bo‘lgan ishonchi va
jamoaviy ishlash qobiliyati kuchayadi. Rahbarlar va psixologlar tomonidan olib
boriladigan motivatsion faoliyatlar ijtimoiy faollikni oshirishning samarali usullaridan
biridir. Psixologik mexanizmlarni to‘g‘ri qo‘llash harbiy xizmatchilarning stressga
chidamliligini va ishga bo‘lgan qat'iyatini oshiradi. Ijtimoiy faollikni rivojlantirishning
psixologik mexanizmlari jamoaviy samaradorlikni yaxshilashda muhim rol o‘ynaydi. Shu
bilan birga, psixologik yordam nafaqat jangovar sharoitlarda, balki kundalik harbiy
faoliyatda ham o‘z o‘rnini topadi. Psixologik mexanizmlar harbiy xizmatchilarning
barcha jihatdan rivojlanishini ta'minlab, jamoaviy ahillikni oshirishga yordam beradi.
Natijada, psixologik yondashuvlar orqali harbiy qism va bo‘linmalarda ijtimoiy faollikni
takomillashtirish o‘ziga xos va samarali yechimni taklif etadi.Ushbu maqolada harbiy
qism va boʻlinmalarda ijtimoiy faollikni oshirishning psixologik mexanizmlari har
tomonlama tahlil qilindi. Tadqiqot natijalari shuni koʻrsatdiki, motivatsion yondashuvlar,
samarali kommunikatsiya va psixologik qoʻllab-quvvatlash dasturlari harbiy xizmat
samaradorligini oshirishda muhim rol oʻynaydi. Jamoaviy birdamlikni mustahkamlash
orqali harbiy xizmatchilarning ruhiy barqarorligi va intizomi yuksaladi.
REFERENCES:
1. Bartone, P. T. (2006). Resilience under Military Operational Stress: Can Leaders
Influence Hardiness? Military Psychology, 18(1), 131-148.
2. Shadrikov, V. D. (2004). Psikhologiya deyatel'nosti voennosluzhashchikh. Moscow:
Moscow Psychological Institute.
3. Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of
Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being. American Psychologist,
55(1), 68-78.
4. Kozlowski, S. W. J., & Ilgen, D. R. (2006). Enhancing the Effectiveness of Work
Groups and Teams. Psychological Science in the Public Interest, 7(3), 77-124.
5. Valiyev, A. (2020). Harbiy psixologiya asoslari. Toshkent: O‘zbekiston Milliy
Universiteti Nashriyoti.
